Vakblad Veiligheid 45 - Tweede kwartaal 2011 by NIBHV, VAKBLAD VEILIGHEID

VAKBLAD VOOR BEDRIJFSHULPVERLENING | tweede kwartaal 2011

Orgaan- en weefseldonatie Veilig slepen in de haven Zon als arbeidsrisico BHV bij politie en in zorgsector Hefbruggen in garages VCA bij gemeente

Voor woord

Inhoud “Mijn echtgenoot heeft vijf mensen een tweede leven gegeven”

Orgaan- en weefseldonatie

We keep you connected

Het NIBHV houdt zijn relaties door middel van nieuwsbrieven op de hoogte van de verschillende

NIBHV op bezoek bij… Kotug International B.V.

BHV op maat bij Argos Zorggroep

Ultraviolette straling voornaamste oorzaak van huidkanker en staar

De zon als arbeidsrisico

Column

Onderzoek naar Blended learning/E-learning

ontwikkelingen op het vakgebied veiligheid en bedrijfshulpverlening. Een nog grotere doelgroep bereiken wij via dit vakblad. Graag wil ik hierbij ingaan op één van de laatste ontwikkelingen, te weten het fenomeen Blended learning. Al vele jaren wordt gediscussieerd over de mogelijkheid van E-learning. Kanttekening hierbij was altijd, dat het

“Je moet ervoor zorgen dat de BHV niet in coma raakt”

bij de BHV’er gaat om vaardigheden om slachtoffers

BHV-organisatie Politie Amsterdam-Amstelland

Nieuws

daadwerkelijk te helpen of om te voorkomen dat er slachtoffers vallen. Praktisch handelen is daarbij soms vereist. Inmiddels is duidelijk, dat het via voortschrijdende technologie mogelijk is om ook E-learning in te zetten bij de opleidingen. Om de

Veilig sleutelen met drie ton boven je hoofd

kwaliteit daarvan te kunnen waarborgen heeft het

De hefbrug in het garagebedrijf

VCA buitendienst gemeente Oldebroek

RampZalig

NIBHV Nieuws

Beroerte en TIA

ONveiligheid

NIBHV gekozen voor een combinatie van E-learning en een praktijkopleiding bij een van de aangesloten opleidingsinstituten. Op dit moment vinden pilots plaats; de resultaten daarvan zijn zeer positief. Direct na de zomer worden op diverse locaties voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd om belangstellenden nader te informeren. Elders in dit blad vindt u meer informatie over Blended learning, maar uiteraard ook over andere ‘veiligheidszaken’. Jan Wolter Ouwehand, directeur NIBHV

NIBHV-VEILIGHEID is een uitgave van:

REDACTIE

ABONNEMENTEN b 35,40, inclusief btw,

ADVERTENTIEVERKOOP

Nederlands Instituut voor Bedrijfshulpverlening (NIBHV) Hoofdweg 240, 3067 GJ Rotterdam Postbus 8714, 3009 AS Rotterdam Tel: 010 - 289 28 88 Fax: 010 - 289 28 80 E-mail: bhv@nibhv.nl

Marcel Captijn (MC), Jolanda de Haas (JdH), Ronald Simonis (RS) en Jan Kooijman (JK), tevens eindredactie. De redactie en het NIBHV besteden de grootst mogelijke zorg aan de inhoud van dit tijdschrift maar aanvaarden geen aansprakelijkheid voor eventuele inhoudelijke fouten.

per kalenderjaar. Het abonnement wordt aangegaan per kalenderjaar. Als u het abonnement wilt opzeggen dan dient u dit schriftelijk vóór 1 november van het komende kalenderjaar te doen. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

Bureau Van Vliet B.V., Robert Mondelaars Postbus 20 2040 AA Zandvoort Tel: 023 - 5714745 Fax: 023 - 5717680 E-mail: r.mondelaars@bureauvanvliet.com Internet: www.bureauvanvliet.com

REDACTIECOMMISSIE

VORMGEVING EN DRUK

J.W.J.G. Ouwehand, J.C.M. de Haas en R. Simonis.

Coers & Roest ontwerpers bno/drukkers, Arnhem NIBHV-VEILIGHEID verschijnt ieder kwartaal.

Voor abonnementen, reacties, ingezonden brieven, informatie en/of productnieuws: NIBHV, Postbus 8714, 3009 AS Rotterdam Tel: 010 - 2892888 Fax: 010 - 2892880, E-mail: bhv@nibhv.nl

Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming worden verveelvoudigd, gepubliceerd of opgeslagen in een gegevensbestand. Overname van artikelen na overleg met uitgever en betrokken auteur/ fotograaf. Aan de inhoud van deze uitgave mogen geen rechten worden ontleend. ISSN 1568-3699

“Mijn echtgenoot heeft vijf mensen een tweede leven gegeven.”

Orgaan- en weefseldonatie

In 1998 is de Wet op de Orgaandonatie (WOD) ingevoerd, mede om de toen al lange wachttijden voor transplantatie te verkorten. Sinds die tijd is het aantal beschikbare donororganen in Nederland echter alleen maar gedaald.

De meest logische manier om het bestaande

plaats en oorzaak van overlijden. Ook de

donortekort in Nederland op te lossen is

lichaamsconditie van de overledene en de

Donor worden

het donoraanbod te vergroten en ervoor

kwaliteit van de organen en weefsels heb-

Mensen die in Nederland donor willen

te zorgen dat beschikbare organen van

ben invloed op het uiteindelijke besluit of

worden kunnen zich laten registre-

donoren niet verloren gaan. Daartoe wor-

iemand donor kan zijn.

ren. Dit wordt centraal geregeld in

den pleidooien gehouden om in Nederland

het Donorregister, dat gevestigd is

het Belgische donorsysteem in te voeren.

Stichting Transplantatie Nu!

in Kerkrade. Het Donorregister is een

In België is iedereen donor, tenzij men dat

De Stichting Transplantatie Nu! (STNu!)

onderdeel van het ministerie van

echt niet wil en er bezwaar is aangetekend.

is een overkoepelende organisatie op het

Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

In Nederland is niemand donor. Als men

gebied van de transplantatieproblema-

Door het algemene registratiesysteem

hier donor wil zijn, is registratie in het

tiek in Nederland. Het bestuur bestaat uit

hoeft niemand een donorcodicil bij zich

Donorregister verplicht.

vertegenwoordigers van vier patiëntenver-

te dragen. Een arts moet bij overlijden

enigingen: de Nederlandse Leverpatiënten

in het Donorregister nagaan of iemand

Tegenstanders van het Belgische systeem

Vereniging, de Vereniging Harten Twee, de

donor wil zijn.

vinden dat mensen niet gedwongen moeten

Nierpatiënten Vereniging Nederland en de

Registratie als donor is voor alle inge-

worden om een handeling te verrichten

Belangenvereniging Longfibrosepatiënten

zetenen van Nederland mogelijk. De

voor iets dat ze niet willen. Zij vinden dat

Nederland. De STNu! wil nadelige gevolgen

Wet op de Orgaandonatie bepaalt wel,

iedereen vrij moet zijn om pas actie te

van de WOD repareren en pleit waar moge-

dat iemand twaalf jaar of ouder moet

ondernemen ná een persoonlijk besluit om

lijk voor een verandering van het donor-

zijn om in het register geregistreerd te

donor te worden. Het resultaat van deze

registratiesysteem. Het doel is het doen

staan. Een maximum leeftijd is er niet.

keuze is dat veel mensen die wel donor

toenemen van het aantal orgaan- en weef-

Wanneer een potentiële donor overlijdt

zouden willen worden, verzuimen zich

seltransplantaties en het laten afnemen van

die jonger is dan zestien jaar, dan gaat

als donor op te geven. Uit verschillende

de wachttijden voor orgaantransplantatie.

de donatie alleen door als ouders of

onderzoeken is gebleken dat 75 procent

STNu! is in principe voorstander van een

voogd geen bezwaar maken.

van de Nederlanders donor zou willen zijn.

geen-bezwaarsysteem (= het Belgische

Er zijn mensen die donor (willen) wor-

Ongeveer zeven miljoen van hen hebben

systeem). STNu! vindt het Actief Donor

den, omdat ze bijvoorbeeld vinden dat

zich echter niet laten registreren. Daardoor

Registratiesysteem (ADR) een goed alterna-

ze na hun overlijden toch niets meer

is er een tekort aan orgaandonoren in

tief. Via het ADR wordt iedere Nederlander

aan hun organen en weefsels hebben.

Nederland. Een neveneffect is, dat steeds

verplicht zich te laten registeren, maar

Zij helpen mensen die wachten op

meer Nederlanders naar België gaan, omdat

de keuze over de donatie blijft vrij.

een orgaan of weefsel. Andere mensen

daar meer organen beschikbaar zijn dan in

Nederlanders wordt dan verzocht binnen

kennen iemand die getransplanteerd

Nederland.

een vastgestelde termijn uit vier (nu al

is en worden daardoor geïnspireerd om

In principe kan iedereen toestemming

bestaande, zie kadertekst op pagina 6)

orgaandonor te worden. Bij geregi-

geven voor orgaan- en weefseldonatie,

mogelijkheden te kiezen wat zij wensen.

streerde donoren wordt voorkomen dat

ongeacht gezondheid en leeftijd. Een arts

Bij geen reactie wordt men in het systeem

nabestaanden moet worden gevraagd of

stelt op het moment van overlijden vast

ingeschreven als potentiële donor. Artsen

zij toestemming geven voor donatie.

of iemand daadwerkelijk donor kan zijn.

kunnen vervolgens altijd nagaan, of en hoe

Beoordelingsfactoren daarbij zijn moment,

iemand geregistreerd staat.

NIBHV Veiligheid 45 2011

Huidige kabinetsstandpunt

name van het aantal orgaantransplantaties

Begin februari 2011 schreef minister

gaan bewerkstelligen door zich te richten

Schippers (VVD) van Volksgezondheid in een

op de ziekenhuizen. Als orgaandonatie in

brief aan de Tweede Kamer dat zij vasthoudt

alle ziekenhuizen prioriteit krijgt en alle

aan het huidige donorregistratiesysteem.

betrokken zorgverleners en bestuurders zich

Onderzoeken tonen volgens haar niet over-

bewust zijn van hun verantwoordelijkheid,

tuigend aan, dat een ander donorregistra-

kan het aantal orgaantransplantaties struc-

tiesysteem tot meer donoren zou leiden. Zij

tureel hoger worden, aldus de minister.

is van mening dat een overgang naar een

Tot en met dit jaar loopt nog de campagne

geen-bezwaarsysteem (al dan niet via het

‘Nederland zegt Ja’. Het doel van deze

ADR) een inbreuk op het zelfbeschikkings-

overheidscampagne is om mensen die na

recht zou betekenen. Die inbreuk vindt

hun overlijden organen willen afstaan

Schippers alleen te rechtvaardigen, als het

aan te spreken en ze te helpen hun keuze

een ontegenzeggelijke en aanzienlijke toe-

te maken en deze vast te leggen in het

name van het aantal donoren oplevert. En

Donorregister. In 2010 verwerkte het

dat effect zou uit onderzoeken niet geble-

Donorregister bijna 233.000 registraties. In

ken zijn. Minister Schippers wil een toe-

totaal zijn er 5,5 miljoen mensen geregistreerd. VEILIGHEID ging naar Sterksel in NoordBrabant om te praten met Gerda Vinck. Naast haar dagelijkse werkzaamheden op een kinderdagverblijf, is zij één van de voorlichters uit de ‘Voorlichtingspool’ van de STNu!. Die voorlichters brengen orgaandonatie onder de aandacht van kleine groepen.

Bijna ieder lid van de ‘Voorlichtingspool’ van de STNu! heeft een reden om voorlichting te geven over orgaan- en weefseldonatie. Het overlijden van uw echtgenoot veertien jaar geleden was voor u indirect die reden? Donorcodicil.

Gerda Vinck: “Dat klopt. Nadat mijn echtgenoot ’s nachts een hersenbloeding had gekregen, kwam daar een hartstilstand bovenop. Samen met de huisarts ben ik toen

Werking donorregistratiesysteem Als een potentiële donor overlijdt, is de arts wettelijk verplicht het Donorregister te raadplegen. Het Donorregister is daarom 24 uur per dag, 7 dagen per week raadpleegbaar voor artsen. De Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) is de schakel in dit proces. Artsen raadplegen het Donorregister via de NTS, waarbij een strikt protocol wordt gevolgd. Via het huidige donorregistratieformulier is een van de volgende besluiten over orgaan- en weefseldonatie vast te leggen. Keuze 1: Ja, ik geef toestemming. Ik stel mijn organen en weefsels na mijn overlijden wel beschikbaar voor transplantatie. Keuze 2: Nee, ik geef geen toestemming. Ik stel mijn organen en weefsels na mijn overlijden niet beschikbaar voor transplantatie. Keuze 3: Mijn nabestaanden beslissen. Ik laat de beslissing over aan mijn familie en eventuele partner. Mijn nabestaanden beslissen of mijn organen en weefsels beschikbaar zijn voor transplantatie. Keuze 4: Een speciﬁeke persoon beslist. Ik laat de beslissing over aan iemand anders. Hieronder geef ik aan wie de beslissing mag nemen na mijn overlijden. De onderstaande persoon beslist of mijn organen en weefsels beschikbaar zijn voor transplantatie.

begonnen met reanimeren. Vervolgens is

teerd. Soms staat er bij aan welke ziekte of

mijn echtgenoot in een reanimatieambulan-

gebrek de persoon leed. Uiteraard zonder

ce naar het ziekenhuis vervoerd. Daar is hij

diens naam bekend te maken. Ieders ano-

’s middags op 49-jarige leeftijd overleden.

nimiteit is altijd gewaarborgd, naar twee

Mij werd toen gevraagd of ik zijn organen

kanten. Wel worden geslacht, leeftijd en de

wilde afstaan. Dat was in 1997, een jaar

eventueel door de ontvanger doorgebrachte

voordat de Wet op de Orgaandonatie van

tijd op de wachtlijst in de brief opgenomen.

kracht werd. Na lang beraad heb ik inge-

In ons geval ging het om twee nieren, het

stemd met het verzoek van de arts.”

hart en twee hoornvliezen. Daarmee heeft mijn echtgenoot vijf mensen een tweede

Was u toen op de hoogte van het standpunt van uw echtgenoot aangaande donatie?

leven gegeven.”

waarvoor ik overigens ruim de tijd kreeg

Zou u willen dat de ontvangers niet anoniem waren? Dus dat u precies zou weten wie de organen en weefsels van uw echtgenoot hebben gekregen?

van de arts, zag ik in mijn herinnering mijn

Gerda Vinck: “Absoluut niet. Dat kan

echtgenoot met zijn handen in zijn zakken

tot onverkwikkelijke toestanden leiden.

voor het raam van onze woonkamer naar

Bovendien, stel dat ik zou weten, bij wie

buiten kijken, terwijl hij zei: ‘Als het zover

bijvoorbeeld het hart van mijn echtgenoot

is met mij, mogen ze alles van me hebben.’

is getransplanteerd en die persoon komt te

Toen kon ik de arts laten weten, dat het

overlijden, dan heb ik misschien weer intens

goed was.”

verdriet over iemands dood.”

In samenspraak met uw kinderen? Gerda Vinck: “Ja, het besluit heb ik samen

Voelt u weleens spijt over uw toestemming?

met mijn twee zonen genomen. Dat wil

Gerda Vinck: “Nooit. Ik sta er na veertien

ik iedereen aanraden. Bespreek als naaste

jaar nog altijd voor de volle honderd pro-

(bloed)verwanten dit onderwerp open met

cent achter. Ik ben er nu trots op dat ik

elkaar.”

meteen ben begonnen met reanimeren,

Gerda Vinck: “Nee, niet direct. Registratie bestond nog niet. Maar na enig nadenken,

Gerda Vinck.

‘Als het zover is met mij, mogen ze alles van me hebben.’

waardoor de organen van mijn echtgenoot

Hoe was de rol van het ziekenhuis?

het leven van anderen hebben gered.”

Gerda Vinck: “De begeleiding tot het beslis-

tijd nadenken in een aparte ruimte stemde

Hoe kwam u ertoe om daadwerkelijk toe te treden tot de ‘Voorlichtingspool’ van de STNu!?

ik in. Vervolgens zijn we naar huis gegaan.

Gerda Vinck: “Na een rouwproces van een

De volgende dag zag ik mijn echtgenoot

jaar of drie kwam ik erachter dat ik het

opgebaard terug in het mortuarium. Dat

belang van orgaan- en weefseldonatie bre-

proces wordt nu veel meer begeleid door

der wilde uitdragen. Dat kan onder meer via

het ziekenhuis. Ieder Nederlands ziekenhuis

de STNU!, die ook trainingen geeft aan de

heeft tegenwoordig een donatiefunctionaris

voorlichters en ons ondersteunt bij de pr.

die mensen informatie en nazorg geeft, als

Naast het geven van voorlichting sta ik op

daaraan behoefte bestaat.”

beurzen en neem ik deel aan speciale voor-

singsmoment was keurig, maar de vragen drongen niet echt tot mij door. Na een korte

lichtingsweken. Orgaandonatie moet breed

Werd u verteld welke organen uw echtgenoot doneerde?

bespreekbaar zijn. In het bijzonder mensen

Gerda Vinck: “Nee, niet direct. Dat wordt

de ander wel of geen donor wil zijn en welk

binnen twee maanden schriftelijk bekend

standpunt hij inneemt. Van de ongeveer

gemaakt aan de naaste familie van de donor.

vijftig voorlichters hebben er 45 zelf weef-

Erbij wordt vermeld bij wat voor persoon de

sel of organen getransplanteerd gekregen

organen en/of weefsels zijn getransplan-

of het zijn de naasten van ontvangers. De

NIBHV Veiligheid 45 2011

die elkaars naasten zijn moeten weten of

overigen zijn nabestaanden van een donor.

Donoren redden levens

Gemiddeld geef ik eens in de twee weken

In 2010 hebben in Nederland 216

voorlichting.”

mensen na hun dood een of meerdere organen afgestaan. Hiermee zijn 639

Aan wie wordt voorlichting gegeven?

patiënten geholpen die op de wachtlijst

Gerda Vinck: “Aan allerlei soorten groe-

voor een orgaantransplantatie stonden.

pen door heel Nederland. Scholen, EHBO-

In 2009 waren er 215 donoren voor 634

verenigingen, vrouwenorganisaties,

transplantaties. Het aantal orgaan-

Rotaryclubs enzovoort. Iedere voorlichting-

transplantaties verricht met medewer-

bijeenkomst wordt kosteloos verzorgd, op

king van levende donoren is in 2010

een bescheiden kilometervergoeding na.

met dertien procent toegenomen, van

Uiteraard zijn giften aan de stichting altijd

420 naar 476. De organen hart, lever,

van harte welkom.”

longen, nieren, alvleesklier en dunne darm kunnen worden getransplanteerd. Het aantal wachtende patiënten voor organen is in 2010 gestegen. De totale

“Bespreek als naaste (bloed)verwanten dit onderwerp open met elkaar.”

wachtlijst per 1 januari 2011 is met vier procent gegroeid naar 1344 personen. Op 1 januari 2010 waren dat er 1288. Het aantal postmortale weefseldo-

Zijn de voorlichtingsbijeenkomsten succesvol?

noren is in 2010 licht gestegen naar

Gerda Vinck: “De meeste reacties zijn posi-

na de dood gedoneerd kunnen worden

tief. We organiseren ongeveer driehonderd

zijn: hoornvliezen, huid, hartkleppen,

bijeenkomsten per jaar en dat aantal neemt

bloedvaten, botweefsel en pezen. Om

nog steeds toe. Iedereen kan rechtstreeks

weefseldonor te kunnen zijn, hoeft

contact met ons zoeken.”

iemand niet per se in een ziekenhuis te

1554, van 1497 in 2009. Weefsels die

overlijden, zoals dat wel noodzakelijk

Sommige mensen staan negatief tegenover orgaan- en weefseldonatie, anderen hebben vooroordelen. Soms bestaat er bijna weerzin. Hoe gaat u daarmee om?

is bij orgaantransplantatie. Ook is er na het overlijden bij het uitnemen van weefsels meer tijd beschikbaar.

