Afgiftekantoor 8400 Oostende Masspost DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT Toelating - gesloten verpakking 8400 Oostende Masspost - BC6686 erkenningsnummer P409170
NutriFacts
België - Belgique P.B. 8400 Oostende Masspost BC6686
TIJDSCHRIFT VOOR VOEDING, NUTRI- & FYTOTHERAPIE April - Mei - Juni 2018
• Recente ontwikkelingen in de evaluatie van de lichaamssamenstelling via bio-impedantie: de fasehoek • Het brede werkingsgebied van het Vitamine B-complex • Chronisch vermoeidheidssyndroom/ fibromyalgie, myalgische encephalomyelitis of systemische immuun ontregeling. • De zuivelmatrix en haar gezondheidseffecten VU: Lange Dreve 8F, 8980 Zonnebeke
N IE U W Ashwagandha en rhodiola verhogen de mentale weerstand bij stress. Saffraan ondersteunt een goede gemoedstoestand. - Unieke synergie van saffraan, ashwagandha en rhodiola - Cyclodextrin Technology voor een verhoogde opname - Geoptimaliseerde extracten met een hoog gehalte aan actieve stoffen
opti
verho
n
0% nat 10
hg isc et
t es
ale syn m
gie er
de op og
me na
tracte ex
rlijke uu
klin
- 1 capsule per dag is voldoende
SAFFRASOR is te koop in de apotheek onder het CNK-nummer: 3674959 Soria Bel NV - Ringlaan 35, B-8480 Ichtegem - T: 0(032)51/58 80 30 - E: info@soriabel.be - www.soriabel.be
COLOFON 6e jaargang nr. 2 Tijdschrift Verschijnt vier keer per jaar, wordt ook in het Frans gepubliceerd.
Inhoud
ABONNEMENTEN Abonnementen worden aangegaan voor een jaar vanaf datum van betaling en worden automatisch ver-
ARTIKELS
lengd. Opzegging gebeurt schriftelijk minstens 2 maand voor het einde van de abonnementsperiode. Prijs voor België: 15
04
Recente ontwikkelingen in de evaluatie van de lichaamssamenstelling via bio-impedantie: de fasehoek
te betalen op rekeningnummer KBC 738-6155011-92 Prijs voor Nederland: 20 te betalen op rekeningnummer Rabobank 1133 19 851
10
Het brede werkingsgebied van het Vitamine B-complex
INLICHTINGEN Lange Dreve 8F - B-8980 Zonnebeke T: +32 (0)57 46 64 46 M: +32 (0)495 23 81 76
14
F: +32 (0)57 46 95 25
Chronisch vermoeidheidssyndroom/fibromyalgie, myalgische encephalomyelitis of systemische immuun ontregeling.
E: info@nutrimedes.com VERANTWOORDELIJKE UITGEVER
22
De zuivelmatrix en haar gezondheidseffecten
dr. Koen Descheemaeker Lange Dreve 8F - B-8980 Zonnebeke
VORMGEVING
28
Crocus sativus L.
31
Producten in de kijker
LinaDesign
De uitgever is niet verantwoordelijk voor de inhoud van artikelen die onder auteursnaam zijn opgenomen of voor informatie verstrekt in de advertenties of publiredactionele bijdragen of in de rubriek Nieuwe Producten.
04
Recente ontwikkelingen in de evaluatie van de lichaamssamenstelling via bio-impedantie: de fasehoek Professor Jean-Charles Preiser, dienst Intensieve Zorgen, Erasmus-ziekenhuis, ULB
Het voornaamste doel van geneeskunde en voeding is het handhaven van de homeostase, wat door de Franse fysioloog Claude Bernard als de ‘bestendigheid van het inwendige’ werd gedefinieerd. Het is dan ook belangrijk dat we de bestanddelen van het menselijke lichaam kunnen meten om hun respectieve verhoudingen in de tijd te kunnen vergelijken, kwestie van ons te kunnen vergewissen van de doeltreffendheid van de medische en nutritionele aanpak.
De samenstelling van het menselijke lichaam kunnen we op verschillende niveaus bekijken: • Op atomair niveau: 11 bestanddelen (in het menselijke lichaam aanwezige atomen) • Op moleculair niveau: van 2 tot 6 bestanddelen (water, koolhydraten, vetstoffen, eiwitten en mineralen) • Op cellulair niveau: van 3 tot 4 bestanddelen (cellen, extracellulaire vloeistoffen, extracellulaire vaste stoffen) • Op weefselniveau: 5 bestanddelen (vetweefsel, spieren, botten, ingewanden) • Op het niveau van het ganse lichaam: 2 bestanddelen (vetmassa, niet-vetmassa)
NutriFacts
2018/02
05
Zowel in de dokterspraktijk als aan het ziekbed van de patiënt zijn de beschikbare middelen om de lichaamssamenstelling mee te bepalen, erg beperkt. De laatste jaren werd er qua technologie en betrouwbaarheid van de apparatuur echter wel heel wat vooruitgang geboekt. We zullen ons hier evenwel beperken tot de techniek van de bio-impedantie (BIA) waarvan we de principes zullen bespreken, alsook de recentste technische ontwikkelingen en de klinische situaties waarin de techniek zijn waarde al bewees De snelheid waarmee de metingen verricht kunnen worden en de relatief lage kostprijs van de apparatuur gelden daarbij natuurlijk als aanzienlijke voordelen die BIA ons biedt ten opzichte van de andere methoden.
Principe van BIA: De realisatie van een BIA bestaat uit het registreren van
nauwkeuriger blijken bij een lage frequentie (< 50 kHz),
twee elektrische eigenschappen van het menselijke
terwijl de bepaling van het totale lichaamswater
lichaam: de weerstand en de reactantie. De combi-
net preciezer zal zijn bij een frequentie > 100 kHz. In
natie van beide variabelen levert ons de impedantie
hyperhydratatiesituaties zal door het gebruik van de
(Z) op, die in Ohm (Ω) wordt uitgedrukt. De ‘weerstand’-
BIVA-techniek
component wordt bepaald door de eigenschappen
lyse) en de fasehoek (arctangens (reactantie/resistentie)
van de doorkruiste weefsels, waarbij de overheersende
x (180°/π) cf. figuur) de hydratatievertekening daarnaast
vloeistoffen en mineralen in de niet-vetmassa een
toch minstens deels tenietgedaan kunnen worden. We
geringe weerstand vertonen, terwijl de huid, het vet en
zullen het hier evenwel voornamelijk over de fasehoek
de botten een hoge weerstand hebben. De reactantie
hebben, omdat recente gegevens zijn voorspellende
wordt bepaald door de elektrische eigenschappen en
waarde nog meer bevestigd hebben. Het principe van
de integriteit van de celmembranen. Voor de omzetting
de meting is gebaseerd op het tijdsverschil dat zich
van deze elektrische variabelen in fysiologische gege-
voordoet in het wisselstroomcircuit. Omwille van de
vens wordt er gebruikgemaakt van empirische en spe-
sinusoïdale vorm van wisselstroom wordt dit verschil in
cifieke vergelijkingen per bevolkingscategorie. De niet-
graden gemeten, de fasehoek. Als er alleen maar cel-
vetmassa zal geraamd worden op basis van de meting
membranen waren, zou de fasehoek 90 graden bedra-
van het totale lichaamswater (‘Total Body Water’, TBW),
gen; een oplossing van zuiver water en elektrolyten zou
waarbij ervan uitgegaan wordt dat het TBW = 73% van
een fasehoek van 0 graden opleveren.
