Het scholingsaanbod is een magazine van het Noordelijk Onderwijsgilde, een professionaliseringscentrum voor specialistisch en passend onderwijs in Noord-Nederland en Midden-Nederland. Dit magazine geeft een overzicht van praktijkgerichte scholing voor leerkrachten, assistenten, interne begeleiders, orthopedagogen, psychologen en directies van alle schoolsoorten.
Het doel hiervan is om het onderwijs aan leerlingen met specialistische onderwijsbehoeften te verbeteren. De scholing wordt op maat ontworpen in samenwerking met scholen voor speciaal (basis) onderwijs, praktijkonderwijs, regulier voortgezet of primair onderwijs.
Het magazine wordt uitgegeven door het Noordelijk Onderwijsgilde en verschijnt één keer per kalenderjaar.
REDACTIE
Aan dit nummer werkten mee: Ate de Boer, Bé Poolman, Ruerdtsje Halbertsma, Marieke Postma, Wietske de Vries, Manon Franzen en Rulande Veenstra
FOTO’S
Fotografie cover: Duisterhoutschool
Steven Bootsma Fotografie Met speciale dank aan de Piet Bakkerschool te Sneek Met speciale dank aan de Duisterhoutschool te Heerenveen
Masha Boot Fotografie Met speciale dank aan Stichting Taaldenkgesprekken
Alle auteursrechten ten aanzien van de inhoud van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Druk- en zetfouten voorbehouden.
Voorwoord
Beste collega’s uit het onderwijs,
Sinds 1 december 2024 heb ik het stokje van Ate de Boer overgenomen als directeur van het NOG. Ik ben ontzettend blij en trots dat ik dit jaar een bijdrage heb mogen leveren aan het scholingsaanbod voor 2025-2026. Het aanbod is tot stand gekomen door veel mooie en waardevolle gesprekken te voeren met cursisten, docenten, scholen en besturen. ‘Inclusie’ is daarbij een onmiskenbaar onderwerp geweest.
Inclusiever onderwijs is een breed begrip en een ideaal dat al sinds ‘Weer Samen Naar School’ een ambitie is in Nederland. Het begrip gaat veel verder dan alleen beleidsplannen; het begint bij bewustwording en het erkennen van de diversiteit binnen onze samenleving. In mijn beleving is in het onderwijs naast bewustwording ook professionalisering een belangrijk fundament.
Waar het NOG zich in het verleden richtte op professionalisering in het gespecialiseerd onderwijs, breiden we dit jaar uit naar het regulier onderwijs. Zo hebben we met het samenwerkingsverband Passend Onderwijs Fryslân een themareeks ‘inclusie’ opgezet, bestaande uit een drietal inspirerende masterclasses. Dit nodigt uit om te ontmoeten en te verbinden tussen verschillende schooltypen, aan de hand van de nieuwste wetenschappelijke inzichten en praktijkgerichte voorbeelden omtrent inclusie.
Het aanbod bestaat verder uit een breed scala aan onderwerpen die gericht zijn op verschillende functiegroepen. Zo worden er masterclasses georganiseerd die prikkelen en inspireren, gebaseerd op (nieuwe) wetenschappelijke kennis. Daarnaast worden er modules aangeboden die zowel wetenschappelijke inzichten als praktische toepassing combineren. Bovendien bieden we themacolleges aan, waarbij in korte tijd wetenschappelijke kennis wordt gekoppeld aan praktische handvatten, waarmee deelnemers direct aan de slag kunnen in hun dagelijkse werk.
Inschrijven voor alle scholingen van het NOG verloopt via aanmelding
“Onze leerlingen zijn niet speciaal, maar ons team is speciaal!”
en inschrijving op Mijn-NOG (www.mijn-nog.nl ) of scan de QR-code in het magazine. Desgewenst organiseren we ook incompany scholingen op maat. In het magazine staat het grootste deel van het aanbod van aankomend schooljaar. Anders dan andere jaren kunt u ook ‘spontaan’ aanbod verwachten gaandeweg het schooljaar. Kijk voor ons actuele aanbod op www.mijn-nog.nl en hou de socials in de gaten!
Ik eindig met een quote van een sbo-directeur die de sleutel heeft naar meer inclusie: “Onze leerlingen zijn niet speciaal, maar ons team is speciaal!” Graag verwelkomen we je bij een van onze scholingen in 2025-2026!
Met vriendelijke groet, Ook namens mijn collega’s, Manon Franzen (directeur Noordelijke Onderwijsgilde)
Inhoud
DE PUBER BETER BEGRIJPEN
Voorwoord
Gildestructuur 7 Evaluaties en ervaringen
Module
8 Nieuw in ’t GO (starters)
9 Effectieve gesprekken voeren in het onderwijs
10 Verdieping in ‘t GO
12 Leerlingen met autisme begrijpen
13 Traumasensitief begeleiden
14 De puber beter begrijpen
15 Kijk op de leerling in het ZML, kunnen én aankunnen
16 Druk en Dwars Onderwijs en Opvang
18 Ervaringsordening
19 Hechting (basis)
20 Taaldenkgesprekken
Themacollege
21 Grip op de leerling met downsyndroom
23 Werken met aanwezigheidsdata: Van verzuim naar aanwezigheid
24 Groepsdynamisch onderwijs
25 Externaliserend gedrag bij het jonge kind
MODULE
Leerlingen met autisme begrijpen
Steven Pont
Masterclass
26 Themareeks Inclusief Onderwijs
28 Themareeks IQ in het onderwijs, van diagnostiek
naar praktijk
31 Zicht op de les
AI IN HET ONDERWIJS
MASTERCLASS Zicht op de les
Workshop
32 Ondersteunend tekenen (bij TOS)
33 AI in het onderwijs
Overig
11 Uitgelicht: Sbo opbrengstenonderzoek
17 Uitgelicht: Onderzoeksresultaten Druk & Dwars
22 Uitgelicht: Schoolaanwezigheid
30 Uitgelicht: Oog voor vakmanschap
34 Uitgelicht: Scholingsaanbod NT2-onderwijs
35 Re-Fit Trainers
36 Incompany
38 Branchegerichte cursussen
39 Coaching (on the job)
Felienne Hermans
Gildestructuur
Het Noordelijk Onderwijsgilde organiseert professionalisering op verschillende niveaus in een gildestructuur. Per scholing staat aangegeven voor welke functiegroepen de scholing geschikt is en op welk niveau de scholing wordt gegeven.
ASSISTENT/ LERAARONDERSTEUNER
Modules met als aanduiding ‘assistent/ondersteuner’ zijn praktisch van aard en gericht op de dagelijkse praktijk van onderwijsassistenten en ondersteuners. De opdrachten zijn direct uit te voeren in de eigen praktijk en de inhoudelijke verdieping kort en krachtig. De bijeenkomsten duren doorgaans drie uur en hebben een afwisselend en interactief karakter, waarin ruimte is voor het delen van ervaringen en vraagstukken. Deze modules zijn eveneens relevant voor leerkrachten die op zoek zijn naar een praktisch ingerichte module.
STARTER
De module ‘Nieuw in het GO (starters)’ is gericht op leerkrachten die net starten binnen het het gespecialiseerd onderwijs.
De bijeenkomsten worden opgebouwd aan de hand van de cyclus handelingsgericht werken en de basisvaardigheden die nodig zijn om deze vaak roerige periode te doorstaan. De startende leerkrachten worden gecoacht in de eigen praktijk (coaching on the job) en de coach stemt coaching af op de wensen en ambities van iedere deelnemer.
BASISBEKWAAM
Modules op het niveau ‘basisbekwaam’ zijn praktijkgericht en worden afwisselend ingericht. De praktijk staat centraal waarbij deelnemers in staat zijn zichzelf te analyseren en in klein verband feedback te ontvangen. Ervaren assistenten en ondersteuners kunnen (in overleg met de leidinggevende) zich ook aanmelden voor de modules basisbekwaam, indien zij over de capaciteiten en ambitie beschikken om op dit niveau scholing te volgen.
VAKMANSCHAP
Een aantal modules bij het Noordelijk
Onderwijsgilde wordt gegeven op het niveau ‘vakmanschap’. In deze modules is ruim aandacht voor (wetenschappelijke) achtergronden en verdieping. Ook ligt het tempo hoger en wordt verwacht van deelnemers dat opdrachten grondig worden uitgevoerd. De deelnemers staan open voor feedback en kunnen reflecteren op zichzelf en elkaar.
MEESTERSCHAP
De modules op het niveau ‘meesterschap’ zijn gericht op de verbinding tussen wetenschap, beleid en (het begeleiden van collega’s in) de praktijk. De modules bestaan in de vorm van circa drie bijeenkomsten.
AANBOD MASTERCLASSES
Masterclasses zijn gericht op het prikkelen en inspireren vanuit (nieuwe) wetenschappelijke kennis, geleid door een expert binnen een specifiek vakgebied. Bij voldoende interesse kan dit verder worden uitgebreid in een verdiepende module, die in het volgende schooljaar wordt aangeboden.
De masterclasses zijn toegankelijk voor alle niveaus binnen de gildestructuur, mits de deelnemer over de capaciteit beschikt om snel nieuwe kennis tot zich te nemen over het specifieke onderwerp. Het is belangrijk dat deelnemers in staat zijn deze kennis te vertalen naar hun eigen (onderwijs)praktijk, zodat de opgedane inzichten direct van waarde kunnen zijn.
