1 km. Het loont dus de moeite om de locatie ter plaatse te gaan bezoeken en te kijken of er geschikte biotopen in de buurt voorkomen. Lang niet alle waarnemingen zijn reeds aan het INBO of Natuurpunt doorgegeven. Het loont altijd de moeite om eens rond te vragen bij lokale (oudere) mensen die vaak in de natuur zijn. Duid de waarnemingen zo nauwkeurig mogelijk aan op kaart. Hou er rekening mee dat sommige mensen de soort mogelijk verwarren met andere kevers (neem foto’s mee). Geef de waarnemingen uiteraard ook door via www.waarnemingen.be. Aan de hand van bovenstaande informatie is het vervolgens de bedoeling zoveel mogelijk potentieel geschikte gebieden te bezoeken. Start met gebieden met een hoge potentie: bv. historisch park op een zuidhelling of een voortuin met treinbielzen in een voormalige holle weg. WANNEER? Vliegende herten kan je best zoeken van half juni tot half juli op warme droge avonden tijdens de avondschemering. Vliegactiviteit mag verwacht worden vanaf een avondtemperatuur van 16°C. Als het kouder is dan zullen de kevers enkel rondkruipen en als het echt te koud is (doorgaans minder dan 12°C) onder de grond blijven. ZOEKBEELD Geritsel tussen de bladeren kan kruipende kevers verraden. Vliegende kevers kan je soms horen vliegen, ze maken een ronkend geluid. In de vlucht zijn Vliegende herten moeilijk te onderscheiden van andere grote kevers. Je kan een vliegend hert echter gemakkelijk uit de lucht halen gezien zijn beperkte vliegvermogen (een insectennet kan daarbij helpen). Als je op een plaats komt, let dan 6
De boomklever I maart 2017 I ongewervelden
ook steeds op doodgereden kevers op straat of in de goot. Probeer je gebied ook meerdere keren te bezoeken in een seizoen en ook over verschillende jaren. De soort komt vaak maar zeer lokaal voor, ze komt bv. slechts voor langs één holle weg of één stuk van een bosrand terwijl ook de andere delen van die bosrand op het eerste zicht geschikt lijken. Daarom is het ook belangrijk op te lijsten wanneer je welke gebieden bezocht hebt en bij welke weersomstandigheden, zelfs als je geen Vliegend hert gevonden hebt. Om de verspreiding in kaart te brengen zijn ook nulwaarnemingen heel erg waardevol. Geef ook bezoeken zonder waarnemingen door. Documenteer op kaart waar je gezocht hebt, wanneer en bij welke weersomstandigheden. Geef dit door aan hannes.ledegen@natuurpunt.be. Aanvullend kan je ook nulwaarnemingen invoeren in www. waarnemingen.be. UITBREIDEN VANAF GEKENDE LOCATIES Eenmaal je één of meerdere vindplaatsen kent, kun je beginnen zoeken naar geschikte gebieden in de buurt. Aangezien vrouwtjes uiterst zelden meer dan 1 km vliegen moet je die in de directe omgeving van de reeds gekende populaties zoeken. WAT NEEM JE MEE IN HET VELD? 1. Een smartphone/tablet met een waarnemingenapp of kaartjes om locaties op aan te duiden. 2. Een potlood en notaboekje. 3. Een zaklamp (idealiter een hoofdlamp). 4. Gepersonaliseerde meetnetlicentie (badge) en begeleidende brief. 5. Optioneel: een vlindernet, fototoestel, thermometer, potje voor dode exemplaren
ENKELE AANDACHTSPUNTEN TIJDENS HET TELLEN • Als het nog voldoende licht is kan je eerst al eens rondlopen en kijken waar je treinbielzen en dode stronken ziet en een selectie maken van waar je later op de avond gaat zoeken. Wanneer het begint te schemeren, verraden Vliegende herten zich meestal eerst door geritsel tussen de bladeren. Iets later op de avond en bij warm weer kan je ook vliegende kevers zien. Ze vliegen op vrij lage hoogte en maken doorgaans korte vluchten, je kan ze dus makkelijk vangen of volgen tot ze landen. • Niet elk geritsel of grote vliegende kever is een Vliegend hert, maak daar steeds