Gerda Vinck: “Ik laat eerst de feiten en cijfers zien. Vervolgens ga ik in op misverstanden. Mensen kunnen vragen stellen. Sommige mensen zijn bang voor het onbe-

doneren, hebben nooit gereageerd op de

kende. Andere mensen, vaak mannen, hou-

oproep tot registratie. Vaak uit gemak-

den het onderwerp op afstand. Er bestaat

zucht.”

nog veel struisvogelpolitiek. Uitvoerige informatie kan ongegronde angst wegne-

Speelt geloof een rol?

men. Ik wijs de mensen ook de weg naar

Gerda Vinck: “Vrijwel iedereen vindt dona-

allerlei informatieve websites.”

tie een vorm van naastenliefde. Dus je zou denken dat juist gelovige mensen zullen

Er staan in Nederland ruim 1300 mensen op de wachtlijst voor organen. Daarvan sterven er ieder jaar ongeveer 250. Bij gebrek aan organen?

doneren. En nergens staat geschreven dat

Gerda Vinck: “Ja, maar dat komt in wezen

of vooroordelen. Mensen zijn bijvoorbeeld

je geen orgaan- of weefseldonor mag zijn. Zoals eerder gezegd, meestal komt het niet laten registreren voort uit laksheid, angst

door het gebrek aan geregistreerde dono-

bang dat artsen in ziekenhuizen hen eerder

Donorhuid wordt bewerkt in de Huidbank van de

ren. Er zijn dus veel meer donoren nodig.

dood laten gaan als ze donor zijn. Volkomen

Brandwonden Stichting.

Miljoenen mensen die best zouden willen

onterecht natuurlijk.”

Is transplantatie altijd mogelijk?

plegen, wordt er meestal ook niet getrans-

moet donor zijn. Als je het niet wilt, moet

Gerda Vinck: “Postmortale orgaandona-

planteerd. Een gemiste kans, want ook aan

je dat laten weten. Als die invoering niet

tie kan alleen plaatsvinden als de donor

weefsels is in Nederland grote behoefte.

op korte termijn haalbaar is, zou ik het

in een ziekenhuis overlijdt, omdat daar

Denk alleen maar aan huid voor onze

donorregistratieformulier zo aanpassen, dat

beademingsapparatuur aanwezig is. Bloed

brandwondencentra. Persoonlijk vind ik

de uiteindelijke beslissing niet meer door

en zuurstoftoevoer zijn immers essentieel

dat huisartsen zich ook wat dit onderwerp

een andere persoon kan worden genomen.

voor de organen. Komen mensen buiten een

betreft open en dienstbaar moeten opstel-

Dus keuze 3 en 4 worden dan geschrapt

ziekenhuis te overlijden, dan kunnen alleen

len. Misschien hebben ook zij meer behoefte

(zie kadertekst ‘Werking donorregistratie-

nog weefsels worden afgenomen.”

aan voorlichting?”

systeem’, red.). Verder zou ik proberen alle

Wat schrijft het donorschapprotocol voor als een ziekenhuis vermoedt dat iemand op korte termijn komt te overlijden?

Hoe wordt een match gemaakt tussen donor en ontvanger?

Gerda Vinck: “Ziekenhuizen spelen een cru-

den aangesloten bij Eurotransplant. Deze

Er loopt al een tijdje een campagne. ‘Nederland zegt Ja’.

ciale rol. Ieder ziekenhuis zou dan contact

stichting wijst zoveel mogelijk mensen op

Gerda Vinck: “Dat klopt en iedere campagne

moeten zoeken met het Donorregister om

wachtlijsten een passend orgaan toe. Triest

is er één. Toch vind ik dat je dit onderwerp

te weten te komen of degene die op sterven

is dat mensen die hoog op een wachtlijst

niet kunt ‘uitventen’ op straat. Het ver-

ligt, geregistreerd staat en welke keus hij

staan soms niet meer aan de beurt komen.

draagt geen politieke campagne. Je moet

heeft gemaakt. Uiteraard spreekt de arts

Dat komt omdat de artsen het niet meer

mensen niet zonder enige omzichtigheid de

ook met de naaste familie, want die heeft

verantwoord vinden om een orgaan bij hen

vraag stellen of ze al donor zijn of dat wil-

altijd het laatste woord. Overigens gaat

te plaatsen, omdat ze daarvoor te ziek zijn.

len worden. Het moet integer, via het geven

een nabestaande slechts zelden in tegen de

Stel je eens voor, je bent na lang wachten

van informatie door middel van een grondi-

nadrukkelijke (vastgelegde) wens van de

eindelijk aan de beurt, maar de transplanta-

ge inleiding. Het onderwerp is te precair en

overledene. Na ieder positief donatiebericht

tie die je leven kan redden gaat plotseling

te ethisch. Je moet je kwetsbaar opstellen

staat meteen een transplantatieteam stand-

niet door, omdat je te verzwakt bent. Dat is

als voorlichter.”

by.”

toch vreselijk! Zolang er wachtlijsten zijn,

Nederlanders te bereiken die nog nooit over dacht.”

Gerda Vinck: “Nederland is samen met België en nog vijf andere Europese lan-

ga ik door met voorlichting geven.”

Na overlijden buiten een ziekenhuis zijn organen niet te transplanteren, maar weefsels nog wel. Wordt die mogelijkheid optimaal benut?

orgaan- en weefseldonatie hebben nage-

De website van de Nederlandse Transplantatie Stichting, www.transplantatiestichting.nl, geeft een ruim overzicht van

bijzonder huisartsen zijn daarbij belangrijk.

Het onderwerp staat al lang op de agenda van de Nederlandse politiek, maar die is verdeeld over dit onderwerp. Stel dat u minister-president wordt. Wat is uw eerste daad?

Als een huisarts na het overlijden van zijn

Gerda Vinck: “Ik zou onmiddellijk het

nabestaanden en orgaan- en weefselontvan-

patiënt verzuimt het Donorregister te raad-

Belgische donorsysteem invoeren. Iedereen

gers. (JK)

Gerda Vinck: “Ik heb mijn twijfels. In het

achtergronden en cijfers over orgaan- en weefseldonatie. Op de website van de STNu!, www.stnu.nl, staan naast inlichtingen ook veel realistische verhalen van donoren,

Spanje koploper donaties In 2010 was Spanje voor het negentiende jaar op rij het land met de meeste donoren en de meeste uitgevoerde transplantaties. Volgens cijfers van de Spaanse Organisatie voor Transplantatie waren er in 2010 1502 donoren, die 3773 transplantaties mogelijk maakten. Spanje had in 2010 32 donoren per miljoen inwoners; Nederland heeft er grofweg dertien per miljoen inwoners. Het betreft hier alleen de overleden donoren. Spanje kent het geen-bezwaarsysteem van donorregistratie. Het land maakt geen deel uit van de Stichting Eurotransplant International. Eurotransplant is een organisatie die actief is in zeven Europese landen. Belangrijkste doel is om zoveel mogelijk mensen op wachtlijsten een passend orgaan toe te wijzen. Eurotransplant verzorgt onder meer in Nederland en België de verdeling van postmortale organen.

NIBHV Veiligheid 45 2011

Dagelijks zijn tientallen sleepboten op diverse plaatsen met allerlei soorten ‘slepen’ in de weer. Ondanks de aanwezige risico’s en op de loer liggende incidenten gebeuren er betrekkelijk weinig ongelukken met sleepboten. Half november 2010 ging het wel mis. Een ongeluk met fatale aﬂoop trok internationale aandacht. Bij Hoek van Holland was een sleepboot omgeslagen; twee bemanningsleden verdronken.

We keep you connected

NIBHV op bezoek bij… KOTUG International B.V.

(v.l.n.r.) Jan Wolter Ouwehand, directeur NIBHV, Daan Merkelbach en Ard-Jan Kooren.

VEILIGHEID ging naar de vestiging van een

door de Noordersluis in IJmuiden. Via het

andere sleeprederij, KOTUG International

Noordzeekanaal zijn ze na twee dagen in

B.V., in Rotterdam en sprak met Ard-

Amsterdam. Daar worden ze ‘geparkeerd’

Jan Kooren, president CEO, en met Daan

nabij de bestaande Coentunnel. Per keer

Merkelbach, nautisch en KAM (Kwaliteit,

wordt één tunnelelement vervoerd. Het

Arbo en Milieu) manager. Vervolgens werd

transport vindt plaats met sleep- en duw-

een gedeelte van de KOTUG-vloot aan de

boten in diverse samenstellingen. KOTUG

ligplaats in het westelijk havengebied

draagt haar steentje bij via rotortugs (RT’s)

bezocht. Eén van de schippers verzorgde

met tachtig ton trekkracht die het transport

een korte demonstratievaart.

tot aan de ligplaats verzorgen.”

Voordat het gesprek met de leiding van

Sleepwerk

KOTUG International begint, moet Daan

Het verslepen van de tunnelelementen voor

Merkelbach zich eerst nog even per

de Tweede Coentunnel is voor KOTUG goed

computer bezighouden met een bijzonder

te doen, maar valt toch enigszins buiten

transport over water. KOTUG is namelijk

de dagelijkse bezigheden. Directeur Ard-

ingehuurd om een aantal grote elementen

Jan Kooren zegt dat KOTUG vooral allerlei

voor de Tweede Coentunnel in Amsterdam te

soorten (zee)schepen assisteert bij het in-

verslepen.

en uitvaren van de havens in Rotterdam,

Korte tijd later vertelt Merkelbach dat het

Hamburg en Bremerhaven.

SLEEPBOOT OMGESLAGEN (Rotterdam, 11 november 2010) In zware storm is rond 16.00 uur een sleepboot bij Hoek van Holland omgeslagen. Alle vijf opvarenden kwamen in het water terecht, drie van hen zijn gered. Naar de andere twee opvarenden wordt met verschillende hulporganisaties gezocht. Een van de opvarenden heeft zijn been gebroken, meldt een woordvoerder van de Koninklijke Reddingsmaatschappij. De sleepboot, de Fairplay 22, hoort toe aan Fairplay Towage B.V. De reddingsboten van Hoek van Holland en Ter Heijde zijn ingezet door het Kustwachtcentrum in IJmuiden. Ook een vliegtuig en een helikopter zoeken naar de opvarenden. Brandweer, politie en ambulances zijn eveneens ter plekke. Het ongeluk had plaats nabij de Berghaven, ongeveer honderd meter van het strand. De sleepboot was de Stena Britannica, een veerboot van Stena Line, aan het assisteren, toen hij omsloeg.

gaat om de voorbereiding van het tweede transport van de in totaal vier elementen.

Kooren: “KOTUG is opgericht in 1987. De

Merkelbach: “Elk element is 178,5 meter

sleepvaart in de Rotterdamse haven was

lang en dertig meter breed. Het heeft een

tot die tijd in handen van het bedrijf Smit

diepgang van negen meter. Het transport

Internationale, dat in wezen het mono-

van de vier tunnelelementen vindt plaats

polie op het sleepwerk had. Mijn vader

tussen half maart en eind april. De ele-

(Ton Kooren, red.), die Sleepdienst Adriaan

menten komen vanuit het bouwdok bij

Kooren in 1968 overnam en toevoegde aan

Barendrecht na een tocht over de Oude

zijn andere maritieme bedrijven, heeft hard

Maas, de Nieuwe Waterweg en de Noordzee

moeten knokken om het bedrijf in stand te

NIBHV Veiligheid 45 2011

houden. Toen de Deltawerken, waar sleep-

geeft iedere sleepboot drie keer per dag

dienst Adriaan Kooren alles verzorgde wat

bijstand. Het is voor onze bemanningsleden

op het water rondvoer, voltooid waren, was

altijd één week op (met slapen aan boord)

het plan om havensleepdiensten te gaan

en één week af.”

beginnen in Rotterdam. Het bedrijf wist

Daan Merkelbach vult aan: “Uiteraard hou-

een plaatsje in Rotterdam te veroveren en

den wij ons daarbij aan de vaar- en rusttij-

het monopolie van Smit te doorbreken,

den, zoals geregeld in de arbeidstijdenwet.

Zoeken naar vermiste schipper gestopt

vooral toen mijn vader in 1988 in één klap

Ieder bemanningslid moet minstens tien uur

zes uit Amerika overgevaren sleepboten

rust per 24 uur, waarvan acht uur ononder-

(Rotterdam, 13 november 2010)

kon inzetten. De bedrijfsnaam KOTUG is

broken. Drie keer per week mag dat zes uur

een samentrekking van Kooren en tug

zijn, als die drie keer twee uur vervolgens

(tug is het Engelse woord voor sleepboot,

maar wel worden gecompenseerd.”

red.). Ons bedrijf is inmiddels in het bezit

Ard-Jan Kooren: “Uiteindelijk heeft de

van een groot aantal gecertificeerde (vei-

kapitein op ieder schip hierover het laatste

ligheids)kwalificaties, zoals het Lloyd’s

woord. Een grote mate van flexibiliteit bij

Certificate ISO9001:2008, het ISM Document

iedereen is vanzelfsprekend een belangrijk

of Compliance voor de kantoororganisatie

onderdeel van het werk. Een plotselinge

en het ISM Safety Management Certificate

onderbreking van de werkzaamheden kan

op de grotere sleepboten. ISM staat voor

zorgen voor groot gevaar voor bemanning

International Safety Management, het

en sleep. Onze planner houdt overigens

regelt alles op het gebied van veiligheid op

ieders werktijd nauwgezet bij. Behalve een

schepen. ISM is ontstaan na de ramp met

flexibele instelling is kwaliteit belangrijk.

de Herald of Free Enterprise, die in 1987

Zowel van de te leveren diensten als van ons

bij Zeebrugge kapseisde en waarbij 193

personeel. KOTUG besteedt veel aandacht

slachtoffers vielen. Onze Rotterdamse vloot

aan cursussen en bijscholing. Verder inves-

bestaat uit elf boten. Gemiddeld genomen

teren we veel om onze vloot duurzaam en

Duikers zijn gestopt met het zoeken naar de kapitein in een omgeslagen sleepboot bij Hoek van Holland. Het lichaam van de Belg is niet gevonden. Volgens een woordvoerder van de politie is de sleepboot naar de Waalhaven verplaatst. Duikers van een bergingsmaatschappij hebben in de omgeslagen boot gezocht naar de schipper, maar die is niet aangetroffen. Het lichaam van de Poolse machinist spoelde gisteren aan op het strand van ‘s-Gravenzande. Verwacht wordt dat vandaag kan worden begonnen met het kantelen van de sleepboot.

zelfvoorzienend te laten varen. We hebben

dat standaard krijgt. Goede kennis van het

in 2009 de binnenvaart brandstofcompetitie

schip is essentieel. Hij wijst daarbij op de te

gewonnen en in 2010 had een van onze

nemen maatregelen in geval van nood en op

schepen de individuele prijs. We zijn als eer-

alle op de boot aanwezige veiligheidsvoor-

ste overgestapt op dure, maar milieuvrien-

zieningen. Zoals onder meer: hittemelders,

delijke gasolie die zwavelvrij is. We willen

branddekens, noodafsluiters, reddingslijnen,

gebruik gaan maken van nieuwe technieken

noodsignalen, extra noodradio’s, reddings-

en we bestuderen de mogelijkheid van

vlotten, zwemvesten, brandluiken, veilig-

hybride systemen. Innovatief bezig zijn is

heidsluiken en -deuren die toegang bieden

belangrijk. Volledig elektrische boten met

tot een ontsnappingsschacht, defibrillato-

een eigen windmolen op de kade, is onze

ren, Eerste hulpkisten en ademmaskers.

toekomstdroom.”

De medische en brandtechnische opleiding en training van scheepsbemanning gaat

Kantoor

veel verder dan die van de kantoormede-

Tijdens een rondgang door het kantoor van

werkers. Iedere kapitein wordt intern door

KOTUG aan de Parklaan in Rotterdam wijst

KOTUG opgeleid. Regelmatig is er een inter-

Daan Merkelbach op de vele aanwezige

actieve oefening met de vloot. Tijdens een

Demonstratievaart

extra brandblussers. Merkelbach: “Verder

dergelijke oefening vaart er bijvoorbeeld

Jan van Straten is kapitein op de ‘RT Magic’.

hebben we op iedere verdieping AED’s,

een sleepboot op een zandbank, waardoor

Tijdens een korte vaart toont hij de moge-

waarvoor vrijwel alle medewerkers ieder

een bemanningslid bewusteloos raakt. Via

lijkheden van zijn schip. In het kort komt

jaar ondersteunende cursussen volgen.

het veiligheidsprotocol wordt de oefening

het erop neer dat hij de Magic met haar

We houden regelmatig ontruimingsoefe-

vervolgens afgewerkt. Zo gaat het ook met

6300 pk zo kan manoeuvreren dat ieder

ningen, waarbij iedereen zijn taken goed

brandoefeningen, oefening schip verlaten of

gewenst plekje te bereiken is. Rustig afme-

kent. Er is een ontruimingsorganisatie,

met man overboord oefeningen.

ren tot op de vierkante centimeter is geen

inclusief ontruimingsplan. Tijdens een ont-

enkel probleem en het schip draait moei-

ruimingsoefening zetten we bijvoorbeeld

Volgens Merkelbach is KOTUG mede daardoor

teloos in een oogwenk 360 graden in de

een rookgenerator in de centrale hal, zodat

tot nu toe grote incidenten bespaard geble-

rondte. Ook met zes knopen ‘dwars uitvaren’

iedere aanwezige gedwongen wordt om één

ven.

is een fluitje van een cent (één knoop is

van de nooduitgangen te gebruiken. Ieder nieuw personeelslid krijgt uitleg over de noodprocedure. Die procedure staat ook op een handzaam instructiekaartje voor alle kantoormedewerkers. Uiteraard is de calamiteitenorganisatie afgestemd met de op de bovenste etages van dit pand gevestigde bankonderneming, waarmee nauw wordt samengewerkt in geval van nood. Uit onze RI&E is onlangs naar voren gekomen, dat wij al onze ontruimingsmedewerkers binnenkort een nieuwe BHV-cursus moeten laten volgen. Zij hebben allen een veel zwaardere, op de zeevaart gerichte cursus gedaan, maar dat is al weer even geleden. Alle technische (preventie)middelen zijn keurig op orde. De Arbeidsinspectie heeft onlangs alles in orde bevonden.”

Aan boord Aan boord van de afgemeerde ‘RT Adriaan’ geeft Daan Merkelbach een kennismakingsrondje, zoals ieder nieuw bemanningslid NIBHV Veiligheid 45 2011

Verdronken sleepbootkapitein gevonden (ROTTERDAM, 26 NOVEMBER 2010) De drenkeling die op de wal van het Noorderhoofd werd gevonden, is de Belgische kapitein van de sleepboot, Fairplay 22, die eerder omsloeg bij Hoek van Holland. De man werd door een voorbijgangster gevonden. De kleding van de man kwam overeen met de beschrijving van de kleren die de vermiste kapitein aanhad. Later werd zijn identiteit bevestigd.

één zeemijl per uur; een zeemijl is precies

ten goede veranderd. Toch moet je altijd

1852 meter; een knoop is dus een snelheid

scherp blijven, ondanks alle persoonlijke

van 1,852 kilometer per uur, red.).

beschermingsmiddelen. Het ongeluk vorig

Schipper Van Straten die al 35 jaar vaart,

jaar met de Fairplay 22 (geen sleepboot van

waarvan ruim twintig jaar als kapitein,

KOTUG, zie krantenknipsels, red.) heeft

vertelt dat de bemanning speciale sleep-

ook ons nog eens extra met de neus op de

klussen, zoals de tunnelelementen voor de

feiten gedrukt. Een drenkeling is zo uit

Tweede Coentunnel, van tevoren goed met

zicht, zeker in zwaar weer. Dat is helaas

elkaar doorspreekt. “Goede afspraken, naar

maar weer eens gebleken. Gelukkig is er bij

elkaar luisteren, wederzijds vertrouwen

ons een goede registratie, zodat bekend is

en kunnen anticiperen op onverwachte

wie zich op welk moment en op welke plek

gebeurtenissen zijn belangrijk aan boord.

aan boord bevindt. Bij een calamiteit kan

Er moet een sfeer zijn van: één voor allen,

dit direct worden doorgegeven aan de hulp-

allen voor één. Ik hecht erg aan veiligheid,

diensten.”

dus iedereen moet weten waar alles zit en

De slogan van KOTUG, we keep you connec-

hoe alles werkt. Zeker in geval van nood.

ted, gaat duidelijk in meer dan één opzicht

Geen boot is hetzelfde, dus ieder nieuw

op. (JK)

bemanningslid krijgt altijd eerst uitgebreide uitleg, voordat er gevaren wordt. Wat veilig-

Zie ook www.kotug.nl

heid betreft, is er in twintig jaar heel wat

Schipper Jan van Straten.