* twijfel je of het niveau van een module bij jou past? Neem dan gerust contact met ons op.
Evaluatiecijfers
Bij het Noordelijk Onderwijsgilde staat kwaliteit niet alleen centraal, maar wordt het voortdurend versterkt door een constante focus op de behoeften van onze cursisten, teams, docenten, MT’s en besturen. Door regelmatig te toetsen naar tevredenheid en resultaten, streven wij ernaar om ons aanbod, de inhoud en de effectiviteit van onze scholingen continu te verbeteren.
Met trots kunnen we delen dat onze scholingen in 2023-2024 een prachtige gemiddelde score van 9 behaalden – een fantastisch resultaat dat onze ambitieuze doelstelling van een 8+ ruim overtrof. Deze score onderstreept de kwaliteit van ons aanbod, waarmee we blijven investeren in evaluatie en verbetering, zodat we altijd de hoogste standaarden blijven leveren.
Gemiddelde score:
9
ERVARINGEN:
Autisme anders bekijken“Suzanne gaf op een enthousiaste en humoristische wijze invulling aan de bijeenkomsten. Geen gezochte werkvormen, maar gewoon goede informatie waar je direct iets aan hebt. Zelfs wanneer je veel ervaring in het onderwijs hebt, hoor je toch nog nieuwe dingen.”
Nieuw in ’t GO“Ik vond de scholing heel erg op de praktijk gericht, je kan er echt iets mee. Ook konden wij veel van onze eigen ervaringen, situaties, moeilijkheden etc inbrengen, delen en bespreken. Dat vond ik heel fijn. Ik was iedere keer positief gestemd na afloop.”
EVALUATIECIJFER PER ONDERDEEL
ORGANISATIE 9 9.5 8.8 8.8
ONTWIKKELING
INHOUD DOCENT
Motiverende gespreksvoering in het onderwijs“Allemaal nieuwe inzichten, gelijk toe te passen op elk gesprek dat je in en buiten de klas hebt. Ook is er tijd om te oefenen en de laatste keer zelfs met een acteur. Iedereen zou deze cursus moeten volgen! Zo interessant dat de tijd omvloog. Had best nog 1 of 2 keer langer gemogen om nog meer verdieping te krijgen.”
Van schoolverzuim naar schoolaanwezigheid“Gerichte adviezen en handvatten op casus niveau. Wat kun je tijdens een contactmoment doen om gedragsverandering tot stand te brengen. Voldeed aan mijn verwachten. Goed om hier aandacht voor te vragen om nu visie te ontwikkelen om dat breder in te kunnen zetten.”
Doelgroep lk (starter)
Schoolsoort
sbo, so, vso, pro Niveau
Starters
Studielast
42 uur
(waarvan 21 zelfstudie-uren)
Kerndocent Monique Inja
Nieuw in ’t GO (starters)
Ben jij een nieuwe leerkracht in het gespecialiseerd onderwijs?
Of geef je net een jaar les aan (v)so of sbo -leerlingen? Dan komt er waarschijnlijk heel wat op je af. In korte tijd wil je de leerlingen leren kennen. Je geeft wellicht les met verschillende methodes, maar soms is het moeilijk om in te schatten wat je van je leerlingen kunt verwachten. Ook reageren leerlingen lang niet altijd zoals jij verwacht.
INHOUD
Deze module biedt jou als (relatief) nieuwe leerkracht de ondersteuning die nodig is om de eerste jaren ‘goed door te komen’. Er wordt ingegaan op de mogelijke kenmerken en behoeften van de leerlingen in je groep en welke eisen dat stelt aan de didactiek van bijvoorbeeld lezen en rekenen. We gaan daarnaast in op het omgaan en voorkomen van lastig te hanteren gedrag. Ook het opstellen van een OPP, een groepsplan en rapporten komen aan bod. Net als het voeren van leerlingbesprekingen. Naast inhoudelijke inspiratie en praktische toepassing, biedt deze module veel ruimte voor uitwisseling en (beeld- en persoonlijke) coaching.
DOELEN
- Specialiseren van je pedagogisch en didactisch handelen;
- Ondersteuning en uitbreiding van je competenties in het (z)ml-onderwijs;
- Ontwikkeling van een kritische en onderzoekende houding.
Steven Bootsma
Doelgroep
lkr, ib, kc, ped.mw.
Schoolsoort so, sbo, vso, po, vo, pro Niveau
Basis
Studielast
25 uur
(waarvan 12,5 zelfstudie-uren)
Kerndocent
Matijs van den Eijnden
Effectieve gesprekken voeren in het onderwijs
Je doet je uiterste best om een leerling verder te helpen, geeft goede raad en advies, en toch blijft die leerling moeilijk te motiveren. In gesprek met ouders blijf je stuiten op weerstand waardoor je niet tot een gezamenlijk besluit kunt komen omtrent aanpak van de leerling of afspraken die er gemaakt moeten worden. Herkenbaar? Inmiddels weten we dat mensen eigenlijk veel gemotiveerder raken door argumenten en oplossingen die ze zelf bedenken.
Maar hoe doe je dat?
INHOUD
Tijdens deze praktische module maak je kennis met Motiverende Gespreksvoering (MGV); een manier van coachen waarbij je op gepaste wijze, in een sfeer van partnerschap en betrokkenheid, je leerling en ouders kunt ondersteunen in het vinden van motivatie om stapjes richting ander gedrag te zetten. MGV is een evidence-based, doelgerichte gespreksstijl die draait om het ontlokken van verandertaal. Het vraagt tijd, aandacht en geduld om aan te leren, maar is tegelijkertijd snel in de praktijk te brengen. MGV kan helpen in de uitvoering van het hoor- en instemmingsrecht.
Je wordt meegenomen in de attitude van MGV, het passend gebruik van vaardigheden en het procesmatig vormgeven van het ‘gidsende gesprek’.
DOELEN
- Je kunt een gesprek over gedrag voeren vanuit de grondhouding van MGV;
- Je kunt bij een gesprek over gedrag op methodische wijze gebruikmaken van gespreksvaardigheden;
- Je kunt een gesprek over gedrag inrichten conform de 4 processen van MGV;
- Je kunt bij een gesprek over gedrag verandertaal herkennen, ontlokken en versterken;
- Je kunt omgaan met weerstand tegen veranderen.
Doelgroep lkr (ervaren), ib Schoolsoort sbo, so, vso, pro Niveau
Vakmanschap
Studielast 42 uur
(waarvan 21 zelfstudie-uren)
Kerndocent Nynke Jongsma
Verdieping in ’t GO
Ben jij een ervaren leerkracht / ib-er in het gespecialiseerd onderwijs? Dan beschik je waarschijnlijk over voldoende basiskennis en onderwijservaring en ben je toe aan een stuk verdieping. Je wilt ontdekken hoe je het onderwijs nog beter af kunt stemmen op de specifieke behoeften van de leerlingen in je groep en/of op jouw school.
INHOUD
Deze module biedt jou als ervaren leerkracht gerichte verdieping op het gebied van didactiek en pedagogiek. Dit aan de hand van wetenschappelijke kennis, gekoppeld aan praktijkgerichte voorbeelden. Je gaat aan de slag met het analyseren van toetsgegevens en krijgt verdiepende kennis aangereikt over het functioneel inzetten van het OPP. Daarnaast leer je hoe je meer zicht kunt krijgen op de functie van hardnekkig gedrag. Je gaat aan de slag met casuïstiek uit je eigen praktijk, waardoor de opbrengsten van de module direct toepasbaar worden in je eigen klas/ school. Naast verdiepende kennis en inzichten, is er veel ruimte voor uitwisseling en intervisie.
DOELEN
- Kennis over het opstellen van een functioneel OPP; - Kennis over analyseren van toetsgegevens; - Kennis en inzicht omtrent de functie van hardnekkig gedrag; - Ontwikkeling van een kritische en onderzoekende houding.
Steven Bootsma
Sbo Opbrengstenproject
Hoe weet een sbo-school of de onderwijsopbrengsten voldoende zijn? Tien jaar geleden worstelden enkele Noord-Nederlandse sbo-scholen met deze vraag. Ze merkten dat scores in A-E of I-V weinig zeggen over onderwijskwaliteit. Immers, veel leerlingen binnen het sbo hebben een D/E of IV/V-score, anders zaten ze niet op het sbo. Vergelijking met andere sbo-scholen bleek daarom zinvoller dan met reguliere scholen binnen het eigen bestuur.
Sinds 2017 vergelijken SBO-scholen in Groningen, Friesland en Drenthe hun opbrengsten daarom met elkaar in het zgn. opbrengstenproject van Effectief Onderwijs. Sinds schooljaar 2021-2022 doen ook sbo-scholen uit Utrecht, Noord-Holland, Zuid Holland, Flevoland en Noord Brabant mee en is er interesse uit het gehele land. Op sbo-scholen bestaan er grote verschillen tussen leerlingen en hanteren vrijwel alle scholen de drie uitstroomprofielen (leerroutes) van Passende Perspectieven, te weten Praktijkonderwijs (ambitie E5), VMBO-Basis (Ambitie E6) en VMBO-Kader /Theoretische leerweg (ambitie > E7). Door alle opbrengsten samen te nemen, ontstaat er wel een gemiddelde score, maar blijft onduidelijk hoe de opbrengst per leerroute is. Vandaar dat in het opbrengstenproject de opbrengsten per leerroute in kaart worden gebracht.
