Festa dies (programa)

Page 1

Consagración da catedral de Santiago de Compostela, 1211

FESTA DIES Codex Calixtinus, cantos de peregrinación

Sábado 25 de xuño de 2011, 21:30 h. CATEDRAL DE SANTIAGO

RESONET

| Fernando reyes dirección


FESTA DIES Consagración da Catedral de Santiago de Compostela, 1211 Codex Calixtinus, músicas de peregrinos

RESONET

Fernando reyes dirección Mercedes Hernández. Soprano David Sagastume. Contratenor Felix Rienth, Juan Díaz de Corcuera. Tenores Antoni Fajardo. Baixo Jordi Argelaga. Chirimías, frautas, corno Paulo González. Zanfona, gaita, frautas Sabela García. Fídula Carlos Castro. Percusións Fernando Reyes. Cítola, laúde medieval. Transcricións, arranxos e dirección

GAUDIA GAR-0110 1 CD. 69’56’’ Gravado / Grabado / Recorded / Enregistré / Auggenommen: Catedral de Santiago de Compostela Galego / Castellano / English / Français / Deutsch www.resonet.es

N ov

oC

D/

Nue

vo

CD

/ Ne

wC

D


FESTA DIES Consagración da catedral de Santiago de Compostela, 1211 Codex Calixtinus, músicas de peregrinos Consagración de la catedral de Santiago de Compostela, 1211 Codex Calixtinus, músicas de peregrinos Consecration of the Cathedral of Santiago de Compostela, 1211 Codex Calixtinus, pilgrims’ musics

programa SALVE FESTA DIES iocundetur et letetur Codex Calixtinus. Guillelmo cantemus domino Codex Calixtinus. Farsa lectionis (frag.). Fulberto, karnotensi episcopo. salve, festa dies Codex Calixtinus. Conductum Sancti Iacobi a Sancto Fortunato, pictavensi episcopo, editum. alma perpetui luminis Codex Calixtinus. Antífona.

ADEFONSUS REX LEGIONIS ET GALLETIE ad honorem regis summi Codex Calixtinus. Aymericus Picaudi. Instrumental. “ego adeffonsus” Acta de Consagración. regi perennis glorie Codex Calixtinus. Gauterius. alleluia - vocavit iesus iacobum Codex Calixtinus. Magister Goslenus, episcopus Suessionis. resonet Codex Calixtinus. Magistro Roberto. [1]


TEMPLUM CUM DEDICO SIGNO “era millena nona vicies duodena” Texto: Cruz de Consagración, Catedral de Santiago, 1211. at iacobus Codex Calixtinus. Sermo ecclesiasticae historiae. “cum cruce templa vide” Texto: Cruz de Consagración, Catedral de Santiago, 1211. qui vocasti supra mare Codex Calixtinus. Versus Fulberti, episcopi karnotensis, de Sancto Iacobo. “in crucis hoc signo” Texto: Cruz de Consagración, Catedral de Santiago, 1211. rex inmense Codex Calixtinus. Fulbertus karnotensis episcopus, de Sancto Iacobo. “hoc in honore dei” Texto: Cruz de Consagración, Catedral de Santiago, 1211. in hac die Codex Calixtinus. Fulberto, karnotensi episcopo. “undique signatur” Texto: Cruz de Consagración, Catedral de Santiago, 1211. omnes gentes plaudite Ms. Petri de Medici, S. XIII. “cum nonus decimus post pascha” Texto: Cruz de Consagración, Catedral de Santiago, 1211. salve dies dierum gloria Gregoriano, tempo de Pascua. “tot crucibus totidem” Texto: Cruz de Consagración, Catedral de Santiago, 1211. alleluia iacobe Codex Calixtinus. Ad completorium verba Calixti, cantus V toni.

[2]


“ut cruce signantur” Texto: Cruz de Consagración, Catedral de Santiago, 1211. te deum laudamus Gregoriano.

ET OSSA EIUS VISITATA SUNT iacobus in vita sua Codex Calixtinus. Tractus. in gottes namen fahren wir Anónimo, Alemania. ginco jauna, banonaçu Gran canción de peregrinos. País Vasco. psallat chorus Codex Calixtinus. Hymnus Sancti Iacobi a domino Fulberto, karnotensi episcopo, editus. benedicti et llaudati Laudario di Cortona, S. XIII. vox nostra resonet Codex Calixtinus. Magistro Roberto / Pour avoir mon Dieu Propice. Anónimo, Francia.

ILUC VUNT CLAMANTES SUS EIA, ULTREIA alleluia - gratulemur et letemur Codex Calixtinus. Prosa S. Iacobi latinis, graecis et hebraeis verbis, a domino papa Calixto abreviata. benedicamus Domino Codex Calixtinus. Magister Droardus trecensis. gratulantes celebremus festum Codex Calixtinus. Magister Goslenus, episcopus Suessionis.

[3]


Gravación FESTA DIES. Catedral de Santiago, maio 2011. ©Eutropio Rodríguez

RESONET Mercedes Hernández: soprano David Sagastume: contratenor Felix Rienth, Juan Díaz de Corcuera: tenores Luis Gonzalo: barítono Jordi Argelaga: chirimías, frautas, corno Paulo González: zanfona, gaita, frautas Sabela García: fídula Noemí Martínez: laúde medieval Fernando Reyes: cítola Carlos Castro: percusións Estudio de Resonet: Ángeles Casares, Isabel Sanmiguel, M. Carmen García, Chelo Millán

Fernando Reyes Dirección musical, transcricións e arranxos www.resonet.es


Laúde. Pórtico da Gloria, Catedral de Santiago ©Eutropio Rodríguez

galego


Eu, Afonso, rei de León e de Galicia pola graza de Deus, fillo do ilustrísimo rei Fernando, neto do ínclito emperador Afonso, durante moito tempo mantiven o vivo desexo de que a igrexa do meu benaventurado patrón Santiago tivese a gloria de verse solemnemente consagrada durante o meu reinado, querendo así tributar alí un agasallo a Deus e ao seu apóstolo, e conseguir con iso o perdón dos meus pecados. Por esa razón insistín longamente ante o arcebispo da súa igrexa, don Pedro IV, rogándolle con sumo afecto ata conseguir que cumprise os meus desexos, levando a término unha obra tan ardua. E dispoñendo todo gratamente coa axuda previa do Señor e do seu gloriosísimo apóstolo, e progresando todo, superando incluso as nosas esperanzas, tendo preparado e deixado pronto todo canto a dificultade de tal obra exixía, a referida igrexa foi dedicada da maneira máis solemne, con extraordinaria pompa e gloria, polo mencionado arcebispo, concelebrando gran cantidade de prelados e unha gran caterva de clérigos, asistindo eu mesmo, co meu fillo don Fernando e con outros próceres do meu reino e coa multitude presente por todas as partes (...) Afonso IX: Acta da consagración da Igrexa de Santiago Santiago no ano 1211 (21 de Abril)

(...) Obtido isto, D. Afonso non se deu descanso ata ter feitos todos os preparativos convenientes para a Páscoa do ano 1211. Tratábase dunha festa verdadeiramente nacional*; dunha festa na que non só terían que tomar parte todos os bispos e todos os magnates do reino, senón tamén todo o pobo; dunha festa na que se había de facer alarde de toda pompa e de toda a esplendidez da que era capaz un xeneroso monarca. O día sinalado era a quinta feira (xoves) despois da Dominica segunda da Páscoa, que naquel ano cadrara no 3 de abril. Ao concurso innumerable dos indíxenas, haberíase de unir o das numerosísimas peregrinacións que sempre viñan nesa época. Todo facía prever unha festividade extraordinaria; unha festividade coma non se lembraba outra semellante; pero o éxito sobrepasou as espectativas. (...) Á hora prevista, a catedral e todos os seus contornos estaban invadidos por inumerable xentío. Os próceres do reino co rei á cabeza e o príncipe don Fernando, eran os encargados de cubrir a longa carreira (me ipso –o rei don Afonso– cum filio meo infante donno Fernando et regni mei proceribus ministrante ac turbam undique arcente), que debían seguir os prelados no acto de consagración. Despois de dar tres voltas arredor da igrexa cos cánticos e oracións de rito, os prelados penetraron nela e o consagrante foi unxindo e incensando unha a unha as doce cruces. O rei don Afonso, que era moi afeccionado á música relixiosa (segundo don Lucas de Tui, tiña no seu pazo clérigos hábiles que con voces concertadas cantaban todos os días na súa presenza o oficio divino –Habean secum clericos qui modulatis vocibus quotidie coram ipso divinum Officium peragebant–), e que nesta festividade puxera todo o seu empeño, non puido menos que esgotar en tal ocasión todos os recursos dos que podía dispor para que o acto resultase tan solemne e tan grandioso como podía imaxinar un Monarca poderoso, no que rebordaba a piedade e a devoción (...)” A. López Ferreiro Historia de la Santa A. M. Iglesia de Santiago de Compostela. Tomo V Santiago, 1902 [6]

* Alfonso IX era rei de León e de Galicia...


galego castellano english

O rei de León e de Galicia, Alfonso IX, realizou o seu soño de consagrar a catedral de Santiago de Compostela o día 21 de abril de 2011. A grandeza dos actos estaría acorde con ese feito de especial trascendencia para a cidade e todo occidente, movido e conmovido durante séculos polo fenómeno da peregrinación a Santiago, a canle máis eficaz da construcción de Europa. A celebración da Consagración, como nos suxire o mesmo rei e certifica con sabiduría Antonio López Ferreiro, coengo arquiveiro e o máis importante historiador da catedral de Santiago, foi un dos momentos festivos máis importantes da vida da catedral e seguramente un dos momentos máis espectaculares da historia da música occidental.

festa dies

A festa da consagración da catedral de Santiago

O proxecto “Festa Dies” de Resonet. As músicas da consagración A fonte máis importante para achegarnos ao que sería a expresión festiva, litúrxica e musical na catedral compostelana na época da consagración é o Códice Calixtino ou Liber Sancti Iacobi, que recolle a liturxia e moitas das músicas que a finais do século XII se facían en honor do patrón Santiago o Maior nas festividades do 25 de xullo e do 30 de decembro. A consagración da catedral foi tamén unha gran festa de Santiago e por iso tiveron que formar parte dela algunhas desas músicas. O Códice contén unha riqueza enorme, tanto de pezas como de estilos: a nacente polifonía, en diferentes formas, e a monodia, tamén base de polifonías improvisadas, coas suas variadas indicacións rítmicas, e que se mostra en pezas máis bailables e outras máis narrativas. O Códice tamén contén marabillosos textos que describen con moito detalle a liturxia e a participación musical na festa de Santiago. A transcrición directa dos orixinais achéganos unhas músicas variadas e ricas, lonxe da austeridade que ás veces se asocia ao estilo musical desta época e contexto. A traxectoria de Resonet como o grupo profesional coa maior experiencia no repertorio das músicas relacionadas con Santiago e a peregrinación xacobea, e as traxectorias dos seus músicos son o garante do rigor interpretativo nunha proposta artística e creativa chea de vida e emoción. Un dos aspectos máis importantes é a realización deste concerto no mesmo espazo arquitectónico, acústico, estético e espiritual que hai 800 anos foi festivamente consagrado. As músicas elexidas son cantadas e tocadas en presencia das cruces de consagración e do Pórtico da Gloria, do lado do sepulcro do mesmo rei Afonso IX e proxetando as voces e os instrumentos dende o altar maior, diante da imaxe sedente, probablemente creada para a ocasión, de Santiago, patrono de Galicia visitado por peregrinos de todas partes, un apóstolo que, como nos din os textos do [7]


Códice, tiña como única arma a sua voz e amaba a todos os pobos do mundo, polo que era amado por todos.

As pezas do programa No programa do concerto incluimos algunhas das pezas máis festivas contidas no Códice Calixtino, trascritas directamente do orixinal: Salve festa dies, In hac die, Gratulantes celebremus festum, e outras de especial significatividade como o Alleluia gratulemur, composta en latín incluíndo palabras en hebreo e en grego, ou Qui vocasti supra mare, que anticipan a riqueza melódica e rítmica das cantigas de Santa María de Alfonso X o Sabio, neto de Alfonso IX. Outras pezas do Códice nos levan a imaxinar a riqueza e diversidade das músicas que engalanarían a festa da consagración: Alleluia vocabit, Alma perpetui luminis, e Benedicamus, onde o virtuosismo vocal se mostra nas suas versións máis expresivas e delicadas. Os textos escritos máis obxectivos que hoxe temos sobre a ceremonia de consagración son a acta que asinou Afonso IX e os dísticos latinos que mostran as doce cruces de consagración presentes aínda hoxe no interior do templo. Optamos por recitar os textos das cruces sobre algunhas das melodías máis representativas da tradición xacobea: Canto de Ultreia (Dum Pater familias), O Beate Iacobe, Jacobslied e Grande Chanson de Saint-Jacques. Tamén achegamos a “voz” do rei Afonso IX recitando unha parte da acta sobre o canto Regi perhennis gloriae, precedido dunha versión instrumental polifónica da monodia Ad honorem Regis summi. Escollemos outras pezas segundo o momento do ciclo litúrxico no que foi consagrada a catedral, a Pascoa, e a información iconográfica contida en todas as cruces de consagración: a cruz, o sol e a lua, a alfa e a omega. Ademais o Te Deum laudamus se canta dende o século IV nos momentos e celebraciós máis solemnes. Como sabiamente López Ferreiro defende tamén participarían os peregrinos cos seus cantos na gran festa da consagración como In Gottes Namen fahren wir, en alemán, a lauda Benedicti e llaudati en italiano, e o canto francés Pour avoir mon Dieu propice que é unha variante do canto Vox nostra resonet do Códice Calixtino.

