Noordelijk Onderwijsgilde magazine scholingsaanbod 2024-2025

24 25

Colofon

Het scholingsaanbod is een magazine van het Noordelijk Onderwijsgilde, een professionaliseringscentrum voor specialistisch en passend onderwijs in Noord-Nederland en Midden-Nederland. Dit magazine geeft een overzicht van praktijkgerichte scholing voor leerkrachten, assistenten, interne begeleiders, orthopedagogen, psychologen en directies van alle schoolsoorten.

Het doel hiervan is om het onderwijs aan leerlingen met specialistische onderwijsbehoeften te verbeteren. De scholing wordt op maat ontworpen in samenwerking met scholen voor speciaal (basis) onderwijs, praktijkonderwijs, regulier voortgezet of primair onderwijs.

Het magazine wordt uitgegeven door het Noordelijk Onderwijsgilde en verschijnt één keer per kalenderjaar.

REDACTIE

Aan dit nummer werkten mee: Ate de Boer, Bé Poolman, Wilfred Hofstetter, Wietske de Vries, Rulande Veenstra en Nanske Hoekstra

FOTO’S

Fotografie cover: Kleurryk

Steven Bootsma Fotografie Met speciale dank aan de Piet Bakkerschool te Sneek

Studio Jurjen Backer Dirks Met speciale dank aan De Diken te Sneek, sbo ‘t Palet te Grootebroek, Stede Broec Praktijkschool te Grootebroek

Sjoukje Visser Met speciale dank aan de Duisterhoutschool te Heerenveen

Bé Poolman Met speciale dank aan VONK! te Sneek en Ronald Kamerman (Mackayschool te Meppel)

DRUK

Drukkerij Veldhuis Media, Meppel

VORMGEVING

FIZZ | Digital Agency - fizz.nl

© 2024 Noordelijk Onderwijsgilde www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Alle auteursrechten ten aanzien van de inhoud van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Druk- en zetfouten voorbehouden.

Voorwoord

Beste collega uit het onderwijs,

Met trots presenteren wij ons scholingsmagazine 2024-2025. Het is gelukt een afwisselende en boeiende line-up samen te stellen met veel nieuwe gezichten en onderwerpen. Het aanbod is in samenspraak met betrokken scholen/besturen/ cursisten tot stand gekomen en tracht allerlei schoolsoorten en functiegroepen te bedienen met kwalitatief sterke en inspirerende modules.

Het NOG is opgericht om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren, zodat leerlingen die minder vanzelfsprekend leren en/of ontwikkelen meer kansen op ontwikkeling krijgen aangeboden. We zijn ervan overtuigd dat professionalisering leidt tot betere professionals, beter onderwijs en meer ontwikkelkansen voor (alle) leerlingen.

Onderwijspsycholoog Paul Kirschner zette in een recent verschenen artikel vraagtekens bij de meerwaarde van veel professionaliseringsmodules. Het merendeel van het scholingsaanbod voor professionals is niet wetenschappelijk onderbouwd en (daarmee) discutabel. Hij pleit voor het louter kiezen van modules die direct gericht zijn op bewezen didactische inzichten. Kirschner raakt een gevoelige snaar.

In de beginjaren waren alle NOG modules direct gekoppeld aan de domeinen van het inspectiekader en hadden ze een wetenschappelijke grondslag. De modules hadden een inhoudelijk maar ook ‘schools’ karakter met veel ‘verplichtingen’

waarbij de colleges werden vertaald in de eigen praktijk. Dit om de kans op daadwerkelijke kwaliteitsverbetering in de praktijk van de cursisten zo hoog mogelijk te maken.

Inmiddels hebben we een aanbod dat veel breder is dan ‘hardcore’ didactiek. Het bevat masterclasses, themareeksen en modules die gaan over leerstofaanbod, gedrag, vakgebieden, maar ook over ‘motiverende gesprekstechnieken’. Modules die deels gebouwd zijn op wetenschap

‘Het stemmetje van Kirschner’

en deels op de praktijk waarin we zoveel mogelijk handvatten willen bieden aan cursisten om de volgende dag toe te kunnen passen.

Kirschner zal altijd een stemmetje in het hoofd blijven en ik koester het stemmetje (inmiddels). Het houdt ons scherp en maakt dat we niet vergeten waar we voor zijn opgericht. Maar het is niet het enige stemmetje dat het NOG vormgeeft. We hebben ook de leerlingen als stemmetje, de weerbarstigheid van de dagelijkse praktijk als stem en ook de inspiratie en motivatiestem heeft grote invloed. Daarmee denken we op een inspirerende manier bruggen te slaan tussen wetenschap en praktijk.

Met vriendelijke groet, ook namens mijn collega’s,

Ate de Boer

(directeur Noordelijk Onderwijsgilde)

3 Voorwoord

6 Gildestructuur

7 Evaluaties en ervaringen

Module

8 Nieuw in ’t GO (starters)

9 Ervaren maar nieuw in ‘t GO

10 Hechting in de praktijk (vervolg)

11 Activeren van ZML

12 Jonge kind

13 Motiverende gespreksvoering in het onderwijs

14 Uitgelicht: Taaldenkgesprekken

16 Taal-in-Spel

17 Didactiek voor assistenten

18 Toetsen als didactische inspiratiebron

19 Uitgelicht: Valideren van het Landelijk

Doelgroepenmodel om verder te bouwen

20 De oplossingenmachine, van moeten naar willen

21 Leergang Leiderschap

22 De ib’er als kwaliteitscoördinator

23 Aanpak Schoolaanwezigheid

Themareeks

Masterclass

28 Seksualiteit bij basisschoolleerlingen

29 Seksualiteit bij V(S)O & PRO-leerlingen

30 Basisvaardigheden rekenen: Wat doen we met achterblijvers?

31 Uitgelicht: Goed rekenonderwijs voor leerlingen met uitstroomprofiel Praktijkonderwijs & lagere leerwegen VMBO

32 Executieve functies

33 Bouwstenen voor effectieve didactiek

34 Communicatie!

35 Positief gedrag

36 Uitgelicht: Druk & Dwars

37 Uitgelicht: Nieuw Leer Management Systeem Noordelijk Onderwijsgilde Overig

38 Docenttrainingen SVA in Noord-Nederland

39

POSITIEF GEDRAG Inge Reijnders

BOUWSTENEN

Gildestructuur

Het Noordelijk Onderwijsgilde organiseert professionalisering op verschillende niveaus in een gildestructuur. Per scholing staat aangegeven voor welke functiegroepen de scholing geschikt is en op welk niveau de scholing wordt gegeven.

Evaluaties en ervaringen

Meten is voor het Noordelijk Onderwijsgilde belangrijk. Door structureel behoeften, tevredenheid en kwaliteit te peilen bij cursisten, teams, docenten, MT’s en besturen proberen we het aanbod, de inhoud, kwaliteit en effectiviteit van de scholingen te optimaliseren.

ASSISTENT/ LERAARONDERSTEUNER

Modules met als aanduiding ‘assistent/ondersteuner’ zijn praktisch van aard en gericht op de dagelijkse praktijk van onderwijsassistenten en ondersteuners. De opdrachten zijn direct uit te voeren in de eigen praktijk en de inhoudelijke verdieping is kort en krachtig. De bijeenkomsten duren doorgaans drie uur en hebben een afwisselend en interactief karakter, waarin ruimte is voor het delen van ervaringen en vraagstukken.

BASISBEKWAAM

Modules op het niveau ‘basisbekwaam’ worden gegeven op ‘HBO-niveau’. Concreet houdt dat in dat de bijeenkomsten praktijkgericht en afwisselend worden ingericht en theoretische achtergronden een ondergeschikte rol spelen. De praktijk staat centraal en deelnemers kunnen bijvoorbeeld aan de hand van video-opnames zichzelf analyseren en in klein verband feedback ontvangen. Assistenten en ondersteuners die HBO-werk- en denkniveau hebben kunnen (in overleg met de leidinggevende) zich ook aanmelden voor de modules basisbekwaam, indien zij de ambitie hebben op dit niveau scholing te volgen.

STARTER EN VERVOLG

De modules ‘Nieuw in het GO’ (starters) en ‘Ervaren maar nieuw in ‘t GO’ zijn gericht op leerkrachten die net (0, 1 of 2 jaar) werkzaam zijn in het gespecialiseerd onderwijs.

De module voor starters is gericht op startende leerkrachten. De bijeenkomsten worden opgebouwd aan de hand van de cyclus handelingsgericht werken en de basisvaardigheden die nodig zijn om deze vaak roerige periode te doorstaan. De startende leerkrachten worden gecoacht in de eigen praktijk (coaching on the job) en de coach stemt coaching af op de wensen en ambities van iedere deelnemer.