REFERENTIELIJNEN
Het doel van bovenschools analyseren, waarbij leerlingen op basis van uitstroomprofiel met elkaar worden vergeleken, is in de eerste plaats een eerlijke benchmarking. Scholen kunnen zichzelf vergelijken met de gemiddelde scores van alle deelnemende sbo-scholen. Op dit moment gaat het om ongeveer 4000 leerlingen, verdeeld over ruim 30 sbo-scholen. De vergelijking tussen scholen geldt voor het totaal aantal leerlingen van de school, maar er is ook een benchmark per leerroute. Zo worden bijvoorbeeld de opbrengsten van de PrO-leerlingen van de (fictieve) sbo-school De Regenboog per didactische leeftijd vergeleken met de gemiddelde vaardigheidsscore van alle PrO-leerlingen van de deelnemende sbo-scholen
(Pro’23-’24) (zie Figuur 1), met de ambitielijn E5 en met de opbrengsten van het schooljaar ervoor.
Hierdoor krijgt de school een beeld over de eigen opbrengsten en kan men op schoolniveau aflezen in hoeverre het lukt of de gestelde ambities voor de betreffende leerroute behaald worden.
Een derde referentielijn betreft de scores van het schooljaar ervoor. Deze kunnen dienen als 0-meting voor ingezette acties om het onderwijs te verbeteren. De vraag die daarbij gesteld wordt is dan of de ingezette acties, zoals het verbeteren van het leesonderwijs ook daadwerkelijk leiden tot hogere opbrengsten. De analyse draagt op dat moment rechtstreeks bij aan de kwaliteitscyclus van de school.
EN DAN?
Wat kun je als school met deze informatie? Door opbrengsten te analyseren en te vergelijken met die van andere scholen, krijg je als school inzicht in waar je staat op het gebied van rekenen, lezen en spelling. Door deze analyse als team te doen ontstaat een gesprek met drie vragen: waar zijn we tevreden over (wat gaat goed?), wat kàn beter? en wat móet beter? Dit kan leiden tot speerpunten voor het schoolplan.
VERBINDEN EN VERSTERKEN
Per jaar komen de deelnemende sbo-scholen twee keer bij elkaar om gezamenlijk de opbrengsten te analyseren. Sinds twee jaar doen we dat niet alleen in Drachten, maar ook in Den Bosch. Ervaring leert dat het gezamenlijk analyseren en het uitwisselen van ervaringen zeer waardevol is. Ook het delen van informatie over bijvoorbeeld het begrijpend leesonderwijs of het gebruik van de doorstroomtoets binnen het sbo leiden tot interessante gesprekken en inzichten. Terugkerend punt van gesprek is altijd de vraag: hoe kunnen we de resultaten ten goede laten komen aan het onderwijs in de klas? Hierover met je collega’s van andere scholen in gesprek gaan leidt tot inspiratie en de drive om de kansen van sbo-leerlingen nog meer te vergroten.
Meer informatie over het sbo-opbrengstenproject: Ate de Boer (a.deboer@effectiefonderwijs.nl)
Bé Poolman (b.poolman@effectiefonderwijs.nl)
Doelgroep
lkr, ass, lo, ib, ped.mw.
Schoolsoort so, sbo, vso, po, vso, pro Niveau
Basis
Totale studielast
35 uur
(waarvan 17,5 zelfstudie-uren)
Kerndocent
Suzanne Rouwhorst
Leerlingen met autisme begrijpen
Anders kijken naar autisme betekent op zoek gaan naar de werkelijke oorzaken van gedrag, zodat jij daar (preventief) en écht ondersteunend op aan kunt sluiten. Na ‘anders kijken’ volgt daardoor ‘anders doen’. Een mooie uitdaging! Dit levert veel op in het passender en effectiever maken van ondersteuning van deze leerlingen, waardoor ze minder escaleren en uitvallen.
INHOUD
In deze module worden alle thema’s uit het boek ‘Autisme anders bekijken’ behandeld. Er wordt een grondige basis gelegd om in de omgang met en benadering van kinderen met een stoornis binnen het autisme spectrum stoornis (ASS) verder te kijken dan uiterlijk gedrag. Door het invullen en gebruik van een autismepaspoort leer je je handelen nog beter af te stemmen op de ondersteuningsbehoeften van kinderen met ASS, waarmee je zowel het leren als het leven van kinderen met ASS een stuk aangenamer maakt en uitval voorkomen kan worden.
DOELEN
- Kennis van (actuele) theorie over autisme;
- Vaardig worden in het zoeken van verklaringen van het gedrag bij kinderen met autisme;
- Ervaring opdoen met het invullen van een autismepaspoort.
Steven Bootsma
Doelgroep
lkr, ass, lo, ib Schoolsoort so, sbo, vso, po, vo, pro Niveau
Basis
Studielast
32 uur
(waarvan 16 zelfstudie-uren)
Kerndocent
Ingrid van der Beek, Renate Schaart
Traumasensitief begeleiden
Veel kinderen maken ingrijpende gebeurtenissen mee en/of groeien op met chronische stress wat trauma kan veroorzaken. Kinderen nemen hun chronische stress en/of trauma mee naar school wat tot leer- en gedragsproblemen kan leiden. Je gebruikelijke aanpak die meestal werkt bij andere kinderen, werkt bij hen mogelijk niet. Kennis en bewustwording helpt bij (h)erkennen en begrijpen van gedrag, emoties en reacties van getraumatiseerde kinderen.
INHOUD
In deze module wordt de kennis van verschillende soorten trauma en stress vergroot en onderbouwd met praktische oefeningen, informatie en beeldmateriaal vanuit de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Centraal staat (h)erkennen, signaleren en begrijpen van gedrag dat voort kan komen uit trauma. De effecten van ingrijpende gebeurtenissen en langdurige stress op het lichaam, het brein, emoties en daardoor het gedrag van kinderen worden toegelicht. Het inbrengen van casuïstiek is mogelijk om de vertaling naar de eigen onderwijspraktijk te maken.
DOELEN
- Kennis over wat de invloed van trauma kan zijn op de ontwikkeling en het gedrag van kinderen;
- Inzicht in het vergroten van de veerkracht van getraumatiseerde kinderen;
- Aanreiken van handvatten en tools om een effectieve rol te kunnen spelen in de ondersteuning van getraumatiseerde kinderen.
Freepik
Meer informatie
Doelgroep lkr, ass, lo Schoolsoort
vso, vo, pro Niveau
Basis
Studielast 10 uur
(waarvan 5 zelfstudie-uren)
Kerndocent
Steven Pont
De puber beter begrijpen
Het werken met pubers is een uitdaging die de laatste jaren alleen maar complexer is geworden. Volgens de OESO hebben we in Nederland zelfs de minst gemotiveerde leerlingen ter wereld! Ondanks deze cijfers is dit de dagelijkse realiteit waarin we allerlei situaties tegenkomen die het werken met pubers lastig kunnen maken.
INHOUD
In deze module richten we ons op het begrijpen van pubers (waarbij begrip niet hetzelfde is als goedkeuring!) en hoe we effectiever kunnen reageren op hun gedrag. Leidt dit ertoe dat leerlingen na deze module nooit meer uitdagend gedrag vertonen? Natuurlijk niet. Maar je leert wél om het gedrag beter te begrijpen en krijgt praktische tools om met het gedrag om te gaan.
DOELEN
- Inzicht in je eigen specifieke projectie op pubers;
- Bredere kennis over het gedrag van de puber;
- Vaardigheden om met het gedrag van pubers om te gaan.
Steven Bootsma
Doelgroep lkr, ass, lo Schoolsoort so, sbo Niveau Basis
Studielast 15 uur
(waarvan 7,5 zelfstudie-uren)
Kerndocent
Shanna Visser
Kijk op de leerling in het ZML; kunnen en aankunnen
Stel je voor: je moet iets leren in een totaal onbekende omgeving. Je verstaat slechts een deel van de taal, je herkent niets van wat je ziet, en de geuren, kleuren en geluiden zijn je vreemd. Zou jij dan makkelijk een nieuwe taak kunnen leren? Waarschijnlijk niet! In het speciaal onderwijs ligt de focus vaak op cognitieve ontwikkeling, maar wat kan jij doen om een leerling te ondersteunen in de emotionele ontwikkeling? Dit is van belang om hun groei op alle vlakken te bevorderen.
INHOUD
In deze module leer je hoe je de emotionele ontwikkeling van leerlingen kunt versterken. Voordat een leerling op een schoolse manier kan leren, moeten hun emotionele basisbehoeften eerst in balans zijn. Je krijgt praktische handvatten waarmee jij kinderen die moeite hebben met leren, kunt helpen om hun volledige potentieel te bereiken.
DOELEN
- Inzicht in de fasen van de emotionele ontwikkeling;
- Herkennen van emotionele ondersteuningsbehoeften van je leerling en hierop afstemmen;
- Vaardig in het observeren, begrijpen en begeleiden van (probleem)gedrag
Doelgroep lkr, ass, lo, ped.mw.
Schoolsoort so, sbo, po Niveau
Basis
Studielast
35 uur
(waarvan 17,5 zelfstudie-uren)
Kerndocent
Eva Helmholt en Marijke Nota-van Dijk
Druk en Dwars onderwijs en opvang
Kinderen met druk en dwars gedrag vragen veel van je; het lesgeven, begeleiden of opvoeden lijkt dan bijna topsport. Soms is het moeilijk om de positieve kanten van deze kinderen te blijven zien, omdat ze zo vaak ongewenst gedrag vertonen. Daarnaast lijkt bij sommige kinderen geen enkele aanpak aan te slaan. Toch kan druk en dwars gedrag flink verminderen met een effectieve aanpak.