Mercedes Hernández, Fernando Reyes Santiago de Compostela, maio de 2011

[8]

Afonso IX, rei de León e de Galicia. Códice Calixtino fol. 62v Arquivo Catedral de Santiago



RESONET Fórmase en 1990 en Santiago de Compostela, baixo o impulso do laudista Fernando Reyes, quen dirixe o grupo, e a soprano Mercedes Hernández, tomando o seu nome dunha peza do Códice Calixtino. Os seus compoñentes están especializados na interpretación da música antiga nos máis recoñecidos centros de formación de Europa. Realizou numerosos concertos en prestixiosos festivais e auditorios de toda Europa, e dedica grande atención á música relacionada con Galicia e co Camiño de Santiago. Gravou: La Grande Chanson: cancións dos peregrinos de Francia, s.XVII; Santiago!: música e peregrinacións no Renacemento; Les Pellerines: a moda da peregrinación en Francia, s.XVII; Il Pellegrino: a viaxe de Cosme III de Medici,1668; Canto de nadal ; Cantares Galegos-Rosalía de Castro e Canto de Ultreia: Codex Calixtinus-Cantos de peregrinos: Músicas para as festas de Santiago, século XII.

Fernando Reyes Inicia a súa formación musical como neno cantor na Escolanía da Catedral de Santiago de Compostela. Especialízase nos instrumentos antigos de corda pulsada no Conservatorio de Toulouse (Francia) e na Staatliche Hochschule für Musik de Trossingen (Alemaña) con Rolf Lislevand. Como instrumentista realiza unha intensa actividade de concertos e gravacións como solista ou acompañante ao longo de toda Europa. Alén diso, compuxo e dirixiu a música de diversas obras teatrais e publicou varios artigos sobre música antiga, guías musicais e libros-CD. Impartiu numerosos seminarios, cursos e conferencias en diferentes universidades e centros de ensino europeos. Con Mercedes Hernández grava Tonos de Amor dedicado ás cancións para voz e guitarra de José Marín (S. XVII).

[10]


“Asómbrase con moita alegría, o que ve os grupos de peregrinos en vela arredor do venerable altar do benaventurado Santiago. Pois, por un lado os teutóns, por outro os francos, por outro os italianos, detéñense en grupo, sostendo velas acendidas coas súas mans, polo que toda a igrexa se ilumina como o sol ou o día claro. Cada un cos seus compatriotas realiza por si mesmo xuizosamente as gardas. Uns tocan cítaras, outros liras, outros tambores, outros gaitas, outros fídulas, outros trompetas, outros arpas, outros violas, outros rodas británicas ou galas, outros con salterios, outros con diversos tipos de músicas velan cantando, outros deploran os seus pecados, outros len salmos, outros outorgan esmolas aos cegos. Alí escóitanse diversas clases de linguas, diversos clamores dos estranxeiros: linguas de todas as rexións do mundo. Non hai linguas nin conversacións nas que non resoen as súas voces (Ps. 19,4). Deste xeito realízase alí a vixilia na súa diversidade. Pois uns van, outros volven e entregan diversos dons. Se algún se achega triste, volve feliz. Alí sempre se celebra unha constante solemnidade, coidadosamente realízase a festividade; á brillante celebridade hónraselle de día e de noite, con louvanza e xúbilo, alegría e exaltación cántase sen cesar.”

Códice Calixtino Libro de Santiago. Libro I, Capítulo 17. f.78r.

(...) toda a multitude de composteláns cantando con tambores, cítaras e diversos instrumentos musicais, saíulle ao encontro cumprindo as proclamacións de louvanza á piedade celestial pola incolumidade do pastor ao que recibían. Unha innumerable multitude de mozos cantaban con tanto xúbilo e gozo, que se se quixese expresar, ao describilo, sucumbiría a medida da nosa elocuencia ante tal tarefa. Finalmente, outra multitude de adolescentes, con himnos e con melodías de doce harmonía, alegrándose pola súa desexada presenza, chegaron cantando con el á Igrexa compostelá. (…) Historia Compostelá LXI. A alegría de Compostela pola chegada do bispo (Xelmírez)


“Alí a música defínese como a arte de cantar ben e axeitadamente, pola que se celebran e se enxalzan os oficios divinos da Igrexa, polo que é máis apreciada. Con esta arte realmente os cantores cantan e fan polifonía na Igrexa. Quen a ignora, sen dúbida é capaz de berrar ao modo en que o fai o boi, pois descoñece a medida e os tons dos sons. Coma quen escribe liñas no pergameo con regra torta, así emite a súa voz. E ha de coñecerse, porque non hai canto musical, a non ser que estea escrito en catro liñas. Noutro tempo tamén con esta arte David xunto cos seus compañeiros cantou salmos con salterio de dez cordas e coa cítara, con trompetas dúctiles e címbalos, co tímpano, coro e órgano. Todos os instrumentos musicais chegaron a existir por ela. Esta arte de inspiración divina foi na súa orixe realmente xerada polas voces dos anxos e dos cantantes. Quen, pois, dubida en confundir as voces dos cantantes perante o altar de Cristo na Igrexa coas voces dos anxos emitidas no ceo con doce acorde? E así pois, o libro dos Sacramentos dixo: Con eles -é dicir, cos anxos- aceptemos, como ordenas, que as nosas voces sexan admitidas. Dende a terra ata os oídos do sumo Rei a voz dos cantantes elévase dignamente. Nesta arte encérranse os grandes sacramentos e os grandes misterios. En efecto, escríbense neles catro liñas, e neles contéñense oito tons; o que indica as catro virtudes, a saber: a prudencia, a fortaleza, a temperanza e a xustiza, e as oito benaventuranzas, coas que a nosa alma se fortifica e se dignifica.” Códice Calixtino Libro IV. Capitulum XXXI

[12]


Rota. Pórtico da Gloria, Catedral de Santiago ©Eutropio Rodríguez

castellano


Yo, Alfonso, rey de León y de Galicia por la gracia de Dios, hijo del ilustrísimo rey Fernando, nieto del ínclito emperador Alfonso, durante mucho tiempo he mantenido vivo el deseo de que la iglesia del bienaventurado patrón Santiago tuviese la gloria de verse solemnemente consagrada durante mi reinado, queriendo así tributar allí un obsequio a Dios y a su apóstol, y conseguir con ello el perdón de mis pecados. Por esta razón he insistido muy largamente ante el arzobispo de su iglesia, don Pedro IV, rogándole con sumo afecto hasta conseguir que cumpliera mis deseos, llevando a cabo una obra tan ardua. Y disponiendo todo gratamente con la ayuda previa del Señor y de su gloriosísimo apóstol, y progresando todo, superando incluso nuestras esperanzas, habiendo preparado y dejado listo todo cuanto la dificultad de tal obra exigía, la referida iglesia fue dedicada del modo más solemne, con extraordinaria pompa y gloria, por el mencionado arzobispo, concelebrando gran cantidad de prelados y una gran caterva de clérigos, asistiendo yo mismo, con mi hijo el infante don Fernando, y con los próceres de mi reino y con la multitud presente por doquier […] Alfonso IX: Acta de la consagración de la Iglesia de Santiago Santiago en el año 1211 (21 de Abril)

Obtenido esto, D. Alfonso no se dio punto de reposo hasta tener hechos todos los preparativos convenientes para la Pascua del año 1211. Tratábase de una fiesta verdaderamente nacional*; de una fiesta en la que no sólo habían de tomar parte todos los obispos y todos los magnates del reino, sino todo el pueblo; de una fiesta en que se había de hacer alarde de toda pompa y de toda la esplendidez de que era capaz un generoso monarca. El día señalado era la feria quinta (jueves), después de la Dominica segunda de Pascua, que aquel año cayera en el 3 de abril. Al concurso innumerable de los indígenas, se había de unir el de las numerosísimas peregrinaciones que siempre venían en esa época. Todo hacía prever una festividad extraordinaria; una festividad como no se recordaba semejante; pero el éxito sobrepujó las esperanzas. Diez prelados fueron los que concurrieron a la fiesta (...) A la hora convenida, la catedral y todos sus contornos se hallaban invadidos por innumerable gentío. Los próceres del reino con el rey a la cabeza y el príncipe don Fernando, eran los encargados de cubrir la larga carrera (me ipso –el rey d. Alfonso– cum filio meo infante donno Fernando et regni mei proceribus ministrante ac turbam undique arcente), que debían seguir los prelados en el acto de consagración. Después de dar tres vueltas alrededor de la iglesia con los cánticos y oraciones de rito, los prelados penetraron en ella y el consagrante fue ungiendo e incensando una a una las doce cruces. El rey d. Alfonso, que era muy aficionado a la música religiosa (según D. Lucas de Tuy, tenía en su palacio clérigos hábiles que con voces concertadas cantaban todos los días en su presencia el Oficio divino –Habean secum clericos qui modulatis vocibus quotidie coram ipso divinum Officium peragebant–), y que en esta festividad había puesto todo su empeño, no pudo menos de agotar en tal ocasión todos los recursos de que podía disponer para que el acto resultase tan solemne y tan grandioso cual podía imaginarlo un Monarca poderoso, en cuyo pecho rebosaba la piedad y la devoción.(...)” A. López Ferreiro Historia de la Santa A. M. Iglesia de Santiago de Compostela. Tomo V Santiago, 1902 [14]

* Alfonso IX era rey de León y de Galicia...


galego

castellano english

El rey de León y de Galicia, Alfonso IX, realizó su sueño de consagrar la catedral de Santiago de Compostela el día 21 de abril de 2011. La grandeza de los actos sería acorde con con ese hecho de especial transcendencia para la ciudad y todo occidente, movido y conmovido durante siglos por el fenómeno de la peregrinación a Santiago, el canal más eficaz de la construcción de Europa. La celebración de la Consagración, como nos sugiere el mismo rey y certifica con sabiduría Antonio López Ferreiro, canónigo archivero y el más importante historiador de la catedral de Santiago, fue uno de los momentos festivos más importantes de la vida de la catedral y seguramente uno de los momentos más espectaculares de la historia de la música occidental.

festa dies

La fiesta de la consagración de la catedral de Santiago

El proyecto “Festa Dies” de Resonet. Las músicas de la consagración La fuente más importante para acercarnos a lo que sería la expresión festiva, litúrgica y musical en la catedral compostelana en la época de la consagración es el Códice Calixtino o Liber Sancti Iacobi, que recoge la liturgia y muchas de las músicas que a finales del siglo XII se hacían en honor del patrón Santiago el Mayor en las festividades del 25 de julio y del 30 de diciembre. La consagración de la catedral fue también una gran fiesta de Santiago y por eso tuvieron que formar parte de ella algunas de esas músicas. El Códice Calixtino contiene una riqueza enorme, tanto de piezas como de estilos: la naciente polifonía, en diferentes formas, y la monodia, también base de polifonías improvisadas, con sus variadas indicaciones rítmicas, y que se muestra en piezas más bailables y otras más narrativas. El Códice también contine maravillosos textos que describen con detalle la liturgia y la participación musical en la fiesta de Santiago. La transcripción directa de los originales nos acerca unas músicas variadas y ricas, alejadas de la austeridad que a veces se asocia a los estilos musicales de esta época y contexto. La trayectoria de Resonet como el grupo profesional con la mayor experiencia en el repertorio de las músicas relacionadas con Santiago y las peregrinaciones jacobeas, y las trayectorias de sus músicos son la garantía del rigor interpretativo en una propuesta artística y creativa llena de vida y de emoción. Uno de los aspectos más importantes es la realización del concierto en el mismo espacio arquitectónico, acústico, estético y espiritual que hace 800 años fue festivamente consagrado. Las músicas elegidas son interpretadas , en presencia del Pórtico de la Gloria y de las cruces de consagración, al lado del sepulcro del mismo rey Alfonso IX y proyectando las voces y los instrumentos desde el altar mayor, donde [15]


está la imágen sedente, que probablemente fue creada para la ocasión, de Santiago, patrón de Galicia visitado por peregrinos de todas partes, un apóstol que, como nos dicen los textos del Códice Calixtino, tenía como única arma su voz y amaba a todos los pueblos del mundo, por lo que era amado por todos.