‘Ervaren maar nieuw in ‘t GO’ is een module voor leerkrachten/professionals met onderwijservaring en/of ervaring met de doelgroep. De bijeenkomsten richten zich op specifieke elementen van het gespecialiseerd onderwijs en kenmerken/behoeften van de doelgroepen. De inhoud van de colleges is veelal afgestemd op de behoeften van de deelnemers, maar er wordt uitgegaan van een aanwezige basiskennis en vaardigheid bij de deelnemers.

VAKMANSCHAP

Een aantal modules bij het Noordelijk Onderwijsgilde wordt gegeven op het niveau ‘vakmanschap’. In deze modules is ruim aandacht voor (wetenschappelijke) achtergronden en verdieping. Ook ligt het tempo hoger en wordt verwacht van deelnemers dat opdrachten grondig worden uitgevoerd. De deelnemers staan open voor feedback en kunnen (aan de hand van bijvoorbeeld video-opnames) reflecteren op zichzelf en elkaar.

MEESTERSCHAP

De modules op het niveau ‘meesterschap’ zijn gericht op de verbinding tussen wetenschap, beleid en (het begeleiden van collega’s in) de praktijk. De modules bestaan doorgaans uit 12 tot 16 bijeenkomsten, verdeeld over twee schooljaren. Vanwege te geringe belangstelling zijn deze modules de afgelopen jaren niet doorgegaan en staan in 2024-2025 ook niet gepland.

In 2022-2023 scoorden onze scholingen gemiddeld een 8,7. Dit is een score boven onze gestelde ambitie (8+), waar we erg trots op zijn. Kijkend naar het -op moment van schrijven- nog lopende schooljaar 2023-2024 scoren we gemiddeld nog steeds boven ons ambitieniveau. Hier zijn we erg blij mee. Desondanks blijven we continu de feedback van cursisten, scholen en docenten volgen zodat we, daar waar nodig verbeteringen door kunnen voeren.

“Veel praktische dingen die je kan toepassen in je klas. En veel oja’s waarom leerlingen bepaald gedrag laten zien” – Autisme anders bekijken. Cindy Hoogeveen, W.A. van Lieflandschool Assen

“Ik vond deze scholing, dermate boeiend, dat ik me ook heb ingeschreven voor het vervolg” - Grip op gedrag (basis) Jan Sikkema, SBO de Triade

“Emile laat je goed nadenken over je eigen aanpak in gesprekken MET kinderen. Dit alles bekeken vanuit en met onderbouwing vanuit de ontwikkelingspsychologie.” - Mediërend leren

Gretha Lap, Steunpunt Onderwijs Noord

Doelgroep

lkr

Schoolsoort

sbo, so, vso, pro

Studielast 42 uur (waarvan 21 zelfstudie-uren)

Niveau

Starters

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Monique Inja

Nieuw in ’t GO (starters)

Ben jij een nieuwe leerkracht in het gespecialiseerd onderwijs?

Of geef je net een jaar les aan (v)so of sbo -leerlingen? Dan komt er waarschijnlijk heel wat op je af. In korte tijd wil je je leerlingen leren kennen. Je geeft wellicht les met verschillende methodes, maar soms is het moeilijk om in te schatten wat je van je leerlingen kunt verwachten. Ook reageren leerlingen lang niet altijd zoals jij verwacht.

INHOUD

Deze module biedt jou als (relatief) nieuwe leerkracht de ondersteuning die nodig is om de eerste jaren ‘goed door te komen’. Er wordt ingegaan op de mogelijke kenmerken en behoeften van de leerlingen in je groep, en welke eisen dat stelt aan de didactiek van bijvoorbeeld lezen en rekenen. We gaan daarnaast in op het omgaan en voorkomen van lastig te hanteren gedrag. Ook het opstellen van een OPP, een groepsplan en rapporten als het voeren van leerlingbesprekingen komen aan bod. Naast inhoudelijke inspiratie en praktische toepassing, biedt deze module veel ruimte voor uitwisseling en (beeld- en persoonlijke) coaching.

DOELEN

- Specialiseren van je pedagogisch en didactisch handelen; - Ondersteuning en uitbreiding van je competenties in het (z)ml-onderwijs;

- Ontwikkeling van een kritische en onderzoekende houding.

Doelgroep lkr (zij-instroom en ex-starters)

Schoolsoort sbo, so, vso, pro

Studielast

35 uur (waarvan 17,5 zelfstudie-uren)

Niveau

Basis

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Nynke Jongsma

Ben jij een zij-instromer of werk je net een jaar of twee als leerkracht in het (v)so/ sbo? Dan heb je basiskennis, enige onderwijservaring en ben je wellicht toe aan verdieping van basiskennis over gedrag, leerlijnen, ambities en onderwijsbehoeften van leerlingen in het GO. Je wilt ontdekken hoe je het onderwijs beter af kunt stemmen op de specifieke behoeften van de leerlingen bij jou in de groep en op jouw school.

INHOUD

Deze module biedt jou gerichte verdieping op een aantal onderdelen die fundamenteel zijn in het GO. Daarnaast is er veel ruimte voor onderlinge interactie op basis van casuïstiek en vraag-gestuurde verdieping. Tevens ga je aan de slag met je eigen casus gedurende de module. Diverse gastdocenten met ruime ervaring in het GO geven je inspiratie, kennis en delen ervaringen.

DOELEN

- Inzicht in ambities en ontwikkelingsperspectieven;

- Verdieping in leerlijnen en leerstofaanbod;

- Afstemmen van didactisch handelen;

- Inzicht in de verschillende uitstroombestemmingen;

- Omgaan met lastig gedrag.

Freepik

Doelgroep lkr, assistenten, pm’ers Schoolsoort alle (incl. regulier)

Studielast 20 uur (waarvan 10 zelfstudie-uren)

Niveau

Basis

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Esther Groenewegen - Jonker

Hechting in de praktijk (vervolg)

Vaak wordt een verstoorde gehechtheid pas later als diagnose bij kinderen gesteld. Dit is een gemiste kans. Je kunt al op heel jonge leeftijd symptomen bij baby’s of jonge kinderen herkennen. Het is dan voornaam om deze verzameling aan symptomen van vroegkinderlijk trauma goed op te merken. Dit kan heel veel ouders en leraren helpen in hun zoektocht naar oplossingen voor een kind met heel onaangepast gedrag. Want kinderen met hechtingsproblemen zijn niet lastig, ze hébben het lastig!

INHOUD

Deze module biedt een combinatie van theoretische kennis toegespitst op praktische toepassingen in de praktijk. Je gaat nog meer oefenen met de tools uit de basisopleiding en kunt praktijkgerichte casestudies uitgebreid bespreken. Op deze manier gaan de kennis en de toepassingen nog meer leven op jouw specifieke onderwijssituatie.

DOELEN

- Je hebt een nog dieper inzicht (in de neurobiologie) van hechting en trauma;

- Je bent meer bekwaam in traumasensitief lesgeven.

Doelgroep lkr

Schoolsoort so, vso

Studielast 20 uur (waarvan 10 zelfstudie-uren)

Niveau

Basis

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Karin Stokvis

Activeren van ZML

Zie jij Afwachtend, Ondoorgrondelijk, Onverschillig, Vlak, Overafhankelijk of Ontwijkend leerlinggedrag? Ontdek wat er achter de houding van moeilijk te motiveren ZML leerlingen zit.

INHOUD

In deze module wordt er aan de hand van overzichtelijke psychoeducatie, video-observaties en persoonlijke coaching aan orthodidactische en othopedagogische vaardigheden gewerkt. Je leert achterliggende factoren te herkennen en om te buigen naar een positieve ontwikkeling in leergedrag.

DOELEN

- Je kent de invloed van spanning en stress op werkhouding; - Je kent de invloed van de onderwijsrelatie op de werkhouding;

- Je kent de invloed van rijping en executieve functies op werkhouding.

Freepik

Ruud Pos

Doelgroep

lkr Schoolsoort po, sbo

Studielast 30 uur (waarvan 15 zelfstudie-uren)

Niveau

Basis

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Jonne Lommerse

Jonge kind

Spel is bij uitstek de manier om de ontwikkeling en het leren bij jonge kinderen te bevorderen. Maar wat hebben jonge kinderen nodig om met hoge betrokkenheid en vol vertrouwen te kunnen spelen en leren?

INHOUD

De rijke leeromgeving is voor een groot deel bepalend voor de betrokkenheid bij jonge kinderen. De ruimte waar jij je met de kinderen bevindt en jouw aanbod moeten uitdagen, spel stimuleren, ruimte bieden voor initiatief en bovenal bijdragen aan de ontwikkeling en educatie van jouw kinderen.  Tijdens deze module verkennen we de fenomenen welbevinden en betrokkenheid bij jonge kinderen, ga je aan de slag met spel en spelbegeleiding, kijk je kritisch naar je eigen speel-leeromgeving en krijg je handvatten hoe je sámen met de kinderen een thema vormgeeft. Daarnaast komen ook visie op onderwijs aan het jonge kind aan bod en denk je na over jouw pedagogische opdracht en leerkrachtstijl.