INHOUD
De module Druk & Dwars is onderdeel van een grootschalig onderzoek dat uitgevoerd wordt door de Rijksuniversiteit Groningen. Het doel is om constructief om te leren gaan met druk en dwars gedrag. De kracht van deze training ligt in het consequent, voorspelbaar en langdurig volhouden van effectief pedagogisch handelen. Je leert je eigen valkuilen kennen en krijgt veelvuldig feedback waardoor je draagkracht wordt vergroot. Doordat het onderzoek wordt toegepast bij deze module passen we de volgende voorwaarden toe:
- Invullen van meerdere vragenlijsten
- 100% aanwezigheid;
- Uitvoeren van de praktijkopdrachten.
DOELEN
- Vergroten pedagogische draagkracht;
- Verbeteren communicatie en bevorderen van positief contact;
- Verminderen druk en dwars gedrag bij kinderen en stress bij jezelf.
Onderzoek naar de Druk & Dwars training
Het project ‘Druk & Dwars’ heeft het doel om druk, dwars en dromerig gedrag te normaliseren, door - waar mogelijk - diagnostische labels te voorkomen en de opvoedomgeving van kinderen juist te versterken.
Om laagdrempelig hulp te kunnen bieden zijn in dit kader modules ontwikkeld voor ouders, leerkrachten, pedagogisch medewerkers en andere professionals, waarin zij kennis en strategieën krijgen aangeboden die kunnen bijdragen aan een normaliserende aanpak van uitdagend gedrag.
Sinds september 2021 onderzoekt promovenda Wietske de Vries vanuit de Rijksuniversiteit Groningen hoe leerkrachten en pedagogisch medewerkers de Druk & Dwars training ervaren. In totaal hebben al meer dan 100 cursisten in de noordelijke gemeentes deelgenomen aan dit nog lopende onderzoek. Cursisten vullen voorafgaand en na afloop van de training vragenlijsten in, waarmee de impact van de training op meerdere vlakken wordt gemeten. Ook zijn 14 cursisten geïnterviewd, waarbij dieper is ingegaan op hun ervaringen met de training.
ONDERZOEKSRESULTATEN
Uit het onderzoek blijkt dat cursisten zich er door de training bewuster van zijn dat classificaties zoals ADHD geen verklaring zijn voor gedrag. Aangegeven wordt dat ze nu meer oog hebben voor de context waarin het uitdagende gedrag zich afspeelt, en vaak beter in staat zijn om de oorzaak van het gedrag te achterhalen. Zij zijn zich tevens bewust van hoe zij hun eigen invloed op een positieve wijze kunnen inzetten, onder andere door meer aandacht te schenken aan zelfzorg. Daarnaast ervaren de cursisten na
het volgen van de training meer grip op het gedrag van de kinderen en handelen ze bewuster wanneer ze voor uitdagingen komen te staan.
DE VOLGENDE STAP
Druk & Dwars pleit voor een integrale aanpak om de context van het kind te versterken. In de komende periode wordt daarom onderzocht of de impact van de training nog verder kan worden vergroot wanneer deze op bredere schaal wordt geïmplementeerd binnen een school of Integraal Kind Centrum.
Doelgroep lkr, ass, lo Schoolsoort so Niveau
Basis
Studielast 18 uur
(waarvan 9 zelfstudie-uren)
Kerndocent Bianca Vugts
Ervaringsordening
De theorie van ervaringsordening is voor velen een nieuwe manier van kijken, die enorm kan helpen om de leerling beter te begrijpen. Het maakt duidelijk hoe mensen de wereld om zich heen beleven en benaderen. Ervaringsordening is van toepassing op iedereen en praktisch toepasbaar bij leerlingen met wie communicatie niet altijd eenvoudig is.
INHOUD
Deze module biedt jou inzicht in hoe het ordenen van ervaringen bij jezelf werkt. Vanuit dit begrip wordt de vertaalslag gemaakt naar de beleving van de leerling. Door middel van praktijkvoorbeelden en oefeningen word je bekend met de manier van kijken vanuit de ervaringsordening. Je leert aan te sluiten bij de wijze van ervaringsordening, waardoor er meer veiligheid en verbinding door de leerling wordt ervaren.
DOELEN
- Kennis van de theorie van ervaringsordening;
- Inzicht in de principes van ervaringsordening in je eigen dagelijkse ervaring;
- Inzicht vanuit de principes van ervaringsordening in de beleving van de leerling;
- Praktische handvatten om deze principes toe te passen.
Doelgroep lkr, ass, lo, ib Schoolsoort so, sbo, vso, po, vo, pro Niveau Basis
Studielast
40 uur
(waarvan 20 zelfstudie-uren)
Kerndocent
Esther Groenewegen - Jonker
Hechting (basis)
Al op jonge leeftijd kunnen belangrijke signalen omtrent verstoorde gehechtheid, herkend worden. Het is van essentieel belang om deze tekenen van vroegkinderlijk trauma op tijd te herkennen. Dit biedt niet alleen ouders, maar ook leraren de kans om sneller oplossingen te vinden voor kinderen met moeilijk te begrijpen gedrag. Kinderen met hechtingsproblemen zijn namelijk niet lastig – ze hebben het gewoonweg lastig!
INHOUD
In deze module leer je de cruciale symptomen van een ongezonde gehechtheid herkennen. Met veel compassie en inlevingsvermogen wordt het onaangepaste gedrag van kinderen met hechtingsproblemen toegelicht en verklaard. Door dit inzicht krijg je als onderwijsprofessional handvatten om op een traumasensitieve en liefdevolle manier om te gaan met leerlingen die met hechtingsproblematiek kampen, het liefst met een gezonde dosis humor.
DOELEN
- Inzicht in (het herkennen van) hechtingsproblemen;
- Toepassing van traumasensitieve methoden in de praktijk; - Vaardig in het begeleiden van kinderen met hechtingsproblematiek.
Doelgroep lkr, ib, kc, gw Schoolsoort so, sbo, po Niveau
Basis
Totale studielast 25 uur
(waarvan 17,5 zelfstudie-uren)
Kerndocent Nynke Jongsma
Taaldenkgesprekken
Alle kinderen wíllen communiceren! Vanuit deze behoefte leren kinderen al doende de taal. Een taaldenkgesprek biedt hiervoor allerlei kansen: leerkracht en leerlingen, doen samen, denken samen en praten samen. Jij als leerkracht levert rijk taalaanbod én je leerlingen worden uitgedaagd om zelf taal te produceren.
INHOUD
In deze module ga je zelf oefenen met het voeren van taaldenkgesprekken op basis van een didactisch model. Dit model helpt je bij het succesvol voeren van deze gesprekken met je leerlingen. Je leert om de leerling uit te dagen om onderling op het eigen niveau actief mee te doen, te denken en te praten om al doende taalvaardiger te worden.
De module bestaat uit een combinatie van online leren, twee (live) studiebijeenkomsten en praktische opdrachten.
DOELEN:
- Inzicht in het belang van taaldenkgesprekken voor alle leerlingen; - Ervaring in het voorbereiden en voeren van taaldenkgesprekken; - Vaardig worden in het uitvoeren van taaldenkgesprekken in je eigen praktijk.
Doelgroep lkr, ass, lo Schoolsoort so, sbo, vso, po, vo, pro Niveau assistent/leraarondersteuner
Studielast 6 uur
(waarvan 3 zelfstudie-uren)
Kerndocent
Karin van Laer
Grip op de leerling met downsyndroom
Gedrag is een vorm van communicatie, maar wat als we de boodschap niet goed begrijpen? Veel leerlingen met downsyndroom vertonen soms ogenschijnlijk moeilijk gedrag, maar vaak ligt hier een diepere oorzaak aan ten grondslag, zoals angst of onzekerheid.
INHOUD
In dit themacollege kijken we door de ‘bril van downsyndroom’. Samen gaan we onderzoeken hoe wij ‘dwars en eigenwijs gedrag’ kunnen ‘lezen’ en vertalen. Wanneer we begrijpen, hoe een leerling met downsyndroom denkt en gebeurtenissen verwerkt, kunnen we beter aansluiten en ondersteuning bieden bij het leerproces.
DOELEN
- Herkennen en begrijpen van dysfatische ontwikkeling en de impact hiervan op communicatie en leren;
- Kennis over effectieve leerstrategieën bij kinderen met downsyndroom.
- Probleemgedrag analyseren, ombuigen en begeleiden door middel van een functionele gedragsanalyse.
Themacollege
Schoolaanwezigheid: Samen werken aan een ‘WelkomCultuur’
WAT FIJN DAT JE ER (WEER)
BENT!
Werken aan schoolaanwezigheid gaat verder dan alleen het verminderen van verzuim. Het draait om het creëren van een schoolbrede cultuur waarin elk kind zich welkom voelt. Hoe kun jij bijdragen aan een omgeving waar leerlingen graag naartoe komen? En voor de leerlingen bij wie aanwezigheid niet vanzelfsprekend is; hoe zorg je ervoor dat ze zich gezien voelen en zich kunnen ontwikkelen?