(bio-elektrische
impedantievectorana-
de niet-vetmassa. De vetmassa zal berekend worden als het verschil tussen het totale gewicht en de niet-
De fasehoek vertegenwoordigt
vetmassa. De totale celmassa zal geraamd worden op
dus een combinatie van de
basis van de reactantie.
celdichtheid en de integriteit van de functionaliteit van
De geldigheid van de metingen via BIA werd bevestigd
celmembranen. De waarden van de
bij vrijwilligers en in het kader van een reeks klinische
bij de vrijwilligers opgetekende fasehoek
situaties, voor zover de gebruikte vergelijking daarbij
situeerden zich tussen 5 en 7 graden.
overeenstemt met de klinische situatie en de antro-
Sinds enkele jaren wordt de fasehoek
pometrische eigenschappen (met name verhouding
ook gemeten in meerdere patho-
volume van romp/ledematen, die sterk verschilt volgens
logische situaties en zijn prognostische
ras en leeftijd). Verder varieert de precisie van de me-
waarde voor het overleven van de
tingen via BIA eveneens in functie van de hydratatie-
patiënt werd daarbij bevestigd door
graad en de vetophoping. Het gebruik van meerdere
gebruik te maken van verschillende
frequenties vergroot echter de precisie van de metin-
drempelwaarden.
gen: de evaluatie van het extracellulair water zal zo
06
Tabel: enkel voorbeelden van prognostische waarden van de fasehoek bij pathologische situaties (Norman et al Clin Nutr 2012 ;31 :854).
Type van pathologie
Drempelwaarde (graden)
Klinisch criterium
HIV / AIDS
5,3-5,6
Overleving
Longkanker 4,5-5,3 Overleving Darmkanker 5,6
Overleving
Pancreaskanker 5,1
Overleving
Borstkanker 5,6
Overleving
Hemodialyse 3,0-6,0 Overleving Peritoneale dialyse
6,0
Overleving
Levercirrose 5,4
Overleving
Zware chirurgie
-0,8 ten opzichte van de referentiewaarde
Mate aan postoperatieve complicaties
Amyotrofe laterale sclerose
2,5
Overleving
Geriatrie 3,5 Overleving Cardiovasculaire collaps
Absolute waarde
Overleving
Recent werden voorts de resultaten van meerdere in-
van infecties te voorspellen, los van leeftijd, geslacht en
teressante studies gepubliceerd. Zo nam Thibault et al
comorbiteiten.
(Intensive Care Med. 2016;42:1445-53) bijvoorbeeld de voorspellende waarde van herhaalde fasehoekmetin-
Buiten dit voorspellende aspect zou het voornaamste
gen bij een populatie van 931 patiënten op de afdeling
nut van de fasehoek in de klinische praktijk verband
intensieve zorgen onder de loep. Een fasehoek kleiner
kunnen houden met de opvolging van de nutritionele
dan 3,5 graden bleek daarbij een betere voorspeller
aanpak bij ondervoede patiënten tijdens een chro-
te zijn voor een overlijden op 28 dagen dan wanneer
nische ziekte (Norman et al Clin Nutr 2012 ;31 :854).
er louter traditioneel van de ernst van de situatie uitge-
Zo werd bijvoorbeeld bij de renutritie van aan mentale
gaan werd. In eenzelfde type situatie stelden Lee et
anorexia of benigne enteropathie lijdende patiënten
al (Journal of Critical Care 40 (2017) 103–107) bij een
een stijging van de fasehoek met 0,4-0,6°/kwartaal
populatie van 241 patiënten een grotere voorspellings-
gerapporteerd.
waarde voor overlijden van de BIA-variabelen vast dan
Deze bemoedigende resultaten onderschrijven alvast
van de klassieke ernstscores. In geval van gedecom-
het routinematige gebruik van de fasehoek als parame-
penseerde hartinsufficiëntie rapporteerden Alves et al
ter voor de opvolging van de lichaamssamenstelling.
(Clinical Nutrition 35 (2016) 1530-1534) een voorspel-
Gezien de aanzienlijke variatie in referentiewaarden in
lende waarde van de fasehoek voor overlijden los van
functie van het type van pathologie is de vergelijking
andere risicofactoren. Voor gehemodialyseerde nierin-
van de evolutie van de fasehoekwaarden in de tijd ech-
sufficiëntie toonden Shin et al (Nutrition 41 (2017) 7–13)
ter vermoedelijk relevanter dan de verwijzing naar een
het vermogen van de fasehoek aan om het ontstaan
vaste drempelwaarde.
Nutrimedes opleidingen 2018 Formations Nutrimedes 2018 Praktische richtlijnen en kookdemo: vegetarisme voor kinderen, zwangere vrouwen en sporters
20/02/2018 GENT
L’éducation et l’alliance thérapeutique, l’entretien motivationnel
27/02/2018 BRUXELLES
Het succesvol begeleiden van kinderen met eet- & gewichtsproblemen
20/03/2018 ANTWERPEN
Nutrition chez les sportifs professionnels et amateurs
Voeding en kanker
01/06/2018 BRUXELLES
05/06/2018 LEUVEN
Conseils pratiques et démo culinaire: le végétarisme chez les enfants, les femmes enceintes et les sportifs
Voedings- en Gezondheidscongres Congrès de Nutrition et Santé
Zin en onzin van eiwitrijke diëten
21/09/2018 BRUXELLES
16-17/11/2018 BRUSSELS EXPO
04/12/2018 ANTWERPEN
“By experts for experts”
www.nutrimedes.org Multidisciplinaire opleidingen voor artsen, diëtisten, verpleegkundigen, psychologen en andere gezondheidsprofessionelen. Formations multidisciplinaires pour médecins, diététiciens, infirmiers, psychologues et autres professionnels de la santé.
08
In de klinische praktijk kunnen deze verschillende niveaus niet gemakkelijk gemeten worden. Omwille van technische beperkingen wordt het lichaam gewoonlijk onderverdeeld in meerdere compartimenten, in functie van het onderscheidingsvermogen van de verschillende meettechnieken. Daarom hieronder een overzicht van de meetbare elementen per beschikbaar hulpmiddel in de dagelijkse klinische praktijk.
Model
Compartimenten Evaluatietechniek
Volledig lichaam
Weegschaal Maatstok
Bicompartimenteel Vetmassa Niet-vetmassa
Adipometer â&#x20AC;&#x201C; tang Bio-impedantie Echografie Densimetrie
Tricompartimenteel
Vetmassa Botten Niet-vetmassa
Botdensitometrie CT-scanner Magnetische resonantie
Pentacompartimenteel
Vetmassa Water Eiwitten Mineralen Glycogeen
Zijn je nachten te lang ?
SleepFit
®
+ Melatonine
3 in 1
BEST SELLER
1
inslapen
www.fyto-expert.com
3
2
slaapkwaliteit
doorslapen
Fytostar SleepFit® + Melatonine is een fytocomplex met hoogwaardige extracten van 1valeriaan, melisse en passiebloem die helpen het inslapen te bevorderen. De 2valeriaan en melisse ondersteunen daarnaast het doorslapen. Het extract van 3slaapmutsje en hop helpen bovendien de slaapkwaliteit te bevorderen. Deze formule bevat ook L-tyrosine en vitamine B12. Met SleepFit® kies je voor een complete formule voor een rustige nacht en een fitte dag.
Bestanddelen: Slaapmutsje Citroenmelisse Echte valeriaan Hop Wilde passiebloem L-tyrosine Melatonine Vitamine B12 *RI: Referentie inname
per 2 cap 400 mg 360 mg 160 mg 160 mg 80 mg 80 mg 295 μg 2,5 μg
RI*
100%
Gebruiksadvies: Volwassenen: 1 tot 2 capsules per dag, innemen een half uur voor het slapengaan.
Wenst u meer informatie? Contacteer ons via info@ocebio.com voor een afspraak met onze afgevaardigde.
Nieuwe Weg 1 BE-2070 Zwijndrecht
t. 03 366 21 21
info@ocebio.com www.ocebio.com
10
Het brede werkingsgebied van het Vitamine B-complex Het “vitamine B-complex” is een groep van onmisbare, wateroplosbare voedingsstoffen die - vaak in synergie met elkaar – bijdragen tot diverse essentiële lichaamsfuncties. Ze worden dan ook niet zelden als voedingssupplement ingezet: vooral voor een vlotte energieproductie en dito stofwisseling, voor optimale psychologische en neurologische functies, om celdelingen vlot te laten verlopen en om huid, haren en nagels maximaal te verzorgen.