BHV op maat bij Argos Zorggroep

In de regio Rotterdam biedt Argos Zorggroep ouderenzorg aan

VEILIGHEID ging naar de hoofdlocatie in Schiedam en sprak met de voor de

vanuit dertien locaties, met diverse voorzieningen. De zorgverlening bestaat uit zorgcentra, verpleeghuizen, dagverzorging en thuiszorg,

bedrijfshulpverlening verantwoordelijke functionarissen. Zelfs de kantoren van deze hoofdlocatie blijken niet te ontkomen aan

waar ongeveer 2300 medewerkers zich inzetten voor totaal circa 1400 cliënten. Na de fusie van enige jaren geleden heeft Argos ﬂink

de organisatiebreed ingezette moderniseringsslag, want overal lopen bouwvakkers en verhuizers. Vleugel voor vleugel wordt leeg-

geïnvesteerd in gebouwen en organisatie. Ook de BHV-organisatie is

gehaald, gerenoveerd en heringericht. Met

daarbij tegen het licht gehouden.

op de achtergrond het geluid van boormachines en andere lawaaiige apparaten geeft Wilfred Schouten tekst en uitleg. Schouten is manager facilitair bedrijf en als MT-lid verantwoordelijk voor het BHV-beleid. Ook aanwezig is Ed van Nieuwenhoven, de centrale Projectleider BHV van Argos Zorggroep.

NIBHV Veiligheid 45 2011

“De belangrijkste rol van de receptie is het intern en extern ondersteunen van de communicatie met de hulpverleners.”

Ed van Nieuwenhoven (links) en Wilfred Schouten.

Welke relatie is er tussen de vele verbouwingen en BHV?

Hoe is er ingespeeld op het zorg-opmaat beginsel uit de nieuwe Arbo-wet?

Wat heeft die BHV-RIE concreet opgeleverd?

Wilfred Schouten: “Argos Zorggroep werkt

Ed van Nieuwenhoven: “In de recent gewij-

Wilfred Schouten: “Gebleken is dat op

aan een warme en professionele organisatie

zigde wetgeving worden inderdaad geen

detailniveau, maar ook op structureel

voor ouderenzorg in onze regio. Dit onder

concrete eisen meer gesteld aan de opzet

niveau, diverse verbeteringen mogelijk en

het centrale thema ‘Een leven met kleur‘. De

van de BHV-organisatie, maar wordt juist

nodig zijn. Dit betreft technische, maar ook

drie pijlers daarbij zijn verantwoord, integer

maatwerk voorgeschreven. Voor ons was

organisatorische zaken zoals taakverde-

en professioneel. Inderdaad: VIP. Eén van de

vooral onduidelijk of het aantal bedrijfs-

ling, opleiding en oefening, materialen en

vele prioriteiten binnen deze VIP-zorg is een

hulpverleners per locatie voldoende was

procedures. Daarnaast is de factor ‘gedrag’

gedegen organisatie voor bedrijfshulpverle-

om als werkgever aantoonbaar te kunnen

erg belangrijk naast de aanwezige techni-

ning (BHV), want zonder goede BHV geen

maken dat wordt voldaan aan onze zorg-

sche en organisatorische voorzieningen.

professionele zorg. We hebben daartoe in de

plicht. Mede gezien de actuele aandacht

Brandcompartimentering is geweldig, maar

afgelopen jaren diverse activiteiten ontwik-

voor het onderwerp binnen de zorgbranche

als er vervolgens bijvoorbeeld een medicij-

keld, waaronder het bouwkundig aanpassen

hadden wij behoefte aan een concreet

nenkar voor een klapdeur komt te staan,

van diverse locaties conform de eisen van

beleidsvoorstel. Daartoe is door middel van

verdwijnt het voordeel van deze technische

het Bouwbesluit en het Gebruiksbesluit,

een onafhankelijk extern onderzoek een

voorziening.

het verzorgen van opleiding en training

concreet en onderbouwd advies ontvangen

Per locatie is op basis van de BHV-RIE een

van bedrijfshulpverleners, het opstellen van

voor het benodigd aantal bedrijfshulp-

lijst van verbeterpunten opgesteld, waarmee

diverse documenten, zoals ontruimingsplan-

verleners voor elk van de dertien locaties

we nu vanuit het facilitair bedrijf hard aan

nen, en het ontwikkelen van een opera-

van zorgen verpleeghuizen. Secundair

de slag zijn om de (brand)veiligheid verder

tionele calamiteitenorganisatie. Daarbij is

zijn ook vele inhoudelijke adviezen ver-

te kunnen verbeteren. Dat is al een grote

tot voor kort uitgegaan van de norm uit

kregen over de verdere verbetering van de

winst. De centrale vraag betrof echter het

de oude Arbo-wet: één BHV’er beschikbaar

organisatie van onze BHV. Dit onderzoek is

aantal minimaal noodzakelijke BHV’ers per

per vijftig aanwezige mensen. Deze norm is

uitgevoerd in de vorm van een specifieke

locatie. Eindresultaat van het onderzoek is,

inmiddels vervallen. Vervolgens was het voor

risico-inventarisatie en -evaluatie gericht

dat in principe voor elke locatie minimaal

ons onduidelijk hoeveel BHV’ers er minimaal

op de bedrijfshulpverlening: een BHV-RIE,

twee BHV’ers en een ploegleider beschikbaar

beschikbaar moeten zijn, mede in relatie tot

waarbij ook gebruik is gemaakt van table-

moeten zijn tijdens alle diensten. Gebleken

de vaak beperkte zelfredzaamheid van onze

top sessies.”

is, dat vanwege de goede brandcomparti-

bewoners.”

mentering en alle aanwezige noodvoorzieningen, elk reëel te verwachten scenario met dit beperkt aantal BHV’ers te bestrijden

valt. Dit resultaat is bovendien getoetst

een digitale Dienst Rooster Planning, waarin

jaarlijks herhaald voor alle medewerkers

tijdens diverse table-top sessies met interne

we alle BHV’ers een kleurtje hebben gege-

en vaak gekoppeld aan een ontruimings-

veiligheids- en BHV-functionarissen.

ven. Zo kan elke planner en locatiemanager

oefening. Verder gaan we een veiligheids-

Tijdens de dagdiensten moeten deze func-

in één oogopslag zien of wordt voldaan aan

campagne starten door via diverse com-

ties echter kunnen worden aangevuld met

onze nieuwe bedrijfsnorm. Lastig wordt

municatiekanalen onze medewerkers ook te

een Receptiefunctie, een Gidsfunctie en een

het bij uitval van een BHV’er door ziekte,

wijzen op hun eigen verantwoordelijkheid.

Opvangfunctie. De belangrijkste rol van de

verlof en dergelijke of bij het ruilen van

Denk bijvoorbeeld aan het vrijhouden van

receptie is het intern en extern ondersteu-

diensten. Afspraak is dat elke BHV’er 1:1

gangen en vluchtwegen en het melden van

nen van de communicatie met de hulpver-

wordt vervangen door een andere BHV’er,

onveilige situaties. Die meldingen worden

leners. De gidsfunctie is bedoeld voor het

maar de planning en controle daarop blijft

altijd besproken in onze veiligheidscommis-

informeren en begeleiden van de externe

natuurlijk mensenwerk. Daarom willen we

sie. Overigens vergeten we onze vrijwilligers

hulpverleners. De opvangfunctie ten slotte

ook een centrale monitoring in het systeem

in dit verband ook niet, aangezien er heel

heeft voornamelijk een coördinerende rol op

inbouwen, zodat we hier in de staf kunnen

wat van deze onmisbare ‘parttimers’ rond-

de verzamelplaats. Tijdens avond- en week-

bewaken of de locaties voldoende dekking

lopen in onze organisatie. Verder houden

enddiensten geldt volgens het onderzoek

hanteren van BHV’ers óók tijdens de WAN-

we maandelijks op elke locatie een veilig-

eveneens een voorkeur voor deze aanvul-

uren. Zonodig kan dan achteraf worden

heidsronde, waarbij de veiligheidsfunctio-

ling met receptie-, gids- en opvangfuncties,

bijgestuurd. Zo kunnen er bijvoorbeeld

naris en/of de BHV-coördinator samen met

voor zover mogelijk. Deze uitkomsten zijn

meer BHV’ers worden opgeleid of diensten

de huismeester, ieder met behulp van een

geaccepteerd door het management en we

anders worden georganiseerd. Maar zeker

eigen specifieke checklist, allerlei zaken

zien een en ander nu dus als een interne

op de kleinere locaties blijft dat altijd een

nalopen, zoals het goed functioneren van de

bedrijfsnorm.”

uitdaging.”

brandcompartimentering en de beschikbaar-

Hoe borgen jullie de aanwezigheid van BHV in de dienstroosters?

Wat merken de medewerkers en de bewoners van deze BHV-update?

Aangezien zij dat standaard doen met een

Ed van Nieuwenhoven: “Dat is een hele klus.

Wilfred Schouten: “Al onze nieuwe collega’s

hun bezoekers dat er proactief aandacht

We hebben gelukkig redelijk veel BHV’ers

ontvangen een algemene BHV-instructie

bestaat voor veiligheid en bedrijfshulpverle-

onder het personeel, maar het blijft lastig

tijdens de centrale introductiedag die elke

ning. Ten slotte worden ook onze bewoners

om te borgen dat tijdens elke dienst, óók

maand wordt georganiseerd. Vervolgens

voorgelicht over preventieve maatregelen en

in de avond-, weekend- en nachtdiensten

ontvangen zij op hun eigen werklocatie een

de wijze van alarmeren bij brand of andere

(WAN), voldoende hulpverleners aanwezig

specifieke instructie van de lokale BHV-

calamiteiten, hoewel dat enigszins lastig is

kunnen zijn. Argos Zorggroep beschikt over

coördinator. Deze lokale instructie wordt

bij psychogeriatrische cliënten.” (RS)

heid van alle noodzakelijke BHV-materialen. BHV-hesje aan, zien ook onze bewoners en

Fotograﬁe: Afdeling PR & Communicatie Argos Zorggroep. Ontmoetingsplein.

NIBHV Veiligheid 45 2011

De zon als

Zodra de temperatuur boven de vijftien graden komt en de hemel onbewolkt is, gaan de T-shirts uit en koestert de mens zich in het zonlicht. Zonlicht werkt positief op het humeur en op het algemeen gevoel van welbevinden. Bovendien wordt vitamine D aangemaakt. Dat gaat botontkalking tegen en bevordert de werking van diverse organen. Al dat zonlicht heeft echter ook een schaduwzijde: de ultraviolette (uv) straling van de zon veroorzaakt huidkanker en staar.

Ultraviolette straling voornaamste oorzaak van huidkanker en staar

arbeidsrisico KWF Kankerbestrijding waarschuwt al jaren

Veruit de gevaarlijkste vorm is melanoom.

voor het risico van teveel zon. In Nederland

Elf procent van de nieuwe gevallen betreft

wordt jaarlijks bij ongeveer 40.000 mensen

deze vorm, maar het is de oorzaak van

de diagnose huidkanker gesteld, waar-

negentig procent van de huidkankersterf-

bij sprake is van een stijgende tendens.

gevallen. Tijdige behandeling kan veel leed

Ongeveer negentig procent van de ontdekte

voorkomen.

huidkanker heeft te maken met de totale hoeveelheid uv-straling die een persoon in de loop van zijn leven oploopt. Het is huidspecialisten een doorn in het oog dat

Snelle signalering en behandeling is noodzakelijk

melanoom.

mensen nog altijd uitgebreid zonnebaden en dat werkgevers het normaal vinden, dat

Staar

buitenwerkers op warme en zonnige dagen

Ook de ogen lopen gevaar door blootstel-

minimaal gekleed aan het werk gaan.

ling aan teveel uv uit zonlicht. Vensterglas, autoruiten, lasbrillen, zonnebrillen en vei-

Soorten huidkanker

ligheidsbrillen bieden bescherming, maar

Uv dringt door in de huid en kan daar het

wie zich ‘gewoon’ in de zon bevindt, loopt

DNA beschadigen, met kanker als mogelijk

een grotere kans op de ontwikkeling van

gevolg. Langdurige en frequente blootstel-

grijze staar (cataract). Het is een vertroebe-

ling, herhaalde verbranding en blootstelling

ling van de ooglens die zelfs kan uitmonden

op jeugdige leeftijd zijn oorzaak van het

in blindheid. Uv doet door zijn hoge energie

ontstaan van huidkanker. De drie belang-

vrije radicalen ontstaan (reactieve stoffen),

rijkste typen zijn melanoom, basaalcelcarci-

die op hun beurt de ooglens aantasten. Ook

noom en plaveiselcelcarcinoom.

het infrarode deel van het zonlicht lijkt

74 Procent van de nieuwe gevallen betreft

effect te hebben. Jaarlijks telt Nederland

basaalcelcarcinoom, de minst kwaadaardige

ruim 60.000 nieuwe gevallen. Het totale

van de drie. Het ontwikkelt zich relatief

aantal patiënten bedraagt hier inmiddels

langzaam en is operatief te verwijderen,

340.000, vooral in de leeftijdsgroep boven

hoewel dat lelijke littekens achterlaat.

de 55 jaar. Operatieve plaatsing van een

Basaalcelcarcinoom ontstaat vooral in direct

nieuwe kunstlens is een in 95 procent van

blootgestelde gebieden, zoals hals, gezicht

de gevallen succesvolle behandelingsmetho-

en handen. De mortaliteit is één procent,

de. Die wordt momenteel 160.000 keer per

wat wil zeggen dat er nagenoeg niemand

jaar uitgevoerd. Welk aandeel blootstelling

aan sterft.

aan uv precies heeft bij het ontstaan van

Plaveiselcelcarcinoom betreft vijftien pro-

staar, is lastig exact vast te stellen.

plaveiselcelcarcinoom.

basaalcelcarcinoom. Foto’s: KWF Kankerbestrijding

cent van de nieuwe gevallen. Het is verantwoordelijk voor negen procent van de sterfgevallen. NIBHV Veiligheid 45 2011

Staar blijkt echter veel meer voor te komen

van de ozonlaag tot staan gebracht, er is

plek. Het is dus mede de verantwoordelijk-

bij volken die zich veel in de open lucht in

nog steeds sprake van een veel grotere hoe-

heid van de werkgever, aldus Hans van den

fel zonlicht bevinden. In de derde wereld is

veelheid uv dan in de eerste helft van de

Hoogen.

het de grootste oorzaak van blindheid.

twintigste eeuw. De effecten daarvan ijlen decennia na, waardoor de grootste golf van

Hoe bent u op het onderwerp gekomen?

De schaduwregel

gevallen van huidkanker en staar nog moet

Van den Hoogen: “Ik heb tien jaar in Spanje

Hoe lager de zon staat, hoe langer de weg

komen. Dermatologen waarschuwen zelfs

gewoond en gewerkt, aan de Costa Brava.

van het zonlicht door de atmosfeer en hoe

voor ophanden zijnde epidemie.

Daar wemelt het van de pensionado’s die

meer dat licht wordt verstrooid en gefilterd.

zich bijna tot op het bot laten bruinen. Dat

Daarbij wordt het grotendeels ontdaan van

Onderzoek

gedrag is enigszins te begrijpen, maar het

het kortgolvig ultraviolet licht, voorname-

Een van de mensen die zich uitvoerig in het

staat in schril contrast met het gedrag van

lijk door absorptie van uv in de ozonlaag.

onderwerp heeft verdiept, is Hans van den

Spanjaarden. Die komen alleen vroeg in de

Hoe hoger de zon aan de hemel staat, hoe

Hoogen. Hij schreef er n 2010 zijn eind-

morgen of laat in de middag op het strand.

korter de weg van het licht door de damp-

scriptie voor de opleiding tot veiligheids-

Bovendien kent men daar de siësta, die er

kring wordt en hoe groter de hoeveelheid uv

kundige over. Van den Hoogen is er na zijn

ook voor zorgt dat je minder in de felle

die passeert. De zonkracht verschilt dus per

onderzoek geheel van overtuigd dat het tijd

middagzon komt. Ik heb me in de tijd dat

land en per jaargetij. De zogeheten scha-

is voor een ommezwaai. De zon is weliswaar

ik daar verbleef steeds meer aangepast en

duwregel zegt dat er beschermingsmaat-

onze vriend en de bron van alle leven, maar

ik heb respect gekregen voor de risico’s van

regelen genomen moeten worden, zodra

we moeten respect hebben voor de risico’s

de zon.”

er schaduwen op de grond te zien zijn die

van ultraviolette straling. In zijn optiek is

korter zijn dan de voorwerpen waardoor ze

de blootstelling aan uv-straling een arbeids-

worden gevormd. Dat betekent: als de zon

risico. Strandgangers en vrijetijdszonaan-

Is het nodig dat er in Nederland zoveel aandacht aan wordt besteed?

onder een grotere hoek dan 45 graden staat.

bidders zijn zelf verantwoordelijk voor de

Van den Hoogen: “Ja. Zowel het klimaat

In Nederland komt dat voor in de maanden

gevolgen van hun gedrag, maar werknemers

als de cultuur is veranderd. Vroeger zag je

mei tot en met augustus.

die op last van de baas buiten werken,

de boeren, tuinders en schippers alleen in

moeten zich beschermen. Dat hoort gewoon

overall of andere bedekkende kleding. Nu

bij het zeker stellen van een veilige werk-

hoort het bij de individuele vrijheid om ook

Aantasting ozonlaag Sinds de jaren tachtig zijn er regelmatig alarmerende berichten te horen geweest over de afbraak van de ozonlaag en de daarmee samenhangende toename van uv-straling op het aardoppervlak (zie kadertekst). Het ‘ozongat’ werd vooral veroorzaakt door chloorfluorkoolwaterstoffen, die werden toegepast in koelmiddelen en als drijfgas gebruikt in spuitbussen. Ook al zijn deze stoffen inmiddels uitgefaseerd en verboden en lijkt de afname van de dikte

99,9% UV-werende veiligheidsbril (foto Dräger).

Blootstelling buiten werktijd is geen arbeidsrisico, maar draagt wel bij aan de totale (cumulatieve) blootstelling.

in korte broek of in de blote bast te kun-

mee aan de slag moet, volgt uit artikel 1

nen werken. Kijk maar naar het oproer bij

van de Arbo-wet. Hij heeft te zorgen voor

TNT, toen de postbestellers van de werkge-

een veilige werkplek en moet alle risico’s

ver ’s zomers niets anders dan hun gewone

aanpakken, zo goed als de stand der weten-

uniform met lange broek mochten dragen.

schap en techniek dat mogelijk maken.

Bij het voorkomen van blootstelling aan uv

Het International Agency for Research on

zul je dus ook tegen die cultuur aanlopen.

Cancer (IARC) (onderdeel van de Wereld

Daarnaast is de hoeveelheid uv-straling in

Gezondheids Organisatie WHO, red.), heeft

Nederland toegenomen door afname van de

in 2009 een lijst gepubliceerd met de meest

ozonlaag. We hebben meer zonuren per jaar

gevaarlijke en kankerverwekkende stoffen.

en de wolken zien er anders uit dan vroeger.

Op deze lijst staat uv-straling in de hoogste

Het wolkendek is gemiddeld opener gewor-

categorie, samen met bijvoorbeeld arseni-

den.”

cum, asbest, mosterdgas, en plutonium.

Professionele werktent biedt bescherming tegen

KWF Kankerbestrijding stelt dat buiten-

regen én zon (foto Karsten Tenten).

Zijn een werkgever de eventuele gevolgen (huidkanker en staar) te verwijten?

werkers een vier tot vijf maal grotere kans

Van den Hoogen: “Niet als de blootstel-

dan gemiddeld. Dan kun je als werkgever

ling aan de zon alleen vrijwillig en in de

toch niet zeggen dat je het niet wist?”

lopen op het ontwikkelen van huidkanker

vrije tijd gebeurt. Maar als buitenwerkers hun werk in de zon verrichten dan is de werkgever verantwoordelijk. De ‘gevaarlijke tijd’ ligt ’s zomers grofweg rond 11.00 tot 15.00 uur. Vijf maanden lang, vijf dagen in de week, minus drie weken zomervakantie,

Als de zon onder een grotere hoek dan 45 graden staat, is bescherming noodzakelijk. In Nederland is dat vanaf mei tot en met augustus.

is de werknemer dan voor de baas bezig. Het grootste risico aan blootstelling treedt dus op in werktijd. Dat de werkgever daar-

Ozon (O3) Ozon is een bijzonder gas. Het bestaat uit zuurstofatomen die niet zoals gewoonlijk per twee stuks een zuurstofmolecuul vormen (O2), maar per drie een molecuul O3. Het gas is giftig en corrosief en het is in de directe omgeving van de mens een gevaarlijke stof.