DE URGENTIE VAN SCHOOLAANWEZIGHEID
De verschuiving van een focus op schoolverzuim naar aanwezigheid heeft een grote impact. Vaak ligt de aandacht bij chronisch verzuim, waarbij leerlingen minder dan 90% van de tijd aanwezig zijn. Dit ontstaat (bijna) nooit van de ene op de andere dag. Inzicht in schoolaanwezigheid helpt om preventief in te zetten en uitval te voorkomen.
HET PIRAMIDE-RAAMWERK:
INZICHT EN ACTIE
Het MDTSS-raamwerk (ontwikkeld door Graczyk en Kearney) biedt concrete handvatten voor een schoolbrede, preventieve aanpak. Door verzuimdata van je eigen school te verwerken in de piramide, krijg je inzicht in patronen en risicogroepen. Per laag van de piramide bepaal je welke interventies nodig zijn en meet je de effectiviteit ervan.
Bas van Rooij, afdelingsleider van het Marne College, verwoordt wat scholing omtrent aanwezigheid voor zijn team heeft betekend: “De scholing heeft vooral geleid tot bewustwording en enthousiasme. Het idee dat kleine interventies in de klas al effect kunnen hebben op aanwezigheid, is waardevol. De verzameling van interventies bood direct toepasbare handvatten.”
DATA: EEN KRACHTIG
HULPMIDDEL VOOR IEDEREEN
Naast scholingen gericht op een schoolaanwezigheid, worden er ook trainingen geboden gericht op het analyseren van data. Dit kan veel inzicht geven in de situatie op je eigen school. De piramide van schoolaanwezigheid levert namelijk niet alleen cijfers op, maar ook waardevolle inzichten als je deze data gaat analyseren. Soms confronterend, maar juist daardoor des te nuttiger. Door data per periode of jaarlaag te vergelijken, krijg je zicht op wat er nodig is.
Bas benadrukt: “De piramide gaf me inzicht in aantallen en percentages, precies wat ik nodig had om gericht aan de slag te gaan.”
Door data te analyseren, zie je niet alleen waar de uitdagingen liggen, maar ook of je interventies daadwerkelijk effect hebben.
ACTIE: JOUW BIJDRAGE
MAAKT HET VERSCHIL
Iedereen binnen de school heeft een rol in het verbeteren van schoolaanwezigheid.
Of het nu gaat om het versterken van de relatie met ouders, het verbeteren van de klasomgeving of het geven van persoonlijke aandacht aan afwezige leerlingen.
Schoolaanwezigheid vraagt om een gezamenlijke inspanning. Jij hebt invloed, en samen kunnen we een groot verschil maken. Waar begin jij morgen mee?
MEER INFORMATIE OVER SCHOOLAANWEZIGHEID
Houd voor actuele informatie en aanbod van trainingen de site en social media van het Noordelijk Onderwijsgilde in de gaten of neem contact met ons op.
Doelgroep lkr, ib’er, gd, mt Schoolsoort so, sbo, vso, po, vo, pro Niveau
Basis
Studielast 8 uur
(waarvan 4 zelfstudie-uren)
Kerndocent
Ruerdtsje Halbertsma e.a.
Werken met aanwezigheidsdata; van verzuim naar aanwezigheid
Het aantal leerlingen wat langdurig verzuimt, is de afgelopen jaren toegenomen. Dit duidt op een groeiende uitdaging op het gebied van schoolaanwezigheid. Hier moeten we wat mee! Door je aandacht te richten op aanwezigheid in plaat van verzuim, zet je de eerste stap naar een preventieve aanpak die alle leerlingen ten goede komt. Maar wat houdt het werken aan aanwezigheid precies in? Hoe ziet dit er in de praktijk uit en hoe analyseer je of het effectief is?
INHOUD
In dit college gaan we samen aan de slag met verzuimdata: door deze data te begrijpen, kunnen we gerichte acties formuleren die je vervolgens in je eigen praktijk kunt toepassen. Het uitgangspunt is het Multi-Dimensional Multi-Tiered System of Support (MD-MTSS), een model dat je helpt grip te krijgen op het denken en handelen rondom aanwezigheid. Het biedt de mogelijkheid om voort te bouwen op bestaande initiatieven binnen een school of regio en biedt handvatten om daadwerkelijk verandering te bewerkstelligen.
DOELEN
- Inzicht in succesfactoren schoolaanwezigheid;
- Kennis van het model Response to Intervention (RtI)6/Multi-Dimensional Multi-Tiered System of Supports;
- Vaardig in het analyseren van aanwezigheidsdata.
Doelgroep lkr, ass, lo, ib
Schoolsoort sbo, po
Niveau
Basis
Studielast 4 uur
(waarvan 2 zelfstudie-uren)
Kerndocent Rixt Walda
Groepsdynamisch onderwijs
Als leerkracht ben je continu bezig met de verschillende onderwijsbehoeften van de leerlingen in jouw groep. Door de individualisering in het onderwijs doen we echter afbreuk aan de kracht van groepsdynamiek en creëren we onbedoeld steeds grotere verschillen tussen kinderen op zowel sociaal-emotioneel als cognitief gebied. Hoe doorbreek je dit?
INHOUD
In dit themacollege maak je kennis met groepsdynamisch onderwijs en worden er inzichten gegeven in het belang van het versterken van groepsdynamiek. Je krijgt praktische handvatten om jouw groep positief te beïnvloeden. Je leert wat de sociokring is, ontdekt de kracht van complimenten en ervaart hoe een driehoeksgesprek een rechtvaardige oplossing voor conflicten is. Je kunt direct aan de slag om de energie en samenwerking in je groep te versterken!
DOELEN
- Kennis en tools over hoe je sociaal gedrag bij jouw groep kunt versterken;
- Kennis hoe je jouw groep als (tweede) leerkracht kunt inzetten;
- Inzicht in positieve groepsdynamiek in plaats van (doorgeschoten) individualisering.
Doelgroep
lkr, ass, lo, ped.mw. Schoolsoort so, sbo, po
Niveau Basis
Studielast 6 uur
(waarvan 3 zelfstudie-uren)
Kerndocent
Carla van Deelen
Externaliserend gedrag bij het jonge kind
Binnen alle onderwijssoorten komt het voor: kinderen met een jonge (ontwikkel)leeftijd waarbij sprake is van externaliserend gedrag. Dit lijkt soms uit het niets te ontstaan en er is lastig grip op te krijgen. Hoe kunnen we gedrag observeren en hoe blijven we escalatie voor? Wat raakt ons? Wat doen we als het gedrag zich manifesteert? En wat heeft het jonge kind hierin van ons nodig?
INHOUD
In dit informatieve en interactieve themacollege krijg je inzicht in de beweegredenen achter gedrag en leer je hoe je kinderen kunt begeleiden op een manier die niet alleen hen helpt, maar ook jezelf als leerkracht sterker maakt. Je leert je eigen reacties beter te begrijpen en te sturen, zodat je met meer vertrouwen en kennis voor de klas kunt staan.
DOELEN
- Kennis over de vraag van het kind achter gedrag; - Kennis om escalatie te voorkomen; - Vaardig in het inzetten van de-escalatie.
Doelgroep lkr, ass, lo, ib, kc, mt, gw Schoolsoort so, sbo, vso, po, vo, pro Niveau
Inclusief onderwijs is een ambitie waar alle scholen en schoolsoorten zich de komende jaren voor in gaan zetten. Vaak is het concreet maken van ‘inclusie’ best een lastige stap, omdat het onderwerp breed en veelomvattend is. In een reeks masterclasses kijken we samen vanuit verschillende invalshoeken naar de idealen, praktische uitwerkingen, knelpunten en mooie voorbeelden van inclusiever onderwijs.
INHOUD
In deze themareeks ‘inclusief onderwijs’ worden verschillende onderwerpen behandeld die essentieel zijn voor het begrijpen en toepassen van inclusie. In drie colleges wordt inclusie vanuit breed maatschappelijk oogpunt belicht, maar ook heel concreet gemaakt door te kijken naar de vraag: Wat kunnen we samen ontwikkelen en belangrijker nog; wat is er al ontwikkeld en kan als inspiratie dienen voor scholen die een aantal stappen richting inclusie willen maken?
In de reeks wordt een brug geslagen van de wetenschap naar de praktijk, met voldoende ruimte voor verbinding en uitwisseling tussen de deelnemers. Of je nu leraar bent, assistent, directeur of begeleider, deze reeks zet je aan het denken en stimuleert je (klein) te beginnen met inclusie!
DOELEN
- Inzicht in de ontwikkeling, implementatie en uitdagingen van inclusie in de samenleving en de onderwijspraktijk;
- Inzicht in de complexiteit van psychische problemen;
- Kennis van het belang van samenwerking tussen scholen, professionals, ouders en leerlingen om een inclusieve schoolomgeving te creëren.
- Kennis over de ontwikkelingen er ervaringen omtrent inclusief onderwijs in Friesland.
Steven Bootsma
BURGERSCHAP - SOFIE SERGEANT
Sofie Sergeant is hogeschoolhoofddocent Burgerschap & Inclusie aan de Hogeschool Utrecht, verbonden aan het Instituut Onderwijs en Orthopedagogiek (IvOO) en Lectoraat Jeugd. Op verschillende plaatsen in Nederland en in het buitenland voert ze projecten uit ter bevordering van inclusief onderwijs.
