Deel 1: Ralreiger, Koereiger en Kwak Reigers en de Dijlevallei, ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Bij elk bezoek aan de vallei komt men tegenwoordig op zijn minst wel twee soorten tegen. Meer nog, de Dijlevallei is één van de weinige gebieden in Vlaanderen waar men alle in Europa voorkomende soorten heeft waargenomen. Een aantal, voorheen zuidelijke soorten, zitten duidelijk in de lift. Tijd dus om een overzicht te geven van het voorkomen en evolutie van deze boeiende vogels. We starten de reeks met de meest exotische soorten: Ralreiger, Koereiger en Kwak. Deze zuidelijke reigers breiden allen, net zoals de Kleine zilverreiger hun broedareaal uit. RALREIGER (ARDEOLA RALLOIDES) De Ralreiger is één van de zeldzaamste en ook één van de meest exotisch ogende Europese reigers. Hij komt verspreid voor rond de Middellandse Zee, van Spanje, ZO-Europa, Turkije tot Egypte. Ze houden zich meestal op in weelderig begroeide beken en plassen waar ze op drijvende waterplanten en tussen het riet foerageren. Hun voedsel bestaat vooral uit amfibieën, insecten, larven en kleine vissen. De globale wereldpopulatie wordt geschat op 370.000 tot 780.000 individuen (Wetlands International 2015). De Europese populatie telt 15.000 tot 25.900 paar, wat overeenkomt met 30.000 tot 51.700 adulten (BirdLife International 2015). Het is onduidelijk of de soort globaal toe- of afneemt. De Europese populatie wordt als stabiel beschouwd. De Europese Ralreigers zijn trekvogels die in augustus-november in een breed front over de Middellandse Zee en de Sahara trekken. De grote populatie Afrikaanse 80
De boomklever I september 2017 I vogels
vogels is nomadisch of sedentair en verplaatst zich naar waterrijke gebieden ontstaan door seizoensregens. Europese vogels keren terug in april-mei, waarbij sommigen dan “doorschieten” naar Noordwest Europa. In de periode 1970-1990 nam het aantal broedvogels in Europa gevoelig af ten gevolge van zware en lange droogteperiodes in de overwinteringsgebieden rond de Sahel. Sinds het einde van de jaren negentig neemt het aantal echter weer toe. Reden is vooral de verhoogde regenval in de Afrikaanse winterkwartieren die de winteroverleving positief beïnvloeden. Zo steeg de Spaanse populatie van 850 - 1.100 paar in 2003 tot 2.076 paar in 2011. In Frankrijk was er ook een steile toename van 106 paar in 1989 tot 576 paar in 2007. In 2011 broedde de soort voor het eerst aan het Lac du Der-Chantecocq. In tegenstelling tot Nederland, waar de Ralreiger tot 1880 broedde (Voous, 1992) zijn er geen his-
In België is de Ralreiger de enige reigersoort die nog aan homologatie door het BRBC onderworpen is. 80% (41 van de 52 door het BRBC aanvaarde gevallen) van de waarnemingen vonden
Ralreiger in de Vallei van Mollendaalbeek op 15 mei 2017 Foto: Gert Vandezande
plaats in de maanden mei (30%) en juni (50%), zeven in juli, twee in augustus. Eén waarneming in maart (31/3/’53), de vroegste ooit, en één in September 2016 (en tevens het (tot nu toe) enige juveniel). De gevallen in Vlaanderen zijn mooi verdeeld over de lager gelegen westelijke en noordelijke provincies. Ook in Nederland worden de Ralreigers in de periode mei-augustus waargenomen waarvan de meeste in het late voorjaar (mei-juni).
jan
feb
maa
april
mei
juni
juli
aug
sept
okt
nov
dec
0
0
0
0
2 (3)
0
0
0
0
0
0
0
VOGELS
Voorkomen van Reigers Ardeidae in het Dijleland
torische gegevens bekend over het voorkomen van de Ralreiger als broedvogel in België. De eerste door het Belgian Rarity Bird Committee (BRBC) aanvaarde waarneming In België dateert pas van 2 juni 1905 in Zoutleeuw. (Lippens en Wille vermelden evenwel 6 gevallen vóór die datum: 2 vóór 1840, 1841, 1863, +- 1870 en +-1877.) Met 17 waarnemingen tot 1990 bleef de Ralreiger bij ons een zeldzame verschijning. Sinds de eeuwwisseling doet de Ralreiger het echter ook zeer goed in ons land: vanaf 2001 werden er jaarlijks, uitgezonderd in 2002 en 2010, één of meerdere waarnemingen gemeld. Topjaar tot nu toe was 2016 met liefst 8 door het BRBC aanvaarde gevallen. Er werd in de moerassen van Harchies zelfs nestbouw vastgesteld bij een koppel en in september tevens een juveniel. Wellicht is dit echter afkomstig van een broedgeval van net over de Frans-Belgische grens.
Tabel 1: Aantal gevallen van Ralreiger per maand in de periode 1900-2017
Ontwikkeling van het aantal gevallen van Ralreiger in België sinds het begin van de 20e eeuw. Aangepast overgenomen van Driessens 2016, bron: BRBC. De boomklever I september 2017 I vogels
81