Soms aanvulling nodig
Energie en prestatievermogen
Het heet dat bij een gezonde en gevarieerde voeding
In de meeste gevallen fungeren de B-vitamines als
voedingssupplementen totaal overbodig zijn. Maar
“cofactoren” die nodig zijn voor de functie van diverse
afgezien van het feit dat weinigen echt gezond en
enzymen. Zo kunnen ze op verschillende manieren
gevarieerd eten, wordt ook over het hoofd gezien dat
bijdragen tot het energieleverend metabolisme en
de nutriëntendensiteit in landbouwgewassen is afge-
om die reden wordt het B-complex (vooral als onder-
nomen (intensieve landbouw, kunstmest, pesticiden
liggende ziektebeelden zijn uitgesloten) niet zelden
zure regen…) en dat bij stress, hard werken en intensief
ingezet bij vermoeidheid, futloosheid en zwakke pres-
sporten bepaalde nutriënten, waaronder vitamines B,
taties. Vooral thiamine (B1), riboflavine (B2) en niacina-
een stuk sneller worden opgebruikt. Als je daarbij nog
mide (B3) zijn primordiaal voor de energieaanmaak uit
rekent dat de inname van diverse medicijnen en alco-
koolhydraten, vetten en eiwitten en de productie van
holgebruik ook bepaalde B-vitamines uitputten, dan
de energiedrager ATP in de mitochondriën, terwijl pan-
kunnen – zelfs buiten welomschreven ziektebeelden
thoteenzuur (B5) als onderdeel van co-enzym A onmis-
om - toch heel wat mensen voordeel halen uit een
baar is voor de verbranding van vetten. Ook biotine
uitgebalanceerd B-complex.
(B7 ), dat altijd moet deel uitmaken van een vitamine B-complex, helpt energie vrij te maken uit koolhydraten, vetten en eiwitten.
NutriFacts
2018/02
11
Neurologisch en psychologisch functioneren
Normale aanmaak van rode bloedcellen
Vitamines B zijn onmisbaar voor een normale werking
Foliumzuur en cobalamine zijn dus essentieel voor een
van het zenuwstelsel en voor goede geestelijke func-
vlotte aanmaak van rode bloedcellen. Meer bepaald
ties. Om die reden wordt het B-complex vaak (naast
wordt eerstgenoemde ingezet bij megaloblastaire
andere maatregelen) ingezet bij verminderde stress-
anemie, de tweede bij perniceuze anemie. Ook bij
bestendigheid, nervositeit, depressiviteit, angst, slaap-
ferriprieve- of ijzergebreksanemie zetten we ze beter
stoornissen, afgenomen geheugen, concentratie- en
in: bij deze vorm van bloedarmoede moet uiteraard
aanleervermogen en ter preventie van of ter onder-
de ijzervoorraad aangevuld worden, maar om vervol-
steuning bij neurologische, psychologische en neuro-
gens voor voldoende celdelingen te zorgen, blijven fo-
degeneratieve ziektebeelden. Zo zijn bijna alle B-vita-
liumzuur en cobalamine onmisbaar. Voor de optimale
mines, met een hoofdrol voor pyridoxine (B6), direct
vorming van rode bloedcellen (en dus transport van
of indirect betrokken bij de aanmaak van neurotrans-
zuurstof) moet ook nog riboflavine aangehaald wor-
mittors of “signaalstoffen” in de hersenen die bijdra-
den, dat nodig is voor de synthese van hemoglobine.
gen tot een positieve instelling (serotonine), tot een rustige houding (GABA), tot interesse en ervaren van genot (dopamine), tot aanleer- en geheugenprocessen (acetylcholine) en tot alertheid (noradrenaline). Verder dragen vooral niacinamide en panthoteenzuur bij tot de aanmaak van cortisol voor een optimale stressbeheersing. Pyridoxine, foliumzuur (B9 of B11) en cobalamine (B12) dan weer, remmen het oplopen van homocysteïne, het vrije radicaal dat mee aan de basis van neurodegeneratieve ziekten kan liggen. Aan te stippen is ook nog de rol van cobalamine in de productie van myeline, de witte stof die onmisbaar is voor een vlotte zenuwimpulsgeleiding. Ten slotte, omdat voor goede hersenfuncties de optimale generatie van energie in de mitochondriën centraal staat, kunnen terug de B-vitamines van de vorige paragraaf aangehaald worden.
Optimale celdelingen Zeer belangrijk voor de aanmaak van de nucleïnezuren DNA en RNA en bijgevolg voor de celgroei en de celdelingen zijn foliumzuur en cobalamine. Hun rol in de preventie van bv neuraalbuisdefecten en aangeboren hartgebreken is vrij goed gekend, maar tekorten aan deze beide vitamines laten zich ook snel voelen ter hoogte van snel delende cellen zoals rode en witte bloedcellen en slijmvliezen.
Goede vetstofwisseling Een evenwichtig vitamine B-complex moet ook choline en inositol aanvoeren, stoffen die strikt genomen niet tot de vitamines worden gerekend. Zo is choline de directe precursor van acetylcholine, de neurotransmittor die vooral de cognitie bepaalt. Maar choline en inositol zijn ook onderdeel van de fosfolipiden (lecithines) die de hoofdcomponenten zijn van de celmembranen; om die redenen zijn ze onder meer van cruciaal belang voor een goed functie van de lever en van de hersenen. Ten slotte spelen ze een centrale rol in de stofwisseling van vetten, waarbij ze als “emulgatoren” fungeren en o.a. kunnen helpen vetlever (NAFLD) voorkomen.
12
Overige functies
Kies een goed B-complex
Tot welke andere functies kan een goed vitamine B-
Veel vitamine B-complexen op de markt bevatten
complex bijdragen?
minder werkzame, moeilijk opneembare of soms in
• tot een gezonde huid, intacte slijmvliezen, sterke
hogere doses zelfs schadelijke componenten. Andere
haren en nagels (vnml door B2, B3 en biotine): door
complexen zijn dan weer incompleet. Waarop moet
de cruciale rol die biotine vervult in de aanmaak
je zeker letten?
van hoornstof of keratine voor haren, huid (en
• vermijd absoluut pyridoxinehydrochloride als bron
nagels), wordt ze wel eens “vitamine H” genoemd
van vitamine B6, maar ga voor de natuurlijke
• tot een normale werking van het immuunsysteem,
pyridoxal-5’-fosfaat
o.a. door een goede aanmaak van witte bloed-
• vermijd cyanocobalamine of hydroxycobalamine
cellen (vnml dankzij B6, B9, B12)
als bronnen van vitamine B12 en zorg dat deze
• tot het behoud van een normaal homocysteïne-
vitamine wordt aangevoerd door de direct actieve
gehalte (door B6, B9, B12): niet alleen in de preventie
methylcobalamine of adenosylcobalamine
van neurodegeneratieve aandoeningen, maar ook
• kies de direct actieve vorm van foliumzuur:
van hart- en vaatziekten en van osteoporose
5-methyltetrahydrofolaat (calciumzout of glucosa-
• tot het behoud van een gezonde bloedsuiker-
minezout)
spiegel: vooral via biotine dat (in synergie met
• zorg dat vitamine B3 wordt aangevoerd door nia-
chroom) de insulinegevoeligheid verbetert en dat
cinamide
de opname van glucose door de lever en de func-
• een goed B-complex moet zeker D-biotine (vit B7)
tie van de bètacellen van de pancreas bevordert
bevatten • een goed B-complex moet zeker choline en inositol bevatten
Kennedy DO.B Vitamins and the Brain: Mechanisms, Dose and Efficacy--A Review. Nutrients. 2016 Jan 27;8(2):68. doi: 10.3390/nu8020068. Review Laquale, Kathleen M. (2006). B-complex vitamins’ role in energy release. In Movement Arts, Health Promotion and Leisure Studies Faculty Publications. Paper 25 Porter K, Hoey L, Hughes CF, Ward M, McNulty H. Causes, Consequences and Public Health Implications of Low B-Vitamin Status in Ageing. Nutrients. 2016 Nov 16;8(11). pii: E725. Review.
ontwerp: impressionant.be
voeding
tuin beauty bouwen & verbouwen
meer info: www.puurbeleven.be
i.s.m.
