Voorkomen van de
Grote zee-eend Melanitta fusca, Zwarte zee-eend Melanitta nigra en IJseend Clangula hyemalis in de Dijlevallei (1900-2016)
Grote zee-eend op de Langerodevijver (Neerijse) op 21/03/15 Foto: Johan Nysten
Zwarte zee-eend bij de Abdij van Park op 23/03/12 Foto: Gert Vandezande
54
De boomklever I juni 2017 I vogels
GROTE ZEE-EEND - MELANITTA FUSCA De soort broedt in Scandinavië, van Noorwegen en Zweden tot Finland en Estland en West-Siberië langs beboste kusten, bij kleine zoetwatermeren, in de bergen en op de toendra. De belangrijkste overwinteringsgebieden liggen ten noorden van België (Kattegat en Oostzee). Verder overwinteren ze aan de Noordzee, de kust van West-Frankrijk en het westelijk deel van de Middellandse Zee. Sinds ongeveer de jaren tachtig van de vorige eeuw lijken de aantallen van deze soort af te nemen. Sinds de tellingen in 1992-1993, toen de grootte van de Noordwest-Europese populatie werd geschat op circa 1 miljoen vogels, werd er een duidelijke afname met 60 % (jaarlijks - 3,7%) vastgesteld in de Oostzee. Tellingen in 2007-2009 bracht de overwinterende populatie op circa 373.000 individuen, komende van circa 933.000 in 1992-1993. De totale populatie wordt nu geschat op 450.000 individuen (Wetlands International 2012). Nieuwe tellingen in 2015 tonen ook
aan dat de afname nu is vertraagd (BirdLife International 2015). De Grote zee-eend trekt over grote afstanden. De meeste trek over zee vindt plaats in april-mei en oktober-december. Tijdens de trek komen Grote zee-eenden vooral voor op zee, ook buiten de kuststrook maar ook meer dan Zwarte zee-eend in het binnenland op meren en waterlopen. VOORKOMEN IN DE DIJLEVALLEI Het aantal waarnemingen van Grote zee-eend in de Dijlevallei is heel beperkt, ondanks het feit dat waarnemingen van de soort in het diepe binnenland iets minder schaars zijn dan van de Zwarte zee-eend. In de Dijlevallei waren er slechts 6 waarnemingen (in totaal 26 exemplaren) in de vorige eeuw. Het duurde ruim 31 jaar voor er in 2015 terug een exemplaar opdook.
jan 1
feb 0
maa 1
april 0
mei 0
• 26 oktober 1968 Neerijse, 13 exemplaren • 9 november 1969 Neerijse 1 vrouwtje • 23 november 1969 Grootbroek SintAgatha-Rode • 15 november 1973 Oud-Heverlee 8 exemplaren • 2 januari 1980 Oud-Heverlee • 18 november 1984 Groot Broek SintAgatha-Rode 1 mannetje en 1 vrouwtje • 21 maart 2015 Neerijse Grote Bron 1 adult mannetje • 26 november 2016 Neerijse Grote Bron 3 eerste najaar De grootste kans op het waarnemen van een Grote zee-eend heeft men in November. De waarneming is ook meestal voorbehouden aan de ontdekker(s) want tot hiertoe bleven de eenden nooit langer dan een dag. Meer zelfs, soms duurt de passage maar even. De vogels van dit najaar bleven maar een half uur te plaatse. Leuk detail: wellicht werden dezelfde vogels ruim een uur eerder in zuidwestelijke richting overvliegend opgemerkt te Stokkem (Oude Maas) in Limburg (waarnemers: Vangompel, Vanderydt, Raymaekers).
juni 0
VOGELS
Het najaar van 2016 bracht een ongeziene variatie van zeldzame watervogels naar de Dijlevallei. Na een Kuifduiker en een groepje Toppers, passeerden er ook Grote zee-eenden, Zwarte zee-enden en Ijseenden. Het voorkomen van deze drie traditioneel op zee overwinterende eenden in het diepere binnenland is altijd al bijzonder geweest maar het wekt des te meer verwondering omdat deze drie soorten het globaal genomen niet goed doen en hun aantallen de afgelopen decennia sterk zijn afgenomen.
Ijseend op de Langerodevijver (Neerijse) op 4/12/16 Foto: Maxime Fajgenblat
juli 0
aug 0
sept 0
okt 1
nov 5
dec 0
Tabel 1: Aantal gevallen van Grote zee-eend per maand in de periode 1900-2016 De boomklever I juni 2017 I vogels
55