De gemiddelde werkgever heeft uv uit zonlicht niet in zijn RI&E opgenomen en geeft geen voorlichting over de gevaren. Van den Hoogen: “Dan blijft hij in gebreke

Het ontstaat bijvoorbeeld bij elektrische ontladingen in apparaten, waarin hoge span-

en niet zo zuinig ook. Als je de beschik-

ning wordt toegepast. Laserprinters, kopieerapparatuur, de elektrische vlamboog bij

bare cijfers naast elkaar legt en wat gaat

lasprocessen en elektrostatische luchtreinigers zijn bronnen van ozon. Via een chemi-

rekenen, dan is huidkanker een belangrijke

sche omweg draagt ook het autoverkeer bij aan het ontstaan van ozon. Het gas wordt

beroepsziekte. De helft van alle gevallen van

onder andere toegepast als desinfectans. Het is instabiel en vervalt doorgaans snel naar

kanker betreft huidkanker. Het probleem is

de stabiele vorm, O2. De karakteristieke geur is soms waarneembaar na een onweersbui.

dat moeilijk is vast te stellen of de huidkan-

Voor het ontstaan van ozon is zuurstof nodig en een ﬂinke energiebron die moleculen

ker in werktijd of daarbuiten is ontstaan en

O2 opsplitst in twee vrije zuurstofatomen, ook wel zuurstofradicalen genoemd. Deze

dat werknemers vaak al met pensioen zijn,

kunnen zich verbinden met O2, en zo O3 doen ontstaan. De bliksem, maar ook kortgolvig uv-licht hoog in de dampkring, zorgen voor nieuw ozon. In de onderste laag van

als de gevolgen zich openbaren. Bovendien

de atmosfeer, de troposfeer, is ozon schadelijk, terwijl het in de stratosfeer, op circa

De werkgever zou erop toe moeten zien,

vijftien tot dertig kilometer hoogte, zorgt voor absorptie van uv-straling van de zon.

dat hij dat shirt aan houdt en ‘een parasol-

Zonder de ozonlaag zou geen mens onbeschermd buiten kunnen werken.

letje plaatst’. Dat kan op allerlei manieren.

trekt een bouwvakker zélf zijn shirt uit.

Windbreekgaas op steigers kan ook uvwerend doek worden, zeker op de zuidzijde. En een professionele werktent beschermt niet alleen tegen de regen.”

NIBHV Veiligheid 45 2011

Wat kan een werkgever nog meer doen? Van den Hoogen: “Hij kan uv-werende kle-

Maatregelen tegen uv-straling

ding ter beschikking stellen. De prijs van

• Vermijd werken in direct zonlicht,

de bedrijfskleding wordt daar nauwelijks

vooral als de schaduw van een per-

hoger van. Hij kan het weerbericht chec-

soon op de grond kleiner is dan de

ken, letten op de zonkracht en die bekend maken op de buitenwerkplek, net als de

Hans van den Hoogen.

windkracht in het herfstseizoen. Zorg voor

www.knmi.nl/datacentrum/weer_en_

schaduw en voor zonnebrandcrème met

gezondheid/zonkracht.html óf krijg

een flinke beschermingsfactor. Wijd er eens

een sms-waarschuwing via https://

een toolboxmeeting aan, met foto’s van de

www.alarmbericht.nl/.

mogelijke gevolgen. Voor staar geldt dat

• Draag zoveel mogelijk huidbedekkende

een comfortabele veiligheidsbril een heel

kleding van stevige stof, liefst met

eenvoudige en goedkope bescherming biedt.

gespeciﬁceerde uv-werende eigen-

Voor een tientje heb je al een bril die 99%

schappen en een hoed met rand of

van het uv-licht tegenhoudt. Als je wilt, bied je meteen een veiligheidszonnebril met CE-markering aan, in een modieuze uitvoe-

Een vaak gewassen T-shirt geeft onvoldoende bescherming tegen langdurige zonneschijn.

lichaamslengte. • Controleer de zonkracht op

pet/veiligheidshelm met nekﬂap. • Bescherm de ogen met een (veiligheids)zonnebril.

ring. Op een industriële plant of in een lab

• Smeer onmogelijk te bedekken huid-

draagt men de hele dag een veiligheidsbril.

delen iedere twee uur in met een

Stratenmakers, bouwvakkers en agrariërs

zonnebrandcrème, factor 30 of hoger.

zie je veel te vaak zonder, zelfs als er ook

• Bezoek de huis- of bedrijfsarts als er

andere risico’s zijn, waartegen die bril goed

verdachte plekken op de huid ontstaan

zou beschermen.”

of als een moedervlek verandert van vorm, grootte of kleur.

Hoeveel bescherming geeft een T-shirt? Van den Hoogen: “In ieder geval minder

(Bronnen: KWF Kankerbestrijding en

dan een overall. Het beschermt alleen

arboportaal.nl)

het stuk huid dat wordt bedekt. Het ene weefsel is dichter dan het andere. Antizonnebrandmiddelen zijn er tussen factor 6 en ongeveer 50. Een goedkoop

lijke kant, want voor je het weet, treedt er

T-shirt dat twintig keer is gewassen, zal op

discriminatie op bij de selectie van perso-

diezelfde schaal niet verder komen dan 10.

neel voor buitenwerk. En misschien gaan

Dat is pover. Koop dus een stevige kwaliteit

verzekeraars onderscheid maken? Behalve

met lange mouwen en vervang het tijdig.

het huidtype zijn er veel stoffen en zelfs

Speciale uv-werende kleding bestaat al

medicijnen die kunnen zorgen voor een

jaren. Zorg verder voor petjes met nekflap

snellere verbranding. Ook met dergelijke

of hoeden met brede rand. Niet door kle-

‘externe katalysatoren’ moet rekening wor-

ding bedekte huid moet regelmatig worden

den gehouden.”

ingesmeerd. Voor de visserij is dat lastiger dan voor bijvoorbeeld stratenmakers, maar

Advies?

beschermingsmaatregelen blijven nodig.”

Van den Hoogen: “Mensen moeten zich het gevaar realiseren. Werkgevers moeten het

Veiligheidszonnebril.

Hoeveel invloed heeft het huidtype?

opnemen in de RI&E en de overheid moet

Van den Hoogen: “Mensen met een lichte

eindelijk met beleid komen. En we zouden

huid verbranden sneller en hebben een

de zonnebank in de ban moeten doen, in

grotere kans op huidkanker dan negroïde

navolging van het IARC. Voor het aanmaken

personen, maar zelfs met een diepzwarte

van vitamine D geldt dat een kwartiertje in

huid kun je niet ongelimiteerd in de zon

de zon voldoende is. Het is geen excuus om

verblijven. Deze discussie heeft een gevaar-

huidkanker te riskeren.” (MC)

Column

Geniet van de zon, maar zorg dat je niet verbrandt Vroeger spraken we alleen van K.

ontstaan van huidkanker, maar

leer veranderingen. Melanoom

Gelukkig is dat niet meer zo en

ook het huidtype speelt mee.

is niet altijd te voorkomen,

durven we nu het woord kanker

Er zijn erfelijke factoren en er

maar als je er vroeg bij bent is

gewoon in de mond te nemen.

bestaat domme pech. Roken,

het goed behandelbaar. Steek

Het is ook niet zo dat je per

alcohol en beweging zijn ook

dus niet de kop in het zand.

definitie aan kanker doodgaat,

belangrijke gedragsfactoren die

Dat voorkomt blootstelling aan

bij huidkanker is die kans zelfs

van invloed zijn op het ontstaan

uv-straling wel, maar toch kun

klein. Iedereen krijgt vroeger

van kanker. Zonnen is helemaal

je beter naar de dokter met een

of later te maken met kanker,

niet slecht, als je het maar ver-

groeiend moedervlekje. Angst

helaas.

standig doet. Geniet van de zon,

voor kanker is een slechte raad-

maar zorg dat je niet verbrandt:

gever. Denk niet ‘mijn huisarts

dat is mijn boodschap. Ja, dat

ziet me aankomen’. Dat ziet hij

stond ook al in de kop boven

wél, maar daar zit hij helemaal

deze column, maar ik zeg het

niet mee. Hij kan u doorgaans

Daarom voer ik met hart en

altijd vier keer, zodat het er drie

prima helpen.

ziel strijd tegen kanker. De

keer uit kan worden geknipt.

organisatie waar ik werkzaam

Stimuleer gezond gedrag, maar

Welnu: geniet van de zon, maar

ben, wil het aantal gevallen van

ik ben allergisch voor het woord

zorg dat je niet verbrandt. Dat

kanker zo snel mogelijk terug-

‘moeten’. Op de brommer móést

was drie. En nog een keer om

brengen. Het probleem moet

je plotseling ook een valhelm

aan mijn streefgetal van vier te

onder controle worden gebracht.

op en het heeft jaren geduurd

komen: geniet van de zon, maar

Dat staat in onze beleidsvisie,

voordat het als gewoon werd

zorg dat je niet verbrandt.

maar zo voel ik het zelf ook,

gezien. Als je het gezond gedrag

Ten slotte hoop ik dat de zeerge-

anders zou ik niet voor KWF

stimuleert door het gemak-

waardeerde lezers van het vak-

Kankerbestrijding werken.

kelijk te maken, dan gaat het

blad VEILIGHEID ook nog de bij

Kanker blijft iets wat je over-

veel gemoedelijker. Natuurlijk

deze column vermelde website

komt, dat is iets anders dan een

is blootstelling aan uv-straling

bezoeken. Daar valt veel meer

bewuste keuze. Gedrag is wel

óók een zaak van de werkgever.

te lezen dan ik op één pagina

een keuze. Een verbod om iets

Denk bijvoorbeeld aan een crè-

kwijt kan.

te doen werkt niet, dat merk je

che. Daar moet de bescherming

www.kwfkankerbestrijding.nl/zonnen

aan alles. Als ergens een briefje

van buiten spelende peuters niet

Maaike Op de Coul,

‘afblijven’ hangt, gaan mensen

afgedaan worden als een zaak

programmacoördinator

er vaak juist aan zitten. Wat

van de ouders. Maak bescher-

preventie KWF

moet je dan?

mende middelen gratis beschik-

Kankerbestrijding.

Uv-straling is zeker een belang-

baar, ook op de werkplek. En

rijke factor als het gaat om het

wees alert op je huid en signa-

NIBHV Veiligheid 45 2011

Onderzoek naar Blended learning/ E-learning In het eerste nummer van VEILIGHEID van dit jaar stond het al: “Het NIBHV is gestart met het ontwikkelen van E-learning voor de Basisopleiding BHV”. E-learning is een snel groeiende vorm van opleiden die op steeds meer gebieden wordt toegepast. Werkt het of is het een hype van deze tijd?. Dat laatste is zeker niet gewenst. Het in te voeren E-learning opleidingspakket moet voor zowel opleider als werkgever zekerheid geven voor kwaliteit. Om die reden kiest het NIBHV voor ‘Blended learning’: een combinatie van E-learning met instructeursgebonden onderwijs. Om effecten hiervan te onderzoeken wordt een meerjarig wetenschappelijk onderzoek gestart.

Er is veel onderzoek gedaan naar het

‘Blended learning’

gebruik van E-learning. Hoewel sommige

De vorm waarbij de E-learning wordt gecom-

onderzoeken de indruk willen wekken dat

bineerd met instructeursgebonden onderwijs

E-learning beter is dan instructeursgebon-

wordt vaak ‘blended learning’ genoemd.

den onderwijs, toont het totaal van onder-

Deze vorm van onderwijs vraagt een opti-

zoeken aan, dat E-learning vooral effect

male afstemming tussen de inhouden van

heeft als het gecombineerd wordt met een

de instructie van het E-learning pakket en

(beperktere) vorm van instructeursgebon-

de instructie van de instructeur. Doordat

den onderwijs en dat het niet aantoonbaar

de instructeur korter contact heeft met de

superieur is aan alleen instructeursge-

cursist, zal dit aanbod van onderwijs nog

bonden onderwijs. Om die reden heeft het

meer praktijkgericht moeten zijn. Dit vraagt

NIBHV ervoor gekozen om beide vormen

ook aanpassing van de instructeurs. Om de

van onderwijs in te zetten: E-learning

instructeur behulpzaam te zijn bij het goed

gecombineerd met instructeursgebonden

afstemmen van de instructie zullen afzon-

onderwijs. Daarnaast blijft de tweedaagse

derlijke lesplannen beschikbaar komen.Om

Basisopleiding BHV ook gewoon bestaan.

er ook zeker van te zijn dat de kwaliteit van

de nieuwe opleidingsvorm minstens gelijk is aan die van de originele opleidingsvorm (alleen instructeursgebonden onderwijs), zal de introductie samen gaan met enkele wetenschappelijke onderzoeken. Daarin wordt gekeken of er verschillen zijn tussen de leerresultaten van cursisten die het ‘blended learning’ onderwijs hebben gevolgd en die van cursisten die het originele onderwijs hebben gevolgd. Voor een dergelijk leerresultaat geldt: je moet het kunnen, je moet het durven, je moet het doen. In het onderzoek wordt daarom gekeken naar het zelfvertrouwen, de techniek van de vaardigheden en de kwaliteit daarvan.

Zelfvertrouwen Een belangrijke conditie voor een bedrijfshulpverlener is zelfvertrouwen. Als de BHV‘er rustig is en blijft en zelfverzekerd overkomt, stelt dat ook andere betrokkenen gerust. Daardoor zal een slachtoffer dat Eerste hulp moet hebben zich veiliger voelen. Iemand die een pand moet verlaten voor ontruiming zal de aanwijzingen beter opvolgen. Binnen het onderzoek wordt via een vragenlijst bij alle deelnemers aan het onderzoek vooraf gekeken hoe zeker ze van zichzelf zijn, vooral op het gebied van de Bedrijfshulpverlening. Deze test wordt op een iets andere manier na de opleiding nog eens afgenomen en een jaar later nogmaals. Op deze wijze kan gekeken worden of het zelfvertrouwen toeneemt, maar ook of het zelfvertrouwen blijft bestaan in de tijd na de opleiding. En indien er veranderingen zijn, op welke punten deze zich voordoen.

Vaardigheid Het is natuurlijk essentieel dat de bedrijfshulpverlener weet wat te doen en dit optimaal uit te voeren. Daarvoor is kennis en inzicht nodig. De BHV’er moet weten wat hij moet doen, daarvoor volgt hij een opleiding. Binnen het ‘blended-learning’programma wordt deze kennis grotendeels verkregen via de E-learning applicatie die de cursist volgt. De inhoud van deze kennis wijkt niet af van wat andere cursisten leren uit het lesboek en van hun instructeur. NIBHV Veiligheid 45 2011

Voor een leerresultaat geldt: je moet het kunnen, je moet het durven, je moet het doen.

Het kenmerkende van veel BHV-acties is,

ming) hebben gevolgd niet deelnemen aan

wijsvormen even goed zijn. In dit geval

dat ze onverwachts optreden (denk aan

het onderzoek.

zouden ze beide “even slecht” zijn. Daarom

brand), dat ze ongepland uitgevoerd moeten

wordt er –naast het zelfvertrouwen en de

worden (denk aan een ontruiming) en dat

Bij wetenschappelijk onderzoek is het

techniek van de vaardigheden- ook geke-

ze slechts enkele malen voorkomen. Een

belangrijk dat er echt gemeten wordt wat

ken naar de kwaliteit van de vaardigheden,

routine kan niet opgebouwd worden. Het is

men wil meten. Valide wordt dat genoemd.

zodat eventuele verbeterpunten tijdig in

daarom belangrijk dat de BHV’er zijn ken-

Om de validiteit van de resultaten te waar-

kaart gebracht kunnen worden en de oplei-

nis ook over langere tijd goed onthoudt en

borgen wordt elke video door twee beoorde-

dingen op die punten aangepast kunnen

en dat hij zich deze snel kan herinneren.

laars onafhankelijk van elkaar geanalyseerd.

worden.

Daarom moet worden gecontroleerd wat er

De bevindingen van deze twee worden

na enige tijd nog aan kennis en vaardigheid

onderling vergeleken op mate van overeen-

Resultaten

bij de deelnemer aanwezig is.

komst. Bij een grote overeenkomst heb-

Het zal duidelijk zijn dat het even duurt

ben we valide gegevens verkregen, bij een

voor alle gegevens verzameld zijn en ze vol-

Om een objectief en wetenschappelijk

gebrekkige overeenkomt zullen twee andere

ledig geanalyseerd kunnen worden.

verantwoorde dataverzameling mogelijk

beoordelaars opnieuw de video bekijken.

Toch zal voortdurend bekeken worden welke

te maken worden de vaardigheden van de

Beoordelaars weten niet van elkaar welke

conclusies tussentijds getrokken kunnen

deelnemers aan het onderzoek beoordeeld

video’s ze te zien krijgen.

worden uit de resultaten van het onderzoek. Deze worden bekend gemaakt aan geïn-

door deskundigen die de deelnemers niet

kennen. Dit gebeurt door hun vaardighe-

Kwaliteit

teresseerden. Ze zullen tijdens het NIBHV

den in een vast omschreven testsituatie te

Het is belangrijk te weten dat het onder-

Congres in november en in VEILIGHEID wor-

registreren op video. Deze video’s worden

zoek niet gericht is op het vinden van de

den gepresenteerd.

daarna beoordeeld door deskundigen die

beste cursisten. Ook worden de cursisten

(Wiebe de Vries)

niet bij de opleiding betrokken zijn, niet

niet individueel beoordeeld. De individuele

weten bij welke opleider de betrokkene is

beoordeling en het toekennen van een cer-

opgeleid en niet weten of de persoon al dan

tificaat worden primair uitgevoerd door de

niet een opleiding heeft gevolgd. De cursist

opleiders. Daaraan verandert dit onderzoek

wordt getest voor de opleiding, direct na de

niets, de onderzoekers zullen geen uitspraak

opleiding en na een jaar. Steeds in een iets

doen over de kwaliteit van de individuele

afwijkend scenario om te voorkomen dat de

cursist. Wat wel gebeurt, is dat de hele

cursist een kopie van zijn vaardigheid bij

groep van mensen die het ‘blended-learning’

de vorige test gaat laten zien. Om er zeker

programma volgt, wordt vergeleken met de

van te zijn dat de effecten die gevonden

hele groep die alleen instructeursgebonden

worden echt veroorzaakt worden door de

onderwijs ontvangt. Dat zou bijvoorbeeld

opleidingvorm die de cursist gaat doorlopen

betekenen dat, als in beide groepen een

of doorlopen heeft, mogen cursisten die de

onderdeel slecht wordt uitgevoerd, er geen

afgelopen vijf jaar een soortgelijke oplei-

verschil wordt gevonden. Dit mag natuurlijk

ding (BHV, EHBO, brandbestrijding, ontrui-

niet tot de conclusie leiden dat beide onder-

“Je moet ervoor zorgen dat de BHV niet in coma raakt.”

BHV-organisatie Politie Amsterdam-Amstelland De politie van Amsterdam is gehuisvest in 43 gebouwen. Al die gebouwen zijn voorzien van een bedrijfshulpverleningsorganisatie. Vooral de drie cellencomplexen vereisen de hoogste graad van veiligheid. Hans Bruurmijn is Arbospecialist bij het Bureau Preventie en Zorg. Hij is sinds 2001 betrokken bij de bedrijfshulpverleningsorganisatie, die driekwart van zijn werkzame tijd opeist. Bruurmijn is dus dé man om tekst en uitleg te geven over de organisatie van de bedrijfshulpverlening in onze hoofdstad.

Hans Bruurmijn ontvangt VEILIGHEID in het

altijd een toegesneden beheersorganisatie

Politie Trainingscentrum Over-Amstel (PTO),

en een operationele organisatie. In iedere

gelegen aan de Zuidoostkant van Amster-

BHV-organisatie is de crisisleider-dienst-

dam. Samen met Johan van Hemert, beheer-

hoofd/wijkteamchef de verantwoordelijke

der/coördinator van het PTO-complex, en

persoon. In totaal hebben we ongeveer

Gerda de Jong, servicemedewerker op het

zeventig ploegleiders en tussen de 1000 en

PTO, schetst hij de BHV-organisatie van de

1100 BHV’ers. Ongeveer de helft van hen is

politie Amsterdam-Amstelland. Bij dit

als operationeel assistent werkzaam in één

politiekorps zijn 5750 mensen in dienst,

van de drie cellencomplexen. Die zijn het

werkzaam in 43 gebouwen.

hoogst beveiligd. Iedereen die bij ons in een cellencomplex werkt, heeft een bepaalde

Hans Bruurmijn: “Zes daarvan zijn combige-

BHV-functie. Dat is verplicht. In onze ‘uit-

bouwen, waarin tussen de honderd en vijf-

voeringsregeling BHV’ staan alle functies

honderd personeelsleden werkzaam zijn, van

vermeld, waaraan het bedrijfshulpverlener-

wie de meeste in ondersteunende dienst.

schap dwingend is gekoppeld.”