Las piezas del concierto En el programa incluimos algunas de las piezas más festivas contenidas en el Códice Calixtino, transcritas directamente del original: Salve festa dies, In hac die, Gratulantes celebremus festum, y otras especialmente significativas como el Alleluia gratulemur, compuesta en latín incluyendo palabras en hebreo y en griego o Qui vocasti supra mare, que anticipan la riqueza melódica y rítmica de las cantigas de Santa María de Alfonso X el Sabio, nieto de Alfonso IX. Otras piezas del Códice nos llevan a imaginar la riqueza y diversidad de las músicas que engalanarían la fiesta de la consagración: Alleluia vocabit, Alma perpetui luminis, y Benedicamus, donde el virtuosismo vocal se muestra en sus versiones más expresivas y delicadas. Los textos escritos más objetivos que hoy tenemos sobre la ceremonia de la consagración son el acta que firmó Alfonso IX y los dísticos latinos que muestran las doce cruces de consagración aún presentes hoy en el interior del templo. Optamos por recitar los textos de las cruces sobre algunas de las melodías más representativas de la tradición jacobea: Canto de Ultreia (Dum Pater familias), O Beate Iacobe, Jacobslied y Grande Chanson de Saint-Jacques. También acercamos la “voz” del rey Alfonso IX recitando una parte del acta sobre el canto Regi perhennis glorie, precedido de una versión instrumental polifónica de la monodia Ad honorem Regis summi. Elegimos otras piezas según el momento del ciclo litúrgico en el que fue consagrada la catedral, la Pascua, y la información iconográfica contenida en todas las cruces de consagración: la cruz, el sol y la luna, el alfa y la omega. Además el Te Deum laudamus se canta desde el siglo IV en los momentos y celebraciones más solemnes. Como sabiamente López Ferreiro defiende, también participarían los peregrinos con sus cantos en la gran festa de la consagración como In Gottes Namen fahren wir, en alemán, la lauda Benedicti e llaudati en italiano, y el canto francés Pour avoir mon Dieu propice que es una variante del canto Vox nostra resonet del Códice Calixtino. Mercedes Hernández, Fernando Reyes Santiago de Compostela, mayo de 2011

[16]

Gravación FESTA DIES. Catedral de Santiago, maio 2011 ©Eutropio Rodríguez


[17]


RESONET Se forma en 1990 en Santiago de Compostela, bajo el impulso del laudista Fernando Reyes, que dirige el grupo, y la soprano Mercedes Hernández, tomando su nombre de una pieza del Códice Calixtino. Sus componentes están especializados en la interpretación de la música antigua en los más reconocidos centros de formación de Europa. Ha realizado numerosos conciertos en prestigiosos festivales y auditorios de toda Europa, dedicando gran atención a la música relacionada con Galicia y con el Camino de Santiago. Ha grabado: La Grande Chanson: canciones de los peregrinos de Francia, s.XVII; ¡Santiago!: música y peregrinaciones en el Renacimiento; Les Pellerines: la moda de la peregrinación en Francia, s.XVII; Il Pellegrino: el viaje de Cosme III de Medici,1668; Canto de nadal; Cantares Galegos-Rosalía de Castro y el doble Cd Canto de Ultreia: Codex Calixtinus-Cantos de peregrinos: Músicas para las fiestas de Santiago, siglo XII.

Fernando Reyes Inicia su formación musical como niño cantor en la Escolanía de la Catedral de Santiago de Compostela. Se especializa en los instrumentos antiguos de cuerda pulsada en el Conservatorio de Toulouse (Francia) y en la Staatliche Hochschule für Musik de Trossingen (Alemania) con Rolf Lislevand. Como instrumentista realiza una intensa actividad de conciertos y grabaciones como solista o acompañante en toda Europa. Además compuso y dirigió la música de diversas obras teatrales y ha publicado varios artículos sobre música antigua, guías musicales y libros-CD. Ha impartido numerosos seminarios, cursos y conferencias en diferentes universidades y centros de enseñanza europeos. Con Mercedes Hernández graba Tonos de Amor dedicado a las canciones para voz y guitarra de José Marín (S. XVII).

[18]


“Se asombra con muchísima alegría, el que ve a los grupos de peregrinos en vela alrededor del venerable altar del bienaventurado Santiago. Pues, por un lado los teutones, por otro los francos, por otro los italianos, se detienen en grupo, sosteniendo velas encendidas con sus manos, por lo que toda la iglesia se ilumina como el sol o el día clarísimo. Cada uno con sus compatriotas realiza por sí mismo juiciosamente las guardias. Unos tocan cítaras, otros liras, otros tambores, otros gaitas, otros fídulas, otros trompetas, otros arpas, otros violas, otros ruedas británicas o galas, otros con salterios, otros con diversos tipos de músicas velan cantando, otros deploran sus pecados, otros leen salmos, otros otorgan limosnas a los ciegos. Allí se escuchan diversas clases de lenguas, diversos clamores de los extranjeros: lenguas de todas las regiones del mundo. No hay lenguas ni conversaciones en los que no resuenen sus voces (Ps. 19,4). De esta manera se realiza allí la vigilia en su diversidad. Pues unos van, otros vuelven y entregan diversos dones. Si alguno se acerca triste, vuelve feliz. Allí siempre se celebra una constante solemnidad, cuidadosamente se realiza la festividad; a la brillante celebridad se le honra de día y de noche, con alabanza y júbilo, alegría y exaltación se canta sin cesar.” Códice Calixtino Libro de Santiago. Libro I, Capítulo 17. f.78r.

(…) toda la multitud de compostelanos cantando con tambores, cítaras y diversos instrumentos musicales, le salió al encuentro cumpliendo las proclamaciones de alabanza a la piedad celestial por la incolumidad del pastor al que recibían. Una innumerable multitud de jóvenes cantaban con tanto júbilo y gozo, que si quisiera expresarse, al describirlo, sucumbiría la medida de nuestra elocuencia ante tal tarea. Finalmente otra multitud de adolescentes, con himnos y con melodías de dulce armonía, alegrándose por su deseada presencia, llegaron cantando con él a la Iglesia compostelana. (…) Historia Compostelana LXI. La alegría de Compostela por la llegada del obispo (Gelmírez)


“Allí la música se define como el arte de cantar bien y adecuadamente, por la cual se celebran y se ensalzan los oficios divinos de la Iglesia, por lo que es más apreciada. Con esta arte realmente los cantores cantan y hacen polifonía en la Iglesia. Quien la ignora, sin duda es capaz de gritar al modo en que lo hace el buey, pues desconoce la medida y los tonos de los sonidos. Como quien escribe líneas en el pergamino con regla torcida, así emite su voz. Y ha de conocerse, porque no hay canto musical, a no ser que esté escrito en cuatro líneas. En otro tiempo también con esta arte David junto con sus compañeros cantó salmos con salterio de diez cuerdas y con la cítara, con trompetas dúctiles y címbalos, con el tímpano, coro y órgano. Todos los instrumentos musicales llegaron a existir por ella. Esta arte de inspiración divina fue en su origen realmente engendrada por las voces de los ángeles y de los cantantes. ¿Quién, pues, duda en confundir las voces de los cantantes ante el altar de Cristo en la Iglesia con las voces de los ángeles emitidas en el cielo con dulce acorde? Y así pues, el libro de los Sacramentos dijo: Con ellos -es decir, con los ángeles- aceptemos, como ordenas, que nuestras voces sean admitidas. Desde la tierra hasta los oídos del sumo Rey la voz de los cantantes se eleva dignamente. En esta arte se encierran los grandes sacramentos y los grandes misterios. En efecto, se escriben en ellos cuatro líneas, y en ellos se contienen ocho tonos; lo que indica las cuatro virtudes, a saber: la prudencia, la fortaleza, la templanza y la justicia, y las ocho bienaventuranzas, con las cuales nuestra alma se fortifica y se dignifica.” Códice Calixtino Libro IV. Capitulum XXXI

[20]


Psalterio. Pórtico da Gloria, Catedral de Santiago ©Eutropio Rodríguez

english


I, Alfonso, King of León and of Galicia by the grace of God, son of the most illustrious King Fernando, grandson of the great emperor Alfonso, have desired for a long time hence that the church of the blessed patron James have the glory of being solemnly consacrated during my reign, wishing in this way to offer a gift to God and his apostle, and through this act achieve the forgiveness of my sins. For this reason, I have pleaded at great length before the archbishop of his church, Peter IV, passionately requesting that this be done, until finally my desire was fulfilled, thus completing an arduous task. And happily preparing everything with the help of the Lord and his glorious apostle, and advancing with it all, surpassing even our own expectations, having prepared and made ready all that is required in such a difficult task, the aforementioned church was dedicated in the most solemn fashion, with extraordinary pomp and glory, by the aforesaid archbishop, the mass being celebrated by a great number of prelates and a great company of clergymen, at which I myself attended, with my son Prince Fernando, and with the greatest men of my kingdom and with the people all around […] Alfonso IX: Act of the consecration of the Church of St. James Alfonso IX, Santiago in the year 1211 (21st April)

(…) Obtaining this, Alfonso did not rest until all the necessary preparations for Easter of the year 1211 were complete. It was to be a truly national festival*, a feast day in which not only the bishops and most influential figures in the kingdom would participate, but also the whole people; a feast in which all the pomp and splendour that a generous King could offer would be on display for all to see. The appointed day was the Thursday following the second Sunday after Easter, which that year fell on 3rd April. The innumerable native people in attendance were to be joined by the multitude of pilgrims who always came at this time of the year. Everything gave cause to expect extraordinary festitivites; a feast greater than any the people could remember; but its success surpassed expectations. Ten prelates attended the feast (…) At the appointed time, the cathedral and all its surroundings were filled with an innumerable crowd. The great men of the kingdom, with the King at the head with Prince Fernando, were charged with walking the long route (me ipso –King Alfonso– cum filio meo infante donno Fernando et regni mei proceribus ministrante ac turbam undique arcente), which the prelates were to follow in the consecration ceremony. After processing around the church three times with the ritual canticles and prayers, the prelates entered inside and the Consecrator annointed and incensed the twelve crosses one by one. King Alfonso, who was a great lover of religious music (according to Lucas de Tuy he had talented clergymen in his palace who, with harmonising voices, would sing the Divine Office in his presence every day –Habean secum clericos qui modulatis vocibus quotidie coram ipso divinum Officium peragebant–), and who had dedicated his full efforts to these festivities, naturally had to exhaust all the resources at his disposal for this occasion, so the ceremony would be as solemn and magnificent as a powerful Monarch, filled with piety and devotion, could imagine. (…)” A. López Ferreiro History of the Holy Church of St. James, Santiago de Compostela. Volume 5 Santiago 1902

[22]

* Alfonso IX was King of León and Galicia…


galego castellano

english

The King of León and Galicia, Alfonso IX, fulfilled his dream of consecrating the Cathedral of Santiago de Compostela (St. James) on 21st April 1211. The grandeur of the ceremony was to be equal to the great significance of this event for the city and for the West as a whole, moved (in both a literal and figurative sense) for centuries by the phenomenon of the pilgrimage to Santiago, the most effective channel in the construction of Europe. The celebration of the Consecration, as indicated by the King himself and wisely confirmed by Antonio López Ferreiro, the Canon who was both archivist and the most important historian of the cathedral of St. James, was one of the most important festive moments in the life of the cathedral and surely one of the most spectacular moments in the history of Western music.

festa dies

The Feast of the Consecration of the Cathedral of St. James

Resonet’s ‘Festa Dies’ Project. The Music of the Consecration The source that gives us the clearest idea of the liturgy, music and celebration of feasts in the cathedral in the era of the consecration is the Codex Calixtinus or Liber Sancti Iacobi, which draws together the liturgy and much of the music which at the end of the 12th century were performed in honour of the patron St. James the Greater on the feast days of 25th July and 30th December. The consecration of the cathedral was also a great feast in honour of St. James and thus several of these pieces of music were necessarily included. The Codex Calixtinus is enormously rich both in pieces and styles: the nascent poliphony, in different forms, and monody, also the basis for improvised poliphonies, with its varied rhythmic indications, with pieces that are suited to dancing and others that are more narrative. The Codex also contains wonderful texts which give detailed descriptions of the liturgy and the role of music in the feast of St. James. The direct transcription of the originals opens up for us a rich variety of musical pieces, far removed from the austerity which is sometimes associated with the musical styles of this period and context. Resonet is the most experienced professional group in the repetory of the music relating to St. James and to the pilgrimages in his honour, and this trajectory, along with the experience of its musicians, are the guarantee of interpretational rigour in this creative, artistic offering full of life and emotion. One of the most important aspects of the concert was the decision to undertake it in the same architectural, acoustic, aesthetic and spiritual space which was consecrated in the celebrations 800 years ago. The pieces chosen are singed within sight of the crosses of the consecration and the Portico of Glory, beside the tomb of King Alfonso IX himself and directing the voices and instruments from the high altar, [23]


where a magnificent statue, probably created for the consecration, depicts St. James, patron of Galicia, who is visited by pilgrims from all over the world; an apostle, according to the texts of the Codex Calixtinus, whose only weapon was his voice and who loved all peoples of the world, and was therefore loved by all.