DOELEN

- Betrokkenheid bij jonge kinderen observeren en in kaart brengen;

- Een rijke speel-leeromgeving inrichten (binnen en buiten);

- Spel begeleiden en verdiepen bij jonge kinderen.

Doelgroep lkr, zorgcoördinatoren, mentoren Schoolsoort vo, vso, pro

Studielast 25 uur (waarvan 12,5 zelfstudie-uren)

Niveau

Basis

Meer informatie www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Matijs van den Eijnden

Motiverende gespreksvoering in het onderwijs

Je doet je uiterste best om een leerling verder te helpen, geeft goede raad en advies, en toch blijft die leerling moeilijk te motiveren. Inmiddels weten we dat mensen eigenlijk veel gemotiveerder raken door argumenten en oplossingen die ze zelf bedenken. Maar hoe doe je dat?

INHOUD

Tijdens deze praktische module maak je kennis met Motiverende Gespreksvoering (MGV); een manier van coachen waarbij je op gepaste wijze, in een sfeer van partnerschap en betrokkenheid, je leerling kunt ondersteunen in het vinden van motivatie om stapjes richting ander gedrag te zetten. MGV is een evidence-based, doelgerichte gespreksstijl die draait om het ontlokken van verandertaal. Het vraagt tijd, aandacht en geduld om aan te leren, maar is tegelijkertijd snel in de praktijk te brengen. Je wordt meegenomen in de attitude van MGV, het passend gebruik van vaardigheden en het procesmatig vormgeven van het ‘gidsende gesprek’.

DOELEN

- Je kunt een gesprek over gedrag voeren vanuit de grondhouding van MGV;

- Je kunt bij een gesprek over gedrag op methodische wijze gebruikmaken van gespreksvaardigheden;

- Je kunt een gesprek over gedrag inrichten conform de 4 processen van MGV;

- Je kunt bij een gesprek over gedrag verandertaal herkennen, ontlokken en versterken;

- Je kunt omgaan met weerstand tegen veranderen.

Freepik

Studio Jurjen Backer Dirks

Uitgelicht: Effectief Onderwijs doet meer met Taaldenkgesprekken

Wat zijn Taaldenkgesprekken?

Sinds een aantal jaren staat de module Taaldenkgesprekken in het programma van het Noordelijk Onderwijsgilde. Taaldenkgesprekken zijn gesprekken in het onderwijs en de kinderopvang met als doel om de taal- en denkontwikkeling van kinderen te stimuleren. Deelnemers worden uitgedaagd om actief mee te doen, mee te denken en mee te praten, om al doende hun taal- en denkvaardigheid te ontwikkelen. Daarmee is het net iets anders dan de zogenaamde leergesprekken, die vaak tot doel hebben om informatie over te brengen. Bij taaldenkgesprekken gaat het erom om leerlingen nieuwsgierig te maken en aan het denken te zetten. Het bevordert de natuurlijke neiging van kinderen om zich te uiten. Aanleiding voor een taaldenkgesprek is een zogenaamde ‘Krachtige kwestie’. Dat is een ‘probleempje’ waarover kinderen kunnen nadenken en waarbij meerdere denkrichtingen mogelijk zijn. Het gaat dus niet om de ‘juiste’ oplossing, maar om een oplossing die kinderen bedenken en vanuit hun eigen logica kunnen verklaren of beredeneren. Een voorbeeld: de juffrouw heeft met haar leerlingen een aantal bloembollen in potjes gedaan en in de vensterbank gezet. Een tweetal bloembollen beginnen te groeien en laten al duidelijk bladeren zien, terwijl een aantal andere bollen er nog net zo uitzien als toen ze geplant zijn. Ze zegt: “We hebben maar twee bollen met blaadjes, maar bij de andere bollen is nog niets te zien! Hoe kan dat nou?” Het gaat de juf niet om een sluitende biologisch verantwoorde verklaring, zoals dat bij een leergesprek bij wereldoriëntatie

het geval zou zijn, maar om de leerlingen aan het denken te zetten met de taal die ze tot haar beschikking hebben. Er zijn dus geen foute antwoorden. En de leerkracht corrigeert de taal dan ook niet expliciet, maar gaat in op de boodschap van de leerling; ze biedt leerlingen de ruimte om te praten en als het nodig is parafraseert ze en maakt ze de denkstappen van de leerling expliciet: “Mark zegt dat de bollen te weinig water hebben gekregen en Evelien denkt dat er te weinig licht is op de plek waar ze staan”. Ze laat zoveel mogelijk de leerlingen met elkaar in gesprek gaan.

Voor alle leerlingen

Het voorbeeld doet misschien vermoeden dat Taaldenkgesprekken alleen mogelijk zijn bij verbaal sterke leerlingen. Dat blijkt niet het geval. De afgelopen jaren hebben Resi Damhuis en Hanna Kuijs laten zien, dat deze manier van gesprekken ook heel goed werken bij nieuwkomers, die slechts vier maanden in Nederland zijn en dus nog maar weinig Nederlands tot hun beschikking hebben Als de kwestie krachtig genoeg is en aansluit bij de belevingswereld van de kinderen, blijkt dat kinderen soms letterlijk met handen en voeten hun bijdrage aan het gesprek willen leveren en zichtbaar complexe denkfuncties laten zien, zij het niet altijd in grammaticaal correcte zinnen. Als ze niet weten hoe ze het onder woorden moeten brengen letten ze juist op de taal van volwassenen om te horen hoe het wel moet. Daarmee wordt hun taalleermechanisme ‘aangezet’.

Maar ook met leerlingen in het gespecialiseerd onderwijs kunnen mooie taaldenkgesprekken gevoerd worden, zo bleek uit de opdrachten van de cursisten (leerkrachten en onderwijsondersteuners uit het SO en SBO), die de afgelopen jaren de module Taaldenkgesprekken gevolgd hebben. De uitdaging bestaat er uit om de kwestie zo interessant te maken dat leerlingen daar graag over willen nadenken en praten. En ook hoeft een gesprek niet altijd in de grote groep te worden gevoerd (een klein groepje is voor sommige leerling veel veiliger) en de gesprekken hoeven ook niet lang te duren. Bij jonge kinderen of kinderen die sterk afleidbaar zijn kan een gesprekje van een paar minuten al voldoende zijn.

Bij jonge kinderen biedt spel een prachtige context voor Taaldenkgesprekken. Door mee te spelen met een kind en aan te sluiten bij waar het mee bezig is, bieden zij het kind op een natuurlijke manier kansen om zich te ontwikkelen, als zij tegelijk het niveau van het spel, het denken en het taalgebruik nét iets weten te verhogen. Zo kunnen professionals rijke spelactiviteiten benutten om jonge kinderen nog krachtiger te ondersteunen in hun brede ontwikkeling. Daarom vind je in ons aanbod dit jaar ook de module Taal in Spel, gegeven door Carlinda Fuselier.

De achtergrond

Taaldenkgesprekken zijn ontwikkeld door Resi Damhuis. Resi werkte voor het Expertise Centrum Nederlands en was lector aan de Marnix Academie in Utrecht. Gedurende haar hele loopbaan heeft ze – samen met onderwijsprofessionals - nagedacht over hoe de taal- en denkontwikkeling van kinderen gestimuleerd kan worden. Resi is onlangs met pensioen gegaan. Een aantal professionals in Nederland waar Resi veelvuldig mee heeft samengewerkt vindt het belangrijk dat het gedachtegoed van Resi niet alleen bewaard blijft, maar ook doorontwikkeld wordt. Zij hebben onlangs de Stichting Taaldenkgesprekken opgericht. Vanuit Effectief Onderwijs maken Ate de Boer en Bé Poolman deel uit van deze stichting. Deze stichting heeft dan ook als doel het bewaren en bewaken van de kwaliteit van taaldenkgesprekken en het uitdragen en uitbouwen van taaldenkgesprekken.

1 Ter inspiratie:

https://www.lowan.nl/po/taaldenkgesprekken/

Doelgroep lkr, ondersteuners, pm’ers

Schoolsoort po, sbo, so

Studielast

32 uur (waarvan 16 zelfstudie-uren)

Niveau

Basis

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Carlinda Fuselier

Taal in spel

Het blijkt lastig om spontaan spel te zien als de ideale manier om de ontwikkeling van taal en denken te ondersteunen, maar dit kan wel! We gaan in op vragen als: Kan ik meespelen, zonder het spel te verstoren? Wat moet ik doen om de kinderen zo uit te dagen dat ze met mij en met elkaar gaan praten?