duidelijk onderscheid in. • Documenteer je waarneming met foto’s zodat er geen twijfel over bestaat. Dode dieren kunnen ingezameld worden, het INBO heeft een genetische databank van Vliegende herten voor verder onderzoek. Neem contact met arno.thomaes@inbo.be. • Omdat het geen gestandaardiseerde telling is zijn exacte aantallen minder belangrijk, maak wel onderscheid tussen één of enkele individuen en meerdere exemplaren. Meerdere exemplaren duiden er doorgaans op dat je de exacte broedlocatie gevonden hebt. Ook vrouwtjes blijven bijna steeds bij de broedplaatsen terwijl mannetjes zich over grotere afstanden kunnen verplaatsen. • Duid aan op de veldwerkkaart waar je gezocht hebt. Zo heb je na een aantal bezoeken een goed idee welke stukken reeds afgezocht werden. Je kan dit ook automatisch laten registreren met de gratis smartphone applicatie Track-Kit. • Het doorgeven van de waarnemingen wanneer je Vliegend hert gevonden hebt verloopt via www.waarnemingen.be. Geef elk Vliegend hert in met nauwkeurige locatie en neem bij voorkeur een foto als bewijsmateriaal. Geef na elk bezoek of na afloop van je bezoeken voor één teljaar al
je bezoeken door aan hannes.ledegen@ natuurpunt.be. Documenteer op kaart of met de Track Kit applicatie waar je gezocht hebt, wanneer en bij welke weersomstandigheden en bezorg deze info. Ook bezoeken waarbij geen Vliegend hert gevonden werd zijn van groot belang en moet je zeker doorgeven! VOORLOPIGE RESULTATEN VAN 2016 Sinds het opstarten van het meetnet steeg het aantal ingevoerde waarnemingen van gekende populaties sterk, een duidelijk teken dat de interesse bij een aantal waarnemers gewekt is. In Overijse werd de soort bovendien geregistreerd in drie nieuwe kilometerhokken. Aangezien deze locaties aansluiten op de reeds gekende populaties in en rond het centrum van Overijse, betreffen het vermoedelijk waarnemingen van reeds bestaande maar nog niet eerder opgemerkte populaties. Enkele waarnemingen wijzen mogelijk wel op een uitbreiding van de gekende populaties in Watermaal-Bosvoorde (Brussel), zowel in de richting van het stadscentrum als in de richting van het Zoniënwoud (pers. med. Arno Thomaes). Hopelijk kunnen we de verspreiding van deze fascinerende kever dankzij jullie hulp in 2017 verder in kaart brengen! Pieter Moysons pieter.moysons@gmail.com
ONGEWERVELDEN
Voorbeeld van een zoekkaart Heverleebos en Meerdaalwoud. Rood: tot 1973 Oranje: 1974-1990 Blauw: 1991-2016 Stip: zekere waarneming Ruit: onbevestigde waarneming/getuigenis Paars: potentieel leefgebied op basis van kaartanalyse.
Herwerkte tekst uit veldwerkhandleiding Inhaalslag Vliegend hert (Thomaes et al., 2016). ALGEMENE INFO EN REFERENTIES Bergmans, B. (2007). Houtminnende kevers van het Dijleland. De Boomklever 35: 84-87. Fluyt, F. (2005). Vliegend hert (Lucanus cervus): Ambassadeur van onze eikenbossen. De Boomklever 33: 142-143. Thomaes, A., Beck. O., Crèvecoeur, L., Engelbeen, M., Cammaerts, R. & Maes, D. 2007. Het Vliegend hert in Vlaanderen en in het Brussels Gewest: Verspreiding en ecologie van een ‘bos’soort. Natuur.focus, 6(3): 76-82 https://www.natuurpunt.be/natuurfocus-2007-3-het-vliegend-hertvlaanderen-en-het-brussels-gewest Thomaes, A. & Vandekerkhove, K. 2008. Status en bescherming van het Vliegend hert in VlaamsBrabant. Brussel, Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, INBO.R.2008.58 https://www.inbo. be/nl/publicatie/status-en-bescherming-van-het-vliegend-hertvlaams-brabant Thomaes, A., Vercayie, D. & Ledegen, H. 2016. Veldwerkhandleiding Inhaalslag Vliegend hert. Mechelen, Natuurpunt Studie. https://www.natuurpunt.be/files/veldwerkhandleidinginhaalslagvliegendhertpdf/download?token=trzapWDQ
7