The Selected Pieces Our selection for this concert includes some of the most festive pieces found in the Codex Calixtinus, transcribed directly from the original: Salve festa dies, In hac die, Gratulantes celebremus festum, and other particularly significant pieces such as the Allelulia gratulemur, composed in Latin and including words in Hebrew and Greek, or Qui vocasti supra mare, which anticipate the melodic and rhythmic richness of the Cantigas de Santa Maria, composed at the court of Alfonso X (‘Alfonso the Wise’), grandson of Alfonso IX. Other pieces of the Codex lead us to imagine the richness and diversity of the music that would have adorned the feast of the Consecration: Alleluia vocabit, Alma perpetui luminis, and Benedicamus, where vocal virtuosity finds its most expressive and delicate articulation. The most objective written texts that we possess today relating to the consecration are the document signed by Alfonso IX and the Latin distichs written on the twelve crosses of the consecration, still on display in the cathedral today. We chose to recite the texts of the crosses over some of the most representative melodies of the Jacobean tradition: Canto de Ultreia (Dum Pater familias), O Beate Iacobe, Jacobslied and Grande Chanson de Saint-Jacques. We also present the ‘voice’ of King Alfonso IX reciting part of his document, over the song Regi perhennis glorie, preceded by a polyphonic instrumental version of the monody Ad honorem Regis summi. We chose other pieces related to the point in the liturgical cycle at which the cathedral was consecrated, Easter, and to the iconographic information contained in the consecration crosses: the cross, the sun and moon, alpha and omega. The Te Deum laudamus has been sung in the most solemn moments and celebrations since the 4th century. As López Ferreiro wisely asserts, in the great feast of the consecration the pilgrims must have joined in with their own hymns and songs like In Gottes Namen fahren wir, in German, the lauda Benedicti e llaudati in Italian, and the French hymn Pour avoir mon Dieu propice which is a variant of Vox nostra resonet from the Codex Calixtinus. Mercedes Hernández, Fernando Reyes Santiago de Compostela, May 2011

[24]

Pórtico da Gloria. Catedral de Santiago ©Eutropio Rodríguez


[25]


RESONET Resonet was formed in Santiago de Compostela in 1990 by the lute player Fernando Reyes, who conducts the group, and the soprano Mercedes Hernández, taking its name from a piece in the Codex Calixtinus. Its members have received specialised training in the performance of ancient music in Europe’s best-known schools. The group has performed numerous concerts in leading festivals and auditoria throughout Europe, focusing on music connected with Galicia and the Way of St. James. It has recorded La Grande Chanson: French pilgrims’ songs from the seventeenth century; ¡Santiago!: music and pilgrimages in the Renaissance; Les Pellerines: the fashion of pilgrimage in seventeenth-century France; Il Pellegrino: the journey of Cosimo III de Medici,1668; Canto de nadal; Cantares Galegos-Rosalía de Castro e Canto de Ultreia: Codex Calixtinus-Pilgrims’ Songs: Music for the festivities of St. James-twelfth century.

Fernando Reyes Fernando Reyes began his musical training as a child singer in the choristers’ school of the Cathedral of Santiago de Compostela. He specialised in ancient plucked string instruments at the Conservatory of Toulouse (France) and at the Staatliche Hochschule für Musik in Trossingen (Germany) with Rolf Lislevand. As an instrumentalist he is intensely involved in concerts and recordings as a solo performer or accompanist throughout all of Europe. He has also composed and conducted music for a series of theatrical works, and has published several articles on ancient music, music guides and CD books. He has offered numerous seminars, courses and conferences in different universities and teaching centres throughout Europe. With Mercedes Hernandez he has recorded Tonos de Amor with José Marín’s songs for voice and guitar, 17 th. century.

[26]


“Wonder and great joy fills the heart of those who see the groups of pilgrims in vigil around the venerable altar of blessed St. James. On one side the Teutons, on the other the Franks, on the other the Italians, all in groups, holding lit candles in their hands, illuminating the whole of the cathedral as if it were the sun, or a bright day. Each mindfully keeps vigil with his compatriots. Some play zithers, others lyres, other drums, others bagpipes, others fiddles, others trumpets, others harps, others viols, others the British or Gallic rotta, others psalteries, others with different types of music keep vigil singing, others who bemoan their sins, others sing psalms, and others give alms to the blind. Here different types of languages are heard, different cries from the foreigners: languages from all regions of the world. There is no speech nor language where their voice is not heard (Ps. 19,4). And so in this way the vigil takes place in all of this diversity. As some arrive, others leave, and deliver different gifts. If any one is sad when he arrives, he is happy when he leaves. Here the solemnity is constant, and the festivity is performed with care; the brilliant figure is honoured day and night, with praises and jubilation, joy and exaltation, sung without ceasing.” Codex Calixtinus Book of St. James. Book I, Chapter 17. f.78r.

(…) all of the throng of people from Compostela, singing with drums, zithers and other musical instruments came out to meet him, giving thanks to the heavens for the safe arrival of their pastor. A countless multitude of young people sang with such joy and fervour that anyone attempting to express it, to describe it, would find that our eloquence would succumb to the task. Finally, another multitude of young people, with hymns and sweetly sung melodies, giving thanks for his yearned for presence, arrived singing with him at the church in Compostela. (…) Historia Compostelana LXI. The joy of Compostela on the arrival of the Bishop

[27]


“There the music is defined as the art of singing well and correctly, celebrating and exalting the divine offices of the Church, by which it is most greatly appreciated. With this art, the cantors sing and perform polyphonies in the Church. Whoever ignores this fact is without doubt capable of snorting like an ox, as they are unaware of the measure and tones of the sounds. Their voice is as one who writes on parchment with twisted lines. And this must be known, because there is no other musical chant except that which is written on four lines. In other times, with this art David and his companions sang psalms with a ten-stringed psaltery and a zither, with curved trumpets and cymbals, with the kettledrum, choir and organ. All of the musical instruments came about for this reason. Really, this art of divine inspiration was originally created by the voices of the angels and the singers. Who, then, could doubt about confusing the voices of the singers before the altar of Christ in the Church, with the voices of the angels that issue forth from the heavens in sweet harmony? And so, the book of the Sacraments said: “With them (meaning with the angels) we accept, as you order, that our voices may be admitted. From the earth until reaching the ears of the almighty King, the voice of the singers ascends in a worthy manner. This art includes the great sacraments and the great mysteries. In effect, they contain four lines, and these contain eight tones, which represents the four virtues, namely: prudence, strength, temperance and justice, and the eight blessings, with which our soul is strengthened and dignified.� Codex Calixtinus Book IV. Chapter XXXI


Rei David. Catedral de Santiago ©Eutropio Rodríguez


cantemus domino Cantemus Domino cantica glorie, beati Iacobi hec festa hodie, colentes premiis celice gracie.

cantemus domino Cantemos ao Señor cantos de gloria, hoxe, nesta festa do benaventurado Santiago, celebrando xa as recompensas da graza celestial.

salve, festa dies Salve, festa dies, veneranda per omnia fies. Gaudeamus.

salve, festa dies Salve, día de festa, símbolo para todos venerable. Alegrémonos.

Qua celos subiit Iacobus, ut meruit. Gaudeamus.

No que Santiago subiu aos ceos, como merecía. Alegrémonos.

Hic decus est terre, quam terminat ultima thile. Gaudeamus.

É a gloria da terra que delimita a extrema Tule. Alegrémonos.

Hoc satis est regnum Galleciis abile. Gaudeamus.

E este reino é, para os galegos, suficientemente fértil. Alegrémonos.

Qui dat mundanis miracula plurima terris. Gaudeamus.

Quen concede moitísimos milagres polas terras do mundo. Alegrémonos.

Unde magis populis unicus extat amor. Gaudeamus.

Polo que é o único obxecto de amor dos pobos. Alegrémonos.

Qui velut alta pharus lumen protendit ad Indos. Gaudeamus.

Quen coma un alto faro estende a súa luz ata os indios. Alegrémonos.

Quem yspanus, maurus, persa, britannus amat. Gaudeamus.

Ao que aman hispanos, mouros, persas e britanos. Alegrémonos.

Hunc Oriens occasus habet, hunc Affrica et Arctos. Gaudeamus.

A el aprécianno Oriente e Occidente, África e o Norte. Alegrémonos.

Laudibus in cuius militat omne decus. Gaudeamus.

Ao que os louvores serven toda gloria. Alegrémonos.

Quique per oceani discurrit marginis undas. Gaudeamus.

E o que discorre polas ondas do océano seguindo a beira. Alegrémonos.

Et virtus perget, quo pede nemo valet. Gaudeamus.

E a súa virtude chegou ata onde non chegou ningún pé. Alegrémonos.

alma perpetui luminis Alma perpetui luminis lux, apostole Iacobe, obscena tuorum intima famulorum illumina, ut valeant tempora sic ducere secli, quo valeant gaudia captare vite.

alma perpetui luminis Luz emisora de luz perpetua, apóstolo Santiago, mostra á luz os segredos inmundos dos teus servos, para que así poidan levar a término os tempos do mundo, a fin de que poidan gostar das alegrías da vida.

Nunc dimitis servum tuum, Domine: secundum verbum tuum in pace, quia viderunt oculi mei salutare tuum. Quod parasti ante faciem omnium populorum. Lumen ad revelationem gentium, et gloriam plebis tuae Israel.

Agora, Señor, podes, segundo a túa palabra, deixar que o teu servo se vaia en paz, porque viron os meus ollos a túa salvación, a que preparaches é vista de todos os pobos: luz para iluminares os xentís e gloria do teu pobo, Israel.

[30]


cantemus domino Cantemos al Señor cantos de gloria, hoy, en esta fiesta del bienaventurado Santiago, celebrando ya las recompensas de la gracia celestial.

cantemus domino Let us sing to the Lord hymns of joy, Today, on this feast of the blessed James, Who now enjoys the rewards of heavenly grace.

salve, festa dies Salve, día de fiesta, símbolo para todos venerable. Alegrémonos.

salve, festa dies Hail, festival day, A venerable symbol for all. Let us rejoice.

En el que Santiago subió a los cielos, como merecía. Alegrémonos.

On which James rose Into the Heavens, as he deserved. Let us rejoice.

Es la gloria de la tierra que delimita la extrema Tule. Alegrémonos.

He is the glory of the land Which stretches to the distant Thule. Let us rejoice.

Y este reino es, para los gallegos, suficientemente fértil. Alegrémonos.

And this kingdom is, for the Galicians, Ideally fertile. Let us rejoice.

Quien concede muchísimos milagros por las tierras del mundo. Alegrémonos.

Who bestows many miracles Throughout the lands of the world. Let us rejoice.

Por lo cual es el único objeto de amor de los pueblos. Alegrémonos.

For this, he is the only object Of the peoples’ love. Let us rejoice.

Quien como un alto faro extiende su luz hasta los indios. Alegrémonos.

Who like a tall beacon Extends his light to the Indians. Let us rejoice.

Al que aman hispanos, moros, persas y britanos. Alegrémonos.

Who is loved by the Spanish, Moors, Persians and the British. Let us rejoice.

A él le aprecian Oriente y Occidente, África y el Norte. Alegrémonos.

He is esteemed by East and West, Africa and the North. Let us rejoice.

A cuyas alabanzas sirve toda gloria. Alegrémonos.

To praise him Is to serve all glory. Let us rejoice.

Y el que discurre por las olas del océano siguiendo la orilla. Alegrémonos.

He who travels the ocean waves Following the coast. Let us rejoice.

Y su virtud llegó hasta donde no llegó pie alguno. Alegrémonos.

And his virtue reached Even where no human footstep had fallen. Let us rejoice.

alma perpetui luminis Luz emisora de luz perpetua, apóstol Santiago, saca a la luz los secretos inmundos de tus siervos, para que así puedan llevar a término los tiempos del mundo, a fin de que puedan gustar las alegrías de la vida.

alma perpetui luminis Light, giver of eternal light, Apostle James, Illuminate the impure secrets Of your servants, So they can reach eternity And thus taste the delights of life.

Ahora, Señor, puedes, según tu palabra, dejar que tu siervo se vaya en paz, porque han visto mis ojos tu salvación, la que preparaste a la vista de todos los pueblos: luz para iluminar a los gentiles y gloria de tu pueblo, Israel.

Now, Lord, according to your word, you may let your servant go in peace, for my eyes have seen your salvation, which you prepared in sight of all the peoples, a light for revelation to the Gentiles, and glory for your people Israel. [31]


Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto. Sicut erat in principio, et nunc, et semper, et in secula seculorum. Amen.

Gloria ao Pai, ao Fillo e ao Espírito Santo, como era no principio, agora e sempre, polos séculos dos séculos. Amén.

“ego adeffonsus” (...) Ego adefonsus dei gratia Rex legionis et Galletie illustrissimi Regis ferdinandi filius. incliti imperatoris adefonsi nepos. longo tempore summo desiderio affectavi. ut ecclesia bti. iacobi Patroni mei temporibus meis dedicationis gloria decoraretur cupiens aliquod ibi deo et apostolo eius obsequium exibere et meorum consequi ueniam delictorum. (...)