Het PTO valt daar ook onder. We hebben

Johan van Hemert vult aan: “De eisen van

drie cellencomplexen met daarin tussen de

de brandweer gaan in het bijzonder voor

vijftig en zeventig arrestanten. Ons korps

de cellencomplexen ver. Voor één van onze

kent vijf districten, ieder met een eigen

cellencomplexen duurde het bijna vijf jaar

politiebureau. Onder de districtsbureaus

alvorens er een gebruiksvergunning werd

‘hangen’ 28 wijkteambureaus. Alle gebou-

afgegeven. Na de Schipholbrand moesten

wen hebben hun eigen BHV-organisatie,

bijvoorbeeld alle brandbare materialen, die

met een identieke structuur. Hoe groter het

in de cellen aanwezig kunnen zijn, worden

gebouw, hoe groter de BHV-organisatie, met

geïnventariseerd.’

(v.r.n.l.) Hans Bruurmijn, Johan van Hemert en Gerda de Jong.

NIBHV Veiligheid 45 2011

Hans Bruurmijn met zijn auto vol BHV-oefenmateriaal.

Maatwerk

dienst. Die kunnen hun kennis aanwenden

De politie van Amsterdam huldigt bij haar

ten gunste van onze bedrijfshulpverlening.

BHV-organisatie 24 uur per dag het ‘zorg

Deze interne deskundigen assisteren mij en

op maat’ principe. Voor ieder gebouw is een

ze geven voorlichting en onderricht tijdens

aparte risico-inventarisatie en -evaluatie

oefeningen. Op iedere locatie zitten dus

gemaakt, waarop de uitwerking van de

specifieke deskundigen. Wij proberen al

standaard BHV-organisatie op maat wordt

onze BHV-opleidingen zo praktisch en effec-

gesneden.

tief mogelijk te laten verlopen. Dienders

Hans Bruurmijn: “Het ligt voor de hand dat

zijn doeners; zeker onze BHV’ers. Met veel

de risico’s in een cellencomplex of op onze

onderdelen van de BHV-basisopleiding heb-

schietbaan anders zijn dan in een willekeu-

ben de politieagenten al kennisgemaakt

rig combigebouw. Via het bedrijfsnoodplan

tijdens hun politieopleiding. Denk aan

worden de risico’s afgedekt. We maken

levensreddend handelen, het werken met

daarbij tegenwoordig altijd optimaal gebruik

AED’s en een aantal Eerste Hulp onderdelen.

van de aanwezige deskundigheid binnen ons

De door het NIBHV aangekondigde, met

korps om te proberen zoveel mogelijk maat-

e-learning gecombineerde BHV-opleidingen

werk te leveren. Zo hebben we bijvoorbeeld

zullen voor ons waarschijnlijk een uitkomst

vrijwillige brandweermensen, communica-

zijn. Onze oefeningen, vaak met inzet van

tiedeskundigen, technici en EHBO’ers in

Lotusslachtoffers, vinden altijd plaats op

een eigen locatie. We organiseren ongeveer

direct terug naar de voor hen ‘veilige plek’,

honderd ontruimingsoefeningen per jaar.

al is het dwars door rook en brand. Een

Ik heb de beschikking over een auto vol

paard laat zich nog liever verbranden dan

met oefenmateriaal, waarmee alles valt na

dat het zijn plekje verlaat.”

te bootsen. Onze BHV-organisaties moeten

Johan van Hemert: “De BHV’ers bij de paar-

wel worden aangejaagd. Een dwingend oog

den krijgen oefening en training van spe-

dat informeert, aanstuurt, stimuleert en

cialisten, gericht op het redden van grote

controleert is daarbij onontbeerlijk. Op

huisdieren. In dit geval paarden. Bij de

onze intranetsite kunnen de BHV’ers alles

honden krijgen ze aanvullende Eerste Hulp

vinden, wat ze nodig hebben bij de BHV-

voor dieren. Bij de integrale beroepsvaardig-

werkzaamheden. Totale zelfredzaamheid van

hedentraining (IBT) wordt overigens extra

onze BHV-organisatie is het streven.”

aandacht besteed aan de behandeling van

Hans Bruurmijn besluit zijn uitleg lachend,

sportblessures.”

met de woorden: “Hans Bruurmijn moet zo gauw mogelijk misbaar worden.”

“Dienders zijn doeners; zeker onze BHV’ers.”

Die terechte opmerking besluit de kennismaking met de BHV-organisatie van het politiekorps Amsterdam-Amstelland, die klaarblijkelijk veel investeert in interne vei-

Rondgang PTO

Verderop in het PTO bevindt zich een

Op het uitgestrekte Politie Trainingscentrum

speciaal ontworpen pseudowinkel-

vinden de trainingen en opleidingen plaats

straat met winkels en woningen, waar dage-

van alle Amsterdamse politiemensen. Op het

lijks politietrainingen en binnentredingen

PTO bevinden zich naast de vele sportvelden

worden verzorgd. Op de ook op het terrein

en de sporthal ook de onderkomens en trai-

aanwezige schietbaan gelden strenge vei-

ningsfaciliteiten van de politiepaarden en

ligheidsvoorschriften. De pistoolschoten

-honden.

kunnen een geluid tot 127 decibel geven;

Gerda de Jong vertelt dat de aanwezigheid

oordoppen en -kleppen zijn daarom ver-

van dieren een complicerende factor is bij

plicht.

ligheid. (JK)

een mogelijke ontruiming. “Honden mogen uitsluitend gered worden als het verant-

Het PTO helpt duidelijk mee de

woord is en dan alleen door personen die de

Amsterdamse politiemensen fit en alert

honden kennen. Het evacueren van paarden

te houden. Daarbij draagt het tevens zijn

is nog lastiger. Voor paarden is het plaatsje

steentje bij tot het adequaat laten oefenen

in de stal de veilige haven. Bij calamiteiten

en scherp houden van de BHV’ers. Hans

blijven ze dus op hun plek staan. Zelfs bij

Bruurmijn: “Een BHV-organisatie is een

brand gaan ze zonder hulp en aansporing

‘slapende’ organisatie. Je moet er natuurlijk

hun box niet uit. Mocht een eventuele

wel voor zorgen, dat zij niet in coma raakt.

evacuatie van de paarden succesvol zijn

Anders wordt er op de vereiste momenten

verlopen, dan moeten ze meteen achter een

misschien te laat gereageerd, met alle moge-

omheining worden gezet. Anders gaan ze

lijke gevolgen van dien.”

NIBHV Veiligheid 45 2011

Nieuws

Geluidshinder slecht voor werknemers Hard pratende collega’s, voorbij scheurende auto’s, luide apparaten;

8 uur per dag. Hogere geluidssterkten kunnen blijvende gehoorschade

bijna 70 procent van de werknemers stoort zich eraan en heeft hierdoor

veroorzaken. Geluidshinder op het werk kan echter meer dan alleen

last van concentratieproblemen. Dat blijkt uit een inventarisatie van

het gehoor schaden. Zo kan het leiden tot arbeidsgebonden stress en

juridisch dienstverlener JuroFoon onder 509 consumenten die juridisch

schadelijk zijn voor de geestelijke gezondheid. In het bijzonder hard

advies zochten. Volgens de Arboregels wordt de veiligheidsgrens bereikt

pratende collega’s zijn de grootste irritatiefactor, maar liefst 41,3%

bij een blootstelling aan een geluidsniveau van 80 decibel gedurende

van de respondenten ergert zich er aan.

Vervolgonderzoek naar veiligheid risicovolle bedrijven

Preventiemedewerker veelal onbekend Verreweg de meeste werknemers in Nederland weten niet of hun bedrijf een preventiemedewerker in dienst heeft. En zelfs als ze hier wel van

De veiligheidssituatie bij

wil de staatssecretaris nagaan

op de hoogte zijn, zouden ze hem in een line-up niet kunnen identiﬁ-

71 risicovolle bedrijven, zoals

wat de mogelijkheden zijn om

ceren. De FNV vroeg aan zevenhonderd werknemers of ze wisten of er

Chemie-Pack is mogelijk niet

als rijksoverheid de grip op de

een preventiemedewerker in hun bedrijf rondliep. Bijna twintig procent

optimaal, zo blijkt uit de quick-

veiligheidssituatie bij risicovolle

antwoordde bevestigend, tegenover ruim twintig procent ontkennend.

scan, die de VROM-inspectie

bedrijven te versterken. In 2010

Op de vervolgvraag wie de preventiemedewerker precies was, antwoord-

heeft uitgevoerd.

hebben gemeenten en provincies

de zestig procent van de ondervraagden geen ﬂauw idee te hebben.

toezeggingen gedaan om de

Ook het antwoord op de vraag of medewerkers op de hoogte zijn van de

De staatssecretaris van Infra-

vergunningen en de handhaving

taken en verantwoordelijkheden van de preventiemedewerker bleef een

structuur en Milieu heeft de

op orde te brengen bij bedrijven

grote meerderheid het antwoord schuldig.

VROM-inspectie opdracht gegeven

die gevaarlijke stoffen opslaan.

nader onderzoek te doen naar de

Bij dergelijke bedrijven bleek de

feitelijke veiligheidssituatie bij

afgelopen jaren de naleving van

deze bedrijven. Ook de risicovolle

de hiervoor geldende regels ach-

bedrijven waarvan nog geen in-

ter te blijven. De VROM-inspectie

formatie beschikbaar was, worden

heeft onderzocht of provincies en

in dit vervolgonderzoek meegeno-

gemeenten hun toezeggingen uit

men. De veiligheid rond risico-

2010 zijn nagekomen. In 2010

volle bedrijven moet optimaal

is de VROM-inspectie daarom

worden geborgd.

bij twaalf gemeenten juridische

Ontwikkeling van de Regionale

procedures gestart. In 196 andere

Uitvoeringsdiensten (RUD’s) is

situaties hadden gemeenten en

van groot belang om te zorgen

provincies toegezegd de vergun-

voor een adequate aanpak van

ning of de handhaving op orde

toezicht en handhaving bij

te brengen. Dat blijkt in zeker

risicovolle bedrijven in heel Ne-

73 gevallen toch niet te zijn

derland. Voor risicovolle bedrijven

gebeurd.

is zelfs specialisatie van enkele RUD’s noodzakelijk. Tegelijkertijd

Nieuws

Onveilige werkomstandigheden in de vissector Bij ruim de helft van de gecontro-

maken met de onveiligheid van

te hard geluid blootgesteld. De

tische oplossingen om die risico’s

leerde bedrijven in de visverwer-

machines. Zo ontbraken er vaak

Arbeidsinspectie heeft tijdens

te voorkomen (arbocatalogi). De

kende industrie en visgroothandel

schermen of beveiligingen bij

de controles het werk 47 keer

Arbeidsinspectie verwacht van de

heeft de Arbeidsinspectie opge-

gevaarlijk bewegende delen van

stilgelegd vanwege direct gevaar

werkgevers- en werknemersorga-

treden wegens onveilige werkom-

machines. Ook was er bij veel van

voor de werknemers. Er werden

nisaties dat die zich inzetten om

standigheden. De inspectiedienst

de gecontroleerde bedrijven geen

223 waarschuwingen uitgedeeld.

deze overzichten meer bekend-

bezocht vorig jaar 181 bedrijven.

of te weinig aandacht voor het

De inspectie is bij de betrokken

heid te geven en te zorgen dat

Bij 102 van de bezochte bedrijven

gevaar van werken met messen

bedrijven blijven controleren tot

bedrijven de oplossingen gaan

werden in totaal 281 overtredin-

in combinatie met gladde vloeren

de overtredingen waren opgehe-

gebruiken.

gen vastgesteld. Een derde van

en opstapjes. Verder werden er

ven. Sinds eind 2008 beschikt de

de overtredingen die de Arbeids-

bij een kwart van de gecontro-

vissector over overzichten van

inspectie constateerde, had te

leerde bedrijven werknemers aan

risico’s op de werkvloer en prak-

Arbeidsinspectie controleert op verontreinigde locaties Uit steekproeven van de Arbeidsinspectie uit 2010 betreffende bodemverontreiniging bleek dat bij 53 van de 61 inspecties zaken niet in orde waren. Daarom houdt de Arbeidsinspectie sinds 1 april meer controles, waarbij inspecteurs ook letten op de risico’s om te verdrinken of bedolven te raken. De inspecties zijn gehouden op saneringslocaties waar verontreinigde grond wordt opgeruimd of afgedekt en bij bedrijven die verontreinigde grond en verontreinigd baggerslib reinigen. Bedrijven kennen de richtlijnen voor veiligheid bij deze werkzaamheden meestal wel, maar leven die slecht na. Vooral wat betreft de veiligheid en gezondheid van medewerkers. De Arbeidsinspectie controleert binnenkort opnieuw op saneringslocaties en daarnaast bij baggerwerk, het leggen van kabels en leidingen en reconstructies van wegen. Ook daar kunnen werknemers immers stuiten op verontreinigde grond en asbest. Bovendien houdt de Arbeidsinspectie controles bij de opdrachtgever als blijkt dat die vooraf de risico’s niet goed heeft onderzocht. Dat was bij een kwart van de proeﬁnspecties het geval.

Vereenvoudiging RI&E voor kleine bedrijven Op 1 april zijn de regels in de Arbo-wet voor de risico-inventarisatie en

Vanaf 1 april geldt deze verplichting echter niet meer voor bedrijven

-evaluatie (RI&E) die een werkgever moet opstellen veranderd.

met ten hoogste 25 werknemers. Zij hoeven die deskundige hulp niet

De wijzigingen zijn van toepassing op werkgevers met ten hoogste

meer in te schakelen bij het laten toetsen van hun RI&E. Voorwaarde is

25 werknemers. Het wordt voor hen gemakkelijker en goedkoper om

wel, dat zij gebruik maken van een RI&E-instrument dat is aangemeld

aan de RI&E verplichting te voldoen. Het is voor deze bedrijven niet

bij de Stichting van de Arbeid. Ook moeten werkgevers vanaf 1 april

meer verplicht deskundige hulp in te schakelen bij het laten toetsen

werknemers de mogelijkheid bieden om de RI&E van het bedrijf in te

van hun RI&E, mits zij gebruik maken van een RI&E -instrument dat

zien. Branches hebben de afgelopen jaren RI&E -instrumenten ontwik-

voor hun branche is opgesteld.

keld waar kleine bedrijven gebruik van kunnen maken. Via www.rie.nl

Het opstellen van een RI&E is een wettelijke verplichting. Het resultaat

zijn deze instrumenten beschikbaar.

moet altijd worden getoetst door een arbokerndeskundige.

NIBHV Veiligheid 45 2011

Nieuws

Havenschap wil brandweer op industrieterrein Moerdijk Het havenschap Moerdijk pleit

brandweer die in dienst is van

voor een brandweerkazerne op

alle risicobedrijven. Bijvoorbeeld

het industrieterrein van Moer-

Shell. Dat bedrijf zegt niet te

dijk. De brandweerkazerne zou

willen inboeten op de veiligheid

dan uit Zevenbergen verdwijnen

van bedrijf en medewerkers. Met

en de omliggende gebieden

haar bedrijfsbrandweer is Shell

van Moerdijk, Zevenbergen

verzekerd van korte aanrijdtijden.

en Klundert kunnen bedienen

Tweederde van de risicobedrijven

vanaf het industrieterrein. Het

in Moerdijk juicht de komst van

schap wil dan ook specialisti-

een gezamenlijke specialistische

sche brandweer op de kazerne

brandweer wél toe, omdat de

hebben staan.

huidige brandweervoorzieningen volgens hun onvoldoende is.

Het havenschap reageert daarmee

Bedrijven blijken bereidwillig om

op het onderzoek van Omroep

zelf aan een dergelijk brand-

Brabant onder zware risicobedrij-

weerteam bij te dragen. Volgens

zijn. Bedrijven met een hoog

zoekt op dit moment meerdere

ven. Een derde van de risicobe-

tweederde van de bedrijven zou

risico zouden dan ook het meeste

varianten voor een specialistische

drijven in Moerdijk, vergelijkbaar

het principe van het bedrijfsrisico

betalen. De Veiligheidsregio

bedrijfsbrandweer in Moerdijk.

met Chemie-Pack, is tegen een

daarbij het beste uitgangspunt

Midden- en West-Brabant onder-

Reactietijd brandweer verbeterd De brandweer is in de afgelopen jaren sneller gaan reageren op brandmeldingen. In 2009 duurde het gemiddeld vijf minuten, voordat de eerste brandweerauto de kazerne verliet, een halve minuut minder dan in 2006. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het duurt gemiddeld tien minuten voor de brandweer bij een brand is. De tijdswinst bij het uitrukken wordt vooral behaald doordat brandweerlieden sneller reageren, nadat de centrale de kazerne alarmeert. De winst wordt enigszins tenietgedaan doordat de brandweer daarna langer onderweg is. Ten opzichte van drie jaar eerder duurde dat in 2009 ongeveer twaalf seconden langer. De tijd die de brandweer nodig heeft om bij de brand te komen is al enige jaren vrijwel onveranderd.

Nieuws

Taken brandweer van gemeenten naar veiligheidsregio’s Er komt een einde aan de mogelijkheid van gemeenten om een aantal

de LMD-Brandweer worden gedaan, gaan op in een nieuwe organisa-

brandweertaken in gemeentelijk verband uit te voeren. Met deze

tie: het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV). Het Instituut zal worden

wetswijziging geeft het kabinet uitvoering aan een motie, waarin het

bestuurd door de voorzitters van de 25 veiligheidsregio’s. Zo zal het

kabinet wordt opgeroepen over te gaan tot regionalisering van de

IFV zich onder andere richten op het ontwikkelen van lesstof, oefenstof

brandweer. Met dit wetsvoorstel worden alle brandweergerelateerde

en leerstof voor de ofﬁciersopleidingen, het geven van certiﬁcaten voor

taken naar het regionale niveau van de veiligheidsregio getild. Daar-

brandweeropleidingen en het delen van informatie en expertise. Ook

mee zal een einde komen aan de gemeentelijke brandweer. Daarnaast

zal het IFV zich bezig houden met het verwerven en beheren van mate-

komt er één organisatie die de krachten bundelt op het terrein van de

rieel, uitrusting en telecommunicatievoorzieningen. Het wetsvoorstel

fysieke veiligheid in Nederland. De taken die nu door het Nederlands

ligt voor advies bij de Raad van State.

instituut fysieke veiligheid (Nifv), het Nederlands Bureau brandweerexamens (Nbbe), de Landelijke Faciliteit Rampenbestrijding (LFR) en

Bibliotheek ontruimd na anonieme bommelding De bibliotheek aan de Hoogstraat in Rotter-

werden niet in de omgeving en ook niet in de

verliep goed. Niemand raakte in paniek en

dam is ontruimd, nadat een anonieme beller

bibliotheek zelf aangetroffen. Met behulp van

niemand raakte gewond. Door agenten van de

meldde dat er een handgranaat zou afgaan.

tientallen agenten is vervolgens de biblio-

afdeling Wapens en Techniek werd samen met

Direct na de melding werd door cameratoe-

theek ontruimd. Op dat moment waren er

een explosievenhond het gebouw doorzocht.

zicht de directe omgeving gescand. Bij de

ongeveer 300 personen aanwezig. Ook enkele

Hierbij is niets aangetroffen, zodat de biblio-

melding werd ook een signalement doorge-

marktkramen in de directe omgeving moesten

theek kon worden vrijgegeven. De politie

geven van twee mogelijke verdachten. Deze

hun activiteiten staken. De ontruiming

stelt een nader onderzoek in naar de melder.

Verwarde vrouw sticht brand, BHV ontruimt Bij een bouwmarkt aan de Lange Spruit in Hardenberg is een 21-jarige vrouw aangehouden voor brandstichting. Er was brand uitgebroken in de bouwmarkt bij een stapel hout. Bij de ontruiming van het pand door de bedrijfshulpverlening liep de verdachte verward rond. Toen zij werd aangesproken, vertelde ze dat zij de brand had aangestoken. Zij is aangehouden en een nader onderzoek is ingesteld. Er raakte niemand gewond.