14
Chronisch vermoeidheidssyndroom/ fibromyalgie, myalgische encephalomyelitis of systemische immuun ontregeling. prof. em. dr. Frank Comhaire, Internist, endocrinoloog
What is in a name? De nietszeggende namen “chronisch vermoeidheid syndroom” (CVS) en “fibromyalgie” verbergen de ware aard van een ernstige ziekte die, naar ons inzicht, beter zou benoemd worden als “SYSTEMISCHE IMMUUN ONTREGELING” (Systemic Immune Disorder; SID) (Comhaire & Devriendt, 2016). Hieronder de samenvatting van een goed overwogen opinie die gesteund is op de principes van de “Evidence Based Medicine”, zoals één van de grondleggers Dr. D.L. Sacket (1996) dit definieert: “de integratie van de persoonlijke klinische ervaring van de arts met de best-beschikbare externe evidentie”.
NutriFacts
De diagnose van CVS
2018/02
15
Die veroorzaken verstoring van de werking van de witte
We gaan niet in op de problemen met de diagnose van CVS, waarvoor men beroep kan doen op diverse lijsten van majeure en mineure criteria. In feite komen deze lijsten steeds ongeveer op hetzelfde neer: de patiënten vertonen gedurende een langere periode, die arbitrair op 6 maanden werd vastgelegd, ernstige klachten van vermoeidheid waarvoor geen evidente organische oorzaak (bijvoorbeeld: hart-, lever- of nierfalen, bloedarmoede, diabetes, actuele infectie) wordt gevonden Daarbij zijn vaak allerlei andere klachten en verschijnselen geassocieerd die voornamelijk betrekking hebben op een inadequate hersenfunctie en pijn in de spieren en rond de gewrichten, vooral na de minste inspanning.
bloedcellen. In de groep van witte bloedcellen, die lymfocyten worden genoemd, raakt de productie van afweerstoffen (immunoglobulines G, IgG) ontregeld. In de regel worden teveel antistoffen aangemaakt, die zich binden aan een eiwit, het complement C3, en vormen een complex [IgG-C3] dat alle lichaamscellen beschadigt (cytotoxiciteit). Dit lokt een verdediging mechanisme uit onder de vorm van inflammatie of ontsteking. Het ontstekingsproces activeert een andere soort witte bloedcellen, de granulocyten, tot het produceren van grote hoeveelheden van zuurstofradicalen (reactive oxygen species of ROS) waarvan het waterstofperoxide (H2O2, wat de Fransen “Eau oxygénée” noemen) welbekend is. De ROS tasten op hun beurt de werking van de lichaamscellen aan. De combinatie van verhoogde immune reactie, het
De pathogenese
[IgG-C3] complex, de veralgemeende ontstekings-
Voor het ontstaan van de ziekte zijn elementen van
reactie, en de aanwezigheid van te veel zuurstofra-
“aanleg” (vatbaarheid) en uitlokkende factoren verant-
dicalen resulteert in een aanval op, niet alleen, de
woordelijk. Zoals de eminente Franse fysioloog Claude
agressoren die van buitenaf komen, (voornamelijk
Bernard (1813-1878) het formuleerde de combinatie
virussen) maar eveneens op de lichaamseigen weef-
van “le grain et le terrain”.
sels en organen (auto-immuniteit). In dit opzicht ver-
Problematische omgang met langdurige en belang-
toont CVS enige analogie met ziekten als reumatoïde
rijke stress en overbelasting, dan wel infectie, hoofdza-
artritis, systemische lupus erythematodes, en zelfs mul-
kelijk door bepaalde (herpes) virussen, leiden bij CVS-
tiple sclerose.
patiënten tot biologische veranderingen. Emotionele, Professionele, Socio-economische STRESS
Trauma Medische ingreep
INFECTIE
Persoonlijkheidsstructuur Opvoeding Stress Managment Skills
(Epi)-genetische configuratie
T-lymfocyten ontregeling Hyper-immuniteit, ROS
→
ZIEKTE
16
Genetische en epigenetische factoren De evolutie naar CVS doet zich voor bij personen die
zoals voeding, levenswijze (roken, overdreven bloostel-
hiertoe een bepaalde aanleg hebben, “le terrain”
ling aan zonlicht), verouderen, sommige stoffen in het
volgens Claude Bernard. Dat terrein wordt bepaald
milieu, bepaalde medicijnen, etc.
door genetische en epigenetische elementen. Bij de
Afhankelijk van welk gen of welke regel-regio wordt
aangeboren, genetische elementen heeft men bij
aangetast door de veranderde methylatie kunnen
bepaalde patiënten SNP’s vastgesteld. SNP staat voor
bepaalde cel functies worden ontregeld.
“Single Nucleotide Polymorphism”, waarbij één enkele
Aldus vormen de aangeboren genetische SNP’s en de
“letter” in het hele boek van het genoom fout is.
verworven epigenetische invloeden het terrein waar-
Wanneer dat ene foutje zich situeert in een deel van
op de uitlokkende factoren zich kunnen ontwikkelen tot
het genoom dat verantwoordelijk is voor de immuni-
een werkelijke ziekte, via de hierboven vernoemde im-
teit, of voor de hormoonregeling, of de aanmaak van
munologische, inflammatoire en oxidatieve mecha-
neurotransmitters, wordt de persoon meer vatbaar
nismen.
voor bijvoorbeeld een auto-immuun ziekte, metabole stoornissen of hormonale ontregeling. Er kunnen evenwel ook defecten ontstaan in de “werking” van het genoom, namelijk kan een deel van genoom worden stilgelegd (silenced) omdat zich kleine moleculen op bepaalde nucleotiden vasthechten. Meestal zijn dat methylgroepen, waardoor dat specifieke kleine stukje van het genoom niet meer zijn functie kan uitoefenen. Dat fenomeen is dus een verworven afwijking in de werking van bepaalde genen en wordt epi-genetica genoemd. Deze epigenetische afwijkingen ontstaan als gevolg van externe invloeden
De mitochondriën Op het niveau van de cellen stelt men een aantasting
In de spieren leidt de verminderde capaciteit om ATP
vast van de werking van de organellen die de ener-
te vormen, als gevolg van het gestoord metabolisme
gie produceren die nodig is om de cellen in leven te
van de suikers en vetten, tot verhoogde aanmaak van
houden en goed te laten functioneren. Die organellen
melkzuur (zogenaamde verzuring) en pijn (fibromyal-
worden de mitochondriën genoemd. Ze zijn de ener-
gie), terwijl de recuperatie na een inspanning uiterst
giecentrales die vetten en suikers “verbranden” om de
moeizaam verloopt en overdreven veel tijd in beslag
energiedrager te produceren, namelijk het adenosine
neemt. Recent onderzoek heeft aangetoond dat de
trifosfaat (ATP). Het ATP is nodig om de spieren te doen
metabole ontregeling blijkt te berusten op een onvol-
samentrekken (o.a. de hartspier), de hersenen te doen
doende werking van het pyruvaat-dehydrogenase
werken, de organen te laten functioneren. Wanneer
(PDH), een enzym dat pyruvaat omzet in coënzym A
de aanmaak van ATP in de mitochondriën onvol-
(CoA). Dat laatste is uiterst belangrijk omdat het zowel
doende is, treden algemene klachten op van moe-
de vetten als de aminozuren in de citroenzuurcyclus
heid, concentratiestoornissen, problemen met het
van Krebs brengt, waar de aanmaak van het ATP door-
geheugen, maar ook snelle uitputting van de spieren.
gaat via de aerobe of oxidatieve mechanismen.