“ego adeffonsus” Eu, Afonso, rei de León e de Galicia pola graza de Deus, fillo do ilustrísimo rei Fernando, neto do ínclito emperador Afonso, durante moito tempo mantiven o vivo desexo de que a igrexa do meu benaventurado patrón Santiago tivese a gloria de verse solemnemente consagrada durante o meu reinado, querendo así tributar alí un agasallo a Deus e ao seu apóstolo, e conseguir con iso o perdón dos meus pecados.

regi perhennis glorie Regi perhennis glorie sit canticum leticie, qui triumphum victorie Iacobo dedit hodie.

regi perhennis glorie Ao rei da gloria eterna levántese un cántico de alegría, que o triunfo da vitoria deu hoxe a Santiago.

Decoravit Yspaniam Iacobus et Galeciam; illamque gentem impiam Christi fecit Ecclesiam.

Santiago foi honra da Hispania e de Galicia, a aquela xente impía converteuna en Igrexa de Cristo.

Tamdem pro Dei Filio sub Herodis imperio se obtulit martirio. Benedicamus Domino.

Finalmente, polo fillo de Deus, obtivo o martirio baixo o goberno de Herodes. Bendigamos o Señor.

Nam Herodis insania furens in Christi menia, stimulante superbia, eius odit collegia.

Pois a furiosa loucura de Herodes diríxese contra Cristo, a soberba incítao e odia os seus seguidores.

Ad sui damni cumulum Iacobum, Dei famulum, vera docentem populum decollavit apostollum.

Para cúmulo do seu perxuízo, a Santiago decapitou, ao servo de Deus que ensinaba a verdade ao pobo.

Sic manus regis impias superavit et furias, quia sedes ethereas ascendit. Deo gratias.

Mais así venceu as impías mans e ás furias do rei, pois ás etéreas sedes ascendeu. Grazas a Deus.

alleluia. vocabit iesus iacobum Alleluya. Vocavit Ihesus Iacobum Zebedei et Iohannem, fratrem eius, et imposuit eis nomina Boanerges, quod est filii tonitrui.

alleluia. vocabit iesus iacobum Aleluia. Xesús chamou a Santiago o do Zebedeo e a Xoán, o seu irmán, e púxolles o nome “Boanerges”, que significa “fillos do trono”.

resonet Resonet nostra Domino caterva. Corde iocundo. Iacobi festa celebret devota. Corpore mundo.

resonet Resoe a nosa caterva para o Señor. Con corazón festivo. Celebre a festa devota a Santiago. Con corpo limpo.

Fecit hic signa miracula digna. Mitis ut agnus. Lux fuit caecis baculusque claudis. Jacobus Magnus.

Fixo estes milagres e dignos sinais. Manso como o cordeiro. Foi luz para os cegos e báculo para os coxos. Santiago Magno.

[32]


Gloria al Padre, al Hijo y al Espíritu Santo, como era en el principio, ahora y siempre, por los siglos de los siglos. Amén.

Glory to the Father, to the Son, and to the Holy Spirit, as it was in the beginning, is now, and ever shall be, world without end. Amen.

“ego adeffonsus” Yo, Alfonso, rey de León y de Galicia por la gracia de Dios, hijo del ilustrísimo rey Fernando, nieto del ínclito emperador Alfonso, durante mucho tiempo he mantenido vivo el deseo de que la iglesia del bienaventurado patrón Santiago tuviese la gloria de verse solemnemente consagrada durante mi reinado, queriendo así tributar allí un obsequio a Dios y a su apóstol, y conseguir con ello el perdón de mis pecados.

“ego adeffonsus” I, Alfonso, King of León and of Galicia by the grace of God, son of the most illustrious King Fernando, grandson of the great emperor Alfonso, have desired for a long time hence that the church of the blessed patron James have the glory of being solemnly consacrated during my reign, wishing in this way to offer a gift to God and his apostle, and through this act achieve the forgiveness of my sins.

regi perhennis glorie Al rey de la gloria eterna se eleve un cántico de alegría, que el triunfo de la victoria dio hoy a Santiago.

regi perhennis glorie To the king of eternal glory, A song of joy is raised, Given today to James, By the triumph of victory.

Santiago fue honra de Hispania y de Galicia, a aquella gente impía la convirtió en Iglesia de Cristo.

James was the pride Of Hispania and Galicia He converted that godless people To the Church of Christ.

Finalmente, por el hijo de Dios obtuvo el martirio bajo el gobierno de Herodes. Bendigamos al Señor.

Finally, for the Son of God He was made a martyr Under Herod’s rule. Blessed be the Lord.

Pues la furiosa locura de Herodes se dirige contra Cristo, la soberbia le incita y odia a sus seguidores.

Herod’s crazed wrath Is set against Christ, He is urged by pride And hates His followers.

Para colmo de su perjuicio a Santiago decapitó, al siervo de Dios que enseñaba la verdad al pueblo.

As the culmination of his destruction, James he did behead The servant of God Who taught the truth to the people.

Pero así venció a las impías manos y a las furias del rey, pues a las etéreas sedes ascendió. Gracias a Dios.

But thus he defeated the godless work And the king’s fury As he ascended To the heavenly heights. Thanks be to God.

alleluia. vocabit iesus iacobum Aleluya. Jesús llamó a Santiago el de Zebedeo y a Juan, su hermano, y les puso el nombre “Boanerges”, que significa “hijos del trueno”.

alleluia. vocabit iesus iacobum Allelulia. Jesus called James, son of Zebedee, And John, his brother, And gave them the name ‘Boanerges’ Which means ‘sons of thunder’.

resonet Resuene nuestra caterva para el Señor. Con corazón festivo. Celebre la fiesta devota a Santiago. Con cuerpo limpio.

resonet Our throng resounds for the Lord With a festive heart. It celebrates the feast of St. James. With a clean body.

Hizo éste milagros y dignas señales. Manso como el cordero. Fue luz para los ciegos y báculo para los cojos. Santiago Magno.

He performed miracles and worthy signs. Placid as the Lamb. He was a light for the blind, and a staff for the lame. St. James the Greater.

[33]


Fulget in caelo signis et in mundo. Nunc sine meta. Gallecianis respendet insignis felix athleta.

Brilla no ceo con signos e no mundo. Agora sen fin. Para os galegos resplandece célebre o feliz guerreiro.

Hic conservator, Yspanie tutor. Ingens, preclarus. Hic protegat nos, ne transgluciat nos orcus amarus.

Este é o preservador, protector da Hispania. Grande, ilustre. Que el nos protexa para que non nos trague o amargo Orco.

“era millena nona vicies duodena” Era millena nona vicies duodena Summo templa David quartus Petrus ista dicavit.

“era millena nona vicies duodena” No ano de mil douscentos corenta e nove, Pedro IV dedicou este templo ao excelso David.

at iacobus At Iacobus, parumper deliberans, pax tibi, inquit, et osculatus est eum, et ita ambo simul capite plexi sunt, alleluia. Laudate Dominum de celis: laudate eum in excelsis. Laudate eum, omnes angeli eius: laudate eum, omnes virtutes eius. Laudate eum, sol et luna: laudate eum, omnes stelle et lumen. Bestie et universa pecora, serpentes et volucres pennate. Reges terre et omnes populi, principes et omnes iudices terre. Gloria Patri, et Filio, et Spitui Sancto Sicut erat in principio, et nunc, et semper, et in secula seculorum. Amen.

at iacobus Mais Santiago, reflexionando por un momento, “a paz sexa contigo”, dixo, e bicouno, e así ámbolos dous a un tempo xuntaron as súas cabezas, aleluia. Louvade o Señor dende os ceos, louvádeo nas alturas. Louvádeo, todos os seus anxos; louvádeo, todas as súas potencias. Louvádeo, sol e lúa; louvádeo, estrelas e luz todas, feras e gando, serpes e aves, reis da terra, pobos todos, príncipes e todos os xuíces da terra. Gloria ao Pai, e ao Fillo, e ao Espírito Santo, como era no principio, agora e sempre, polos séculos dos séculos. Amén.

“cum cruce templa vide” Cum Cruce templa vide fieri Iacobo Zbedei; nam Crucis absque fide nemo fit aula Dei.

“cum cruce templa vide” Observa que o templo para Santiago, o do Zebedeo, foi feito coa cruz, pois sen fe na cruz ninguén ofrece unha igrexa de Deus.

qui vocasti supra mare Qui vocasti supra mare Iacobum Galilee. Quique illum elegisti apostolica vice.

qui vocasti supra mare A ti que chamaches a Santiago xunto ao mar de Galilea, e que o elixiches para o oficio apostólico.

Qui solarem vultum tuum monstrasti ei in monte. Qui vocasti Boanerges illum cum eius fratre.

A ti que lle mostraches o teu rostro solar no monte. Ti que chamaches “Boanerges” a el e ao seu irmán.

Qui Herodem peremisti, vindex pro eius nece. Qui ditasti eius gleba populum Gallecie.

A ti que fixeches perecer a Herodes, quen foi responsable da súa execución, e que co seu corpo enriqueciches o pobo de Galicia.

Qui cum Patre regnas semper, tibi sit laus, rex pie. Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris. Amen.

A ti, que reinas por sempre co Pai, séxanche dadas louvanzas, piedoso rei, co Espírito Santo na gloria de Deus Pai. Amén.

[34]


Brilla en el cielo con signos y en el mundo. Ahora sin fin. Para los gallegos resplandece célebre el feliz guerrero.

He shines in the sky with signs, and all throughout the world. Now and without end. For the Galicians, he blazes forth in glory, He, the joyous warrior.

Este es el preservador, protector de Hispania. Grande, ilustre. Que él nos proteja para que no nos trague el amargo Orco.

This is the guardian, protector of Hispania. Great, illustrious. May he shelter us, that we may not be engulfed By the bitter Orcus.

“era millena nona vicies duodena” En el año de mil doscientos cuarenta y nueve, Pedro IV dedicó este templo al excelso David.

“era millena nona vicies duodena” In the year twelve hundred and forty-nine, Peter IV dedicated this church to the magnificent David.

at iacobus Mas Santiago, reflexionando por un instante, “la paz sea contigo”, dijo, y le besó, y así ambos a un tiempo juntaron sus cabezas, aleluya. Alabad al Señor desde los cielos, alabadle en las alturas. Alabadle, todos sus ángeles; alabadle, todas sus potencias. Alabadle, sol y luna; alabadle, estrellas y luz todas, fieras y ganado, serpientes y aves, reyes de la tierra, pueblos todos, príncipes y todos los jueces de la tierra. Gloria al Padre, y al Hijo, y al Espíritu Santo, como era en el principio, ahora y siempre, por los siglos de los siglos. Amén.

at iacobus But James, reflecting for an instant, said ‘Peace be with you’, and kissed him, and they both joined their heads for a moment, alleluia. Blessed be the Lord in heaven, praise him in the heights. Praise him, all his angels; praise him, all his powers. Praise him, sun and moon; praise him, stars and light, all, Beasts and cattle, serpents and birds, Kings of the Earth, all peoples, princes, and all the judges of the land. Glory to the Father, Son and Holy Spirit, As it was in the beginning, is now and ever shall be. Amen.

“cum cruce templa vide” Observa que el templo para Santiago, el de Zebedeo, fue hecho con la cruz, pues sin fe en la cruz nadie ofrece una iglesia de Dios.

“cum cruce templa vide” See how the church for James, son of Zebedee, was built with the cross Since without faith in the cross, no-one offers a church to God.

qui vocasti supra mare Tú que llamaste a Santiago junto al mar de Galilea, y que le elegiste para el oficio apostólico.

qui vocasti supra mare You who called Santiago By the sea of Galilee And who chose him For the apostolic office.

Tú que le mostraste tu rostro solar en el monte. Tú que llamaste “Boanerges” a él y a su hermano.

You who showed him Your face, like the sun, on the mount You who gave the name ‘Boanerges’ To him and his brother.

Tú que hiciste perecer a Herodes, quien fue responsable de su ejecución, y que con su cuerpo enriqueciste al pueblo de Galicia.

You who made Herod perish, Who was responsible for his execution, And who with his body enriched The people of Galicia.

Tú, que reinas por siempre con el Padre, te sean dadas alabanzas, piadoso rey, con el Espíritu Santo en la gloria de Dios Padre. Amén.

You, who will reign forever with the Father, May you be praised, virtuous king, With the Holy Spirit In the glory of God the Father. Amen.

[35]


“in crucis hoc signo” In Crucis hoc signo templum cum dedico signo, quod via sit lucis cruxque fidesque Crucis.

“in crucis hoc signo” Ao dedicar este templo sináloo co signo da cruz, para que a cruz, e a fe na cruz, sexan camiño de luz.

rex inmense Rex inmense, Pater pie, eleison. Kyrie, eleison. Sother Theos athanatos, eleison. Kyrie, eleison. Palmo cuncta qui concludis, eleison. Kyrie, eleison.

rex inmense Rei inmenso, Pai pío. Ten piedade, Señor, ten piedade. Deus inmortal, salvador. Ten piedade, Señor, ten piedade. Ti que o encerras todo na man. Ten piedade, Señor, ten piedade.