Huidige onderzoeks- en onderwijsprojecten cirkelen voornamelijk rondom het vraagstuk en de implementatie van inclusief onderwijs. Samen met studenten, met kinderen, ouders en onderwijsprofessionals wil Sofie inspireren en ondersteunen richting inclusief onderwijs, scholen waar elk kind kan leren, en waarbij ontmoeting en samenwerking centraal staan. Het onderzoekswerk dat Sofie verricht is altijd inclusief en actiegericht: samen met de mensen waarover het gaat, en gericht op positieve verandering in de praktijk. In deze masterclass neemt Sofie je mee in het onderwerp burgerschap en inclusie en onderbouwt ze haar visie op inclusie met wetenschappelijke kennis.
FLOORTJE SCHEEPERS
Floortje Scheepers is psychiater en hoofd van de afdeling Psychiatrie van UMC Utrecht. Ook is zij hoogleraar Innovatie in de ggz, voorzitter van de Kwaliteitsraad van het Zorginstituut en lid van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving. In 2021 kwam haar boek uit, wat een pleidooi betreft voor acceptatie van de werkelijkheid en het loslaten van modeldenken. In deze masterclass deelt Floortje kennis over het kijken naar psychische problemen vanuit complexiteitsdenken in plaats van volgens een lineair medisch model. Ze geeft inzicht in welke kenmerken van complexiteit we terug zien bij psychische ontregeling en werpt een kritische blik op de toepasbaarheid van het veelgebruikte DSMclassificatiesysteem.
INCLUSIEVER ONDERWIJS IN FRIESLAND – LUDO ABBINK
Ludo Abbink is bestuurder van het samenwerkingsverband PO. In september 2022 initieerde het samenwerkingsverband PO Friesland een voorhoedetraject naar inclusiever onderwijs. Scholen konden hier vrijwillig voor intekenen. Het was niet nodig om al een heel eind op weg te zijn naar inclusiever onderwijs. De enige voorwaarde was dat er breed draagvlak was in het team om de school inclusiever te maken. Uiteindelijk deden 23 scholen mee aan het voorhoedetraject.
Inmiddels zijn we drie schooljaren verder. Wat leerden wij in die periode? Welke goede praktijken zagen wij? Wat zijn essentiële voorwaarden om een school inclusiever te maken? En misschien ook wel…..wat werkt er nu juist niet?
In deze masterclass word je meegenomen op de ontdekkingsreis naar de inclusievere school. We koppelen daarbij wetenschappelijke inzichten aan onze bevindingen uit de praktijk. Daarnaast gaan we ook de dialoog aan over de beeldvorming over inclusief onderwijs en het belang van schoolcultuur bij een geslaagde transities op weg naar de inclusieve school.
Masterclass
Meer informatie
Doelgroep gw
Schoolsoort
sbo, vso, po, vo, pro Niveau
Meesterschap
Studielast 12 uur
(waarvan 6 zelfstudie-uren)
Kerndocent
Selma de Ruiter, Anouk van Hoogdalem, Nynke Jongsma en Eva Helmholt
IQ in het onderwijs; van diagnostiek naar praktijk
Een IQ-bepaling wordt steeds minder als een juiste manier gezien om het volledige potentieel van een leerling te meten. Toch zijn IQ-scores in de praktijk nog nodig om toegang te krijgen tot bepaalde vorm van zorg en onderwijs. Wat is de rol en de functionaliteit van de IQ-tests en hoe interpreteren we deze? Hoe vertaal je de testresultaten naar functionele adviezen, zodat leerkrachten ouders en leerlingen er daadwerkelijk profijt van hebben in de praktijk?
INHOUD
Deze themareeks biedt gedragswetenschappers de nieuwste wetenschappelijke inzichten, gekoppeld aan relevante praktijkvoorbeelden omtrent de functionaliteit van IQ-tests. Daarnaast word je aan de hand van casuïstiek vaardiger gemaakt in het omzetten van testresultaten naar functionele handelingsadviezen.
DOELEN
- Kennis over de moderne interpretatie van testresultaten; - Kritisch reflectie op de rol van IQ in onderwijs en zorg; - Vaardig in testresultaten effectief omzetten naar functionele handelingsadviezen.
Steven Bootsma
HET NUT VAN EEN STATISCHE TEST BINNEN HET
ONDERWIJS
– SELMA DE RUITER
Met de komst van de moderne IQ tests zoals de WPPSI-4, WISC-5 en IDS-2, zijn ook richtlijnen met betrekking tot de interpretatie van de testresultaten gemoderniseerd. De algemene IQ test is bedoeld om een goede indruk te geven van het algemeen intelligentieniveau en eventuele opvallende sterktes of zwaktes in het onderliggende profiel. De intelligentietest geeft belangrijke informatie voor handelingsgerichte diagnostiek, maar staat nooit op zichzelf. In deze masterclass wordt verteld over de moderne interpretatie van IQ-tests en over wat ze ons (kunnen!) opleveren voor de dagelijkse ondersteuning in de onderwijspraktijk.
ZIN EN ONZIN VAN HET IQ – ANOUK VAN HOOGDALEM
Het gebruik van IQ-scores is bijna niet meer weg te denken in ons huidige zorg -en onderwijssysteem. IQ-scores vervullen regelmatig een belangrijke slagboomfunctie om toegang te krijgen tot bepaalde zorg of onderwijs, maar is dit wel terecht? Hoe kijkt de wetenschap naar deze kwestie? En hoe kijken pedagogen en psychologen hiernaar? In deze masterclass komen beide perspectieven aan bod; we zullen wetenschappelijke inzichten op het gebied van de validiteit en betrouwbaarheid van intelligentietesten bespreken en gaan in op een recent onderzoek over de rol van IQ in het Nederlandse zorg -en onderwijssysteem.
FUNCTIONELE (IQ) ADVIEZEN –
NYNKE JONGSMA EN EVA HELMHOLT
Hoe zorg je ervoor dat jouw adviezen zo goed mogelijk aansluiten bij deze leerling en deze leerkracht binnen deze groep? We nemen je mee in de praktische toepasbaarheid van de statische test. Je leert om de vertaalslag te maken van onderzoeksuitkomsten naar functionele adviezen, naar daadwerkelijk handelen in de klas (en thuis). Dit doen we o.a. door een intelligentieonderzoek van een statische test te analyseren en te komen tot gezamenlijke begeleidingsdoelen en passende evaluatieparameters (hoe zie je of er stappen zijn gemaakt?). Verder hebben we aandacht voor hoe je ouders, leraren en leerling bij een onderzoeksafname en het vervolg kunt betrekken en is er ruimte voor inbreng en casuïstiek.
Oog voor vakmanschap
Samen met Stichting Openbaar Onderwijs
Emmen (OOE) heeft Effectief Onderwijs een tweejarig traject ontwikkeld, waarin professionalisering, ontwikkeling en begeleiding van alle functiegroepen moet leiden tot kwaliteitsverhoging en het verbeteren van de basisvaardigheden: ‘Oog voor vakmanschap’.
Het traject “Oog voor vakmanschap” zorgt ervoor dat OOE zicht krijgt op vakmanschap en hoe vervolgens het vakmanschap gezamenlijk kan door ontwikkelen. Dit jaar is gestart met de ambitie van de MT’s om beter zicht krijgen op de verwachtingen van de bekwaamheden van vakmanschap. Deze kennis willen zij benutten om de kwaliteiten en ontwikkelmogelijkheden van de teams in zicht te hebben en goed te kunnen begeleiden. Samen kwaliteit zien en individueel gezien worden, dat is waar het ontwikkeltraject “Oog voor vakmanschap” voor staat.
0-METING
EN 2E METING
Om verbetering van de basisvaardigheden te meten wordt op leerlingniveau een nulmeting gedaan door de CITO-resultaten per school en op stichtingsniveau in kaart te brengen. Aan het einde van het project wordt eenzelfde meting gedaan, waarbij wordt geanalyseerd of er daadwerkelijk sprake is van verbetering in de
scores. Aangezien het de vraag is of er in twee schooljaren al effect is te meten van eventuele verbetering van onderwijskwaliteit, is gekozen om ook op didactisch- en pedagogisch handelen een 0-meting en 2e meting te organiseren. Dit wordt gedaan door observatierondes (klassenbezoeken) bij de start en het einde van het project.
KLASSENBEZOEKEN
De klassenbezoeken worden door auditoren van Effectief Onderwijs gedaan, samen met een MT-lid of IB-er. De helft van de groepen wordt minimaal 1 keer bezocht en met alle bezochte leerkrachten vindt een nagesprek plaats. In het nagesprek worden situaties en keuzes van de leerkracht geanalyseerd en wordt individueel feedback gegeven. Op team- en stichtingsniveau worden alle klassenbezoeken verwerkt om zicht te krijgen op wat al goed gaat en wat beter kan. Ieder team analyseert de constateringen van de klassenbezoeken
om te komen tot een aantal ontwikkelingen die voor het betreffende team gelden als ‘zone van de naaste ontwikkeling’.
ICALT
Het observatie instrument dat daarvoor wordt gebruikt is de ICALT. Aan de hand van de ICALT kan het niveau van het pedagogisch- didactisch handelen in kaart worden gebracht. Het instrument omvat 35 indicatoren en zijn te verdelen in 6 domeinen:
1. een veilig en stimulerend leerklimaat
2. een efficiënte lesorganisatie
3. duidelijke en gestructureerde instructie
4. een intensieve en activerende les 5. afstemming op verschillen
6. aandacht voor leerstrategieën
Per team wordt gezamenlijk vastgesteld op welke domeinen winst is te halen en wordt er een ontwikkelplan opgesteld dat moet leiden tot verbetering.