I
TIGER COL LE CT E TH
OD ENOUGH F
U O
EY
Past in diverse diëten Vegan Vegetarisch Gewichtsmanagement Beheersing Bloedsuiker Cholesterolarm Fosfaatarm Kaliumarm Zoutarm
www.bsfood.be Produced in Belgium in a facility which is
& REGISTERED
c
CURRENT GOOD MANUFACTURING PRACTICE
MO
N ES F
RE E
100% NATUREL
HOR
STICID
ES
NO
Made with ingredients which are PE
BATCH CONTROL
Y
E
O
F
OR Sport & Food Supplements
WWW.BSFOOD.WORLD
SLANKER SNELLER SOEPELER STERKER STRAKKER
Te koop in uw apotheek
BE
GO
VEERKRACHT & ENERGIE BOOST
HING BUT TH E
IS
TM
Lekkere Instant Eiwitshake Gecertificeerd & Genotificeerd Mix van Superfoods Vitaminen - Mineralen Vezels - Omega 3-6 Ayurvedische kruiden Lage Glycemische Index Hongerremmend
OT -N
ST
VEGANDELIGHT
O
N
18
Cerebrale aantasting
Behandeling
De aantasting van de zenuwcellen van de hersenen
Wat betreft de behandeling zijn er verschillende
betreft, bij het vermoeidheidsyndroom, twee belang-
niveaus waar men kan proberen in te grijpen.
rijke gebieden, namelijk de boogvormige bundel, en de hersenbasis (diëncephalon). De boogvormige bun-
Oorzakelijke behandeling probeert de actuele in-
del (fasciculus arcuatus) verbindt de diverse hersen-
fectie bestrijden, bijvoorbeeld door aangepaste en
gebieden met elkaar, van vooraan tot achteraan de
volgehouden behandeling van herpes virussen zoals
hersenen, en van de linker en de rechter hersenkwab.
het Epstein-Barr virus (verwekker van klierkoorts) of van
Vertraagde geleiding van de zenuwprikkel doorheen
het Cytomegalie virus (verwekker van Mononucleosis
deze bundel zorgt voor zogenaamde “brain fog”, en
infectiosa).
verklaart de vaak nogal disparate klachten die de
Een tweede niveau van therapie betreft het herstellen
patiënten vermelden.
van de immune ontregeling. Er is eigenlijk te weinig onderzoek gedaan naar het gebruik van immuun-mo-
Het tweede gebied waarvan de zenuwcellen zijn
dulatoren of immuun-suppressoren, doch enkele (zeer
aangetast is de hersenbasis, het diëncephalon, dat
beperkte) proeven zouden bemoedigende resultaten
in de evolutieve ontwikkeling van de mens als oudste
kunnen opleveren. Het volledig, tijdelijk, onderdrukken
structuur aanwezig is. Dat deel is in feite het “opera-
van het immuun systeem door het uitschakelen van
ting system” dat alle informatie integreert die is waar-
de B-lymfocyten met behulp van Rituximab (Mabthe-
genomen via de zintuigen, samen met de “ervarin-
ra®), vergelijkbaar met wat men doet na een orgaan
gen” uit het geheugen. Delen van het diëncephalon
transplantatie, zou bij 60% van de patiënten helpen,
zijn gevoelig voor stress. Het diëncephalon regelt alle
al moet de behandeling veelal meermaals worden
automatische functies van het lichaam, zoals hartrit-
herhaald, en is ze niet zonder risico’s. Minder ingrijpend
me, bloeddruk, werking van de spijsverteringsorganen,
is het intermittent toedienen van een infuus met een
maar ook het dag-nacht ritme en de emoties. Het
hoge, immuun-suppressieve dosis methylprednisolone
regelt eveneens de werking van de hypofyseklier, die
(Solu Medrol®)
zelf de allerlei stoffen afscheidt die de hormoonvor-
Men kan ook, op het derde niveau, inwerken op de
mende organen (de endocriene klieren) bestuurt. Dus
mechanismen van inflammatie, de oxidatieve over-
zowel de schildklier, als de bijnieren, als de gonaden
belasting, en de epigenetische veranderingen. Dit is
(ovaria en testes).
de weg die wij hebben gekozen. Wij doen dit met behulp van een specifiek voedingssupplement samen-
Bij patiënten met hoofdzakelijk klachten van fibromyal-
gesteld uit de combinatie van antioxidanten, plant-
gie blijkt de activiteit van de prefrontale hersenschors
extracten met ontsteking- werend effect, vitaminen
en van de hypocampus te zijn verstoord. Wederom
en mineralen. Tevens worden voedingsvoorschriften
gaat het om een metabole insufficiëntie in de mito-
verstrekt, dient de levenswijze worden aangepast ten-
chondriën.
einde schadelijke invloeden te elimineren, wordt een techniek aangeleerd om de stressverwerking te verbe-
Aldus raakt bij patiënten met CVS en/of fibromyalgie
teren (zoals mindfulness, Zen-yoga, transcendentale
uiteindelijk het lichaam verstoord in de meest uiteen-
meditatie, of autogene training). Oefengymnastiek
lopende functies, vandaar het begrip “systemisch”.
in een warm water- of zwembad (aqua-gym of aqua
De immunologische ontregeling resulteert uiteindelijk
aerobics) kan helpen om de fysieke conditie te verbe-
in een algemeen ziekteproces.
teren, en bevordert de eliminatie van het melkzuur dat in de spieren is opgestapeld.
20-21/10/2018 Brussels Expo
Uw inspiratie voor een gezonde levensstijl
www.gezondheidssalon.be
20
Tenslotte blijft het vierde niveau waarbij enkel de symp-
bloedtest, waarvan de betrouwbaarheid twijfelachtig
tomen worden bestreden en pijnstillers (soms tot mor-
is. De effectiviteit van deze behandeling is evenmin
finederivaten), slaapmiddelen en antidepressiva wor-
bewezen. In tegendeel gaat men er van uit dat het
den toegediend. Deze vorm van behandeling brengt
persisteren van CVS-achtige klachten, na de correcte
meestal slechts tijdelijk enig soelaas, en gaat gepaard
behandeling van de ziekte van Lyme, berust op een
met ernstige nevenwerkingen.
immunologische verstoring.
Bij
fibromyalgie
patiënten
kunnen
fysiotherapie,
Marijuana extract, of pregabaline (Lyrica®) soelaas brengen tegen de pijn. Het Number Needed to Treat (NNT) is voor deze substanties evenwel vrij hoog (11 tot 16), en nogal wat patiënten stoppen de behandeling wegens nevenwerkingen. Goed verdragen, en tevens
Therapeutische stand van zaken en Quality of Life De therapie-optie met nutricijnen, voedingsaanpas-
blijkbaar efficiënt, is behandeling met hyperbare zuur-
sing, mindfulness en aqua-aerobics die inwerkt op
stof therapie (HOT), die evenwel de beschikbaarheid
de mechanismen van het ziekteproces, moet steeds
van een “caisson” (drukcabine) vereist. De behande-
worden voorafgegaan door een grondig internistisch
ling met behulp van repetitieve transcraniële stimulatie
onderzoek. Alle behandelbare andere ziekten moeten
(rTMS) heeft, volgens meerdere recente onderzoeken,
nauwkeurig en volgens de regels van de kunst worden
een gunstig effect, en wordt ook met succes wordt
opgespoord en aangepakt. Alles samen noemt men
aangewend bij resistente depressie of aanhoudende
dit “specialist medical care” (SMC). Ruim 70% van
pijn.
onze patiënten geven aan dat hun toestand is verbeterd, al is het soms slechts op bepaalde aspecten
Failed treatments
van hun aandoening. Toch wordt iedere verbetering aangevoeld als een verhoging van de Quality of Life
Wat zeker niet helpt is de cognitieve gedragstherapie
(QOL), terwijl de toegepaste aanpak zeker vrij is van
(CBT) en de graduele oefengymnastiek (GET). Het toe-
ongewenste nevenwerkingen (primum non nocere =
dienen van allerlei hormonen, zoals cortisone, schild-
in eerste instantie geen schade aanrichten). Nieuwe
klierhormoon en groeihormoon is niet alleen totaal
behandelingsmodaliteiten worden onderzocht, in de
nutteloos, maar zelfs gevaarlijk. Langdurige antibioti-
hoop de pathogenetische mechanismen, het ge-
sche therapie wegens vermeende chronische ziekte
stoorde mitochondriale metabolisme te herstellen, en
van Lyme (veroorzaakt besmetting met Borrelia burg-
de hersencellen te stimuleren.
dorferi) is meestal gesteund op het resultaat van een
21
e
Voedings- en Gezondheidscongres â&#x2014;&#x2014; www.voedingscongres.be
Vrijdag 16 en zaterdag 17 november 2018 Auditorium 2000 - Heizel - Brussel
22
De zuivelmatrix en haar gezondheidseffecten Dr. Emma Feeney, Food for Health Ireland en University College Dublin
De ‘voedselmatrix’ - meer dan de som van haar delen? De ‘voedselmatrix’ beschrijft de interactie van de individuele nutriënten in een bepaald levensmiddel evenals de wisselwerking tussen deze voedingsstoffen en de algemene structuur van dat voedingsproduct. Thorning et al (2017) stelt dat de aard van deze interactie een invloed kan hebben op de vertering en absorptie, wat op zijn beurt dan weer de eigenschappen van voedingswaren kan veranderen.