Christe, Fili Patris summi, eleison. Christe, eleison. Qui de caelis descendisti, eleison. Christe, eleison. Tuum plasma redemisti, eleison. Christe, eleison.

Cristo, fillo do Pai supremo. Ten piedade, Cristo ten piedade. Ti que descendiches do ceo. Ten piedade, Cristo ten piedade. Redimiches a túa criatura. Ten piedade, Cristo ten piedade.

Consolator, dulces amor, eleison. Kyrie, eleison. Qui Iacobum illustrasti, eleison. Kyrie, eleison. Cuius prece nobis parce, eleison. Kyrie, eleison.

Consolador, dulce amor. Ten piedade, Señor, ten piedade. Ti que a Santiago glorificaches. Ten piedade, Señor, ten piedade. Pola súa súplica, perdóanos. Ten piedade, Señor, ten piedade.

“hoc in honore dei” Hoc in honore Dei templum Iacobi Zebedei quartus Petrus ei quinto dico luce diei.

“hoc in honore dei” Este templo de Santiago, o do Zebedeo, para honra de Deus, eu, Pedro IV, dedícoo coa luz do día quinto.

in hac die In hac die laudes gaudio demus summi factoris Filio. Iacobe apostole sanctissime, nos amalis erue piissime.

in hac die Con alegría cantemos louvanzas ao Fillo de Deus neste día Santiago, apóstolo santísimo, líbranos dos males, oh, piedosísimo.

Hec est dies ceteris dignior; orbe fulgens multis celebrior. Iacobe apostole...

É este un día mais digno que os demais, resplandecendo no orbe, máis célebre que outros moitos. Santiago, apóstolo…

Qua Iacobus scandit ad angelos. Splemdens celo pangit Christi melos. Iacobe apostole...

No que Santiago ascendeu ata os anxos; resplandecente no ceo, entoa cantos a Cristo. Santiago, apóstolo…

Zebedei natus karissimus; Signa fecit mundo clarissimus. Iacobe apostole...

Do Zebedeo fillo queridísimo, fixo signos no mundo, facéndose famosísimo. Santiago, apóstolo…

Cecis, claudis levamen tribuit; auxilium omnibus prebuit. Iacobe apostole...

Levou consolo a cegos e a coxos; a todos prestou auxilio. Santiago, apóstolo…

De ultimo ergo iudicio; perducat nos in celi solio. Iacobe apostole...

Así pois, no xuízo final condúzanos ao trono celestial. Santiago, apóstolo…

“undique signatur” Undique signatur templum cruce cum dicantur; undique nos munit Crucifixus adunat et unit.

“undique signatur” Ao ser dedicado, o templo por todas partes é sinalado coa cruz, por todas partes o Crucificado nos protexe, nos congrega e nos une.

[36]


“in crucis hoc signo” Al dedicar este templo lo señalo con el signo de la cruz, para que la cruz, y la fe en la cruz, sean camino de luz.

“in crucis hoc signo” On dedicating this church he marked it with the sign of the cross So that the cross, and the faith in the cross, would be the way of light.

rex inmense Rey inmenso, Padre pío. Ten piedad, Señor, ten piedad. Dios inmortal, salvador. Ten piedad, Señor, ten piedad. Tú que lo encierras todo en la mano. Ten piedad, Señor, ten piedad.

rex inmense Mighty King, pious Father. Have pity, Lord, have pity. Immortal God, Saviour. Have pity, Lord, have pity. You who hold all in your hand. Have pity, Lord, have pity.

Cristo, hijo del Padre supremo. Ten piedad, Cristo, ten piedad. Tú que descendiste del cielo. Ten piedad, Cristo, ten piedad. Redimiste a tu creación. Ten piedad, Cristo, ten piedad.

Christ, Son of the supreme Father, Have pity, Christ, have pity. You who descended from the heavens. Have pity, Christ, have pity. You who redeemed your creature, Have pity, Christ, have pity.

Consolador, dulce amor. Ten piedad, Señor, ten piedad. Tú que a Santiago glorificaste. Ten piedad, Señor, ten piedad. Por su ruego, perdónanos. Ten piedad, Señor, ten piedad.

Consoler, sweet love. Have pity, Lord, have pity. You who glorified St. James. Have pity, Lord, have pity. Through him, forgive us. Have pity, Lord, have pity.

“hoc in honore dei” Este templo de Santiago, el de Zebedeo, para honra de Dios, yo, Pedro IV, lo dedico con la luz del día quinto.

“hoc in honore dei” This church of James, son of Zebedee, I, Peter IV, Dedicate for the glory of God, with the light of the fifth day.

in hac die Con alegría cantemos alabanzas al Hijo de Dios en este día Santiago, apóstol santísimo, líbranos de los males, oh, piadosísimo.

in hac die With joy let us sing praise To the Son of God on this day James, most holy apostle, Deliver us from evil, oh virtuous saint.

Es este un día más digno que los demás, resplandeciendo en el orbe, más célebre que otros muchos Santiago, apóstol…

This is a day worthier than the rest, Resplendent in the world, more renowned than so many others. James, most holy...

En el que Santiago ascendió hasta los ángeles; resplandeciente en el cielo, entona cantos a Cristo. Santiago, apóstol…

In which James ascended to the angels; Resplendent in the skies, he sings hymns to Christ. James, most holy...

Del Zebedeo hijo queridísimo, hizo signos en el mundo, haciéndose famosísimo. Santiago, apóstol…

Beloved son of Zebedee, He carried out miracles on earth, earning great fame. James, most holy...

Llevó consuelo a ciegos y a cojos; a todos prestó auxilio. Santiago, apóstol…

He consoled the blind and the lame, And gave help to all. James, most holy...

Así pues, en el juicio final condúzcanos al trono celestial. Santiago, apóstol…

Thus, in the final judgment, Lead us to the heavenly throne. James, most holy...

“undique signatur” Al ser dedicado, el templo por doquier es señalado con la cruz, por doquier el Crucificado nos protege, nos congrega y nos une.

“undique signatur” Once dedicated, the church is marked with the cross throughout, In all places the Crucified Christ protects us, gathers us together and unites us. [37]


omnes gentes plaudite Omnes gentes plaudite, Regi passo psallite. Hymnum Deo didite. Victus est qui nos viverat. Regi passo psallite. Passus vicit et imperat.

omnes gentes plaudite Batede palmas, pobos todos, cantade salmos ao rei que sofreu. Dedicade un himno a Deus. Venceu o que nos vencera. Cantade salmos ao rei que sofreu, tendo sofrido, venceu e goberna.

“cum nonus decimus post pascha” Cum nonus decimus post Pascha dies numeratur officio petri quarti domus ista dicavit.

“cum nonus decimus post pascha” Cando se fai o día decimonoveno despois da Páscoa, dedícase este templo por oficio de Pedro IV.

salve dies dierum gloria Salve dies dierum gloria, dies felix Christi victoria, dies digna jugi letitia, dies prima.

salve dies dierum gloria Salve, día, gloria dos días, día feliz pola vitoria de Cristo, día digno de alegría continua, día primeiro.

Lux divina cecis irradiat, in qua Christus infernum spoliat, mortem vincit, et reconciliat summis ima.

A luz divina ilumina os cegos, pola que Cristo despoxa o inferno, vence a morte e reconcilia o abismo coas alturas.

Sempiterni Regis sententia sub peccato conclusit omnia, ut infirmis superna gratia subveniret.

A sentenza do rei sempiterno encerrou todo baixo o pecado, para que a graza celestial viñese en auxilio dos febles.

Dei virtus et sapientia temperavit iram clementia, cum jam mundus in precipitia totus iret.

A bondade e a sabedoría de Deus temperou a ira coa clemencia, cando xa o mundo enteiro se dirixía á ruína.

Insultabat nostrae miserie vetus hostis, auctor malitie, quia nulla spes erat venie de peccatis.

O antigo inimigo, o autor da maldade burlábase das nosas miserias, pois non había ningunha esperanza de perdón para os pecados.

Desperante mundo remedium, dum tenerent cuncta silentium, deus Pater emisit Filium desperatis.

Cando o mundo desesperaba de atopar remedio e o silencio reinaba sobre todo, Deus Pai enviou o Fillo aos desesperados.

Predo vorax, monstrum tartareum, carnem videns nec cavens laqueum, in latentem ruens aculeum, aduncatur.

O voraz ladrón, o monstro infernal, vendo a presa pero ignorando a trampa, lanzándose sobre o anzol oculto, é atrapado.

Dignitatis prima conditio reformatur nobis in Filio, cuius nova nos resurrectio consolatur.

A condición primeira, a dignidade humana, é restaurada para nós no Fillo, do que a nova resurrección nos consola.

Resurrexit liber ab inferis restaurator humani generis, ovem suam reportans humeris ad superna.

O restaurador do xénero humano, libre, resucitou dos infernos, sobre os seus ombreiros leva a súa ovella ás alturas.

Angelorum pax fit et hominum, plenitudo succrescit ordinum: triumphanten laus decet Dominum, laus eterna.

Faise a paz entre anxos e homes, acádase a plenitude dos rangos; convén entoar louvores ao Señor vitorioso, louvores eternos.

Harmonie celestis patrie vox concordet matris Ecclesie:

Sexa concorde a voz da nai Igrexa coa harmonía da patria celestial.

[38]


omnes gentes plaudite Batid palmas, pueblos todos, cantad salmos al rey que ha sufrido. Dedicad un himno a Dios. Ha vencido el que nos había vencido. Cantad salmos al rey que ha sufrido, habiendo sufrido, venció y gobierna.

omnes gentes plaudite Clap, all peoples, Sing psalms to the king who has suffered. Dedicate a hymn to God. He has defeated him who had defeated us. Let us sing psalms to the king who has suffered, Having suffered, he was victorious and rules.

“cum nonus decimus post pascha” Cuando se cumple el día decimonoveno tras la Pascua, se dedica este templo por oficio de Pedro IV.

“cum nonus decimus post pascha” When the nineteenth day after Easter is over, This church is dedicated by Pedro IV.

salve dies dierum gloria Salve, día, gloria de los días, día feliz por la victoria de Cristo, día digno de alegría continua, día primero.

salve dies dierum gloria Hail this day, glory of the days, Happy through the victory of Christ, Day worthy of continual joy, Magnificent day.

La luz divina ilumina a los ciegos, por la que Cristo despoja al infierno, vence a la muerte y reconcilia el abismo con las alturas.

The divine light enlightens the blind So Christ empties hell, defeats death and reconciles The depths with the heights.

La sentencia del rey sempiterno encerró todo bajo el pecado, para que la gracia celestial viniera en auxilio de los débiles.

The judgement of the eternal king Confined everything within sin, So that heavenly grace Could come to the aid of the weak.

La bondad y la sabiduría de Dios atemperó la ira con la clemencia, cuando ya el mundo entero se dirigía a la ruina.

The goodness and wisdom of God Tempered wrath with clemency, When the whole world Was plunging towards ruin.

El antiguo enemigo, el autor de la maldad se burlaba de nuestras miserias, pues no había esperanza alguna de perdón para los pecados.

The old enemy, the author of evil, Mocked our misery, As there was no hope Of forgiveness of sins.

Cuando el mundo desesperaba de encontrar remedio y el silencio reinaba sobre todo, Dios Padre envió al Hijo a los desesperados.

When the world despaired of finding a remedy And silence reigned over all, God the Father sent His Son To those in despair.

El voraz ladrón, el monstruo infernal, viendo la presa pero ignorando la trampa, lanzándose sobre el anzuelo oculto es atrapado.

The voracious thief, the infernal monster, Seeing the prey but not the trap, Throwing himself at the hidden bait Is trapped.

La condición primera, la dignidad humana es restaurada para nosotros en el Hijo, cuya nueva resurrección nos consuela.

The uppermost condition, human dignity, Is restored to us in the Son, Whose new resurrection Consoles us.

El restaurador del género humano, libre, resucitó de los infiernos, sobre sus hombros lleva a su oveja a las alturas.

The redeemer of the human race, Free, came back to life from the depths, On his shoulders he takes his sheep To the heights.

Se hace la paz entre ángeles y hombres, se alcanza la plenitud de los rangos; conviene entonar loas al Señor victorioso, loas eternas.

Peace is made between angels and men, All are restored to their rightful rank We should give praise to the victorious Lord, Eternal praise.

Sea concorde la voz de la madre Iglesia con la armonía de la patria celestial.

May the voice of the mother church Be in harmony with the heavenly homeland, [39]


alleluia frequentet hodie plebs fidelis.

Cante hoxe asiduamente aleluias o pobo fiel.

Triumphato mortis imperio, triumphali fruamur gaudio: in terra pax, et jubilatio sit in celis. Amen

Despois de ser vencido o poder da morte, alegrémonos coa alegría da vitoria: haxa paz na terra, e cantos de xúbilo nos ceos. Amén.