Dit kan onder andere door middel van teamscholing, coaching on the job, begeleiding van werkgroepen, begeleiding van kwaliteits- en personeelsbeleid.
WAT LEVERT DIT TRAJECT
TOT DUSVER OP?
De kracht van dit traject is dat de observatierondes een objectief middel zijn geweest om het gesprek over vakmanschap op basis van inhoud aan te gaan. Door middel van de observatierondes kunnen de scholen in beleid vaststellen wat de verwachtingen zijn van leerkrachten die startend, basisof vakbekwaam zijn. De verwerking van alle observaties samen hebben geleid tot een rauw beeld op school- en stichtingsniveau en wordt gezien als bijvangst en bewustwording van de ‘zone van de naaste ontwikkeling’. Deze werkwijze heeft geleid tot enthousiasme bij de directeuren van de 30 scholen, wat zichtbaar is in het feit om een cursus te volgen gericht op observaties, om zo in duo’s binnen de stichting observatierondes uit te voeren.
Doelgroep lkr, ass, lo, ib, kc, mt, gw Schoolsoort sbo, po, vo Niveau Basis
Studielast 4 uur
(waarvan 2 zelfstudie-uren)
Kerndocent Hannah Bijlsma
Zicht op de les
De kwaliteit van de lessen is van groot belang voor het leren van leerlingen. Door zicht te hebben op leskwaliteit weet je wat je goed doet en waar nog ruimte is voor verbetering. Zo kun je gericht werken aan verbetering. Maar wat is eigenlijk ‘een goede les’ en hoe meet je de kwaliteit daarvan?
INHOUD
In deze masterclass worden de thema’s besproken die invloed hebben op het onderwijs aan leerlingen. Je krijgt niet alleen inzicht in wat leskwaliteit inhoudt, maar je leert ook hoe je deze kunt verbeteren in je eigen praktijk en in het schoolteam. Bovendien wordt er aandacht besteed aan de belangrijke rollen van schoolleiders, intern begeleiders en kwaliteitscoördinatoren in dit proces. Naast de theorie is er aandacht voor de vertaling naar de praktijk en is er ruimte voor interactie.
DOELEN
- Inzicht in leskwaliteit, wat dit inhoudt en hoe je het kunt verbeteren; - Kennis van meetinstrumenten om leskwaliteit in kaart te brengen en duurzaam te verbeteren;
- Inzicht in de verschillende rollen en hoe die bijdragen aan het verbeteren van leskwaliteit binnen de school.
Doelgroep lkr, ass, lo, ib, gw Schoolsoort so, sbo, po Niveau assistent/leraarondersteuner
Studielast 12 uur
(waarvan 6 zelfstudie-uren)
Kerndocent Pien van der Most
Ondersteunend tekenen (bij TOS) leerlingen
Wat als je nog meer kunt zien en horen dan je al doet? Door de kern van het gesprek / uitleg mee te tekenen, kun je de taal, emotie en communicatie van je leerlingen versterken. Hierdoor bied je effectievere ondersteuning aan de leerling, begrijp je elkaar beter en zorg je voor meer veiligheid en verbinding.
INHOUD
In deze workshops leer je om deze eenvoudige vorm van visuele ondersteuning in te zetten om taal makkelijker te volgen en het taalbegrip en ook de communicatieve redzaamheid te vergroten. Daarnaast helpt het tekenen bij het verbeteren van concentratie en zorgt ervoor dat leerlingen beter informatie kunnen verwerken, onthouden en vertellen. Een methode die je in kunt zetten op alle niveaus en in alle mogelijke situaties gedurende de dag.
DOELEN
- Kennis over het bevorderen van de taalontwikkeling; - Inzicht in het gebruik van visuele hulpmiddelen ter verhoging van de concentratie van leerlingen; - Effectievere ondersteuning doordat de leerling beter wordt begrepen.
Doelgroep
lkr, ass, lo Schoolsoort
sbo, vso, po, vo, pro Niveau
assistent/leraarondersteuner
Studielast
6 uur
(waarvan 3 zelfstudie-uren)
Kerndocent
Felienne Hermans
AI in het Onderwijs
AI is overal! Ook in het klaslokaal ontkomen we er niet aan. Leerlingen gebruiken tools zoals ChatGPT voor huiswerk en opdrachten, en er wordt steeds vaker verwacht dat docenten AI inzetten. Maar wat betekent dit voor jouw lespraktijk? Wat kan AI wel en niet? En hoe zet je het verstandig in?
INHOUD
Tijdens deze workshop krijg je een begrijpelijke introductie in AI zonder dat je technische voorkennis nodig hebt. We verkennen samen de basis van algoritmes en denken na over de rol van AI in het onderwijs: van lesvoorbereiding en nakijken tot het gebruik door leerlingen. Daarnaast gaan we praktisch aan de slag en word je meegenomen in hoe je AI kunt gebruiken in je onderwijspraktijk.
DOELEN
- Kennis van het begrip AI en de mogelijkheden in het onderwijs; - Vaardig in het maken van keuzes rondom AI-gebruik in de klas; - Kennis over praktische hulpmiddelen die je direct kunt toepassen en delen met collega’s.
Scholingsaanbod NT2-onderwijs
In Friesland zien we een toename van NT2-leerlingen, mede door de komst van leerlingen uit Oekraïne. Dit brengt zowel kansen als uitdagingen met zich mee in het onderwijs. Hoe zorgen we ervoor dat we passend onderwijs en ondersteuning bieden aan deze leerlingen?
GROEIENDE NT2-GROEP EN DE BEHOEFTE AAN ONDERSTEUNING
Bij AMIKO, de taalschool in Sneek, ondersteunen we scholen in de regio Súdwest-Fryslân die NT2-leerlingen onderwijs bieden. Doordat het aantal leerlingen sterk toeneemt, merken we dat de hulpvragen groter worden. We zijn blij dat scholen ons weten te vinden, maar we willen nog meer doen. We willen niet alleen op casusniveau ondersteunen, maar ook de bredere professionalisering van NT2-onderwijs stimuleren. Door kennis te delen en ervaring uit te wisselen, kunnen we samen een sterker onderwijsaanbod creëren voor deze doelgroep.
SAMENWERKING
MET ONDERWIJS- EN SCHOLINGSPARTNERS
Met die reden zijn we een samenwerking aangegaan met NHL/Stenden, Molendrift en het Noordelijk Onderwijsgilde. Deze partners beschikken over veel kennis en expertise op het gebied van NT2-onderwijs en werken eveneens aan professionalisering.
Ook zij merken dat er binnen scholen een groeiende behoefte is aan kennis en praktische handvatten voor NT2-onderwijs. Met elkaar bundelen we onze krachten om een professionaliseringsslag te maken.
INSPIRATIESESSIES
Om in te spelen op de behoeften van de scholen, gaan we inspiratiesessies organiseren. In de vorm van workshops willen we kennis en vaardigheden delen, zodat deelnemers direct praktische handvatten hebben om mee aan de slag te gaan. Het doel is om iedereen beter inzicht te geven in de ondersteuningsbehoefte van de doelgroep en om hen te inspireren en te motiveren om de volgende dag het geleerde toe te passen in de praktijk.
VERDIEPINGSSLAG VOOR PROFESSIONALS
Uit het werkveld bestaat ook de wens om te verdiepen in het NT2-onderwijs. Deze vraag leeft bij professionals die al over basiskennis beschikken, maar ook bij professionals die door de toename aan NT2-leerlingen
binnen het reguliere onderwijs, zich willen professionaliseren. Naast de inspiratiesessies willen we samen met onze partners korte en diepgaande leertrajecten ontwikkelen. Zo kunnen we gezamenlijk vakmanschap op het gebied van NT2-onderwijs verder ontwikkelen en van elkaar leren. De gesprekken hierover zijn al in volle gang. Samen onderzoeken we hoe we deze trajecten concreet kunnen vormgeven.
DOE MEE EN BLIJF OP DE HOOGTE
Wil je meedenken, scholing volgen of heb je vragen? Neem dan contact op met het Noordelijk Onderwijsgilde. Houd de website en social media in de gaten voor meer informatie en updates.
Samen zorgen we voor een sterker NT2-onderwijs in het noorden van Nederland!
Marieke Postma
Directeur AMIKO, Sneek
Steven Bootsma
Doelgroep
Begeleiders / coaches vo, mbo
Schoolsoort vo, mbo
Niveau
Basis
Studielast
40 uur
(waarvan 20 zelfstudie-uren)
Kerndocent
Ruerdtsje Halbertsma
Re-Fit Trainerscursus
Wil jij jongeren helpen om weer grip te krijgen op hun schoolgang en dagelijks leven? Als Re-Fit trainer ondersteun je jongeren in het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs die door aanhoudende lichamelijke klachten regelmatig onderwijstijd missen. Je leert hoe je hen begeleidt naar een stabiel ritme en een structurele toename in schoolaanwezigheid.
INHOUD
In deze training maak je kennis met de doelgroep en het Re-Fit programma. Dit programma helpt jongeren door middel van een gestructureerde opbouw, met aandacht voor erkenning, mentaal welzijn, zingeving en toekomstperspectief. Zo vinden zij weer balans in hun dagelijkse activiteiten en worden ze beter in staat om onderwijs te volgen. Met de bril van positieve gezondheid leren jongeren anders naar hun eigen situatie te kijken en ontdekken ze wat wél kan.