INHOUD

Tijdens deze module krijg je informatie over spelbegeleiding en de 10 kernelementen van taal-in-spel en bespreek je met elkaar hoe je de theorie in praktijk kunt brengen. Tussen de bijeenkomsten oefen je hoe je als professional bij het spel kunt aansluiten en verdieping kunt brengen in de taal-, denk-, en spelontwikkeling van jonge kinderen door mee te spelen. Daarnaast maak je een aantal video-opnamen van de spelbegeleiding in je eigen praktijkomgeving, zodat je zelf kunt terugkijken hoe jij de kernelementen toepast. Ook zijn er intervisiemomenten waarbij jij je eigen beeldmateriaal inbrengt.

DOELEN

- Aan het eind van het traject zijn de professionals vaardig in het werken met de 10 kernelementen;

- De professionals kennen het belang van de 3V’s- verkennen, verbinden en verrijken;

- De kennis en vaardigheden van taaldenken in spel zijn verankerd in het dagelijkse handelen.

Doelgroep assistenten, ondersteuners, leermeesters

Schoolsoort

vo, vso, pro

Studielast

32 uur (waarvan 16 zelfstudie-uren)

Niveau

Basis

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Karin van Laer

Didactiek voor assistenten

Veel vakdocenten, leermeesters en assistenten in het praktijkonderwijs en vso geven zelfstandig les tijdens praktijkvakken. Om de vakkennis optimaal te kunnen overdragen is het belangrijk dat je didactische basiskennis hebt en weet hoe je jongeren in het vso en pro kunt activeren. Dit komt in opleidingen veelal niet genoeg aan bod.

INHOUD

In deze praktische en interactieve module worden theorie en praktijkvoorbeelden afgewisseld met de toepassingsmogelijkheden voor assisterend/ ondersteunend werken met VSO/ PRO jongeren. Er is aandacht voor de onderbouwing van het directe instructiemodel, de rol van feedback en het activeren van het (puber)brein tijdens de instructie. Verder staat onderlinge uitwisseling van kennis en ervaringen centraal, zodat van en met cursisten uit het VSO en PRO kunt leren. Aan het eind van de module heb je voldoende deskundigheid om aansprekende, doelmatige en interactieve instructie te geven of daarin te assisteren/ ondersteunen. Zo betrek je leerlingen actief bij de les. Want deskundige vakdocenten, leermeesters en assistenten maken het verschil!

DOELEN

- Praktische uitgangspunt doelgerichte instructie;

- Coöperatieve werkvormen om leerlingen te activeren;

- Weten hoe het (puber)brein werkt en wat dat betekent voor instructie.

Sjoukje Visser

Freepik

Doelgroep

lkr

Schoolsoort sbo, so, po

Studielast

40 uur (waarvan 20 zelfstudie-uren)

Niveau

Vakman

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Ingrid de Rijber

Toetsen als didactische inspiratiebron

Vaak hebben toetsen een verplicht karakter en is ‘inspiratie’ niet het eerste woord dat naar boven komt als we het over toetsen hebben. Bovendien worstelen veel scholen in het GO met het interpreteren van toetsen; wanneer mag je als school/ leraar tevreden zijn en op basis waarvan concludeer je dat? En wat kun je met de resultaten in je lessen, aanbod en aanpak? In de afgelopen jaren zijn er veel bovenschoolse data verzameld in het GO, die een schat aan informatie geven over de ontwikkeling van (groepen) leerlingen.

INHOUD

In deze module analyseer je samen met collega-leerkrachten bovenschoolse resultaten per vakgebied, per leerjaar en per ontwikkelingsperspectief. Je leert trends en verschillen te interpreteren en vertaalt de analyses naar interventies, leerstofaanbod en het didactisch handelen in de groep. De docent en gastdocenten bieden je inzichten, handvatten en inspiratie voor het interpreteren en vertalen van de gegevens in je eigen groep of school.

DOELEN

- Vaardig in het interpreteren van bovenschoolse CITO-resultaten op basis van ontwikkelingsperspectieven;

- Inzicht in trends en kenmerken van doelgroepen voor de vakgebieden lezen en rekenen;

- Kennis van mogelijke interventies en didactische aanpassingen voor je eigen groep/ school.

Uitgelicht: Valideren van het Landelijk Doelgroepenmodel om verder te bouwen

In 2018 werd het Landelijk Doelgroepenmodel (LDGM) uitgebracht: een bespreekmodel ter ondersteuning van het in beeld brengen van de ‘brede ontwikkeling’ van leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften. Vijf jaar later, in 2023, startte CitoLab (onderdeel van Stichting Cito) met een onderzoek naar de inzet van het LDGM, in samenwerking met Effectief Onderwijs, Sectorraad GO en Rijksuniversiteit Groningen. Het onderzoek heeft als doel om het LDGM verder te onderbouwen en valideren. Wat is er tot nu toe onderzocht, en wat zijn de plannen voor komende tijd?

Terugblik

Het project startte met een verkennend vooronderzoek met scholen en ontwikkelaars van het LDGM. We inventariseerden de huidige inzet van het LDGM en de validiteit en betrouwbaarheid. Hierbij kregen we inzicht in met welke doelen het LDGM wordt ingezet, hoe het LDGM wordt gebruikt op scholen en wie hierbij betrokken zijn. Het vooronderzoek was richtinggevend voor het vervolg: wat zijn de meest zinvolle onderzoeken en welke gegevens zijn daarvoor nodig?

Daarnaast onderzochten we de meetinstrumenten die worden gebruikt om het model in te vullen, en ontwikkelden we een beoordelingskader dat kan helpen bij het selecteren van passende meetinstrumenten.

Vooruitblik

Momenteel voeren we een systematische literatuurstudie uit, waarin we onderzoeken wat er in de literatuur bekend is over voorspellende factoren van de schoolloopbaan van leerlingen in het gespecialiseerd onderwijs. Hiermee verwachten we inzicht te kunnen geven in welke onderdelen uit het LDGM vanuit wetenschappelijke literatuur worden onderbouwd, en ook bijvoorbeeld of er nog belangrijk elementen missen. Daarnaast zijn we bezig met een vignettestudie, waarin we

kijken hoe scholen bij eenzelfde (fictieve) leerling tot een uitstroombestemming komen aan de hand van het LDGM. We onderzoeken hoe CvB’s tot conclusies komen, en identificeren overeenkomsten en verschillen. Ook starten we met de uitvoering van verschillende andere deelonderzoeken, zoals het opbouwen van een dataset om patronen te kunnen ontdekken in de ontwikkeling van leerlingen.

We werken vanuit de missie ‘valideren om te bouwen’: tijdens het validiteitsonderzoek is CitoLab voortdurend betrokken bij de doorontwikkeling van het LDGM en haar onderleggers. Op deze manier kan het LDGM doorontwikkeld worden tot een valide model, waar veel scholen in het gespecialiseerd onderwijs van kunnen profiteren.

Wil je meer weten over het onderzoek of gebruik je het LDGM op school en ben je geïnteresseerd in deelname aan het onderzoek? Neem dan contact op met Monique Dijks (monique.dijks@cito.nl). Voor vragen over het model zelf of de ontwikkelingen hiervan kun je contact opnemen met Ate de Boer (a.deboer@effectiefonderwijs.nl)

Steven Bootsma Fotografie

Doelgroep lkr, ib’er, gd, mt Schoolsoort alle (incl. regulier)

Studielast

31 uur (waarvan 15,5 zelfstudie-uren)

Niveau

Basis / Vakman

Meer informatie www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Thom Verheggen

De vanoplossingenmachine, moeten naar willen

De volgende stap in het werken vanuit de bedoeling

De oplossingenmachine! Hij zit in ieder van ons, lijkt heel aantrekkelijk en doet soms ongemerkt of juist duidelijk zichtbaar zijn werk. En daarmee bereiken we onbedoeld precies wat we niet willen.

We kennen allemaal het belang van eigenaarschap en intrinsieke motivatie in het onderwijs, voor zowel de docent als de leerling. Maar we weten ook hoe moeilijk dat in de praktijk soms kan zijn. In zijn nieuwste boek is Thom Verheggen (samen met Wouter Hart) een belangrijke oorzaak op het spoor: De oplossingenmachine!

INHOUD

In deze levendige module ga je op zoek naar de oplossingenreflex in jezelf en de ander. Je gaat ontdekken hoe je die herkent in je eigen werk en in verschillende rollen in stand houdt. En belangrijker nog: wat is het alternatief?

Hoe lukt het je om niet steeds de oplossing te geven, maar het oplossend vermogen van de ander te versterken?

DOELEN

- Je herkent de oplossingenmachine bij jezelf en de ander;

- Je herkent je waar je eigen invloed zit;

- Heb je geoefend met ander gedrag;

- Bezit je visuele reminders om je scherp te houden.

Doelgroep mt Schoolsoort alle (incl. regulier)

Studielast

44 uur (waarvan 22 zelfstudie-uren)

Niveau

Vakman / Meester

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Prof. dr. Gabriël Anthonio

Leergang Leiderschap: Een persoonlijke en gezamenlijke reis in leiderschap

“Zelf en samen even stilstaan om daarna weer in beweging te komen.”

