Bijna het hele jaar kunnen nachtvlinders ge
Een blinde vlek op de kaart
De nachtvlinderfauna van het
vangen worden. Elk seizoen heeft zijn typische
Wat betreft nachtvlinders waren het Heverlee
Heverleebos en het Meerdaalwoud:
bos en het Meerdaalwoud echt blinde vlekken
een voorlopige tussenstand
Klassiek gebeurt nachtvlinderinventarisatie im
op de kaart. mers door kwiklampen gedurende enkele uren tot een hele nacht te laten branden. Daarvoor is elektriciteit onontbeerlijk, wat in natuurgebie den natuurlijk ontbreekt. Daarom wordt daar
DEEL 1:
een beroep gedaan op generatoren. Omdat het dus veel gemakkelijker is in een tuin
Het Heverleebos
deze op telling te plaatsen, gebeuren de meeste brengen. Hij had in het kader van zijn inventa risatieproject van de Vlaams-Brabantse bossen heel wat oude gegevens verzameld. Op basis
1
n de zomer van 2007 zijn we met de Natuurstudiegroep Dij
leland voor het eerste gestart met nachtelijke
insectenexcursies
in
hiervan bleken de bosranden van het Heverlee bos het meeste kans te bieden. Her en der in het Meerdaalwoud waren er ook verspreide waar nemingen, maar dit bosgebied was waarschijn lijk nog minder goed onderzocht dan het voor gaande. Heel wat waarnemingen waren wel al
onze grootste bosdomeinen, het
heel oud en sindsdien was de situatie op het
Heverleebos
terrein vaak veranderd. Zo zijn intussen grote
en
het
woud. Aanvankelijk
Meerdaal
voornamelijk
bedoeld als inventarisatie van Vlie
delen van wat eertijds Heverleebos was ten noorden van de E40 nu verkaveld. Een nieuwe inventarisatie drong zich dus op. De ervaring
(Lucanus cervus), bleek
van Arno leerde dat in onze noordelijke streken
gaandeweg het succes voor nacht
nende kevers zijn. In tegenstelling dus tot wat
gende herten
vlinderinventarisatie heel wat gro ter. In een reeks artikelen brengen we u het relaas van de resultaten die we tot hiertoe bereikten. In dit eerste deel gaan we in op het He verleebos.
V liegende
herten
uitgesproken
warmtemin
je intuïtief zou verwachten moet je hier dus niet gaan zoeken naar deze kevers middenin een dik eikenmassief. Het zijn echter de zuidgerichte ta luds, zonbeschenen bosranden en holle wegen die in trek zijn, op voorwaarde dat er voldoende dood hout ligt als voedsel voor hun larven. Er werd beslist om 2 inventarisatiemethodes uit te proberen. Enerzijds een wandeling langs de gunstigste locaties op zwoele juni- en juliavon den rond de schemering, net in de piekvliegpe
Licht in het duister
riode. Anderzijds zouden we ook proberen de kevers aan te trekken met behulp van lichtbron nen. Van deze laatste methode was eigenlijk niet
Met een symboolsoort als Vliegend hert in het
zo goed gekend of ze goed kevers zou aantrek ken, maar ze heeft wel potentieel en bovendien
achterhoofd rijpte in het voorjaar van 2007 het
het grote voordeel dat als er geen kevers op af
idee om ook eens in eigen streek hiernaar op
kwamen, dat het toch zeker nachtvlinders zou
zoek te gaan. De vraag stelde zich hoe dit het
aantrekken. Zo zouden we twee vliegen in één
beste te doen. Gelukkig kon Arno Thomaes,
klap slaan: een kever- én een nachtvlinderin
de keverspecialist van het I
2
BO hiervoor raad
ventarisatie.
doorgedreven inventarisaties in de tuinen van gepassioneerde
nachtvlinderliefhebbers.