NIBHV Veiligheid 45 2011

Nieuws

Daling aantal verkeersdoden In 2010 vielen in Nederland

personen jonger dan 40 jaar en

typen wegen is een daling

opvallende daling zich voor bij

640 doden in het verkeer. Dit

onder ﬁetsers en automobilisten.

zichtbaar. Op 100km-wegen,

de jongere verkeersdeelnemers.

is 11 procent minder dan de

Dit blijkt uit cijfers van het CBS

80km-wegen, 60km-wegen en

Onder de groepen 12-24 jaar

720 doden in 2009. De dalende

en de Dienst Verkeer en Scheep-

50km-wegen nam het aantal

was er in 2010 een gemiddelde

trend van de afgelopen jaren

vaart (DVS) van het ministerie

doden ten opzichte van 2009 af

afname van 26 procent. De daling

zet zich voort.

van Infrastructuur en Milieu.

met respectievelijk 11, 19, 32

bij de 65-plussers is gelijk aan

Op de snelste autowegen, de

en 17 procent. Op 30km-wegen

het gemiddelde van 11 procent,

Nederland zit hiermee in de

120km-wegen, ging het aan-

bleef het dodental nagenoeg

maar gezien de groei van deze

kopgroep van meest verkeersvei-

tal verkeersdoden omlaag met

gelijk (respectievelijk 30 in 2009

leeftijdsgroep door de vergrijzing

lige landen in Europa. Er vielen

31 procent (48 doden in 2009 en

en 32 in 2010). Bezien naar

is ook deze daling bijzonder.

vooral minder slachtoffers onder

33 in 2010). Ook op de overige

leeftijdscategorie deed de meest

Verkeersveiligheid moet in Arbo-beleid Verkeersveiligheid krijgt te weinig aandacht in het Arbo-beleid van

bestelauto’s en -busjes waarmee zij rondrijden zijn betrokken bij bijna

bedrijven. Dat stelt Paulien Bongers, innovatiedirecteur Arbeid bij TNO.

één op de vijf verkeersongevallen tijdens het werk. Bongers: “Werkge-

Jaarlijks vallen naar schatting 55 verkeersdoden tijdens het werk. Nog

vers hebben vaak geen idee van de kosten die verkeersongelukken met

eens 750 werknemers belanden met verwondingen in het ziekenhuis.

zich meebrengen. Laat staan de imagoschade als een vrachtwagen met

Volgens Bongers gebeurt een derde van de verkeersongelukken tijdens

jouw logo erop net een fataal ongeluk heeft veroorzaakt. Als werkge-

het rijden van en naar vergaderingen en klanten of tijdens goede-

vers zich hard maken voor de veiligheid onderweg, zal dit niet alleen

renvervoer. De meeste slachtoffers van een ziekenhuisopname reden

positieve gevolgen hebben voor werkgever en werknemers, maar door

in een personenauto. Vrachtwagenchauffeurs staan bovenaan de lijst

het voorbeeldgedrag in het verkeer ook voor de nationale verkeersvei-

van meest riskante beroepen, gevolgd door politie en brandweer, en

ligheid.”

postbezorgers. Loodgieters en ﬁtters staan op een vierde plaats. De

Traumaheli’s ’s nachts op ziekenhuisdaken Het stationeren van helikopters

burgerluchtvaartveiligheid,

op ziekenhuisdaken van vier

DEGAS. Het vliegen met trauma-

medische centra is nu dag en

heli’s in de nacht was al mogelijk

nacht toegestaan. Dit betekent

omdat de Inspectie Verkeer en

dat naast de medische centra in

Waterstaat hier een onthefﬁng

Rotterdam en Nijmegen ook het

voor had verleend. Maar het was

UMC Groningen en VU Amsterdam

niet toegestaan om de helikopter

’s nachts makkelijker trauma-

ook ’s nachts na het afzetten of

vluchten kunnen uitvoeren. Dit

ophalen van een patiënt op het

besluit is genomen op basis van

dak te parkeren. Nu dus wel.

een advies van het adviescollege

Nieuws

Tijdelijke wet ambulancezorg op komst Aanbieders van ambulancezorg worden voor-

kingsverband aangewezen. Als het niet lukt

lopig voor vijf jaar aangewezen. Zij krijgen

om een samenwerkingsverband tot stand te

geen vergunning voor onbepaalde tijd, zoals

brengen, kan de minister een aanbieder aan-

in de Wet ambulancezorg staat. De minister-

wijzen of zelf een rechtspersoon oprichten.

raad heeft besloten de Wet ambulancezorg te

De wet is tijdelijk om in de tussenliggende

gaan wijzigen in een Tijdelijke wet ambulan-

periode een meer structurele oplossing te

cezorg. Deze wet wijst zittende aanbieders

vinden die recht doet aan de uitgangspunten,

voor vijf jaar aan. Een vervoerder die wordt

zoals besproken met het parlement en die

aangewezen moet voldoen aan bepaalde

tegelijkertijd past binnen de Europese wet-

kwaliteitseisen. Als er in een regio meerdere

en regelgeving.

aanbieders zitten, worden ze als samenwer-

MR heeft belangrijke rol bij Arbo-beleid op scholen Scholen dienen op grond van de Arbo-wet een beleid te voeren ter beperking van de arbeidsrisico’s. De wet schrijft tevens voor op welke wijze dit beleid dient te worden gevoerd: via het verrichten van een periodieke risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) en het opstellen van een plan van aanpak waarin wordt aangegeven, hoe de bij de uitvoering van de RI&E geconstateerde arbeidsrisico’s worden aangepakt. Tevens regelt de wet en de daaronder liggende Arboregelgeving aan welke normen de werkplekken dienen te voldoen. In de Arbocatalogi voor het primair en het voortgezet onderwijs is vastgelegd op welke wijze de werkgever aan deze normen moet voldoen. De Arbo-wet is van toepassing op werknemers. Voor het onderwijs is de wet echter ook van kracht voor leerlingen als het gaat om verrichtingen van leerlingen die ver-

bij de vaststelling/wijziging van elke regeling

MR kunnen nagaan bij welke arboverplich-

gelijkbaar zijn met de beroepspraktijk, zoals

op het gebied van arbeidsomstandigheden

tingen de werkgever in gebreke is. Hiervoor

het werken in technieklokalen. De zorg voor

en het ziekteverzuim- en re-integratiebeleid.

kan de raad gebruik maken van de tarieﬂijst

goede arbeidsomstandigheden is de verant-

Hierbij gaat het onder meer om het plan van

boetenormbedragen die de arbeidsinspectie

woordelijkheid van werkgever en werknemers

aanpak, maar ook om de aansluiting bij en

hanteert. De MR kan aan de hand van deze

samen. Het overleg namens werknemers met

het contract met een arbodienst. De MR heeft

lijst nagaan welke kosten de werkgever zou

de werkgever over die arbeidsomstandigheden

tevens een initiatiefrecht: het recht om voor-

maken indien de arbeidsinspectie langs zou

is opgedragen aan de MR. De personeelsgele-

stellen te doen. Ter onderbouwing van voor-

komen en wat de werkgever door het voeren

ding van de MR heeft een instemmingsrecht

stellen op het gebied van Arbo-beleid zou de

van een goed Arbo-beleid kan besparen.

NIBHV Veiligheid 45 2011

De Arbeidsinspectie publiceerde in december 2010 het rapport ‘Garages in Beeld’. Daarin werd verslag gedaan van de bevindingen na controles bij 1060 garages en onderhoudswerkplaatsen van voertuigen. Die waren in het algemeen niet verontrustend. Op een paar onderwerpen na, bijvoorbeeld de hefbrug.

Veilig sleutelen met drie ton boven je hoofd

De hefbrug in het garagebedrijf

Een tweekolomsbrug biedt veel werkruimte. Voor uitvoering van een APK is een brug met rijplaten of een inspectieput echter verplicht.

Voor garagehouders en monteurs is de hefbrug misschien wel het belangrijkste arbeidsmiddel. Die maakt het immers mogelijk om op een redelijk comfortabele wijze aan heilige koeien te werken. Aan dat werkgemak schortte het niet, maar wel aan het onderhoud en aan de periodieke keuring van arbeidsmiddelen. De grootste ‘bijdrage’ aan de door de Arbeidsinspectie geconstateerde overtredingen werd geleverd door de hefbruggen. Een aantal was nooit gekeurd of had zelfs duidelijke gebreken, terwijl er wel gewoon mee werd doorgewerkt.

Risico’s en beveiligingen Hefbruggen zijn er in verschillende uitvoeringen: stempelhefbruggen, schaarhefbruggen, twee- en vierkolomsexemplaren,

Bij voorkeur zijn de aantallen hefbruggen in de garage gelijk aan het aantal monteurs.

mechanische bruggen en hydraulische, kleine autopoetsbruggen. Er zijn zelfs grote bruggen waarmee vrachtwagens op hoogte

De RDW verlangt een jaarlijkse controle

ringen van hefbruggen, na een opleiding

gebracht kunnen worden, zodat er werk-

door een erkende keurder, die gecertificeerd

bij een vroegere werkgever. Daar heeft hij

zaamheden aan de onderzijdes kunnen wor-

moet zijn door de RAI-vereniging, Stertil

eerst een theoretische opleiding gehad,

den verricht. De monteur bevindt zich dan

of Autec/VLT. De RDW stelt als extra eis

gevolgd door een week meelopen met een

onder het voertuig. Het laatste wat er zou

dat een hefbrug voor APK-II keuringen

oudere keurmeester. Hij stelde zichzelf nog

mogen gebeuren is dat een brug bezwijkt

(personen- en bestelwagens) ten minste

strengere eisen dan zijn werkgever deed,

onder het gewicht. Een dergelijk incident

een vrije hoogte van 1m65 bereikt en voor

bestudeerde alle vindbare documentatie en

heeft een grote kans op een fatale afloop,

APK-I (vrachtwagens en bussen) 1m35.

heeft een enorm archief opgebouwd van

dus zijn hefbruggen op allerlei mogelijke

Voldoet geen van de aanwezige bruggen aan

handleidingen en werkplaatshandboeken

manieren beveiligd. Het bekneld raken van

de eisen, dan mag een garage geen APK-

van alle soorten en merken bruggen. Na drie

voeten tijdens het dalen en het onbedoeld

keuringen uitvoeren. Uiteraard heeft dit

maanden dacht hij dat hij van de ongeveer

afrollen van een voertuig is eveneens uit

ervoor gezorgd dat veel bruggen die voor-

twintig fabrikanten alle typen bruggen wel

den boze. Ook dat moet via beveiligingen

heen niet ter keuring werden aangeboden,

onder handen had gehad. De praktijk leerde

worden voorkomen.

alsnog worden gekeurd.

echter dat het nog twee jaar duurde, voor-

Aan al deze voorzieningen zijn eisen

Gerrit Prenger is technicus in hart en nieren

dat hij echt alle typen was tegengekomen.

gesteld, zowel aan hun aanwezigheid als

en gespecialiseerd in onderhoud en keuring

Gerrit vertelt dat het voor hem een uitda-

aan hun werking. Iedere machine die in

van hefbruggen. Hij keurt volgens de laatste

ging werd om van alles te weten hoe het

Europa wordt verkocht en gebruikt moet

norm en is hiervoor als persoon gecertifi-

werkt en hoe het moet worden gerepareerd

voorzien zijn van CE-markering (Conformité

ceerd. Met zijn bedrijf, Prenger Engineering,

en afgesteld. Hij heeft geen talenknobbel,

Europeenne), hefbruggen dus ook. De

opereert hij onder de vlag van Rocar-Tech

maar ondanks dat heeft hij in de avond-

CE-markering waarborgt dat een nieuwe

in Hengelo, één van de circa twintig door

uren met de woordenboeken in de hand de

machine voldoet aan de basisveiligheidsei-

de RAI Vereniging Keurmerk Hefbruggen

technische documentatie woord voor woord

sen.

gecertificeerde keuringsbedrijven. Het keu-

vertaald in het Nederlands. Inclusief de EN

ren voor de RDW-certificering moet officieel

1493, die alleen in het Engels verkrijgbaar

Keuring

worden afgemeld bij de Rijksdienst en kan

is.

Sinds jaar en dag is het keuren van arbeids-

(net als een APK voor een voertuig) worden

middelen verplicht volgens de Arbo-wet. Het

gevolgd door een steekproefherkeuring. De

toezicht op het al dan niet gekeurd zijn ligt

RAI-vereniging die de door hen erkende

Wat moet je weten voor je bruggen mag keuren?

bij de Arbeidsinspectie. Sinds 1 januari 2010

keurders, onder wie Prenger, in opdracht

Gerrit: “Veel. Je moet werktuigbouwkundig

eist ook de Rijksdienst voor het Wegverkeer

van de RDW controleert, heeft de steek-

onderlegd zijn, hydrauliek doorgronden

(RDW) dat er minstens één gekeurde brug

proeven ondergebracht bij het Liftinstituut.

en een beetje bouwkundig inzicht heb-

in huis is voor het verrichten van de APK.

Gerrit Prenger verricht al achttien jaar keu-

ben. Verder moet je verstand hebben van

NIBHV Veiligheid 45 2011

elektriciteit en van elektronica. Ook zul je

ervaring moeten hebben, enig overwicht

Belangrijkste controlepunten hefbrug

en sociale soepelheid. Er zijn keurmeesters

Beveiligingen

van achttien jaar. Meestal brengen die niet

Bevestiging oprijplaten

voldoende bagage mee om volwaardig te

Motor en oliepeil pomp

kunnen keuren, durf ik te beweren. Een

Obstakelbeveiliging

echte opleiding tot keurder van hefbruggen

Op- en afrolbeveiliging

bestaat niet. Je moet zelf voldoende des-

Hydraulische slangen

kundigheid vergaren. Ik ben blij dat ik jaren

Staalkabels en bevestigingen

aan auto’s heb gesleuteld en dat ik bijvoor-

Verlichting

beeld grondboorinstallaties heb ontworpen

Schakelaar en bedrading

en gebouwd. Een oude brug zonder docu-

Vergrendeling

mentatie is voor mij een uitdaging, terwijl

Voetbeveiliging

een ander misschien zal doorverwijzen naar

Lastaanduiding en instructie

de fabriek of de importeur.”

Jij kunt dus alles repareren en keuren?

betonnen vloer moet dik genoeg zijn en

Gerrit: “Dat is wat te veel gezegd. Er zijn

de kolommen moeten precies op hun plek

compleet versleten bruggen die ik ook niet

staan. Anders loopt de zaak vast of de

meer verantwoord aan de praat kan houden.

veiligheidsvergrendeling valt niet goed op

Dan gaat een dergelijk apparaat echt naar

zijn plaats. Als de pennen niet moeiteloos

oud ijzer. De schakelkast en de pomp wil ik

in de sparingen vallen, is de vergrendeling

nog wel eens bewaren, als ze nog bruikbaar

onbetrouwbaar en zou een brug alleen op

zijn. Ik maak geen onderscheid in typen

de hydraulische cilinder hangen. Natuurlijk

en merken, hoewel de ene wel beduidend

heeft een hydraulische cilinder de ver-

duurzamer en servicevriendelijker is dan de

plichte slangbreukbeveiliging, maar je mag

andere.”

niet vertrouwen op één enkel systeem om de last te dragen. De brug zelf moet aan

Wat valt er aan een brug te keuren?

alle technische eisen voldoen en alle veilig-

Gerrit: “Dat hangt helemaal van het type

heidsvoorzieningen moeten werken en in

brug af en van het hefsysteem. Alles moet

goede staat zijn. Ik controleer alles aan de

goed horizontaal, respectievelijk verticaal

hand van een checklist, zodat ik niks over

gesteld staan en goed verankerd zijn. Als je

het hoofd zie.”

een vierkolomsbrug neerzet, mag dat geen vrijdagmiddagklusje zijn. De gewapende

Hoe werkt bijvoorbeeld een vierkolomsbrug en waar let jij daarbij op? Gerrit: “In een grote vierkolomsbrug zit in totaal wel dertig meter staalkabel, waaraan het brugdek hangt. Die staalkabels worden door een lange liggende hydraulische

cilinder onder een van de rijplaten van het

spindels. Die speling mag nooit meer zijn

brugdek aangetrokken en ze lopen via rol-

dan de helft van de dikte van het schroef-

len naar de koppen van de kolommen. Zo

draad, wat betekent dat de helft is weg-

trekt de brug zichzelf gelijkmatig op. Kabels

gesleten. Ik vervang die moeren dan direct,

en rollen kunnen slijten. Dat moet worden

maar dat betekent bij de meeste ‘tweeko-

gecontroleerd, anders gaat het een keer

lommers’ wel dat de hele brug uit elkaar

mis. Ik ben ooit bij een brug geroepen waar

moet. Lastig voor de planning van de gara-

een van de rollen volledig door zijn as heen

gehouder, maar beter een half dagje onder-

gesleten was. Het resultaat was dat de brug

houd dan ongeplande storingen of ongeluk-

op half zeven hing, met een auto erop. Dat

ken. Ik ben ooit bij een tweekolomsbrug

was een brug die nooit gekeurd was, anders

geroepen waarvan één kant compleet naar

was het al jaren daarvoor geconstateerd en

beneden was gekomen. Die was dus door de

verholpen. Bij sommige gebreken heeft een

moer heen gesleten en daarna óók nog door

brug al maanden gekraakt en geknarst en is

de tweede veiligheidsmoer. Dat achterstallig

er gewoon mee doorgewerkt.”

onderhoud betekende tevens het einde van de auto die erop stond, want die hing met

Met een tweekolomsbrug kan dat niet?

Door een eigen fabricaat zwenkkraantje hoeft keurmeester garagehefbruggen, Gerrit Prenger, het gereedschapswagentje niet zelf uit zijn

een ingedrukt dak tegen de kolom aan.”

bestelbusje te tillen.

Gerrit: “Nee, meestal hebben tweekolomsdraaier ingedrukt houdt, dan pompt hij

mechanische spindels (schroefdraadstangen,

Je moet dus niet alleen mechanisch keuren, maar ook hydraulisch?

red.) in de kolommen, die synchroon aan

Gerrit: “Ja, als een brug hydraulisch werkt

Dan loopt de druk snel op en hoor je het

elkaar draaien. Een dergelijke brug heeft

dan mag dat hydraulische systeem niet lek-

veiligheidsventiel openen. Dat gebeurt bij

uitschuifbare hefarmen die je onder de auto

ken. Eventuele slangen moeten in goede

een vastgestelde maximale druk, doorgaans

scharniert. Tijdens het heffen moet het

staat zijn en de brug mag niet afzakken.

ongeveer 250 bar.”

zwenken van die armen worden voorkomen

Als dat wel gebeurt, blijft hij nog wel

door een automatische arreteerinrichting

hangen op de veiligheidshaken of -pal-

(=vergrendeling). Die moet goed werken.

len, maar toch mag het niet. De RAI stelt

Hoe zit het met de andere veiligheidsvoorzieningen?

Op de spindels zitten bronzen of kunststof

dat een cilinder bij één keer omhoog en

Gerrit: “Het moet er allemaal op zitten en

moeren, die elk ongeveer de helft van het

omlaag maximaal één druppel mag lekken.

het moet functioneren. Die eisen kunnen

voertuiggewicht moeten tillen. Dat geeft

Die hydrauliek en het overdrukventiel test

per brug verschillen en zijn ook afhankelijk

veel wrijving en slijtage. Zo’n moer slijt

je eigenlijk heel eenvoudig door de brug

van het bouwjaar. De voorganger van de EN

dus langzaam steeds verder uit. Als je dat

helemaal tot zijn einde te heffen en dan de

1493 is de P159 (oud Publicatieblad van de

nooit controleert, bezwijkt na jaren het

maximale druk op te bouwen met draaiende

Arbeidsinspectie, red.). Die heb ik altijd bij

schroefdraad en dan valt het geheel op de

pomp. Normaal stopt hij bij de eindafslag,

de hand voor bruggen van vóór 1995. Er zijn

veiligheidsmoer die eronder moet zitten. Op

maar als je het relais met een schroeven-

voor modernere bruggen een paar strengere

bruggen geen kabels en geen cilinder, maar

door tot het eind van de cilinder is bereikt.

dat moment ben je als gebruiker wel klaar met die brug, want een ingebouwde beveiliging zorgt dat hij niet meer omhoog kan. Een heel belangrijk keuringspunt is dus het meten van de speling van die moeren op de

NIBHV Veiligheid 45 2011

vergrendeling. Die moet bij het loslaten van

Wat moeten gebruikers absoluut niet doen met hefbruggen?

de hef- of de daalknop automatisch inko-

Gerrit: “Ze toch gaan gebruiken voor werk-

men en niet los blijven staan. Dat is op een

zaamheden waarvoor ze niet bedoeld zijn.

moderne brug elektromagnetisch gestuurd.

