Hans Roosen roosenhans@yahoo.com Kelle Moreau kelle.moreau@gmail.com
REFERENTIES Driessens G. 2017. De Raaf : Discrete comeback van onze machtigste kraai. Natuurpunt Nieuwsbericht 23 maart 2017. (www.natuurpunt.be/nieuws/de-Raaf-discrete-comeback-vanonze-machtigste-kraai-20170323). Jacob, J.-P., Dehem, C., Burnel A., Dambiermont, J.-L., Fasol, M., Kinet, T., van der Elst, D. & Paquet, J.-Y. (2010) : Atlas des oiseaux nicheurs de Wallonie 2001-2007. Série ‘Faune-Flore-Habitats’ n° 5. Aves et Région wallonne, Gembloux. 524 p. Moreau K. & Roosen H. 2018. Na anderhalve eeuw weer broedende Raven in Vlaanderen. Natuurpunt Nieuwsbericht 28 augustus 2018. (www.natuurpunt.be/nieuws/na-anderhalve-eeuw-weer-broedende-Raven-vlaanderen-20180828). Moreau K. 2017. De comeback van de Raaf in het Dijleland. De Boomklever 45(3): 86-91. Sovon soortenfiches (www.sovon.nl/nl/soort/15720). Vergeer J.W., van Dijk A.J., Boele A., van Bruggen J. & Hustings F. 2016. Handleiding Sovon broedvogelonderzoek: Broedvogel Monitoring Project en Kolonievogels. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. Vermeersch G., Anselin A., Devos K., Herremans M., Stevens J., Gabriëls J. & Van Der Krieken B. 2004. Atlas van de Vlaamse broedvogels 2000-2002. www.rspb.org.uk/birds-and-wildlife/wildlife-guides/bird-a-z/ Raven. www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/ vogelgids/vogel/Raaf.
Ontdekking van Purperstreepparelmoervlinders in de Doode Bemde Op woensdag 30 mei 2018 werd tijdens een graslandinventarisatie, georganiseerd door de Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud, een Purperstreepparelmoervlinder (Brenthis ino) ontdekt in de Doode Bemde. Niet alleen een nieuwe dagvlindersoort voor het Dijleland maar bovenal een verdiende beloning voor de inzet van de Vrienden (VHM vzw) voor de Doode Bemde. ECOLOGIE De Purperstreepparelmoervlinder is een habitatspecialist die voorkomt in vochtige ruigten, kapvlakten en beekdalgraslanden. De wijfjes zetten 78
De Boomklever I september 2018 I vogels
eitjes af op de bladeren en bloemtrossen van Moerasspirea (Filipendula ulmaria), de voornaamste waardplant van de soort. De plantendelen vallen in het najaar met eitjes of rupsen op de grond. De
Purperstreepparelmoervlinder 30 mei 2018 in de Doode Bemde Foto: Paul Nuyts
vlinder gaat hier als eitje of als rups in overwintering. In de lente en vroege zomer nuttigen de rupsen jonge bladscheuten van Moerasspirea. Vegetatie met een voldoende open structuur in het voorjaar is belangrijk opdat de rupsen al zonnend in het strooisel kunnen opwarmen. In mei verpoppen de rupsen en de imago’s vliegen in onze contreien doorgaans van begin juni tot midden juli, in één enkele generatie. De soort is weinig mobiel maar kan occasioneel grote afstanden overbruggen. Populaties zouden in staat zijn lange tijd te kunnen standhouden in kleine gebieden. De Purperstreepparelmoervlinder verkiest vochtige, beschutte en koele leefgebieden. In tegenstelling tot een aantal andere soorten zoals bijvoorbeeld de nauwverwante Braamparelmoervlinder (Brenthis daphne) profiteert deze soort niet van klimaatverandering (volgens voorspellingsmodellen zou het klimaat in België tegen 2050 zelfs veel minder geschikt worden voor de soort). Wel heeft ze baat bij het behouden en ontwikkelen van moerasspirearuigtes en een goede waterhuishouding. Op dat vlak is de soort in de Doode Bemde dus in goede handen. VOORKOMEN IN BELGIË In België komt de Purperstreepparelmoervlinder verspreid voor ten zuiden van de Samber en Maas, waar lokaal vrij grote populaties kunnen voorkomen. Ook in de Eifel, Luxemburg en Noordoost-Frankrijk is de Purperstreepparelmoervlinder een typische soort van vochtige
beekdalen. In Nederland is de soort uitgestorven sinds 1962. Kort na de eeuwwisseling dook de soort er even terug op, vlakbij de grens met Wallonië, om er vervolgens opnieuw te verdwijnen. Elders in België is deze dagvlindersoort uiterst zeldzaam. In Vlaanderen zijn momenteel geen gekende populaties aanwezig van de soort. In de provincies Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant werd de soort wel al enkele malen opgemerkt, meestal zonder verdere vervolgwaarnemingen op die locaties. In de zomer van 2004 zag Bram Markey meermaals oranje vlinders op een perceel in Holsbeek, op de grens tussen het Dijle- en Hageland. Omdat deze vlinders in vlucht veel weg hadden van parelmoervlinders, maar te actief waren om op naam te brengen, ging hij gericht op zoek. Terecht zo bleek, want op een nabijgelegen perceel kon hij een exemplaar fotograferen dat zijn vermoedens bevestigde: het was inderdaad een Purperstreepparelmoervlinder. Het ging toen, samen met een waarneming in Kersbeek-Miskom (dieper in het Hageland), om de eerste vaststelling van de soort in de provincie Vlaams-Brabant. In de jaren die volgden werden ondanks geregelde bezoeken jammer genoeg geen individuen meer waargenomen, en inmiddels is de moerasspirearuigte sterk verbost en is Moerasspirea zelfs zo goed als verdwenen uit de kruidlaag (med. R. Uyttenbroeck). Desondanks bleven door de rotatie van de populierenteelt wel voortdurend geschikte stukken beschikbaar in de omgeving, De Boomklever I september 2018 I ongewervelden
ONGEWERVELDEN
meer dan één koppeltje te herbergen … Veel zal afhangen van de hoeveelheid beschikbaar voedsel in de ruime omgeving. Afgaande op de lage dichtheid waarin de soort zelfs in goede gebieden voorkomt (ongeveer 2 koppels per 100 km² in Wallonië) zal de Raaf hoe dan ook altijd een bijzondere verschijning blijven!
79