Amandelen vormen een uitstekend voorbeeld van de
bare energie vertaalde in vergelijking met de situatie
wisselwerking tussen nutriënten en de algemene struc-
bij kleinere partikels. Op een soortgelijke manier toon-
tuur van voedsel qua partikelgrootte. In studies waar-
den studies naar de beschikbaarheid van caroteno-
bij de energie die aan amandelen onttrokken werd,
ïde van wortels aan dat de partikelgrootte eveneens
getest werd onder een waaier van uiteenlopende
een invloed heeft op de biologische beschikbaarheid
omstandigheden die met verschillende niveaus van
van de totale carotenoïde-inhoud (Hedren, Diaz, &
kauwen overeenstemden (waarbij de partikelgrootte
Svanberg, 2002). Grotere stukken rauwe wortelen ble-
varieerde van <250 tot 2000 um), was er een aan-
ken een biologische beschikbaarheid van 3% te bie-
zienlijke associatie tussen de partikelgrootte en de
den in vergelijking met 21% voor gehomogeniseerde
biotoegankelijkheid van de lipiden (Grundy, Wilde,
wortelen, terwijl het koken met olie de biologische be-
Butterworth, Gray, & Ellis, 2015). Bij de grotere deeltjes
schikbaarheid dan weer verhoogde naar 39%. Deze
bleef de celwand namelijk behouden, wat betekent
interessante voorbeelden tonen ons de impact die de
dat de spijsverteringsenzymen minder goed in staat
algemene matrix van voedingswaren en de interactie
bleken om tot bij de lipiden binnenin te komen, wat
tussen de voedingsstoffen kunnen hebben op de uit-
zich in een vermindering van de algemene beschik-
eindelijke beschikbaarheid van nutriënten.
NutriFacts
2018/02
23
Niet alle zuivelproducten zijn hetzelfde Voedingsadvies over zuivel, zoals de Ierse voedingspiramide (Figuur 1), heeft de neiging om melk, kaas en yoghurt samen te zetten en vaak worden ze ook als één enkele entiteit behandeld, wanneer de verbanden tussen zuivel en gezondheid onder de loep genomen worden.
Figuur 1. De voedingspiramide (Ierland) 2017.
Zoals uit bovenstaande voorbeelden voor het moge-
Hetzelfde voor de fysieke structuren van de vetten,
lijke effect van structuur op absorptie en vertering blijkt,
met room en kazen die een aanzienlijke hoeveelheid
kan het groeperen van deze voedingswaren voorbij-
sfingolipiden uit het melkvetglobulemembraan bevat-
gaan aan bepaalde belangrijke verschillen tussen zui-
ten, wat meestal verwijderd wordt bij het maken van
velproducten. Melk, kaas en yoghurt hebben immers
boter en bijgevolg een relatief laag gehalte vertegen-
erg verschillende structurele matrices – vloeibaar, vast
woordigt in boter, ondanks het veel grotere vetgehalte.
en semi-vast – die de spijsverteringssnelheid kunnen beïnvloeden. En ook boter en room, die niet altijd in
Dat kunnen we ook zien in Tabel 1 (Thorning et al.,
de aanbevelingen van zuivelproducten opgenomen
2017), waar we een overzicht krijgen van een aantal
worden omwille van hun hoger vetgehalte, verschillen
structurele en nutritionele verschillen tussen diverse
sterk van fysieke structuur. Daarnaast is de macronutri-
courant geconsumeerde zuivelproducten. Dit alles
ëntele inhoud evenmin te vergelijken. Zo bevat kaas
maakt duidelijk dat zuivelproducten onderling erg sterk
weinig tot geen lactose (koolhydraat) en bestaan de
verschillen wat hun individuele voedingsstoffen en hun
proteïnen in (de meeste) kazen uit caseïne in plaats
micro- en macrostructuren betreft.
van een mix van caseïne en wei bij melk en yoghurt.
24
Tabel 1 (uit Thorning et al, 2017). Bioactieve componenten en supramoleculaire structuur in verschillende zuivelproducten
Calcium, Phosphorus, MFGM2, Protein3, mg/100g mg/100g mg/100g g/100g, type
Fermented
Fat structure4
Protein network
Cheese5 (25% fat)
659
Yes
MFG/aggregates/free fat
Solid/viscoelastic
Milk (skimmed, 124 97 15 3.5, Whey/casein No 0.5% fat)
Tiny native MFG/potential MFGM fragments
Liquid
Milk (whole, 116 93 35 3.4, Whey/casein No 3.5% fat)
Native MFG or homogenizes milk fat droplets/potential MFGM fragments
Liquid
Yogurt (1.5% fat) 136 99 15 4.1, Whey/casein Yes
Native MFG or homogenizes milk fat droplets/potential MFGM fragments
Gel/viscoelastic
Cream (38% fat) 67 57 200 2, — No
Native MFG or homogenizes milk fat droplets/potential MFGM fragments
Liquid
Butter 15 24 — ‹ 1, — No/Yes6
Continuous fat phase (water-in-oil emulsion) MFGM-residu traces
—
510
150
23,2, Casein
1 All values are approximate amounts, MFG, milk-fat globule; MFGM, milk-fat globule membrane. 2 General estimation on the basis of Dewettinck et al. (11) and Conway et al. (12). 3 According to food-composition tables from The Technical University of Denmark (13). 4 General estimation on the basis of Michalski (14) and Michalski et al. (15) and reference therein. 5 Semihard Danbo type, as a point example among many different cheese types. 6 Depends on the production method used. With indirect biological acidification, starter culture is added to the butter after churning.
Zuivelproducten en hun gezondheidseffecten Zuivelproducten hebben lang tijd voor een aanzien-
Desondanks werd tegelijk eveneens de link gelegd tus-
lijke bijdrage aan de nutriëntinname van de bevol-
sen de inname van verzadigde vetten via zuivel en
king gezorgd en dat in het bijzonder in Noord-Europa,
LDL-cholesterol. Bij de analyse van zuivelinnamepatro-
waaronder in Ierland en het Verenigd Koninkrijk, alsook
nen bleek voorts dat diegenen die verklaarden steeds
in de VS. En uit recente cijfers blijkt dat zuivelproduc-
voor ‘magere’ producten te opteren, geen gezondere
ten nog steeds belangrijk zijn voor de inname van een
lipide- of metabolische profielen vertoonden(Feeney
waaier aan voedingsstoffen in Westerse landen (Feen-
et al., 2017). Deze associatieve bevinding weerklinkt
ey et al., 2016), met inbegrip van calcium en magne-
ook in erg sterke gegevens van recente meta-analyses
sium, vitamine B en jodium, waarbij deze laatste stof
die concluderen dat zuivelinname niet geassocieerd
almaar belangrijker wordt gevonden omwille van de
wordt met risico’s op hart- en vaatziekten, coronaire
link die er met een gezonde cognitieve ontwikkeling
hartziekten of beroertes, en hiermee net omgekeerd
gelegd wordt. (McNulty et al., 2017)Andere cijfers uit
gerelateerd blijkt te zijn, d.w.z. een beschermend ge-
de Ierse National Adult Nutrition Survey hebben dan
zondheidsvoordeel bieden (Alexander et al., 2016; Qin
weer aangetoond dat zuivel tevens een significante
et al., 2015; Soedamah-Muthu et al., 2011). Tot op
bijdrage levert aan de inname van verzadigde vetzu-
heden zijn er evenwel maar weinig studies geweest,
ren bij de bevolking(Feeney et al., 2016). Dit vormt dan
die voldoende gedetailleerde gegevens bevatten
ook een van de redenen waarom er gepleit wordt om
om individuele zuivelproducten te bestuderen. Bij die
bij zuivelproducten voor ‘magere’ artikelen te opteren.