De
klas ieke opstelling die hierbij gebruikt wordt is de Skinnerval waarbij de kwiklamp in een ingenieuze halfopen doos zit waar de vlinders langs boven kunnen invliegen. Ze verstoppen zich dan tussen eierkartons die rond de lamp worden aangebracht zodat ze tot rust kunnen komen. Een laken en eierkartons rond deze val kunnen nog bijkomende vondsten opleveren. 's Morgens vroeg -voor het licht wordt, want an ders vliegen de vlinders vanzelf weg- kunnen de kartons dan één voor één bekeken worden op de aanwezige vlinders waarna deze terug vrijgelaten worden.
soorten. De piektijd qua soortenrijkdom valt in juni. Het is dan in zwoele nachten met lichte re gen (niet voor niets "motregen") dat de meeste soorten kunnen gevangen worden waaronder een heleboel spectaculaire Pijlstaarten
(Sphingi
dae). Warme zomers met veel zuidelijke lucht stromingen kunnen ook leuke dwaalgasten uit Zuid-Europa aanbrengen. Aanhoudende perio des van slecht weer en hevige stortregens voor afgaand aan een inventarisatie kunnen deze ook negatief beïnvloeden: dan regenen de vlinders immers gewoon dood. Hoe vaker je vangt, hoe meer soorten en zo ko men intensieve speurneuzen al gauw tot een tuin.lijstje van meer dan 200 soorten. Recent is de interesse gegroeid om ook in na tuurgebieden te gaan inventariseren. Zo wordt de laatste jaren intensief geïnventariseerd door Wim Veraghtert in het Walenbos met intussen ook al meer dan 250 soorten op de teller. atuurlijk konden we in eigen regio niet achter blijven en omdat onze oudste en grootste bos gebieden ook wel eens ongekende schatten op nachtvlindergebied zouden kunnen herbergen, werd geopteerd om deze tot dan toe blinde vlek ken ook eens onder de loep te nemen.
Om praktische redenen hebben we zelf nooit een hele nacht door geüwentariseerd. Telkens als bleek dat er nog maar weinig nieuwe vlin
ders op de lampen afkwamen (meestal rond middernacht),
hebben
we
onze
inventarisa
ties gestaakt en de vondsten geïnventariseerd. Daarmee zullen we uiteraard telkens wel enkele soorten gemist hebben, maar waarschijnlijk niet zoveel omdat de weersomstandigheden vaak niet ideaal waren. T ijdens een inventarisatie de hele nacht door moet ook de generator de hele nacht actief blijven (anders gaan de gevangen vlinders terug vanzelf vliegen) en moet er eigen lijk de hele nacht iemand in de buurt blijven, wat natuurlijk niet zo praktisch is. De laatste jaren is de interesse voor nachtvlin markt komen van een Nederlandstalig stan "Nachtvlinders"
van
Waring
en
Townsend. Ze zouden interessante indicatoren kunnen zijn van de algemene kwaliteit van ons leefmilieu.
In het Heverleebos werden in de zomer van 2007 twee excursies gehouden. Eén half juni waarbij we onder leiding van An dré Verboven en Wim Veraghtert met een hele reeks Skinnervallen vanaf zonsondergang tot een uur of één 's nachts waarnemingen deden. Al wandelend van de ene naar de andere val werd ook actief gezocht naar kevers. De weers omstandigheden hadden beter gekund: het was iets te koud (kouder dan
l6°C) zodat V liegende
herten niet rondvlogen en er stond iets te veel wind en er viel een beetje regen, maar gelukkig
ders fors toegenomen zeker sinds het op de daardwerk,
De zoekinspanning
minder dan aanvankelijk gevreesd. Enkele avonden nadien op zwoele zomeravond eind juni werd een wandelexcursie in kleine groep georganiseerd waarbij de interessantste plekken (gekend van oudere waarnemingen) aan de bosrand van het Heverleebos aangedaan werden. Voor V liegende herten was het weer toen ideaal.
De Boomklever - maart 2009 De Boomklever - maart 2009
3