“tot crucibus totidem” Tot crucibus totidem numerum noto discipulorum. Ecclesieque fidem documenta sequentis eorum.

“tot crucibus totidem” Indico o número dos discípulos con outras tantas cruces, e a fe da Igrexa que segue as súas ensinanzas.

alleluia, iacobe Alleluia, Iacobe sanctissime, alleluia, pro nobis intercede, alleluia, alleluia.

alleluia, iacobe Aleluia, Santiago santísimo, aleluia! Intercede por nós, aleluia, aleluia.

Miserere mei, et exaudi orationem meam. Filii hominum, usquequo gravi corde? Ut quid diligitis vanitatem et quaeritis mendacium? gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto. Sicut erat in principio, et nunc, et Semper, Et in saecula saeculorum, Amen.

Ten piedade de min e escoita a miña oración. Fillos dos homes. Ata cando estaredes co corazón aflito? Para que amades a vaidade e procurades a mentira? Gloria ao Pai e ao Fillo e ao Espírito Santo. Como era nun principio, agora e sempre, e polos séculos dos séculos, amén.

“ut cruce signantur” Ut Cruce signantur Domino cum templa dicantur, sic Cruce signeris et domus eius eris.

“ut cruce signantur” Do mesmo xeito que os templos se sinalan coa cruz cando se dedican ao Señor, así sexas sinalado coa cruz e converteraste na súa casa.

te deum laudamus Te Deum laudamus: te Dominum confitemur.
 Te eternum patrem,
omnis terra veneratur.

te deum laudamus A ti, oh Deus, louvámoste, a ti, Señor, confesámosche. A ti, Pai eterno, venérate toda a creación.

Tibi omnes angeli,
 tibi celi et universe potestates:
 tibi cherubim et seraphim,
 incessabili voce proclamant:

A ti todos os anxos, a ti os ceos e todas as potestades, a ti os querubíns e serafíns con voz incesante che cantan:

Sanctus, Sanctus, Sanctus
Dominus Deus Sabaoth.
 Pleni sunt celi et terra
 majestatis glorie tue.

Santo, santo, santo é o Señor, Deus dos exércitos. Os ceos e a terra están cheos da maxestade da túa gloria.

Te gloriosus Apostolorum chorus, te prophetarum laudabilis numerus,
 te martyrum candidatus laudat exercitus. Te per orbem terrarum sancta confitetur Ecclesia.(...)

A ti te louva o glorioso coro dos apóstolos, a multitude admirable dos profetas, o branco exército dos mártires. A ti a Igrexa santa estendida por toda a terra.

iacobus in vita sua Iacobus in vita sua fecit monstra, et in morte mirabilia operatus est Ipse est directus divinitus in penitentiam gentis, et ossa eius visitata sunt.

iacobus in vita sua Santiago, durante a súa vida fixo prodixios, e á súa morte obrou milagres. Por vontade divina, foi destinado para arrepentimento do pobo, e os seus ósos son visitados.

[40]


Cante hoy asiduamente aleluyas el pueblo fiel.

Let the faithful people sing Allelulias all through this day.

Tras ser vencido el poder de la muerte, alegrémonos con la alegría de la victoria: haya paz en la tierra, y cantos de júbilo en los cielos. Amén.

Now death’s power is overthrown, Let us rejoice with the delight of victory: Let there be peace on Earth, and jubilant hymns In the heavens. Amen.

“tot crucibus totidem” Indico el número de los discípulos con otras tantas cruces, y la fe de la Iglesia que sigue sus enseñanzas.

“tot crucibus totidem” I mark the number of disciples with more crosses, And the faith of the Church which follows their teachings.

alleluia, iacobe Aleluya, Santiago santísimo, aleluya. Intercede por nosotros, aleluya, aleluya.

alleluia, iacobe Hallelujah, most holy St. James, hallelujah! Intercede for us, hallelujah, hallelujah!

Mísero de mí, y escucha mi oración. Hijos de los hombres ¿Por qué siempre con el corazón cargado? ¿Para qué apreciáis la vanidad y buscáis la mentira? Gloria al Padre y al Hijo y al Espíritu Santo. Como era en un principio, ahora y siempre, y por los siglos de los siglos, amén.

Have pity on me, and hear my prayer. Sons of men: until when will you be with afflicted hearts? Why do you love vanity and seek out lies? Glory to the Father and the Son and the Holy Spirit. As it was in the beginning, now and always, and for ever and ever, Amen.

“ut cruce signantur” Al igual que los templos se señalan con la cruz cuando se dedican al Señor, así seas señalado con la cruz y te convertirás en su casa.

“ut cruce signantur” In the same way that churches are marked with the cross when they are dedicated to the Lord, be marked also with the cross and you will become his house.

te deum laudamus A ti, oh Dios, te alabamos,
 a ti, Señor, te confesamos.
 A ti, Padre eterno,
te venera toda la creación.

te deum laudamus To you, oh God, we give praise, To you, Lord, we confess. To you, eternal Father, all creation offers worship.

A ti todos los ángeles, a ti los cielos y todas las potestades, a ti los querubines y serafines
 con voz incesante te cantan:

To you all the angels, To you the heavens and all the powers, To you the cherubs and seraphs With incessant voice, sing:

Santo, santo, santo es el Señor,
 Dios de los ejércitos.
 Los cielos y la tierra están llenos
 de la majestad de tu gloria.

Holy, holy, holy Lord, God of armies. Heaven and Earth are full Of the majesty of your glory.

A ti te alaba el glorioso coro de los apóstoles, la multitud admirable de los profetas, el blanco ejército de los mártires, a ti la iglesia santa extendida por toda la tierra.

Your praises are sung by the glorious choir of the apostles, The wondrous assembly of the prophets, The white army of the martyrs.

iacobus in vita sua Santiago, durante su vida hizo prodigios, y a su muerte obró milagros. Por voluntad divina, fue destinado para arrepentimiento del pueblo, y sus huesos son visitados.

iacobus in vita sua James, during his life Brought about wonders, and in his death worked miracles. By divine will, he was given To the people for their repentance And his remains are visited.

[41]


in gottes namen fahren wir In Gottes Namen fahren wir, seiner genaden begehren wir, Das helf uns die Gottes Kraft und das heilige Grab, do Gott selber inne lag. Kyrieleis, Chisteleis, Kyrieleis!

in gottes namen fahren wir No nome de Deus emprendemos o camiño, ansiamos a súa graza, axúdanos a forza de Deus e o santo sepulcro onde o propio Deus xaceu. Señor, ten piedade! Cristo, ten piedade! Señor, ten piedade!

Da helf uns der heilig Geist und die wahr Gottes Stimm dass wir fröhlich fahrn von hin! Kyrieleis, Chisteleis, Kyrieleis!

Que nos axude o Espírito Santo e a verdadeira voz de Deus, para que xubilosamente viaxemos! Señor, ten piedade! Cristo, ten piedade! Señor, ten piedade!

ginco jauna, banonaçu Ginco Jauna, banonaçu pelegrinagin çuc othoy lagunt neçaçu ene bidagin debocione hartu niçun aspaldi handian orai complitu nahidiçut çoure graciareky batian.

ginco jauna, banonaçu Señor Deus, eu marcho en peregrinación; axúdame, suplícoche, na miña viaxe; hai moito tempo que fixera este voto; agora quero cumprilo coa vosa graza.

Pelegria (haur) naiciela presentian Saint Jacqueserat jouaitecodesseignian devocione hartu nian aspaldi handian complicera bagouatçu gincouareky batian.

Estou aquí coma un peregrino coa intención de marchar agora a Santiago; fixera este voto con devoción hai moito tempo; imos cumprilo coa graza de Deus.

Pharcamentu galtho nago gincouary eta gero gente hounac cier orory offensatu baçutiet dolu dut segurky gincoua othoi deçagun pharcatcez bat bederary.

Pido perdón a Deus e inmediatamente, boas xentes, pídovolo a todos vós; se vos ofendín, arrepíntome grandemente por iso; preguemos a Deus que nos perdoe a cada un de nós.

psallat chorus Psallat chorus caelestium, laetetur plebs fidelium, nunc resonent perpetuam apostolorum gloriam.

psallat chorus Cante o coro celestial, alégrese o pobo dos fieis, agora fagan resoar a gloria perpetua dos apóstolos.

Hic Zebedaei Iacobus maior vocatur et probus; qui facit in Gallaecia miraculorum milia.

Velaquí Santiago de Zebedeo chamado o Maior e honrado; o que fai en Galicia miles de milagres.

Ad templum cuius splendidum cunctorum cosmi climatum occurrunt omnes populi, narrantes laudes Domini.

Do que ao templo espléndido chegan todos os pobos de todas as rexións do mundo, pregoando louvanzas ao Señor.

Armeni, Graeci, Apuli, Angli, Galli, Daci, Frisi; cunctae gentes, linguae, tribus illuc pergunt muneribus.

Armenios, gregos, puglienses, anglos, galos, dacios, frisios; todas as xentes, linguas e tribos chegan ata alí con ofrendas.

benedicti e llaudati Benedicti e llaudati sempre siate a tutte l’ore, sancti apostoli beati, servi del nostro signore. Sancti apostoli, voi laudamo de bon core nocte et dia, et a vöi racomandamo tutta nostra conpagnia; manteneten’en tal via ke potiam perseverare a servire ed a laudare Cristo, nostro redemptore.

benedicti e llaudati Benditos e louvados sexades sempre a todas as horas, santos apóstolos benaventurados, servos do noso Señor. Santos apóstolos, louvámosvos de boa gana noite e día e a vós encomendamos toda a nosa compañía; mantédea de tal xeito que poidamos perseverar servindo e louvando a Cristo, o noso Redentor.

[42]


in gottes namen fahren wir En nombre de Dios emprendemos el camino, ansiamos su gracia, nos ayuda la fuerza de Dios y el santo sepulcro donde el propio Dios yació. ¡Señor, ten piedad! ¡Cristo, ten piedad! ¡ Señor, ten piedad!

in gottes namen fahren wir In God’s name let us undertake the path, We desire his grace, We are helped by God’s strength And the holy tomb, where God himself lay. Lord, have mercy! Christ, have mercy! Lord, have mercy!

¡Que nos ayude el Espíritu Santo y la verdadera voz de Dios, para que jubilosamente viajemos! ¡Señor, ten piedad! ¡Cristo, ten piedad! ¡Señor, ten piedad!

Make we be helped by the Holy Spirit And the true voice of God, So we can travel joyously! Lord, have mercy! Christ, have mercy! Lord, have mercy!

ginco jauna, banonaçu Señor Dios, yo marcho en peregrinación; ayudadme, os suplico, en mi viaje; hace mucho tiempo que había hecho este voto; ahora quiero cumplirlo con vuestra gracia.

ginco jauna, banonaçu Dear Lord, I who walk in pilgrimage; help me, I beg, on my journey; I made this vow long ago; now I wish to fulfil it with your grace.

Heme aquí cual peregrino con la intención de marchar ahora a Santiago; había hecho este voto con devoción hace mucho tiempo; vamos a cumplirlo con la gracia de Dios.

For I am a pilgrim who intends to set out towards Santiago; I made this vow with devotion long ago; we will fulfil it with the grace of God.

Pido perdón a Dios e inmediatamente, buenas gentes, os lo pido a todos vosotros; si os he ofendido, me arrepiento grandemente por ello; roguemos a Dios que nos perdone a cada uno de nosotros.

I beg forgiveness from God, and immediately, good people, I ask it from all of you; if I have offended you, I am truly sorry; we ask God that he forgives each of us.

psallat chorus Cante el coro celestial se alegra el pueblo fiel, ahora resuena la gloria eterna de los apóstoles.

psallat chorus May the holy choir sing, may the faithful rejoice, now they sing forth the eternal glory of the Apostles.

He aquí a Santiago de Zebedeo llamado el mayor y honrado; el que hizo en Galicia miles de milagros.

Here is St. James of Zebedee, called the Greater and honoured; he who in Galicia performed thousands of miracles.

A cuyo templo espléndido llegaron todos los pueblos de todas las regiones del mundo, presentando alabanzas al Señor.

To whose splendid temple arrive all of the peoples from all of the regions of the world singing praises to the Lord.

Armenios, griegos, apulenses, anglos, galos, dacios, frisios; todas las gentes, lenguas y tribus llegan hasta allí con ofrendas.