onderzoeken waar wel getracht werd om dit te doen,
10 SPORTCONGRES
2018
in samenwerking met DE VLAAMSE VERENIGING VOOR SPORTGENEESKUNDE
Zaterdag 6 oktober 2018
de
I
Technologiecampus, Gent
Een multidisciplinaire aanpak Doelgroep: sportartsen, sportkinesitherapeuten, fysiotherapeuten, radiologen, orthopedisten, apothekers, diĂŤtisten, podologen, fitnessinstructeurs, psychologen, trainers, â&#x20AC;Ś Plenaire sessie in samenwerking met G-Sport
www.sportcongres.be ondersteunende partners:
26
werden kaas en gefermenteerde zuivelproducten
Soedamah-Muthu, 2015). De onderliggende mecha-
echter telkens in verband gebracht met een aanzienlijk
nismen blijken de vorming van calciumzepen na de
geringer risico op hart- en vaatziekten. Een recente
consumptie van kaas te zijn, die niet zo gemakkelijk
analyse nam zelfs de kaasconsumptie afzonderlijk
geabsorbeerd worden en bijgevolg ietwat onverteerd
(Chen et al., 2016) onder de loep en besloot daarbij
door het darmkanaal passeren. Een ander gesugge-
dat de inname van 40 g per dag, in verband gebracht
reerd mechanisme was een toegenomen galzuurse-
kon worden met de grootste risicoverminderingen. De
cretie na veel kaas geconsumeerd te hebben, wat
studies die kaas als een apart product onderzochten,
een verdere bijdrage kan leveren aan de verminde-
zijn niettemin beperkt, en er zijn meer gedetailleerde
ring van de LDL-c-niveaus. Gerandomiseerde proeven
gegevens over de inname via de voeding nodig,
hebben dit echter niet bevestigd (Hjerpsted, Dragsted,
waarbij ook individuele kazen opgenomen moeten
& Tholstrup, 2016).
worden, om een duidelijker model te kunnen uitwerken van de dosisreactie-effecten.
De ‘kaas’-matrix
Op dit ogenblik focussen de studies zich op het beter begrijpen van deze effecten en van de rol die de matrix van kaas speelt vergeleken met de individuele
Kaas vormt een bijzonder interessant voorbeeld van
componenten. Food for Health Ireland (FHI) is een in
de zuivelmatrix en haar gezondheidseffecten. Sinds
Ierland gebaseerd zuiveltechnologiecentrum dat de
2001 hebben een aantal gerandomiseerde, gecon-
positieve gezondheidseffecten van zuivelcomponen-
troleerde studies het effect van vet uit kaas in ver-
ten onderzoekt. Een van de terreinen waarop het ac-
gelijking met boter onderzocht op merkstoffen voor
tief is, is het begrijpen van de gezondheidsvoordelen
hart- en vaatziekten, zoals LDL-c. Los van de vraag of
van kaas en men is volop bezig met enkele interven-
LDL-c wel de meest geschikte marker is voor hart- en
tie-onderzoeken naar de gevolgen van de kaasmatrix
vaatziekten, is uit al deze studies een vermindering in
voor verzadiging en indicatoren van metabole en car-
LDL-c van de kaasinname gebleken in vergelijking met
diovasculaire gezondheid.
hetzelfde vet uit boter (de Goede, Geleijnse, Ding, &
Conclusie – evolutie richting voedinggebaseerd advies Studies van voedingsmatrices tonen aan dat individuele nutriënten verschillende gezondheidsresultaten kunnen opleveren, al naargelang de algemene structuur van het voedsel waarin ze geconsumeerd worden. Dit heeft implicaties voor verder nutritioneel onderzoek, aangezien men zich bij de verzameling en analyse van gegevens over voeding en voedingspatronen dient te buigen, evenals over enkelvoudige nutriënten en gezondheid om de respectieve interacties beter te begrijpen. Daarnaast heeft dit tevens gevolgen voor gezondheidsrichtlijnen en wijst dit erop dat, aangezien op voedingsstoffen gebaseerde richtlijnen geen rekening houden met de voedingsbron van de nutriënten, de evolutie in de richting van op voeding gebaseerde richtsnoeren voor tal van voordelen kan zorgen, zowel op gezondheidsvlak als wat een beter begrip langs de kant van de consument van op voeding gebaseerd advies betreft.
Vitamine B-complex PLATINUM Vitamine B-complex PLATINUM
Draagt bij tot: • het energieleverend metabolisme (B1-B2-B3-B5-B6-B12-biotine) • de afname van vermoeidheid en futloosheid (B2-B3-B5-B6-B9-B12) • een normale geestelijke functie (B1-B3-B6-B9-B12-biotine) • een normale werking van het zenuwstelsel (B1-B2-B3-B6-B12-biotine) • het behoud van een normale huid en normale slijmvliezen (B2- B3-biotine) • een normale aanmaak van rode bloedcellen (B2-B6-B9- B12)
VITAMINE B COMPLEX PLATINUM van Mannavital is een hoogkwalitatieve en uitgebalanceerde synergie van B-vitamines (inclusief biotine, choline en inositol) aan een adequate dosis en in hun direct werkzame of “bio-actieve” vorm, waaronder: agt bij tot: - B6: pyridoxal-5’-fosfaat (geen pyridoxinehydrochloride!) - B9: calcium-5-methyltetrahydrofolaat (geen foliumzuur, noch folaat) het energieleverend metabolisme (B1-B2-B3-B5-B6-B12-biotine) - B12: methylcobalamine en adenosylcobalamine (geen cyanocobalamine!)
de afname van vermoeidheid en futloosheid (B2-B3-B5-B6-B9-B12)
een normale geestelijke functie (B1-B3-B6-B9-B12-biotine) Mannavital, voedingssupplementen van absolute topkwaliteit voor een doelgerichte aanpak
een normale werking van het zenuwstelsel (B1-B2-B3-B6-B12-biotine)
het behoud van een normale huid en normale slijmvliezen (B2- B3-biotine) Verkrijgbaar in alle natuurvoedingswinkels
en bij de apotheek op bestelling CNK 3686-094 een normale aanmaak van rode bloedcellen (B2-B6-B9- B12)
Uitgebreide info? Aan te vragen bij: info@mannavital.be - tel 056 43 98 52
TAMINE B COMPLEX PLATINUM van Mannavital is een
www.mannavital.be
28
Crocus sativus L. Inleiding Saffraan, ook het ´rode goud´ genoemd, wordt al meer dan 4000 jaar gebruikt als kleurstof, specerij, cosmetica en geneesmiddel. Voor één gram saffraan worden 250 saffraan krokussen geplukt. De specerij, oorspronkelijk afkomstig uit Perzië, wordt nu geteeld in China, India, Iran, Irak en het Middellandse Zeegebied, Marokko, Spanje en België (Morkhoven). In het oude Perzië werd het aanbevolen bij maag-darmproblemen, premenstrueel syndroom, laag libido, astma, depressie, geheugenproblemen en pijn. Uit Palestijnse geschriften in de tijd van Salomon was saffraan naast kleurstof ook geliefd om zijn hallucinogene werking. Het werd gebruikt als vervanger voor opium. Volgens de Chinese geneeskunde heeft het een stimulerende werking op de bloedcirculatie en helpt het bij menstruatieklachten. Vandaag wordt saffraan vooral ingezet bij depressie, de ziekte van Alzheimer, leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie en impotentie (Kumar et al. 2011).