Een auto opkrikken met één arm van een

Een brug staat bol van de veiligheden.

tweekolomsbrug om even een wieltje te

Zelfs als ik de staalkabels allemaal door zou

verwisselen. Die hefbrug zal niet meteen

slijpen met een auto op de brug, dan mag

stuk gaan, want een veiligheidsmarge van

vierkolomsbrug onder een van de

de brug nóg niet verder dan tien centime-

200% is vrij normaal, maar het hoort niet.

rijplaten.

ter naar beneden komen. Er zit zelfs een

Of een zware heftruck op een brug zetten.

zogenaamde slappekabelbeveiliging op, ook

Dat is snel een te grote puntbelasting, ook

wel een obstakelbeveiliging genoemd. Stel

als het hefvermogen voldoende is. Werk

je voor dat er een assteun of ander object

nooit met haast en zonder na te denken. Je

4. Motor, hydropomp en reservoir.

ergens onder een hoek van de brug staat

moet je aandacht er altijd bij houden. Als

5. Keuringssticker, gebruikers-

tijdens het dalen. Een brug zou dan scheef

je bijvoorbeeld een assteun plaatst, moet je

kunnen zakken en de boel zou ontwrichten

goed bedenken welke kant het op zal wil-

of de auto eraf rollen. Als een kabel slap

len en welk krachtenspel er ontstaat als de

6. Verplichte afrolbeveiliging.

komt te staan, wordt dat meteen door een

auto uit de veren komt. Ik heb meegemaakt

7. Verticaalstand kolommen.

schakelaar geconstateerd, het ventiel slaat

dat een klant een piepje of een rammeltje

8. Spindels (tweekolomsbrug).

dicht en de vergrendeling komt in.”

zocht in de aandrijving van een auto. Die

9. Zwenkvergrendeling van de armen

eisen bijgekomen, in het bijzonder voor de

stond draaiend in zijn eerste versnelling op

Inspectiepunten hefbruggen 1. Staalkabel en automatische veiligheidsvergrendeling (vierkolomshefbrug). 2. De lange hefcilinder van een

3. Hydraulische slang mag geen droogtescheuren vertonen en niet kunnen draaien.

informatie en typeplaat met CEmarkering.

(tweekolomsbrug).

Waarop moet gelet worden bij een investering in een hefbrug?

een éénkolomsbrug. Toen hij hem weer liet

10. Positieopnemer voor elektro-

zakken, kwam de wagen tot stilstand tegen

nische gelijkloopregeling

Gerrit: “Ga niet over één nacht ijs als je een

het magazijn. Jammer van de schade. In

brug koopt. Stel je eisen, oriënteer je, kijk

een auto zitten terwijl die op de brug staat

elders, laat je informeren en richt je werk-

mag eigenlijk ook niet. Soms doet men dat

plaats handig in. Laat hem plaatsen door

voor het testen of ontluchten van de rem-

een professional en doe het meteen goed.

men. Of dingen aan de brug lassen, omdat

Het is jammer als je het later nog een keer

dat handig is. Ik ben niet roomser dan de

opnieuw moet doen omdat de RDW een vrije

paus, maar als het echt onveilig is, ben ik

afstand van minstens vijftig centimeter van

onverbiddelijk. Je mag niet spelen met je

14. Instructiekaart.

de muur eist en je zit met één kolom op

leven.” (MC)

15. Schakelaar daalbeveiliging .

(tweekolomsbrug). 11. Elektronica in moderne hefinrichtingen. 12. Verplichte maximum werklastaanduiding. 13. Controle van de daalbeveiliging met meetkaliber.

45. Ik heb een gratis helpdesk via mijn ‘06’. Met dank aan Autobedrijf Wuco te Oldenzaal

Iedereen kan me bellen.”

en Autobedrijf Pot te Musselkanaal.

VCA buitendienst gemeente Oldebroek Bij aanbestedingen van werken in en aan de openbare ruimte is VCA-certiﬁcering een gangbare eis. De overheid verlangt als opdrachtgever doorgaans VCA* of VCA** van elke aannemer die wil inschrijven op een project. Dat geldt voor infrastructurele werken, maar ook voor relatief eenvoudig onderhoud aan groenvoorzieningen. Vooral binnen de bebouwde kom wordt dergelijk werk vaak uitgevoerd door ondernemingen in de sociale werkvoorziening. Bedrijven vallen buiten de boot als ze niet VCA-gecertiﬁceerd zijn. Het is een goede zaak dat de veiligheid geborgd wordt, maar het kan ook scheve gezichten opleveren. Zeker als de opdrachtgever zelf niet aan VCA doet. Gelukkig begint dat beeld te veranderen.

NIBHV Veiligheid 45 2011

Oldebroek Buitendienst erd ce fi VCA-gecerti

-11-2010) (Oldebroek, 17 gemeente nst van de ie nd ite bu De ieel een fic of ag zich . Oldebroek m drijf noemen be rd ee fic VCA-gecerti de afdeste et to au re bu Een erkend naamde voor de zoge ling onlangs emers nn Aa Checklist Veiligheid wordt e di een methode (VCA). Dat is n structuee d ei gh ili ve gebruikt om rkprocesgeven in we rele plek te d is de el er sw nnemer r sen. In de aa k. Steeds mee lij ke ui br ge VCA heel deze werkor vo en ez gemeenten ki afgelopen oek heeft de wijze. Oldebr t vanzelfhe n aa werkt jaren hard ge gheid op ili en van ve sprekend mak urde onder be ge t Da . de werkplek or alles´. ´Veiligheid vo het motto rs volgke er ew ienstmed Alle buitend a´s als em Th iding VCA. den een ople g, omgang we de s ng la veilig werken verstanke stoffen en met gevaarlij lasting be ke sie fy met dig omgaan boek nd ha n erkt in ee werden uitgew ocesbeschrijpr re de an met onder icovolle alyse van ris vingen en an d stanei gh ili Ve staat taken. Ook aandem de n agenda va daard op de en is de keuen gg le er ov lijkse werk tureerd. erieel gestruc ring van mat inspecek pl rk we vinden Maandelijks ties plaats.

VCA of VCO voor gemeenten Lokale overheden besteden veel werk uit.

Volgens de gegevens van de Stichting

De opdrachtgever bepaalt onder welke voor-

Samenwerken voor Veiligheid (SSVV),

waarden de uitvoering geschiedt en aan

de ‘eigenaar’ van VCA, zijn er inmiddels

welke eisen moet worden voldaan. Niet alle

54 gemeenten die over een VCA-certificaat

werk wordt echter uitbesteed. Gemeenten

beschikken voor (een deel van) hun

handhaven doorgaans ook een eigen bui-

activiteiten. Elf daarvan beschikken over

tendienst voor het ‘dagelijks werk’ of voor

twee sterren vanwege de schaalgrootte en

zaken die liever niet aan derden worden

complexiteit van hun werkzaamheden.

overgelaten. De verhouding tussen zelf doen

Als een gemeente alle werk uitbesteedt,

en uitbesteden varieert. Het is logisch dat

zal het VCO-certifcaat (Veiligheidschecklist

de veiligheid van de werkzaamheden die

Opdrachtgevers) beter ‘passen’. Van de

door de eigen werknemers worden uitge-

418 gemeenten in Nederland is er op dit

voerd aan dezelfde hoge eisen zou moeten

moment niet één VCO-gecertificeerd.

voldoen als bij de gecontracteerde aannemers. Het hebben van het VCA-certificaat is dan net zo vanzelfsprekend.

Magazijn vol materialen voor het maken van deugdelijke wegafzettingen.

Nieuwe straatnaamborden voor de Rendementstraat en de Warmtekrachtstraat klaar voor plaatsing.

Oldebroek

structureel inbedden in de werkzaamheden,

cie Gelderland en bestaat naast Oldebroek

Gefeliciteerd met het behalen van het VCA-certificaat. Hoe is dat tot stand gekomen?

uit de dorpen Hattemerbroek, ’t Loo,

Cees Veldman: “Wij zijn verantwoordelijk

andere personeelszaken kwamen we op VCA

Noordeinde, Oosterwolde en Wezep. De

voor het beheer van de openbare ruimte.

als een goed systeem om de veiligheid te

gemeente telt bijna 23.000 inwoners en

Veilig werken paste in het verbetertraject

borgen binnen de eigen buitendienst. De

beschikt over een eigen buitendienst. Die

waarmee we jaren geleden bezig waren.

eerste praktische stap hebben we ruim vijf

heeft de nieuwe gemeentewerf in Wezep

Veiligheid werd in die tijd op de werkvloer

jaar geleden gezet met het aanvragen van

als thuisbasis. Volgens het register van

wel eens genoemd, maar het was geen

offertes bij opleiders/adviseurs om ons te

de SSVV is de gemeente Oldebroek VCA*

speerpunt. In een gesprek met een des-

begeleiden bij het proces.”

gecertificeerd voor het bouwen van gebou-

kundige werd ik erop gewezen dat er een

Ton van Langen: “Het moet in de hele orga-

wen, wegen waterbouw, onderhoud en

vrij grote verantwoordelijkheid op mijn

nisatie worden gedragen. Van de werkvloer

aanleg van het openbaar groen en grijs,

schouders rustte. Wij realiseerden ons

tot bij het hogere management. Het college

spelen, begraafplaatsen, bossen en bermen,

dat we er wat bewuster mee om konden

van B&W staat erachter. Het is nu net zo

het bemannen van het KCA-depot (Klein

gaan. Achteraf bezien hebben we eigenlijk

trots op de buitendienst als we zelf zijn.”

Chemisch Afval, red.) en onderhoud aan

langdurig met lapmiddelen geprobeerd

voertuigen. Half november 2010 verscheen

om werk conform de Arbo-wet te doen.

een persbericht betreffende het behalen van

Het was tijd voor een grondige aanpak.

Hebben er ooit bedrijfsongevallen plaatsgevonden?

het VCA-certificaat door de buitendienst

We hadden het tij mee toen we de nieuwe

Cees Veldman: “Het enige bedrijfsongeval

(zie kadertekst).

wijkteams invoerden, een nieuwe coördi-

dat ik me kan herinneren heeft ongeveer

VEILIGHEID ging informeren naar de ach-

nator buitendienst aanstelden en de twee

tien jaar geleden plaatsgevonden. Een

tergronden van VCA binnen de gemeente

oude gemeentewerven samenvoegden in

groenmedewerker werd getroffen door een

en naar de valkuilen die de initiatiefne-

deze nieuwe werf. We werken bijvoorbeeld

vallende tak, toen hij onder de snoeiwerk-

mers tegenkwamen. Aan het woord zijn

met grote machines, Daar zijn risico’s aan

zaamheden doorliep, met een kortdurende

Cees Veldman, Elma Langhenkel en Ton

verbonden. Een stickertje op een machine

bewusteloosheid als gevolg. Zoiets zet je

van Langen, respectievelijk afdelingshoofd

bepaalt de veiligheid niet. Het gaat om

natuurlijk wel aan het denken, maar het is

Omgeving, Arbocoördinator en coördinator

hoe je werkt. Het is het gedrag dat van het

niet de aanleiding geweest tot het starten

buitendienst.

grootste belang is. Wij wilden veiligheid

van het VCA-traject. Dat heeft meer een

De gemeente Oldebroek ligt in de provin-

NIBHV Veiligheid 45 2011

hoewel er geen sprake was van grote aantallen bedrijfsongevallen. In overleg met onder

V.l.n.r. Cees Veldman, Elma Langhenkel en Ton van Langen van de gemeente Oldebroek.

de noodzaak tot veilig werken. Daar komt

Is het oor te luisteren gelegd bij andere gemeenten?

bij dat we veel werk uitbesteden en dat we

Cees Veldman: “Onze buurgemeente Elburg

al jaren VCA vragen van de aannemers. Als

heeft ook VCA ingevoerd. We hebben wel

die een goede wegafzetting moeten maken

contact gehad, maar elke gemeente is

en retroflecterende veiligheidshesjes moe-

uniek. Je kunt niet zomaar een systeem

ten dragen, dan vind ik dat we dat zelf ook

kopiëren. Dat hebben we dus niet gedaan.”

algemene drijfveer, het bewust worden van

moeten doen. In onze beleving neigt het naar hypocrisie als je intern met andere maten meet.”

Is het veiligheidsbesef op de werkvloer gegroeid door VCA? Ton van Langen: “Veilig werken wordt breed gedragen en men beseft op de werkvloer

“Achteraf bezien hebben we eigenlijk langdurig met lapmiddelen geprobeerd om werk conform de Arbo-wet te doen.”

dat bijvoorbeeld het werken langs de weg veilig moet. Bebording, afzetting… de gevaren zijn niet gering. De administratieve rompslomp rond VCA interesseert de werk-

Is VCO overwogen, of een alternatief als OHSAS 18001?

nemers maar matig. Het kost allemaal veel

Cees Veldman: “Het ging vooral om prak-

wegafzetting, voordat je aan de slag gaat.

tisch werk dat we zelf uitvoerden, dus

In de dagelijkse praktijk heb ik daar flink

dan ligt VCA meer voor de hand dan VCO

aan moeten trekken. Het heeft wat praten

(VGM-Checklist Opdrachtgevers, red.). We

gekost om de collega’s telkens van het nut

hebben weliswaar even overwogen om voor

en het doel te overtuigen.”

de ‘binnenmensen’, de toezichthouders en

Cees Veldman: “Toen we eenmaal met de

werkvoorbereiders, VCO in te voeren, maar

opleidingen begonnen waren ging het echt

uiteindelijk is dat onderdeel gewoon in VCA

leven. Iedereen heeft zijn best gedaan,

opgenomen. De overlap tussen beide is vrij

hoewel het leren voor sommigen zwaar is

groot. OHSAS 18001 was in onze kringen

geweest. Slechts twee kandidaten moesten

geen breed bekend of gebruikelijk systeem.

herexamen doen. Na de tweede ronde was

VCA is gewoon een goed middel gebleken.”

iedereen geslaagd. Daar mogen we trots

Elma Langhenkel: “Je hebt ook een hoop

op zijn. Naast VCA hebben we meteen de

uit te leggen als je met een nieuw systeem

trainingen ‘veilig werken langs de weg’ en

aankomt. VCA was al bekend. Dat is een

‘motorkettingzaag’ nieuw leven ingeblazen.

voordeel.”

tijd. Net als het maken van een deugdelijke

Voor alle nieuwe werknemers staat het heb-

die wij hanteren voor het uitvoeren van

ben of behalen van het VCA-diploma al in de

risicovolle werkzaamheden. Wij hebben alles

gemaakt van het gevaar van biologische

functie-eisen. Sinds de invoering van VCA

opnieuw gekwantificeerd en gekwalificeerd

agentia: in het begin werd er wat stoer

staan een heleboel dingen weer stevig op de

met gebruikmaking van een risicoanalyse-

gedaan over het hanteren van kadavers en

agenda. Het periodiek arbeidsgeneeskundig

matrix. Die geeft in kleuren aan hoe groot

het werken aan riolen. Ik durf te zeggen

onderzoek is in orde, de RI&E’s zijn actueel,

de risico’s zijn van de verschillende taken.

dat men daar nu bewuster en veiliger mee

de Arbo-werkgroep loopt goed. Dat heeft

Hoe vaak komt iets voor, wat is de duur en

omgaat.”

allemaal een nieuwe impuls gekregen.”

de ernst van het gevaar? Dat hebben we

Ton van Langen: “Agressie en verbaal geweld

Ton van Langen: “Er zijn wat verplichtingen

voor al onze uitgesplitste taken gedaan.

zijn risico’s waar onze buitendienst ook mee

bijgekomen ten aanzien van de registratie.

Voor onkruidbestrijding, takken snipperen,

te maken heeft. Tenslotte vertegenwoordi-

Er is heel veel in kaart gebracht, iets wat

het KCA-depot, ongediertebestrijding, enzo-

gen wij de gemeente. Niet iedereen heeft

we vroeger niet of nauwelijks deden. Denk

voort. We kwamen erachter dat veel werk-

daar een even goede band mee.”

onder meer aan werkplekinspecties, rappor-

zaamheden zich niet in het veilige groen

We hebben mensen bijvoorbeeld heel bewust

teren van bijna-ongevallen. Over die bijna-

bevonden, maar in het oranje of zelfs in het

Viel het hele proces mee of tegen?

ongevallen werd aanvankelijk wat lacherig

risicovolle rood. Dat betekent dat je voor-

Elma Langhenkel: “Aanvankelijk dacht ik:

gedaan. Gestruikeld over een afrastering,

zorgsmaatregelen moet nemen. Die matrix

goh, moet dat allemaal in protocollen en

gevolgd door de vraag: ‘Ton, moeten we

is een waardevolle leidraad geweest in het

moeten we alles registreren? Ik ben vanuit

dat ook melden?’ Natuurlijk moet dat. Daar

certificeringstraject. Fysieke en emotionele

P&O heel wat gewend, maar ik vind het toch

leren we van. Het papierwerk hoort er dan

risico’s zijn allemaal beoordeeld en gewo-

een hele papierwinkel. Gelukkig hebben we

gen. We hebben uiteindelijk ongeveer twin-

nu een handzaam veiligheidshandboek en

tig taken of werkzaamheden tot in detail

een dito reglement. En het werkt goed.”

bij.”

Zijn er procedures of werkwijzen aangepast vanwege VCA?

beschreven.”

Cees Veldman: “VCA noodzaakte ons bij-

theorie en praktijk bij elkaar zag komen,

Hebt u tips voor anderen die bezig zijn met invoering van VCA?

voorbeeld tot het maken van nieuwe taak-

mede doordat we de werknemers er zelf bij

Cees Veldman: “Wij hebben ons laten onder-

risicoanalyses (TRA’s). De bestaande TRA’s

hebben betrokken. Risico’s bij het werken

steunen door een adviesbureau annex oplei-

waren te globaal. We gingen er te veel

langs de weg zie je niet snel over het hoofd,

der. Het doel was dat we na certificering op

vanuit dat mensen in een bepaalde functie

maar je mag niet vergeten dat bijvoorbeeld

eigen benen konden staan. We hebben veel

dezelfde taken hadden en dus aan dezelfde

een baliemedewerker aan verbaal geweld

geleerd, maar je moet het ook zelf doen.

risico’s werden blootgesteld. Het heeft ook

blootgesteld kan worden. Of dat het delven

Het is tenslotte niet de adviseur die wordt

een discussie losgemaakt over de toelagen

van een graf emotioneel belastend kan zijn.

gecertificeerd.1 Verder moet je heel veel

Elma Langhenkel: “Het mooie was dat je

energie steken in de interne communicatie. Leg dingen uit, desnoods meerdere malen. Wij hebben er door allerlei omstandigheden vrij lang over gedaan om het project af te ronden. Dat betekende dat we meerdere malen de zaken opnieuw hebben moeten oppakken. Vijf jaar is te lang. Als je het bijvoorbeeld in een jaar doet, is het veel efficiënter. Maak de keus en ga ervoor! Begin desnoods een jaar later en maak dan de klus in één keer af.” (MC) 1 De Stichting Samenwerken Voor Veiligheid wijst op het bestaan van de VCA Handleiding 2008/5.1. Met deze handleiding moeten bedrijven in staat zijn om – eventueel ook zonder adviesbureau – het VCA-certiﬁcaat te verkrijgen.

Het vervangen van een straatkolk is werk voor de eigen buitendienst van Oldebroek.

NIBHV Veiligheid 45 2011

RampZalig Er zijn gebeurtenissen waarbij een mens zich afvraagt ‘het is niet waar, hoe heeft zoiets kunnen gebeuren’. Merkwaardige zaken vinden soms plaats. Hoe goed de arbeidsomstandigheden en de veiligheid voor de mensen ook geregeld zijn, er kan kennelijk altijd iets fout gaan. De rubriek ‘RampZalig’ bevat korte artikelen, geknipt uit willekeurige kranten. Er wordt melding gedaan van opmerkelijk onheil dat dagelijks op de loer ligt. Op het werk of privé. Uit het leven gegrepen. In dit nummer van VEILIGHEID wordt de BHV-organisatie van de politie Amsterdam-Amstelland belicht. Ze doen er binnen dat korps van alles aan om de risico’s zoveel mogelijk af te dekken en mogelij-

Veilige evacuatie via de trap

ke incidenten te voorkomen. Maar goed ook. Want als BHV’er in een politiekorps moet je kennelijk voorbereid zijn op de meest bizarre

Een uitgebreid programma Escape producten voor een veilige evacuatie in gebouwen via de trap.

voorvallen.

rt konijn Napoleon

Politie reanimee

heeft Duitse politie BERLIJN – De konijnn ee es cc su zaterdag met gereanimeerd. Het tje, Napoleon, wusteloos geraakt be huisdier was een f lat enbrandje in nn bi n ee j bi r had de ee dw an br in Berlijn. De dier naar buiten t kooi met he litieagenten openpo gehaald. De beademns bekje, den Napoleo via een balpen en tje den het dier dus een rtmassage, al gaven het ha succes. et M voerder. k bij politiewoord lij de geert nu tij Napoleon lo . een dierenarts

Optimaliseer de veiligheid van personen Persoonlijke veiligheid en brandveiligheid in gebouwen.