Professor dr. Gabriël Anthonio en Reini Verboom BSc organiseren een leergang over leiderschap. In deze leergang wordt dieper ingegaan op verschillende domeinen en wordt de persoonlijke verwerking van de deelnemers gestimuleerd.

INHOUD

Deze leergang begint met een persoonlijk profiel (online assessment) en het opstellen van een individueel ontwikkelplan. Daarna volgen inspirerende en praktijkgerichte masterclasses, gevolgd door momenten van persoonlijke en gezamenlijke reflectie. Elke deelnemer gaat zijn eigen leerreis aan, waarbij zij inspiratie en ondersteuning vinden bij zowel de begeleiders als de andere deelnemers.

THEMA’S DIE AAN DE ORDE ZULLEN KOMEN ZIJN:

- Bijeenkomst 1 Persoonlijk en Verbindend Leiderschap

- Bijeenkomst 2 Leiderschap en waarderend veranderen

- Bijeenkomst 3 Leiderschap en de kracht van het Verhaal

- Bijeenkomst 4 Leiderschap en stress de baas!

Leergang Leiderschap: Een persoonlijke en gemeenschappelijke reis in leiderschap

Doelgroep ib’er

Schoolsoort alle (incl. regulier)

Studielast 40 uur (waarvan 20 zelfstudie-uren)

Niveau

Vakman

Meer informatie www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Wilfred Hofstetter

De ib’er als kwaliteitscoördinator

Hoe bewaak je als intern begeleider (ib’er) de kwaliteit van de zorgprocessen van je school? Als ib’er ben je de spil in de ondersteuningsstructuur, maar hoe zorg je ervoor dat je grip houdt op de coördinatie van de werkzaamheden?

INHOUD

In deze module kijken we gezamenlijk naar de manier waarop de kwaliteit van het onderwijs binnen je school wordt bepaald, bewaakt en verbeterd en welke rol je als ib’er daarin kunt hebben. Daarnaast gaan we bezig met de methodiek Consultatieve Leerlingbegeleiding (CLB) om de samenwerking tussen ib’ers en leerkrachten te versterken. Een vakinhoudelijke verdieping (taal / rekenen) en het analyseren van de leeropbrengsten zal ook centraal staan. Ten slotte is het belangrijk dat je als coördinator ook ‘tools’ in handen krijgt om de cultuur en de werkwijze zoals gewenst door te kunnen voeren naar het gehele team: hoe lukt het beter om veranderingen door te kunnen voeren binnen je eigen school?

DOELEN

- Je bent (meer) in staat om de handelingsbekwaamheid van de leerkracht te vergroten en te verstevigen met behulp van consultatieve leerlingbegeleiding;

- Je kent je eigen rol en je hebt meer vat op de kwaliteitszorg binnen je school;

- Je hebt meer ‘tools’ om veranderingen door te voeren binnen je eigen school.

Doelgroep mentor, coach, teamleider, zorgcoördinator

Schoolsoort vo, mbo

Studielast 30 uur (waarvan 15 zelfstudie-uren)

Niveau

Basis

Meer informatie www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Ruerdtsje Halbertsma

Aanpak schoolaanwezigheid

Werk je met leerlingen die (regelmatig) verzuimen als gevolg van lichamelijke klachten? Als mentor, coach, teamleider, zorgcoördinator of counselor in het vo of mbo heb je dan weinig grip op leerlingen die veelvuldig afwezig zijn. In deze module ontdek je dat er legio mogelijkheden zijn om te werken aan het verzuim en om de betrokkenheid bij school (weer) te vergroten.

INHOUD

In deze module leer je hoe je preventief of vroegtijdig kunt handelen bij aanhoudende lichamelijke klachten. Of er nu wel of niet een diagnose is gesteld, als professional in het onderwijs wil je deze leerlingen zo optimaal mogelijk begeleiden. Erkennen van de klachten speelt hierin een belangrijke rol, evenals het herkennen van de ondersteuningsbehoefte van de leerlingen. Daarnaast is het voornaam dat er beleid opgesteld wordt en intensief samengewerkt wordt met de ouders en alle partners binnen het netwerk.

DOELEN

- Signaleren, erkennen klachten en herkennen ondersteuningsbehoeften;

- Effectief handelen en samenwerken bij geoorloofd verzuim;

- Handvatten om met jongeren en ouders in gesprek te gaan;

- Kennismaken met ‘good practice’, zoals de werkwijze M@zl en Re-Fit.

Unsplash

Freepik

Doelgroep lkr, assistent

Schoolsoort alle (incl. regulier)

Studielast 4 uur (waarvan 2 zelfstudie-uren)

Niveau

Basis

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Jantine Witteveen

Het vermoeide kinderbrein

Onze huidige leefwijze kost gemiddeld genomen meer energie, waardoor het brein onder druk komt te staan. Dit geldt uiteraard ook voor kinderen.

Deze kinderen vertonen vaak afwijkend, en soms storend, gedrag.

INHOUD

Het komt steeds vaker voor dat ouders aangeven aan dat hun kind zo moe is, dat het niet meer tot concentreren en tot leren komt. Op advies van deskundigen volgen aanpassingen aan het lesprogramma; als leerkracht zorg je voor nog meer structuur en er komen koptelefoons in de klas. In dit themacollege bespreken we verschillende manieren om te kijken naar prikkelverwerkingsproblemen. We redeneren eens niet terug vanuit een gedragsprobleem naar prikkelverwerking, maar andersom, namelijk vanuit de normale breinontwikkeling.

DOELEN

- Je kunt prikkelverwerkingsproblemen redeneren vanuit het vermoeide kinderbrein;

- Je hebt tools om het gesprek hierover te voeren op school, met ouders en met behandelaars.

Doelgroep lkr, ib’er, gd, mt

Schoolsoort alle (incl. regulier)

Studielast

12 uur (waarvan 4 zelfstudie-uren)

Niveau

Basis

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Ruerdtsje Halbertsma e.a.

Van schoolverzuim naar schoolaanwezigheid

Wat betekent het als je de focus verschuift van schoolverzuim naar schoolaanwezigheid? Meld je aan voor het themacollege en verleg je focus. Werken aan aanwezigheid start met een preventieve aanpak gericht op alle leerlingen. Maar wat is aanwezigheid? Hoe ziet werken aan aanwezigheid er in de praktijk uit? En wat is daarvoor nodig?

INHOUD

In ieder themacollege wordt, door onderzoekers, begeleiders, ervaringsdeskundigen en specialisten, het thema verzuim behandeld vanuit een andere invalshoek. Daarna gaan we samen aan de slag om de vertaalslag te maken naar de eigen praktijk. Uitgangspunt is het Multi-Dimensional Multi-Tiered System of Support (MD-MTSS), een model dat een kader biedt, om grip te krijgen op het aanwezigheidsdenken en -handelen. Het biedt ruimte om door te bouwen op dat wat er al in een school of regio gebeurt.

DOELEN

- Inzicht in succesfactoren schoolaanwezigheid;

- Kennis van het model Response to Intervention (RtI)6 /Multi-Dimensional Multi-Tiered System of Supports;

- Kennismaken met ‘good practice’;

- Ontmoeten van andere professionals die werken aan schoolaanwezigheid.

Bé Poolman

Bé Poolman

Freepik

Incompany aanbod

Naast de scholingen waar individueel op kan worden ingetekend, organiseert het NOG ook incompany scholingen. Wanneer een school(bestuur) bepaalde modules in eigen kring wil organiseren, kan dit op maat worden gesneden en uitgevoerd. Dat kan scholingsaanbod betreffen uit dit magazine, maar het kunnen ook modules zijn die in een eerder schooljaar door het NOG zijn georganiseerd. Een greep uit de mogelijkheden:

DE ABC-METHODIEK

De ABC methodiek biedt kaders en handvatten voor het omgaan met probleemgedrag, spanning en agressie.

Dick Vogel, een ervaren trainer uit de praktijk van het gespecialiseerde onderwijs, geeft bij voorkeur scholing en begeleiding aan teams, aangezien de kracht van de methodiek is dat het hele team de uitgangspunten draagt en consequent uitvoert.

In de scholing krijg je inzicht in uitingsvormen en oorzaken van ongewenst gedrag. Je krijgt zicht op de ondersteuningsbehoeften van leerlingen in spanningsvolle situaties en leert passende interventies toepassen. Bovenal leer je als individu en team

hoe je spanningsvolle situaties kunt voorkomen en de-escaleren. De basis wordt gelegd in een tweedaagse en vaak wordt dit gevolgd door sessies over schoolklimaat en bv time-outs. Voor meer informatie en boekingen: d.vogel@effectiefonderwijs.nl

TRAJECTEN

‘BASISVAARDIGHEDEN’

Effectief Onderwijs is bij veel trajecten ‘basisvaardigheden’ betrokken in zowel het gespecialiseerde- alsook het reguliere onderwijs. De trajecten bestaan veelal uit scholingsbijeenkomsten voor teams of afdelingen en begeleiding van een ‘voortrekkersgroep’ op een bepaald (vak) gebied. De invulling van de scholing en begeleiding wordt altijd in overleg met scholen gedaan en de uitkomsten kunnen leiden tot visies op - en kaders voor - goed onderwijs en bijvoorbeeld beleidsplannen.