Armenians, greeks, apulians, angles, gauls, dacians, frisians; all of the peoples, languages and tribes arrive there with offerings.

benedicti e llaudati Benditos y alabados seáis siempre a todas horas, santos apóstoles bienaventurados, siervos de nuestro Señor. Santos apóstoles, os alabamos de buena gana noche y día y a vosotros encomendamos toda nuestra compañía; mantenedla de tal modo que podamos perseverar sirviendo y alabando a Cristo, nuestro Redentor.

benedicti e llaudati May you be blessed and praised, Always and at all times, Holy, heavenly apostles, Servants of our Lord. Holy apostles, we praise you With good will, day and night, And we commend Our company to you; Keep us, So we can continue Serving and praising Christ, our Redeemer. [43]


Sancto Iacobo benigno, figlolo de Zebedeo, di virtude ben se’ degno, frate del figlolo de Deo; collo predicare tuo convertisti multa gente, apostolo de Dio servente, de la fede amaistradore. Per lo tuo amaistramento li pagani te piglaro; fra lor feciaro statuto ed insieme s’acordaro; lu tuo capo te muzaro, sì commo scripto se crede, però te kiamam mercede ké tu sia nostro aitatore.

Benevolente Santiago, fillo do Zebedeo, es digno de virtude, irmán do fillo de Deus; coa túa predicación convertiches moita xente, apóstolo, servidor de Deus, administrador da fe. A causa de tal administración os pagáns atrapáronte; entre eles conxuráronse e puxéronse de acordo; cortáronche a cabeza, tal e como está escrito. Mais rogámosche que sexas ti o noso auxilio.

pour avoir mon dieu propice Pour avoir mon Dieu propice fis voeu d’aller en Galice voir le Saint-Jacques le Grand. J’entreprins cet exercice non pas comme un fais néant.

pour avoir mon dieu propice Para ter propicio o meu Deus fixen o voto de ir a Galicia para ver Santiago o Maior. Emprendín esta tarefa non coma un lacazán.

Prions la mère de Grace, qu’elle prie son Enfant qu’au ciel puissions avoir place près de Saint-Jacques le Grand.

Roguemos á Nai de Graza que rogue ao seu Fillo que no Ceo poidamos ter un lugar preto de Santiago o Maior.

alleluia. gratulemur et letemur “Prosa S, Iacobi latinis, graecis et hebraeis verbis, a domino papa Calixto abreviata”

alleluia. gratulemur et letemur Prosa de Santiago en palabras latinas, gregas e hebreas, abreviada polo papa Calixto.

Alleluia. Gratulemur et letemur summa cum laeticia. Laetabunda et cemeha gaudeat Yspania.

Aleluia. Alegrémonos e exaltémonos con extrema alegría. Feliz e xubilosa alégre Hispania.

In gloriosi Iacobi almi prefulgenti nizaha Qui hole celos haiom in celesti nichtar gloria.

Pola vitoria do glorioso Santiago potente e resplandecente, que sobe aos ceos hoxe e é coroado na gloria celestial.

Hic Iacobus Zebedaei ahiu meuorah Iohannis, supra iamah Galilee a Salvatore nicra

Este Santiago, o do Zebedeo o irmán do bendito Xoán, foi chamado polo Salvador preto do mar de Galilea.

Quo iubente, cunctis spretis, fidem alme trinitatis velut mezaper emuna predicat in Bihuza.

Seguindo a súa orde, déixao todo, e como anunciador da verdade predica por Xudea a fe na Trindade.

Iacobus ysquirros gracia dat legis testimonia, Christum pandit per secula eundo per cosmi climata.

Santiago, forte na graza, presta testemuña á Lei, e difunde a Cristo polo mundo viaxando polas rexións da terra.

Messie incarnacio et sub Pilato passio est apostoli devar quezossa. Et Christi resurrectio, mirabilis ascensio est eius predicacio rama.

O santo discurso do apóstolo versa sobre a encarnación do Mesías e a súa paixón baixo Pilatos. E a resurrección de Cristo e a súa admirable ascensión constitúen a súa alta predicación.

[44]


Benevolente Santiago, hijo del Zebedeo, eres digno de virtud, hermano del hijo de Dios; con tu predicación convertiste a mucha gente, apóstol, servidor de Dios, administrador de la fe. A causa de tal administración los paganos te atraparon; entre sí se conjuraron y se pusieron de acuerdo; te cortaron la cabeza, tal como está escrito. Mas te rogamos que seas tú nuestro auxilio.

Benevolent James, Son of Zebedee, You are worthy of virtue, Brother of the Son of God; With your preaching You converted many people, Apostle, servant of God, Giver of the faith. For this giving, The pagans captured you; They conspired amongst themselves And between themselves agreed; They beheaded you, As it is written. But we ask That you be our help.

pour avoir mon dieu propice Para tener a mi Dios propicio hice voto de ir a Galicia para ver a Santiago el Mayor. Emprendí esta tarea no como un holgazán.

pour avoir mon dieu propice So my God favours me I vowed to go to Galicia to see St. James the Elder. I did not undertake this task out of idleness.

Roguemos a la Madre de Gracia que ruegue a su Hijo que en el Cielo podamos tener un lugar cerca de Santiago el Mayor.

Let us pray the Gracious Mother to pray her Son so that we are given a place in Heaven by St. James the Elder.

alleluia. gratulemur et letemur Prosa de Santiago en palabras latinas, griegas y hebreas, abreviada por el papa Calixto.

alleluia. gratulemur et letemur Prose of James in Latin, Greek and Hebrew, abbreviated by Pope Calixtus.

Aleluya. Alegrémonos y regocijémonos con extrema alegría. Feliz y jubilosa se alegre Hispania.

Allelulia Let us rejoice and celebrate With great delight. Happy and jubilant, Hispania rejoices.

Por la victoria del glorioso Santiago potente y resplandeciente, que sube a los cielos hoy y es coronado en la gloria celestial.

For the victory of the glorious James Powerful and resplendent Who ascends to Heaven today And is crowned in celestial glory.

Este Santiago, el de Zebedeo el hermano del bendito Juan, fue llamado por el Salvador junto al mar de Galilea.

This James, son of Zebedee, Brother of the blessed John Was called by the Saviour At the sea of Galilee.

Siguiendo su orden, lo deja todo, y como anunciador de la verdad predica por Judea la fe en la Trinidad.

Following his order, he leaves all behind, And as a messenger of the truth Preaches throughout Judea The faith in the Trinity.

Santiago, fuerte en la gracia, presta testimonio a la Ley, y difunde a Cristo por el mundo viajando por las regiones de la tierra.

James, with the strength of grace, Bears testimony to the Law, And spreads news of Christ throughout the world Travelling through the regions of the Earth.

El santo discurso del apóstol versa sobre la encarnación del Mesías y su pasión bajo Pilato. Y la resurrección de Cristo y su admirable ascensión constituyen su alta predicación.

The holy discourse of the apostle Tells of the encarnation of the Messiah And his passion under Pilate. And the resurrection of Christ And his wondrous ascension Are the message of his worthy preaching. [45]


Dei omer magnalia, prophetarum preconia, ad ducit in testimonia. Et David vaticinia sunt illi concordancia, aperte magiz hic omnia.

Relata as fazañas de Deus, e aduce como testemuñas os anuncios dos profetas. E os vaticinios de David demostran que son concordes, e todo o enuncia abertamente.

Tunc guezoloz miracula faciebat, preclara prodigia, sezim zahim rozef, Christi athleta, divina zarhaque gracia.

Daquela facía grandes milagres, prodixios preclaros, expulsaba os maos demos, atleta de Cristo, resplandecente de graza divina.

Hic nazam se martirio sub Herodis imperio maligno pro summi regis nato athanato, sed iam letatur in gloria.

Entregouse ao martirio, baixo o maligno goberno de Herodes, polo sumo rei, polo Fillo inmortal, pero xa se regocixa na gloria.

Cuius gleba est traslata a patria Iherosolimitana in Gallecia obtima, nunc in qua divina agit miracula.

O seu cadáver foi trasladado dende a súa patria, Xerusalén, á óptima Galicia, na que agora fai divinos milagres.

Sarcofagum cuius sacrum egri petunt salutemque capiunt; cuncte gentes, lingue, tribus, illuc vunt clamantes sus eia, ultreia.

Indo ao seu santo sepulcro os enfermos piden e reciben a saúde; todas as xentes, linguas, tribos, van cara a el clamando: sus eia, ultreia.

Et diversa sacrificant munera. Confitentes sua digne vicia.

E lévanlle diversas ofrendas, confesando dignamente as súas faltas.

Boanerges qui num cuparis, tonitrui natus vocaris, supplantator nominaris, a nobis supplanta vicia.

Ti que fuches designado “Boanerges”, que fuches chamado “fillo do trono”, que es nomeado vencedor, vence as nosas faltas.

Qui vidisti in Thabor monte transformatum natum in Patre, fac nos Ihesum perspicere in poli leholam gloria.

Ti que viches no monte Tabor o Fillo transfigurado no Pai, fainos percibir a Xesús na eterna gloria do ceo.

O Iacobe christicola, sis protector amaha Ut cum Christo tecum una letemur in secula. Amen

Oh, Santiago, servente de Cristo, se protector para o teu pobo, para que contigo e con Cristo, xuntos, nos alegremos polos séculos. Amén.

benedicamus domino Benedicamus Domino

benedicamus domino Bendigamos o Señor.

gratulantes celebremus festum Gratulantes celebremus festum diem, luce divina honestum. Hec est dies Iacobi insignis, illustrata signis eius dignis. Quem precamur ducat ut ad celos decantantes eius Christo melos. Suscipiens graciam de celis. Benedicat ergo plebs fidelis Domino.

gratulantes celebremus festum Gozosos, celebremos o día de festa, ricamente provisto de luz divina. Este é o día do insigne Santiago, enfeitado con signos dignos del. A el imploramos que leve ata os ceos as cancións que cantamos a Cristo, recibindo a graza dos ceos. Bendiga, pois, o pobo fiel o Señor.

[46]


Relata las hazañas de Dios, y aduce como testimonios los anuncios de los profetas. Y los vaticinios de David demuestra que son concordes, y todo lo enuncia abiertamente.

He tells of God’s deeds, And offers as testimony The words of the prophets. And he shows the harmony Of David’s predictions And he tells all this openly.

Entonces hacía grandes milagros, prodigios preclaros, expulsaba a los malos demonios, atleta de Cristo, resplandeciente de gracia divina.

So he accomplished great miracles, Wondrous deeds, He expelled evil devils, An athlete of Christ, resplendent with divine grace.

Se entregó al martirio, bajo el maligno gobierno de Herodes, por el sumo rey, por el Hijo inmortal, pero ya se regocija en la gloria.

He gave himself to martyrdom, Under Herod’s pernicious rule, For the King of Kings, for the Immortal Son, But now he revels in glory.

Su cadáver fue trasladado desde su patria, Jerusalén, a la óptima Galicia, en la cual ahora hace divinos milagros.

His body was taken From his homeland, Jerusalem, To the peerless Galicia Where now he carries out divine miracles.

Yendo a su santo sepulcro los enfermos piden y reciben la salud; todas las gentes, lenguas, tribus, van a él clamando: sus eia, ultreia.

Visiting his holy tomb The sick ask for, and receive, health All people, tongues, tribes Go to him, crying out: sus eia, ultreia

Y le llevan diversas ofrendas, confesando dignamente sus faltas.

And they take him many types of offering, Worthily confessing their faults. You who were named ‘Boanerges’ Who was called ‘son of thunder’ Who is given the title ‘victor’ Vanquish our faults.

Tú que fuiste designado “Boanerges”, que fuiste llamado “hijo del trueno”, que eres nombrado “vencedor”, vence nuestras faltas. Tú que viste en el monte Tabor al Hijo transfigurado en el Padre, haznos percibir a Jesús en la eterna gloria del cielo. Oh, Santiago, servidor de Cristo, sé protector para tu pueblo, para que contigo y con Cristo, a una, nos alegremos por los siglos. Amén. benedicamus domino Bendigamos al Señor. gratulantes celebremus festum Gozosos, celebremos el día de fiesta, ricamente provisto de luz divina. Este es el día del insigne Santiago, ornado con signos dignos de él. A él imploramos que lleve hasta los cielos las canciones que cantamos a Cristo, recibiendo la gracia de los cielos. Bendiga, pues, el pueblo fiel al Señor.

You who saw on Mount Tabor The Son transformed into the Father, Let us see Jesus In the eternal glory of Heaven. Oh, James, servant of Christ, Be the protector of your people, So that with you and with Christ, together, We can rejoice for all eternity. Amen. benedicamus domino Blessed be the Lord. gratulantes celebremus festum Joyfully, let us celebrate this festive day Richly filled with divine light This is the day of the great James, Adorned with signs worthy of him. We beseech him to raise to the Heavens The songs we sing to Christ, Receiving heavenly grace. Bless, then, this people faithful to the Lord.

[47]


Resonet. Gravación de FESTA DIES. Catedral de Santiago, maio 2011. ©Eutropio Rodríguez


Creación do proxecto FESTA DIES: Resonet Trascricións e versións musicais: Fernando Reyes Traducións dos textos orixinais: Fernando Bermejo Tradución galego: Xurxo Fernández Tradución inglés: Catriona McAllister Deseño: Beatriz Padín Fotos: ©Eutropio Rodríguez Produce: Resonet

Contraportada: Catedral de Santiago. José de Vega y Verdugo, ca. 1657 Arquivo Catedral de Santiago


CULTURA E PATRIMONIO


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.