Fytochemie De belangrijkste medicinale bestanddelen in saffraan zijn de carotenoïden crocetine en crocine (een groep van 6 metabolieten van crocetine), picrocrocine (metaboliet van de carotenoïde zeaxanthine) en safranal (metaboliet van picrocrocine). In de etherische olie zitten talrijke terpeenaldehyden en terpeenketonen, safranal 2,4,4-trimethyl 1,3-cyclohexadien-1-carbaldehyde (50%-70%), verder o.a. pineen, 1,8- cineol, 2-phenylethanol, a-thujeen, astragaline, delphinidine, limoneen, kaempferol, linalool,
voornamelijk toegeschreven aan crocine, crocetine, picrocrocine en safranal. Deze componenten hebben antidepressieve en anticonvulsieve, pijnstillende, antitumorale en therapeutische effecten op het cardiovasculair, immuun-, ademhalings-, genitaal-urinair en centraal zenuwstelsel. Saffraan speelt een sleutelrol bij het behandelen van verschillende aandoeningen via de remming van de celproliferatie, de inductie van de apoptose, antioxiderende eigenschappen, preventie van lipidenperoxidatie en ontstekingsremmende processen. De therapeutische eigenschappen van saffraan worden vermeld tegen levertumoren, hepato-
linoleenzuur, linalolzuur, isophorone, naftaleen, oxysa-
toxiciteit, leververvetting, hyperlipidemie, maagzweer,
franal (Tarantilis et al. 1997).
maag- en colontumoren, colitis ulcerosa, diabetes en
De farmacologische effecten van saffraan worden
alvlees-kliertumoren (Khorasany et al. 2016).
NutriFacts
2018/02
29
Antidepressivum
Een Amerikaanse meta-analyse bevestigde deze bevin-
In een meta-analyse werd de werkzaamheid en veilig-
dingen omdat safraan de serotonine-niveaus kan ver-
heid van saffraan bij proefpersonen (gemiddelde leef-
hogen door de heropname in de synaps te inhiberen
tijd 37,1 jaar) die last hadden van een milde tot matige
(Hausenblas et al. 2013). Zelfs bij zware depressies kan
depressie getest. Gedurende 6 tot 12 weken werd 30
saffraan zonder schadelijke bijwerkingen ondersteuning
mg saffraan toegediend. Saffraan was effectief bij de
bieden. Fluoxetine veroorzaakt erectiestoornissen en li-
behandeling van depressie en had een vergelijkbare
bidoverlies bij mannen en vaginale droogte bij vrouwen.
werkzaamheid als synthetische antidepressiva en dit
In een 6 weken durende dubbelblinde, gerandomi-
zonder bijwerkingen (Xiangying Yang et al. 2018).
seerde studie op 30 patiënten, met milde tot matige
In een 8 weken durende, gerandomiseerde, dubbel-
depressie, werd de werking vergeleken van saffraan (3
blinde, placebogecontroleerde studie werden de stem-
maal daags 30mg) met deze van imipramine (3 maal
ming gerelateerde effecten bij tieners van 12-16 jaar,
daags 100mg). Saffraan bleek even effectief te zijn als
met milde tot matige angst- of depressieve sympto-
imipramine, alleen werden in de imipramine-groep va-
men, onderzocht. De toediening van een gestandaar-
ker anticholinerge effecten zoals droge mond en on-
diseerd saffraan-extract, 14 mg tweemaal daags ge-
gewenste sedatie waargenomen. Crocine en safranal
durende 8 weken, verbeterde de angst- en depressieve
remmen de heropname van dopamine, norepinefrine
symptomen bij deze jongeren (Lopresti et al. 2018).
en serotonine. De conclusie van deze studie was dat
Gedurende 8 weken werden de effecten van saffraan
saffraan een therapeutisch voordeel heeft bij de be-
(15 mg per dag) in een dubbelblinde, gerandomiseer-
handeling van milde tot matige depressie tegenover
de en placebogecontroleerde studie getest bij moe-
imipramine (Akhondzadeh et al. 2004).
ders die borstvoeding gaven en leden aan een milde tot matige postpartum depressie. In de eindbeoorde-
Libido
ling was 96% van de saffraangroep in remissie vergele-
Iraanse onderzoekers hebben aangetoond dat saf-
ken met 43% van de placebogroep. De totale respons-
fraan-extract de erectiestoornissen herstelt die optreden
ratio’s waren 6% voor de placebogroep en 66% voor
als gevolg van het gebruik van fluoxetine. 60% van de
de saffraangroep (Tabeshpour et al. 2017).
mannelijke vrijwilligers die gedurende 4 weken tweemaal per dag 15 mg saffraan extract innamen hadden
Gedurende 6 weken werd aan 66 patiënten met een
terug een volkomen normale erectie. In de placebo-
depressieve stoornis saffraan (30 mg/ dag) of citalopram
groep was dit slechts 7% (Modabbernia A. et al. 2012).
(40 mg/ dag) toegediend. De Hamilton’s Rating Scale
Ook bij vrouwen die leden aan een libidogebrek en
for Depression (HAM-D) en Hamilton’s Rating Scale for
droge vaginale mucosa als gevolg van fluoxetine ver-
Anxiety (HAM-A) toonden voor beide groepen vergelijk-
beterde een viermaal daagse toediening van 30 mg
bare significante verbeteringen. De studie toont aan dat
saffraan deze seksuele problemen. Het libido nam
saffraan een werkzame, goed verdragen en veilige be-
merkbaar toe, de vaginale droogte en de pijn tijdens
handeling is bij depressie, burn-out en angststoornissen
het vrijen verminderden (Kashani et al. 2013).
(Ghajar et al. 2017; Kashani L et al. 2017)). Bij 40 perso-
In een klinische studie werden 52 niet rokerende on-
nen met lichte en matige depressie werd de werking van
vruchtbare mannen gedurende 3 maanden 3 keer
saffraan met deze van fluoxetine vergeleken. Ze namen
per week behandeld met 50 mg saffraan. Saffraan
ofwel tweemaal daags één tablet fluoxetine (10 mg)
had een positief effect op het sperma (van 26,50% tot
of tweemaal daags één capsule met 15 mg saffraan-
33,90%), op de motiliteit (van 10,09% tot 17,92%). Er
extract dat 300 tot 350 microgram safranal bevat. Na
werd geen significante toename gedetecteerd in het
acht weken werd vastgesteld dat saffraan een vergelijk-
aantal zaadcellen (van 43.45% tot 44,92%). Conclusie:
baar antidepressief effect had als het psychotrope ge-
saffraan heeft een potentiële rol in de behandeling van
neesmiddel fluoxetine (Akhondzadeh Basti et al. 2007).
mannelijke onvruchtbaarheid (Heidary et al. 2008).
30
ANNÉE UNIVERSITAIRE 2018/2019
NOUVEAU / FORMATION E-LEARNING
Publics concernés : Diététiciens, Kinésithérapeutes, Ostéopathes et Infirmiers diplômés d’état en partenariat avec
Organisation de la formation : • Une année universitaire (novembre 2018 - juin 2019)
•
30H00 de cours en présentiel sur 5 jours (novembre 2018)
25H00 de cours en e-learning • 1 examen final en présentiel •
(juin 2019)
NutriFacts
Producten in de kijker
MAGNESIUM PLATINUM,
vlot opneembare, “gecheleerde” magnesium draagt bij tot: • het energieleverend metabolisme • de afname van vermoeidheid en futloosheid • de normale werking van spieren • een normale geestelijke functie, waaronder stressbestendigheid, aanleren, geheugen en concentratievermogen • de normale werking van het zenuwstelsel • het behoud van normale botten en tanden MAGNESIUM
PLATINUM
magnesiumbisglycinaat
van of
Mannavital
is
“gecheleerde”
magnesium, die door binding met het aminozuur glycine niet alleen zeer goed wordt opgenomen, maar ook de calciumopname niet afremt. MAGNESIUM PLATINUM bevat voor een optimale werking ook vitamine B6 onder zijn actiefste vorm (pyridoxal-5’-fosfaat)
2018/02
31