Bé Poolman is een praktijkgerichte en ervaren taalspecialist die promoveerde op ‘taalachterstanden in Oost-Groningen’. Zijn jarenlange ervaring als orthopedagoog in diverse onderwijssoorten, gecombineerd met een carrière als docent en onderzoeker in het hoger onderwijs,

maken dat trajecten een praktijkgerichte insteek hebben, met een wetenschappelijke basis. Afhankelijk van de behoeften van bepaalde teams kan het een of het ander meer aandacht krijgen.

Wilfred Hofstetter doet al jaren onderzoek naar rekenachterstanden en is daarnaast ook een zeer ervaren schoolpsycholoog en onderwijsbegeleider. Ook Wilfred spreekt de taal van de praktijk en vult zijn scholing en begeleidingsmomenten graag aan met zijn wetenschappelijke kennis en inzichten. Samen met teams en werkgroepen gaat hij op zoek naar oorzaken van rekenachterstanden en mogelijke oplossingen. In overleg met de school wordt in alle gevallen een traject op maat bedacht en uitgevoerd. Soms in combinatie met de keuze voor een nieuwe methode en vaak in combinatie met opbrengstanalyses van de betreffende school. De uitkomsten leiden tot een visie en uitvoering van ‘rekengesprekken’ en vaak ook tot een (basis voor) een rekenbeleidsplan.

WWW.MIJNLEERLIJN.NL

Effectief Onderwijs werkt nauw samen met mijnleerlijn.nl. Michel de Hond kwam ooit als volstrekte buitenstaander in het onderwijs terecht en verbaasde zich over het

methode gedreven/ gestuurde onderwijs. Hij ontwikkelde een visie op ‘curriculumbewust onderwijs’ en bouwde een digitale tool waar scholen doelgericht onderwijs mee vorm kunnen geven. In de tool kunnen teams samen leerlijnen uitwerken en de ontwikkelingen van leerlingen en (doel)groepen bijhouden. Het programma genereert voortdurend

data en op basis van die data krijgen leraren en leerlingen inzicht in de ontwikkeling van de leerlingen op cruciale doelen. Effectief Onderwijs heeft eigen leerlijnen ontwikkeld voor leerlingen die rekenachterstanden/ vertraging oplopen. Die leerlijnen kunnen in Mijnleerlijn worden verwerkt en scholen krijgen technische en rekeninhoudelijke begeleiding om gezamenlijk te komen tot een passend curriculum en doelgericht onderwijs voor alle leerlingen.

EEN KRACHTIGE START

Een Krachtige Start is een interactieve, praktijkgerichte, energieke middag voor docenten in het gespecialiseerd onderwijs (GO) en het praktijkonderwijs (pro). In een lekker tempo wordt je team meegenomen in werkvormen en interventies t.b.v. positieve groepsvorming, klassenmanagement, betrokkenheid van leerlingen en een veilig pedagogisch klimaat. Om het jaar (of een dag) krachtig te beginnen!

Dick Vogel

Michel de Hond

Doelgroep lkr Schoolsoort alle (incl. regulier)

Studielast 2 uur

Niveau Basis

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Haitske Dijkstra

Seksualiteit bij basisschoolleerlingen

Hoe creëer je een respectvolle onderwijsomgeving waarin leerlingen zich gesteund voelen om vragen te stellen over intimiteit en seksualiteit, ervaringen te delen en zichzelf te uiten?

INHOUD

Deze masterclass richt zich op het herkennen en signaleren van normaal en afwijkend seksueel gedrag bij kinderen, het bespreekbaar maken van dit onderwerp en het bieden van praktische tools voor docenten. Er wordt kort ingegaan op de normale seksuele ontwikkeling van kinderen. Vervolgens wordt aan de hand van praktijkvoorbeelden stilgestaan bij het herkennen van signalen van afwijkend seksueel gedrag en problematische seksuele nieuwsgierigheid. Je leert hoe je deze signalen kunt identificeren en hoe je gepast kunt reageren in dergelijke situaties. Hierbij wordt tevens ingegaan op de eigen opvattingen met betrekking tot het thema en de wijze waarop hier binnen onderwijsteams aandacht voor is.

DOELEN

- Bewustwording van eigen opvattingen, vooroordelen en ervaringen met betrekking tot seksualiteit;

- Het opdoen van kennis en vaardigheden om seksuele educatie op een respectvolle en sensitieve manier te bespreken;

- Het creëren van een respectvolle onderwijsomgeving.

Doelgroep lkr Schoolsoort vso, pro, vo

Studielast 2 uur

Niveau Basis

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Haitske Dijkstra

Seksualiteit bij V(S)O & PRO leerlingen

Aandacht voor intimiteit en seksualiteit draagt bij aan de ontwikkeling van jongeren. Het helpt hen een gezond en positief beeld van zichzelf en anderen te vormen. Daarnaast biedt het jongeren de nodige kennis en vaardigheden om weloverwogen beslissingen te nemen over hun seksuele gezondheid en gedrag. Bovendien draagt het bij aan het voorkomen van ongewenst seksueel gedrag. Bij jongeren met een (licht)verstandelijke beperking is het bespreekbaar maken van seksualiteit best een uitdaging.

INHOUD

Tijdens de masterclass wordt ingegaan op de wijze waarop seksualiteit op een open en respectvolle manier besproken kan worden. Aan de hand van praktijkvoorbeelden krijg je tools aangereikt die ondersteunend zijn bij het ontwikkelen van seksuele gezondheid en het bevorderen van positieve intieme relaties van leerlingen binnen het speciaal voortgezet onderwijs.

DOELEN

- Bewustwording van eigen opvattingen, vooroordelen en ervaringen met betrekking tot seksualiteit;

- Het opdoen van kennis en vaardigheden om seksuele educatie op een respectvolle en sensitieve manier te bespreken;

- Het creëren van een respectvolle onderwijsomgeving.

Freepik

Freepik

Doelgroep

lkr, ib’er, kc, gd

Schoolsoort alle (incl. regulier)

Studielast

2 uur

Niveau

Basis

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Wilfred Hofstetter

Basisvaardigheden Rekenen: wat doen we met de achterblijvers?

De basisvaardigheden rekenen staan de laatste jaren volop in de belangstelling. Deze vaardigheden vormen de hoeksteen om andere vakken gemakkelijker te begrijpen en om zo zelfstandig mogelijk deel te kunnen nemen aan de maatschappij. Niettemin blijft een specifieke groep leerlingen worstelen met deze vaardigheden en hebben zij behoefte aan een op maat gemaakt leerplan dat past bij hun ontwikkelingsniveau.

INHOUD

Ontdek tijdens deze masterclass hoe je deze groep leerlingen snel en efficiënt kunt opsporen. Deze groep verdient een passend en functioneel leerstofaanbod, omdat de inhoud en het tempo van de reguliere rekenmethoden vaak niet aansluiten bij de (reken)ontwikkeling van deze leerlingen. Wat is belangrijk voor deze groep leerlingen? En wat is dan een passend en functioneel aanbod? Hoe organiseer ik goed rekenonderwijs voor deze groep leerlingen binnen mijn school?

DOELEN

- Je weet welke typen kennis van belang zijn bij een (normale) rekenontwikkeling en je kent de rol van automatiseringstekorten bij het ontstaan van rekenachterstanden;

- Je maakt kennis met een (deels) wetenschappelijk onderbouwde werkwijze voor leerlingen die moeite hebben met de basisvaardigheden rekenen en die het tempo van de reguliere rekenmethoden niet kunnen bijbenen (de achterblijvers);

- Je krijgt zicht op een passend en functioneel aanbod voor de achterblijvers.

Goed rekenonderwijs voor leerlingen met uitstroomprofiel Praktijkonderwijs & lagere leerwegen VMBO

Het organiseren van goed rekenonderwijs voor de leerlingen die uitstromen naar het Praktijkonderwijs en de lagere leerwegen van het VMBO wordt door veel scholen als een worsteling ervaren. En dat is niet zo gek. Wanneer over het algemeen de rekenmethode als leidraad gebruikt wordt om leerlingen te leren rekenen, dan lopen we in ieder geval met deze groepen leerlingen al snel tegen problemen aan. Het tempo van de methode ligt over het algemeen te hoog en de inhoud sluit onvoldoende aan bij de manier waarop deze leerlingen leren rekenen. Veel leerlingen uit deze groep lopen dan ook al snel vast in de methode, sommigen zelfs al in groep 3. Hoe krijg je deze leerlingen goed in beeld? En is het vervolgens mogelijk om voor deze leerlingen een gedegen alternatief te bieden? Hoe leerbaar zijn deze leerlingen eigenlijk? Welke doelen zijn voor deze groep van belang en zijn deze reëel en haalbaar? En gelden dezelfde doelen voor alle leerlingen die uitstromen naar het Praktijkonderwijs of is het noodzakelijk om ook binnen deze groep te differentiëren? Zo ja, hoe doe je dat dan? Oftewel: hoe organiseer je goed rekenonderwijs voor deze groep(en) leerlingen?