DOELEN
- Kennis en expertise met betrekking tot jongeren met aanhoudende lichamelijke klachten in het onderwijs;
- Handvatten en praktische tools om met jongeren in gesprek te gaan over hun (mentale) gezondheid;
- Verzorgen van Re-Fit trainingen en/of individuele begeleiding.
Pexels
Incompany aanbod
Naast de scholingen waar individueel op kan worden ingeschreven, organiseert het NOG ook incompany scholingen. Wanneer een school(bestuur) bepaalde modules in eigen kring wil organiseren, kan dit op maat worden gemaakt en uitgevoerd. Dat kan scholingsaanbod betreffen uit dit magazine, maar het kunnen ook modules zijn die in een eerder schooljaar door het NOG zijn georganiseerd. Een greep uit de mogelijkheden:
DE ABC METHODIEK
De ABC methodiek biedt kaders en handvatten voor het omgaan met probleemgedrag, spanning en agressie. Dick Vogel, een ervaren trainer uit de praktijk van het gespecialiseerde onderwijs, geeft bij voorkeur scholing en begeleiding aan teams, aangezien de kracht van de methodiek is dat het hele team de uitgangspunten draagt en consequent uitvoert.
In de scholing krijg je inzicht in uitingsvormen en oorzaken van ongewenst gedrag. Je krijgt zicht op de ondersteuningsbehoeften van leerlingen
in spanningsvolle situaties en leert passende interventies toepassen. Bovenal leer je als individu en team hoe je spanningsvolle situaties kunt voorkomen en de-escaleren. De basis wordt gelegd in een tweedaagse en vaak wordt dit gevolgd door sessies over schoolklimaat en bv de inzet van time-outs.
TRAJECTEN
‘BASISVAARDIGHEDEN’
Effectief Onderwijs is bij veel trajecten ‘basisvaardigheden’ betrokken in zowel het gespecialiseerde- alsook
het reguliere onderwijs. De trajecten bestaan veelal uit scholingsbijeenkomsten voor teams of afdelingen en begeleiding van een ‘voortrekkersgroep’ op een bepaald (vak) gebied. De invulling van de scholing en begeleiding wordt altijd in overleg met scholen gedaan en de uitkomsten kunnen leiden tot visies op - en kaders voor - goed onderwijs en bijvoorbeeld beleidsplannen.
LACCS BASIS EN VERVOLG
Het onderwijs kan van grote meerwaarde zijn voor de ontwikkeling van EMB-kinderen. Leraren en onderwijsassistenten hebben een uitgebreid pallet aan specialistische kennis en vaardigheden nodig om deze groep goed te begeleiden.
In deze module krijg je kennis over de basisonderdelen uit het LACCS-programma die je richting geven in de klas, zodat je weet waar je aan moet en kan werken. Vanuit het ‘ontwikkelingsdenken’ leer je vervolgens in te schatten wat het niveau van functioneren van het kind is. Zo weet je wat je van het kind kan verwachten en welke leerdoelen je hier vervolgens aan kunt koppelen. Dit vanuit passende communicatie.
Wanneer je de basismodule hebt gevolgd is het mogelijk om de vervolg module te volgen. In deze module word je kennis rondom het
LACCS-programma verder verdiept. Complexe casuïstiek wordt vertaald naar concreet handelen. Bovendien is er veel ruimte voor intervisie.
GRIP OP GEDRAG BASIS EN VERVOLG
De basismodule Grip op gedrag is gebaseerd op de twee meest effectieve methoden voor een positief klimaat in de school en het hanteren van gedragsproblematiek bij kinderen: Parent Management Training Oregon (PMTO) en Schoolwide Positive Behavior Support (SWPBS). Door preventief te handelen en een positief klimaat te bevorderen ontstaat er een stevige basis zodat je aan alle leerlingen passende ondersteuning kunt bieden. Effectieve strategieën worden aangereikt om dit te kunnen realiseren in jouw klas. In de vervolgmodule ga je de verdieping in waarbij aangeleerde strategieën verder worden ontwikkeld. Samenwerken met de groep, maar ook met ouders, emotieregulatie van de leerling en intervisie zijn onderdelen die aan bod komen.
DRUK & DWARS – BASIS
De module Druk & Dwars is onderdeel van een grootschalig onderzoek dat uitgevoerd wordt door de Rijksuniversiteit Groningen. Het doel is om de omgeving van drukke en dwarse kinderen te stimuleren in het constructief omgaan met dit gedrag. De kracht van deze training ligt in het consequent, voorspelbaar en langdurig volhouden van effectief pedagogisch handelen. Druk & Dwars pleit voor een integrale aanpak. Trainingen worden zowel gegeven aan professionals in de kinderopvang als professionals in het onderwijs.
DRUK & DWARSTRAIN-DE-TRAINER
ZORGPROFESSIONALS EN
EDUCATIEVE PROFESSIONALS
De train-de-trainer dag voor educatieve professionals is bestemd voor professionals die de basistraining Druk & Dwars succesvol doorlopen hebben. Wanneer je ook de train-de-trainer dag hebt afgerond, mag je de Druk & Dwars basistraining binnen je eigen organisatie geven. Daarnaast wordt
er een trainingsdag aangeboden voor zorgprofessionals. Na het succesvol doorlopen van de train-de-trainersdag, ben je gecertificeerd om de training / ouderbegeleiding Druk & Dwars te bieden aan ouders.
OPBRENGSTGERICHT
ONDERWIJS IN HET GO
Bijna alle scholen in het GO hebben in de visie iets staan over het bieden van maximale ontwikkelkansen voor hun leerlingen. In een scholingstraject op maat (voor de betreffende schoolsoort en doelgroepen) wordt gezamenlijk gedefinieerd wat het perspectief van leerlingen/ doelgroepen is en hoe het onderwijs ingericht kan worden om de potentie van leerlingen maximaal tot bloei te laten komen.
De scholingstrajecten zijn gericht op het leren analyseren, het vertalen van analyses naar een aanpak/ aanbod en vakinhoudelijke kennis, doorgaande leerlijnen en cruciale ‘drempels’.
Daarnaast is er aandacht voor een ‘onderzoekende houding’ en het ontwikkelen van een ‘kwaliteitscultuur’.
Docenttrainingen SVA in Noord-Nederland
Bijna alle VSO en PRO scholen werken met branchegerichte SVA cursussen. Met de branchegerichte cursussen van Scholing Voor Arbeid wordt op school (bij SVA 1) en op de externe stage (bij SVA 2) door de leerlingen uit het VSO en PRO gewerkt aan de ontwikkeling van zowel de algemene beroepsvaardigheden als de specifieke vakkennis en vaardigheden. De trainingen voor docenten vinden veelal in de zuidelijke regionen van Nederland plaats.
Het Noordelijk Onderwijsgilde kijkt in afstemming met KPC Groep naar de mogelijkheden om in de een aantal docenttrainingen boven Zwolle te organiseren.
OVERZICHT DOCENTENTRAININGEN SVA
Zorg en welzijn:
- Werken in de schoonmaak
- Werken in een zorginstelling
Economie en handel
- Werken in de keuken
- Werken in de winkel
Groen
- Werken in het groen
- Werken in de dierverzorging
Techniek
- Werken in de houtbranche
- Werken in de metaal
- Werken in de fietstechniek
- Werken in de autotechniek
- Werken in de autoschoonmaak naja
- Werken bij het schildersbedrijf
Steven Bootsma
Coaching (on the job)
Leerkrachten, assistenten en ook intern begeleiders en gedragswetenschappers hebben soms baat bij ondersteuning en coaching van een ervaren begeleider. Op aanvraag kan het NOG coaching organiseren van specialisten met ruime ervaring in gespecialiseerde vormen van onderwijs. Dat kan in combinatie met het volgen van een NOG module, maar ook los van de modules heeft het NOG coaches beschikbaar voor begeleiding op maat.
DOELGERICHT
Deze vorm van begeleiding wordt op basis van de specifieke wensen van een cursist en zijn/haar leidinggevende samengesteld. Afhankelijk van de begeleidingsvraag wordt door het NOG een begeleider gekozen die kennis en ervaring heeft op het betreffende domein in het gespecialiseerd onderwijs. De begeleidingsvragen kunnen vakinhoudelijk en didactisch van aard zijn, maar ook vanuit persoonlijke- en professionele ontwikkeling worden gesteld. Het kunnen basisvaardigheden betreffen, maar ook vaardigheden of kwaliteiten die een cursist wil ontwikkelen om het niveau vakman of meesterschap te bereiken. In alle gevallen zal de begeleiding toegespitst zijn op het (nog) beter worden in je vak als docent, ondersteuner, begeleider of leidinggevende in het gespecialiseerd onderwijs.
SAMEN DRAGEN
De cursist, de leidinggevende van de cursist en de NOG-coach stellen samen concrete ambities op en maken een plan van aanpak waar alle betrokkenen achter (en voor) staan. De coaching is doelgericht van aard en alle betrokkenen zetten zich gezamenlijk in om de gestelde doelen te bereiken en in te bedden in de dagelijkse praktijk. Gedurende de begeleidingsperiode vinden verschillende momenten van evaluatie en afstemming plaats in deze driehoek, opdat het ontwikkelproces gezamenlijk wordt gedragen en gevolgd.
Mocht je interesse of vragen hebben omtrent coaching en begeleiding, neem dan vrijblijvend contact met ons op via het e-mailadres: info@noordelijkonderwijsgilde.nl.