Effectief Onderwijs heeft zich sinds een aantal jaren als doel gesteld om antwoorden te vinden op bovenstaande vragen. Toegegeven, ook dat is niet altijd makkelijk! Er is weinig kennis over de groep leerlingen die uitstroomt naar het Praktijkonderwijs, het is een brede groep leerlingen met onderling veel niveauverschillen, alternatieve methodes die aansluiten bij de kenmerken van deze leerlingen zijn verouderd en niet meer te verkrijgen en er is weinig zicht op welke doelen voor deze leerlingen reëel en haalbaar zijn.

Sinds de oprichting heeft Effectief Onderwijs veel ervaring opgedaan met de groep leerlingen die uitstromen naar het Praktijkonderwijs. Deze jarenlange ervaring, gecombineerd met de bijdrage die Effectief Onderwijs levert aan wetenschappelijk onderzoek (onder andere gericht op de rekenontwikkeling van deze leerlingen) en de samenwerking met een aantal SBO-scholen, heeft geleid tot een werkwijze die tegemoet komt aan de vragen die leven over goed rekenonderwijs specifiek voor deze groep(en) leerlingen.

Uitgangspunt is dat in de onderbouw nagegaan wordt hoe leerbaar leerlingen zijn ten aanzien van het hoofdrekenen. We volgen de leerlingen in de onderbouw nauwkeurig en gaan na welke procedurele kennis wordt opgebouwd en in welke mate bepaalde kennis wordt geautomatiseerd. Op deze manier

bouwen we een rekenbeeld op, welke de mogelijkheid geeft om in de bovenbouw beredeneerde keuzes te kunnen maken: welke doelen zijn voor welke leerlingen reëel en haalbaar? In de bovenbouw kunnen de leerkrachten in samenwerking met de intern begeleider en eventueel de orthopedagoog kiezen uit doelensets die door Effectief Onderwijs zijn opgesteld.

De doelensets hebben een bepaalde samenhang, bouwen op in moeilijkheidsgraad en dekken verschillende domeinen die voor deze groep leerlingen van belang zijn. Hiermee wijken we af van de doelen die vallen onder leerroute 3 van het project Passende Perspectieven. De ontwikkelde werkwijze vereist wel dat leerkrachten, intern begeleider en orthopedagoog een bepaalde mate van basiskennis hebben over de rekenontwikkeling van leerlingen en intensief met elkaar samenwerken. Mocht je als school geïnteresseerd zijn, dan is het goed om te weten dat dit dan ook een onderdeel van de implementatie van de werkwijze is.

- De werkwijze kan gebruikt worden in combinatie met MijnLeerlijn.nl (website: www.mijnleerlijn.nl)

- De werkwijze van Effectief Onderwijs is ook toepasbaar binnen het Praktijkonderwijs, waar over het algemeen dezelfde vragen rondom goed rekenonderwijs leven.

Freepik

Doelgroep lkr, ib’er, gd Schoolsoort alle (incl. regulier)

Studielast 2 uur Niveau Basis

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Mariëtte Huizinga

Executieve functies

Raak jij ook verdwaald in de legio aan initiatieven voor het ondersteunen van executieve functies (EF)? Sinds de invoering van de NPOfinanciering zien we binnen PO en VO hierin een explosieve stijging. Voorbeelden als ‘We nemen het op in het curriculum’, of ‘We nemen bij alle leerlingen een screening af en gaan dan ondersteuning bieden’ zijn aan de orde van de dag. Allemaal interventies die een groot beroep doen op de inzet van de leerkracht.

INHOUD

Ondersteuning van executieve functies lijkt op het eerste gezicht eenvoudig, het is echter een complexe aangelegenheid die lang niet altijd tot succes leidt. In deze masterclass geeft universitair hoofddocent onderwijsneurowetenschappen Mariëtte Huizinga een overzicht van de wetenschappelijke inzichten die er bestaan om executieve functies te helpen ondersteunen. Ze gaat hier ook dieper in op de ontwikkeling van executieve functies en de onderliggende ontwikkeling van het brein.

DOELEN

- Inzicht in en overzicht van de verschillende wetenschappelijke inzichten ten behoeve van de ondersteuning van de executieve functies; - Kennis van de ontwikkeling van executieve functie en de ontwikkeling van het brein.

Doelgroep lkr, ib’er, kc, gd Schoolsoort alle (incl. regulier)

Studielast 3 uur Niveau Basis

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Tim Surma

Bouwstenen voor effectieve didactiek

Lessen geven waarin élke leerling de kans krijgt bij te leren, is en blijft de kerntaak van een leraar. Om tot een goede les te komen, is het belangrijk om te begrijpen hoe en wanneer leerlingen bijleren, wanneer het enkel ‘lijkt’ alsof er geleerd wordt en wat het leren belemmert.

INHOUD

In het boek ‘Wijze lessen: 12 bouwstenen voor effectieve didactiek’ vertalen de auteurs de meest recente wetenschappelijke inzichten op het vlak van leren en instructie naar de klaspraktijk. De didactische principes zijn gebaseerd op bevindingen uit de cognitieve psychologie en lerareneffectiviteitsstudies, en zijn toepasbaar voor leerlingen van verschillende leeftijden en met diverse achtergronden en voorkennis.

In deze masterclass wordt het boek besproken volgens zijn initiële insteek, namelijk: een breed beeld scheppen van wat effectief lesgeven inhoudt. Hoe leren mensen? Hoe verhoudt kennis zich tot vaardigheden? Welke didactische principes kennen de meeste bewijskracht vanuit onderzoek en praktijk?

DOELEN

- Ken je de processen die verantwoordelijk zijn voor leren, onthouden en vergeten en hoe je ze als leraar zichtbaar kan maken bij je leerlingen;

- Begrijp je waarom en hoe kennis en instructie onlosmakelijk verbonden zijn om optimale leerwinst bij élke leerling te realiseren;

- Ga je naar huis met tal van concrete voorbeelden en praktische tips die je meteen kunt inzetten in je eigen klas.

Freepik

Wijze lessen

Doelgroep

lkr, ib’er, ondersteuners, pm’ers Schoolsoort alle (incl. regulier)

Studielast 3 uur Niveau Basis

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Steven Pont

Communicatie!

Het lijkt zo makkelijk om te communiceren, maar als we wat beter kijken blijkt er toch ook een hoop mis te kunnen gaan. Niet alleen in onze gesprekken met leerlingen, maar ook met ouders en niet te vergeten onze collega’s kan er een hoop ruis op de lijn zitten.

INHOUD

Tijdens deze masterclass worden de grootste obstakels besproken die er zoal liggen. Taal mag dan wel ons voornaamste communicatiemiddel zijn, maar het blijkt vaak toch tekort te schieten in het overbrengen van onze gedachten en gevoelens. Door je iets bewuster te zijn van wat er verder zoal nog kan spelen, kun je jouw effectiviteit vergroten en daarmee je werk op een nog betere manier uitvoeren.

DOELEN

- Bewustwording - Reflectie - Vaardigheid

Doelgroep lkr, assistent, pm’er, ib’er Schoolsoort alle (incl. regulier)

Studielast 2 uur Niveau Basis

Meer informatie

www.noordelijkonderwijsgilde.nl

Kerndocent

Inge Reijnders

Positief gedrag

Gedrag van kinderen is en blijft boeiend tijdens het lesgeven. Soms raken we verwikkeld in een machtsstrijd, worden we tegengesproken, verstoren leerlingen de les en dan is lesgeven ingewikkeld. Omgaan met gedrag is een belangrijke vaardigheid voor leerkrachten. Hoe doe je dat op een positieve manier, welke functie heeft het gedrag van een leerling en wat kun jij als leerkracht doen om vanuit een positieve houding zoveel mogelijk voor te zijn? Hoe schep je een positieve omgeving voor alle leerlingen?

INHOUD

In deze masterclass wordt een overzicht gegeven van de meest gebruikte gedragstrategieën voor leerlingen met uitdagend gedrag. Het veel gebruikte check-in check-out systeem en werken met een token economy zijn voorbeelden van interventies waar je morgen mee aan de slag kunt gaan. Wanneer en voor wie zet je wat in, dat is het thema van deze masterclass.

DOELEN

- Kennis over interventie strategieën voor leerkrachten; - Kennis over gedragsfunctie analyse.

Freepik

Onderzoek naar Druk & Dwars training

Het aantal psychiatrische classificaties onder kinderen is in de afgelopen decennia sterk toegenomen. Uit zorg over deze toenemende medicalisering heeft de onderzoeksgroep van prof. dr. Laura Batstra een tegenbeweging in gang gezet. Hun project ‘Druk & Dwars’ heeft als doel om als druk en dwars ervaren gedrag te normaliseren, en de opvoedomgeving van kinderen te versterken. Vanuit deze visie biedt de Rijksuniversiteit Groningen in samenwerking met het Noordelijk Onderwijsgilde modules aan voor ouders, leerkrachten, pedagogisch medewerkers en andere professionals. Door deze integrale benadering kan gezorgd worden voor een consistente, normaliserende aanpak van uitdagend kindgedrag door alle betrokkenen.

Eerder promotieonderzoek van Maruschka Sluiter liet al zien dat ouders na het volgen van de groepsoudercursus van Druk & Dwars minder stress en communicatieproblemen in het gezin ervaarden. In september 2021 heeft de onderzoeksgroep wederom een grootschalig onderzoek opgestart, ditmaal om de werkzaamheid van de modules voor leerkrachten en pedagogisch medewerkers te evalueren. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door promovendus Wietske de Vries. Al 100 cursisten in de noordelijke gemeentes hebben hiervoor voorafgaand en na afloop van de training vragenlijsten ingevuld. Daarnaast zijn tot nu toe bij 10 cursisten diepte-interviews afgenomen.

Uit de eerste resultaten van dit nog lopende onderzoek blijkt dat leerkrachten en pedagogisch medewerkers door het vol-

gen van de training meer grip ervaren op uitdagend gedrag, waarbij we ook zien dat de mate waarin zij probleemgedrag ervaren in de groep is afgenomen. In de aanvullende interviews laten deelnemers weten dat ze door het volgen van de training bewuster zijn gaan handelen, oorzaken van gedrag beter kunnen identificeren en over meer handvatten beschikken om gedrag bij te sturen. Een deelnemer geeft aan: ‘het heeft me in dat opzicht meer vertrouwen gegeven, omdat ik nu makkelijker denk: oh, de leerling doet dit, dan probeer ik nu dit. Ik heb nu meer tools in handen, meer mogelijkheden.’ Ook zijn deelnemers zich bewuster van de beperkingen van diagnostische labels, en hebben ze meer oog voor de unieke ondersteuningsbehoeften van kinderen: ‘Ik heb geleerd om naar de mogelijkheden te kijken van een kind, in plaats van naar onmogelijkheden.’

Nieuw Leer Management Systeem

Met ingang van schooljaar 2024-2025 lanceren we onze nieuwe digitale leeromgeving. Wij zijn hier erg enthousiast over, maar welke voordelen biedt dit voor jou?

We hebben ons nieuwe Learning Management System (LMS) ontworpen met gebruiksvriendelijkheid als uitgangspunt. Het systeem is intuïtiever en logischer, waardoor we verwachten dat cursisten beter hun weg weten te vinden door het platform.

Het inlogproces is ook vereenvoudigd. Je kunt inloggen met zowel je e-mailadres als met een zelf gekozen gebruikersnaam, waardoor vergeten gebruikersnamen verleden tijd zijn.

Een opvallend kenmerk van ons nieuwe platform is de toegankelijkheid. Het volledige scholingsaanbod, inclusief programma’s en informatie over de docenten, is nu voor iedereen zichtbaar, ook wanneer je (nog) niet over een account beschikt. Dit betekent dat je meer informatie tot je beschikking hebt van wat een scholing ongeveer inhoudt, waardoor je een weloverwogen keuze kunt maken.

Een ander voordeel is de mogelijkheid om je interessegebieden (bijv. NAH, autisme, etc.) aan te geven. Wanneer je ingelogd bent en er een nieuwe scholing wordt toegevoegd die aan jouw interesses voldoet, wordt deze scholing voor jou uitgelicht.

Ook hoef je eventuele dieetwensen voortaan slechts één keer aan te geven in jouw profiel, waardoor je dit niet meer elke keer per mail hoeft te laten weten aan het NOG. Het nieuwe LMS biedt tevens verbeterde rapportagemogelijkheden, waardoor de communicatie met bijvoorbeeld directies en schoolbesturen versterkt wordt.

Achter de schermen zorgt het nieuwe platform ook voor efficiëntieverbeteringen voor onze backoffice. Verscheidene processen zijn geautomatiseerd, bijvoorbeeld het doorgeven van gegevens aan locaties en het uitreiken van evaluatieformulieren. Bepaalde handelingen zijn geheel overbodig geworden, terwijl andere vereenvoudigd zijn, zoals het uitreiken van certificaten of bewijzen van deelname. Dit zorgt ervoor dat we meer tijd kunnen besteden aan waardevollere taken, zoals ons bezighouden met de kwaliteit van scholingen en contacten met docenten en cursisten.

We hopen dat je net zo enthousiast bent over deze nieuwe ontwikkeling als wij. Mocht je vragen of feedback hebben, dan horen we dit uiteraard graag. Neem contact op via info@noordelijkonderwijsgilde.nl.

Laura Batstra Wietske de Vries

Docenttrainingen SVA in Noord-Nederland

Bijna alle VSO- en PRO-scholen werken met branchegerichte SVA cursussen. Met de branchegerichte cursussen van Scholing Voor Arbeid wordt op school (bij SVA 1) en op de externe stage (bij SVA 2) door de leerlingen uit het VSO en PRO gewerkt aan de ontwikkeling van zowel de algemene beroepsvaardigheden als de specifieke vakkennis en vaardigheden. De trainingen voor docenten vinden veelal in de zuidelijke regionen van Nederland plaats.

Het Noordelijk Onderwijsgilde heeft in samenwerking met SO Fryslân de ambitie deze trainingen naar het noorden van Nederland te halen. In overleg met KPC Groep wordt in gezamenlijkheid gekeken naar de mogelijkheden om in de komende jaren een aantal docenttrainingen boven Zwolle te organiseren.

OVERZICHT DOCENTTRAININGEN SVA

Zorg en welzijn

- Werken in de schoonmaak

- Werken in een zorginstelling

Economie en handel

- Werken in de keuken

- Werken in de winkel

Groen

- Werken in het groen

- Werken in de dierverzorging

Techniek

- Werken in de houtbranche

- Werken in de metaal

- Werken in de fietstechniek

- Werken in de autotechniek

- Werken in de autoschoonmaak naja

- Werken bij het schildersbedrijf

Coaching (on the job)

Leerkrachten, assistenten en ook intern begeleiders en gedragswetenschappers hebben soms baat bij ondersteuning en coaching van een ervaren begeleider. Op aanvraag kan het NOG coaching organiseren van specialisten met ruime ervaring in gespecialiseerde vormen van onderwijs. Dat kan in combinatie met het volgen van een NOG module, maar ook los van de modules heeft het NOG coaches beschikbaar voor begeleiding op maat.

DOELGERICHT

Deze vorm van begeleiding wordt op basis van de specifieke wensen van een cursist en zijn/haar leidinggevende samengesteld. Afhankelijk van de begeleidingsvraag wordt door het NOG een begeleider gekozen die kennis en ervaring heeft op het betreffende domein in het gespecialiseerd onderwijs. De begeleidingsvragen kunnen vakinhoudelijk en didactisch van aard zijn, maar ook vanuit persoonlijke- en professionele ontwikkeling worden gesteld.

Het kunnen basisvaardigheden betreffen, maar ook vaardigheden of kwaliteiten die een cursist wil ontwikkelen om het niveau vakman of meesterschap te bereiken. In alle gevallen zal de begeleiding toegespitst zijn op het (nog) beter worden in je vak als docent, ondersteuner, begeleider of leidinggevende in het gespecialiseerd onderwijs.

SAMEN DRAGEN

De cursist, de leidinggevende van de cursist en de NOG-coach stellen samen concrete ambities op en maken een plan van aanpak waar alle betrokkenen achter (en voor) staan. De coaching is doelgericht van aard en van alle betrokkenen zetten zich gezamenlijk om de gestelde doelen te bereiken en in te bedden in de dagelijkse praktijk. Gedurende de begeleidingsperiode vinden verschillende momenten van evaluatie en afstemming plaats in deze driehoek, opdat het ontwikkelproces gezamenlijk wordt gedragen en gevolgd.

Mocht je interesse of vragen hebben omtrent coaching en begeleiding, neem dan vrijblijvend contact met ons op via het e-mailadres: info@noordelijkonderwijsgilde.nl.

PRO Dokkum

Freepik

Behoefte aan incompany scholing op maat?

Neem dan contact met ons op:

info@noordelijkonderwijsgilde.nl