Uw partner in facility AGENTEN BOMMEN ONTDEKKEN

Facilityoplossingen in uw gebouw; van hygiënische producten tot transporthulpmiddelen voor goederen.

BRUSSEL – De exp losievendi het Belgi enst van sche lege r heeft de pen dage afgelon twee ve rkeerstell diggelen ers aan geschoten . Agenten Brusselse van de politie h adden de gewaarsch dienst uwd, om dat ze bommen dachten te hebbe n ontdek waren ec t. Het hter geen explosiev radarkastj en, maar es waarm ee Instituut het Belgi voor Ver sche keersveil aantal vo igheid het ertuigen en de snel van wilde heid daar meten. In middels herkennin zijn ter g naar alle B bureaus fo russelse p olitieto’s van de kastjes ge stuurd.

Mobiliteit over trappen Escape Mobility Company biedt diverse elektrische hulpmiddelen voor vervoer van personen over trappen; met of zonder rolstoel.

" ! ! !

Jeuk pest dienders bureau uit Den Haag – Agenten van het Haagse politiebureau Overbosch zijn korte tijd geteisterd door een vlooienplaag. De vlooien waren afkomstig van een zwerfhond die korte tijd op het bureau had lopen rondsnuffelen. Terwijl de temperatuur de afgelopen weken naar tropische waarden steeg, bleken de beestjes zich op het bureau op grote schaal te hebben vermenigvuldigd. Nadat de kleine jeukveroorzakers waren ontdekt, moest de verdelgingsdienst eraan te pas komen om de agenten uit hun netelige situatie te bevrijden.

POLITIE SNUIFT COCAÏNE

Escape Mobility Company Marconistraat 32 • 6372 PN Landgraaf T +31 (0)45 572 70 31 www.escape-mobility.nl

Evacuation Safety Facility Mobility

CARACAS – Politiepersoneel in Caracas klaagt steeds vaker over het passief snuiven van cocaïne. In de kantoren van de technische en justitiële opsporingsdiensten staat zoveel in beslag genomen cocaïne opgeslagen, dat het personeel ademhalingsklachten krijgt. Een medewerker probeert nu via de

rechtbank 600 kilo cocaïne, opgeslagen in plastic zakken, uit haar kantoor verwijderd te krijgen. Onlangs trad een strafwet in werking die onduidelijk laat wie verantwoordelijk is voor het vernietigen van drugs. Sindsdien stapelen de drugs zich op in de politiebureaus.

NIBHV Nieuws B i

Nieuwe leerstof

l iding Bedrijfshulpverlener

Bas iso ple idin g Bed rijf shu lpv erle ner

Basisopleiding BHV Beheerd

er Bra

Per 1 september hanteert het Oranje Kruis een nieuwe richtlijn voor de verbanddozen

ndmeldi nst alla tie

waarin een ander snelverband is opgenomen: het internationale snelverband. De leerstof van de Basisopleiding BHV wordt hierop aangepast. Het internationale snelverband wordt

Behee rder Brand meldin stallat

opgenomen in de leerstof. Aangezien er in de praktijk nog gebruik gemaakt wordt van NIBHV

het Nederlandse snelverband wordt dit snelverband opgenomen in een bijlage.

De nieuwe uitgave is vanaf 15 juni te bestellen. Uitlevering vindt uiterlijk half juli plaats.

Beheerder Brandmeldinstallaties NIBHV

Er is een nieuwe druk van de uitgave Beheerder Brandmeldinstallatie uit. Hierin zijn redactionele wijzigingen doorgevoerd.

Blended learning/ E-learning

NIBHV-Portaal Om het aanmelden en het beheren van examens efficiënter te laten verkopen wordt een speciale website gemaakt voor de opleiders die

Blended learning bestaat uit een opleidingsprogramma voor de

zijn aangesloten bij het NIBHV: het NIBHV-Portaal. Op dit portaal

Basisopleiding BHV waarbij de cursisten zelfstandig een E-learning

kunnen opleiders examens aanmelden en beheren. Het NIBHV-Portaal

programma doorlopen gevolgd door verplichte praktijkopleiding

zal na het zomerreces beschikbaar zijn.

op een BHV opleidingscentrum. Vanzelfsprekend blijft de huidige tweedaagse Basisopleiding BHV bestaan. Voor het zomerreces vinden pilots plaats met Blended learning. In een meerjarig wetenschappelijk onderzoek zal worden onderzocht wat de effecten zijn van Blended learning. Elders in VEILIGHEID staat

Voorlichting over het NIBHV-Portaal en Blended learning/E-learning

een uitgebreid artikel over de opzet van dit onderzoek. Vanaf september worden verspreid over het land voorlichtingsavonden georganiseerd waar het NIBHV-Portaal en E-learning worden gedemonstreerd en toegelicht. Aanmelden voor deze bijeenkomsten kan via de website. De data van de voorlichtingsavonden zijn: SEPTEMBER

OKTOBER

Dinsdag

13 Rotterdam

Dinsdag 4

Maandag

19 Amersfoort

Dinsdag

27 Zwolle

Amsterdam

Donderdag 29 Weert

NIBHV Veiligheid 45 2011

NIBHV Nieuws

Bestelformulier juni 2011 Organisatie/bedrijf:

Debiteurnummer:

Telefoon: Factuuradres:

Aﬂeveradres:

T.a.v.:

m/v

T.a.v.:

Postcode/plaats:

Datum:

Handtekening:

AANTAL

BHV- uitgaven - Basisopleiding Bedrijfshulpverlener (17e druk, nieuw) - Basisopleiding Bedrijfshulpverlener (16e druk) - Basisopleiding Bedrijfshulpverlener Eerste Hulp (4e druk) - Basisopleiding Bedrijfshulpverlener Brandbestrijding en Ontruiming (1e druk) - BHV in de petrochemische industrie - Adembescherming voor de bedrijfshulpverlener - Bedrijfshulpverlening in de OK - Beheerder Brandmeldinstallatie (3e druk, nieuw) - Beheerder Ontruimingsalarminstallatie - Coördinator/Hoofd Bedrijfshulpverlening - De bedrijfshulpverlening in uw organisatie. Voorlichting en instructie BHV - Gebruik AED - Gevaarlijke Stoffen Bedrijfshulpverlening - Handleiding kleine blustoestellen - Handleiding Omgaan met alarmmeldingen - Omgaan met bommeldingen - Ontruimingsplannen en -oefeningen - Ontruiming van schepen - Ploegleider Bedrijfshulpverlening (3e druk) - Preventiecontrole en bedrijfshulpverlening - Preventiemedewerker - Syllabus Preventiemedewerker (werkboek) - Salvage en bedrijfshulpverlening - Wat te doen bij brand in uw bedrijf Instructeursmaterialen BHV - DVD Basisopleiding BHV (met video) - CD-rom met sheets BHV in de petrochemische industrie - CD-rom met sheets Adembescherming - CD-rom met sheets Beheerder Brandmeldinstallatie - CD-rom met sheets en tips De bedrijfshulpverlening in uw organisatie (Powerpoint) - CD-rom met sheets Gebruik AED (Powerpoint) - CD-rom met sheets Gevaarlijke Stoffen Bedrijfshulpverlening - CD-rom met sheets Ploegleider Bedrijfshulpverlening (versie 0.2) - CD-rom met sheets Preventiecontrole en bedrijfshulpverlening - CD-rom met sheets Preventiemedewerker - CD-rom met sheets Salvage en bedrijfshulpverlening - Instructeurshandleiding Preventiemedewerker incl. CD-rom met sheets Anderstalige BHV-uitgaven - Emergency Response Ofﬁcer: Basic Training (Engelse Basisopleiding BHV) (11e druk) - AED User Guide (Engelse Gebruik AED) - Emergency Response in your organisation - Small Fire-Extinguishing Devices (Engelse Handleiding kleine blustoestellen) - What to do in case of ﬁre (Engelse Wat te doen bij brand bij uw bedrijf) Anderstalige instructeursmaterialen BHV - CD-rom met sheets AED User Guide (Powerpoint) - CD-rom Emergency Response in your organisation Gratis uitgaven BHV - Folder Keurmerk - Folder Preventiemedewerker - Folder Workshops en studiedagen - Folder VCA - Informatiebrochure NIBHV VCA-uitgaven - Basisveiligheid VCA (7e druk) - Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA (5e druk) Instructeursmaterialen VCA - CD-rom met sheets Basisveiligheid VCA - CD-rom met sheets Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA Anderstalige VCA-uitgaven - Basic Elements of Safety SCC and Safety for Operational Supervisors SCC (gecombineerde uitgave Engelse Basisveiligheid en VOL-VCA) - Poolse Basisveiligheid VCA (op aanvraag) Anderstalige instructeursmaterialen VCA - CD-rom Basic Elements of Safety SCC & Safety for Operational Supervisors SCC VAKBLAD - Abonnement vakblad NIBHV-VEILIGHEID (kwartaalblad)

m/v

Prijs ex BTW (Euro) 13,50 13,50 11,25 9,75 17,00 9,10 6,50 18,30 14,90 37,30 per 10 stuks 25,00 5,00 9,10 1,80 12,20 3,30 11,50 5,80 12,50 6,80 13,00 10,60 7,80 1,80 75,00 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 63,00

per 10 stuks

21,50 6,90 25,00 1,80 1,80 33,90 33,90 gratis gratis gratis gratis gratis 22,50 37,50 33,90 33,90 42,50 28,50 33,90 33,40

Levering geschiedt, indien voorradig, binnen 5 tot 7 werkdagen. Bestellingen per fax op nummer 010-2892880 of per e-mail: bhv@nibhv.nl. Spoedzendingen worden verzonden via DHL. Prijzen zijn geldig vanaf 1 juli 2009, exclusief BTW, exclusief verzendkosten. Aanpassingen en prijswijzigingen voorbehouden. Korting Basisopleiding BHV: ≥ 100 stuks 3%, ≥ 250 stuks 5%, ≥ 500 stuks 10%

NIBHV Nieuws

VCA-nieuws

Agenda workshops

In verband met de door het VCA-stelsel gewijzigde richtlijnen voor de afname van examens is het niet meer mogelijk gebruik te maken van

SEPTEMBER

de inlooplocatie Deurne. Eindhoven is nu de inlooplocatie voor deze

Rotterdam

Ontruimingsplannen en -oefeningen

regio.

Zwolle

Opstellen BHV-plan

Het SSVV heeft de eindtermen van de VCA-opleidingen aangepast, deze worden 1 september van kracht. De leerstof zal hierop worden

OKTOBER

aangepast.

Arnhem

Ontruimingsplannen en -oefeningen

NOVEMBER

Misbruik producten NIBHV

Haarlem

Ontruimingsplannen en -oefeningen

Amersfoort

RIE en BHV

Amersfoort

Omgaan met bommeldingen

Ede

Landelijk congres Veiligheid en Bedrijfshulpverlening NIBHV

Helaas blijkt een aantal opleiders misbruik te maken van de naam en producten van het NIBHV. In de praktijk blijken zowel het NIBHV-

DECEMBER

logo als het Keurmerk-logo oneigenlijk te worden gebruikt op onder

Rotterdam

Opstellen BHV-plan

andere certificaten, websites en in publicaties. Tevens wordt inbreuk

Zwolle

Ontruimingsplannen en -oefeningen

gemaakt op de auteursrechten van les- en leerstof. Het NIBHV treft in voorkomende gevallen maatregelen om dit misbruik tegen te gaan. Het is duidelijk dat de kwaliteit van de NIBHVproducten dient te worden beschermd in het belang van de bij het NIBHV aangesloten opleiders. Controles hebben inmiddels ook uitgewezen dat een aantal opleiders het Keurmerkreglement heeft overtreden. Het NIBHV zal in voorkomende gevallen het Keurmerk intrekken.

Workshop Omgaan met bommeldingen De workshop Omgaan met bommeldingen is onlangs geheel herzien. In deze workshop komt aan bod hoe organisaties zich kunnen voorbereiden op een mogelijke externe dreiging door een verdacht object. Deze dreiging kan ontstaan door een bommelding, maar bijvoor-

Congres

beeld ook door een poederbrief. De BHV-organisatie kan hierbij een belangrijke rol hebben.

Het landelijk Congres Veiligheid en Bedrijfshulpverlening NIBHV

De workshop wordt verzorgd door de heer A. Aerts, politiedeskun-

wordt dit jaar gehouden op:

dige conflict- en crisismanagement samen met een adviseur van het NIBHV.

NIBHV Veiligheid 45 2011

woensdag 30 november in de Reehorst in Ede.

BHV OPROEPSYSTEMEN Veelzijdig Met een Omikron CallHelp 400 oproepsysteem kunt u uw BHV'ers individueel, in groepen of collectief oproepen. De piepers kunnen piepen en/of trillen. De zender kan worden aangesloten op de brandmeldcentrale, noodknoppen, spreekkameralarm, handzenders en dergelijke. Steunzenders Omikron CallHelp 400 systemen werken met draadloze steunzenders. Iedere steunzender vergroot het zendbereik met 300 meter (in open veld) of 3 etages (in bebouwing). Er kunnen maximaal 99 steunzenders in een systeem opgenomen worden, hetgeen een zendbereik oplevert van 30 kilometer resp. 300 etages. Betrouwbaar Systemen die met steunzenders werken zijn betrouwbaarder dan systemen die niet met steunzenders werken. Een obstakel (denk aan liftschachten e.d.) wordt aan de achterzijde immers “belicht” door één of meer steunzenders. Zo kunnen ook de moeilijkste plaatsen, zoals kelders en brandwerende archiefruimtes, dekkend gemaakt worden.

on is ikr 00 s Omlp 4 dlooeem e D lHe raa st y l Ca een doeps r op

ka het z 99 n metendb ste m ere w un axi ik ver ord zendemaal gro en rs ot. BHV

Voordelig De Omikron CallHelp 400 is niet alleen zeer betrouwbaar en bedrijfszeker, hij is ook de voordeligste. Bovendien zijn er geen installatiekosten, alles wat u nodig heeft zijn stopcontacten. Omikron Europe B.V.

BHV OPROEPSYSTEMEN

Kolenbranderstraat 20d • 2984 AT Ridderkerk Tel.: 0180 417 011 • Fax: 0180 461 213 E-mail: info@omikron-europe.com • www.omikron-europe.com

BHV

Beroerte en TIA Jaarlijks worden ongeveer 41.000 Nederlanders slachtoffer van een beroerte. Omdat een beroerte een belangrijke oorzaak van invaliditeit is, moet er snel worden gehandeld om de opvang en de behandeling zo adequaat en succesvol mogelijk te laten verlopen.

Medici spreken bij een beroerte wel over een

gevallen ligt een infarct ten grondslag. Een

cerebrovasculair accident (CVA). Dat bete-

deel van de hersenen krijgt dan te weinig

kent letterlijk ‘ongeluk in een hersenbloed-

bloed en het hersenweefsel sterft af. Het

vat’. Bij een beroerte gaat namelijk iets fout

beschadigde gedeelte van de hersenen wordt

bij de bloedcirculatie in de hersenen.

het infarct genoemd.

Meestal is een slechte kwaliteit van de bin-

Een herseninfarct kan het gevolg zijn van

nenwand van bloedvaten de oorzaak van

trombose. Daarbij slibt een slagader door

een beroerte. Dit kan voortkomen uit ouder-

aderverkalking langzaamaan dicht. Ook een

Een scheve mond is een veel voorkomend

dom (aderverkalking), een ongezonde leef-

embolie kan een herseninfarct veroorzaken.

symptoom van een beroerte.

stijl, suikerziekte, te hoge bloeddruk of een

Daarbij schiet een klein bloedstolsel, afkom-

verhoogd cholesterolgehalte. De kans op een

stig vanuit het lichaam, los en verstopt het

(volgende) beroerte wordt verkleind door

een hersenslagader.

TIA

niet te roken, gezond te eten en te zorgen

TIA staat voor transient ischaemic attack:

voor voldoende lichaamsbeweging.

Hersenbloeding

een tijdelijke doorbloedingsstoornis in de

Er zijn twee types beroerte: het hersenin-

Twintig procent van de beroertes is een

hersenen. De symptomen van een TIA lij-

farct en de hersenbloeding. Daarnaast komt

hersenbloeding. Een hersenbloeding is het

ken op die van een herseninfarct. Ze zijn

ook een TIA voor. Een TIA kan de voorbode

gevolg van een lek in een hersenbloedvat.

echter sneller voorbij, soms binnen enkele

van een beroerte zijn.

Het lek ontstaat door een zwakke plek in de

minuten, maar altijd binnen 24 uur. Omdat

bloedvatwand waardoor bloed de hersenen

een TIA de voorbode kan zijn van een vol-

Herseninfarct

instroomt. Een aneurysma is zo’n zwakke

ledig herseninfarct, moet de huisarts altijd

Een herseninfarct wordt veroorzaakt door

plek. Het is een uitstulping van de bloed-

worden bezocht, ook als de symptomen zijn

een verstopping van een slagader. Aan

vatwand. De bloeding stopt meestal vanzelf

verdwenen. Jaarlijks krijgen bijna 20.000

ongeveer tachtig procent van de beroerte-

door stolling of tegendruk.

mensen een TIA.

trombose.

NIBHV Veiligheid 45 2011

embolie.

bloeding.

Handelen bij een beroerte

Symptomen en behandeling Een beroerte ontstaat plotseling en kan

• E en handig ezelsbruggetje om te

gepaard gaan met bewusteloosheid. Andere

achterhalen of er sprake is van een

symptomen kunnen zijn:

beroerte zijn de controlepunten FAST:

verlammingen in het gezicht (bijvoor-

Face, Arm, Speech, Time.

beeld scheve mond);

warrig spreken en denken; Face Kijk of de mond scheef staat of een mondhoek naar beneden hangt. Als dit niet goed zichtbaar is, vraag het slachtoffer dan of hij zijn tanden wil laten zien. Arm

• verlammingen (meestal aan één zijde van het lichaam); • verstoring of verlies van het gezichtsvermogen; • verdoofd gevoel in arm, been of gezicht, tintelingen;

CT-scan van een patiënt met een hersenbloeding.

• ernstige hoofdpijn (meestal bij bloeding);

De bloeding is te zien als een boonvormige witte

• duizeligheid en evenwichtsstoornissen.

vlek.

Kijk of er een verlamming aan de

Deze symptomen doen zich (in verschillende

Bij een herseninfarct kan de schade beperkt

armen is.

combinaties) voor. Ze zijn een aanwijzing

worden door een snelle opvang en behan-

Vraag het slachtoffer om allebei

voor zowel een beroerte als een TIA. De

deling (binnen drie uur). Ook bij een TIA

de armen tegelijk horizontaal naar

symptomen lijken soms op andere ziekte-

moet een arts worden geraadpleegd. Juist

voren te strekken en de binnen-

beelden, zoals migraine, hyperventilatie,

omdat de symptomen verdwijnen, denken

kant van de handen naar boven te

epilepsie.

veel mensen dat er niets aan de hand is. De

draaien.

Het is belangrijk om zo snel mogelijk een

huisarts kan de patiënt zo nodig doorsturen

Als er een arm wegzakt of rond-

diagnose te laten stellen (infarct of bloe-

naar een TIA-polikliniek of TIA-service.

zwalkt, kan er sprake zijn van een

ding?), de oorzaak op te sporen en deze weg

verlamming.

te nemen. Veel ziekenhuizen hebben tegen-

Gevolgen

woordig een stroke unit, die gespecialiseerd

De gevolgen van een hersenbloeding zijn

Speech

is in de opvang van beroertepatiënten. Vaak

over het algemeen hetzelfde als die van een

Beoordeel of het slachtoffer on-

wordt een CT- of MRI-scan gemaakt. Het is

herseninfarct.

duidelijk spreekt en slecht uit zijn

belangrijk te weten of het om een infarct

De meest zichtbare zijn de lichamelijke

woorden komt.

of een bloeding gaat, omdat bij een infarct

gevolgen. Door een (halfzijdige) verlam-

Vraag of hij een simpel zinnetje wil

bloedverdunners kunnen worden gebruikt

ming, hemiparese, kan een beroerteslachtof-

zeggen.

en bij een bloeding juist niet.

fer in een rolstoel terecht kan komen. Ook incontinentie (urine niet kunnen ophou-

Time

den) of obstipatie (verstopping) kunnen het

Bepaal wanneer de klachten zijn

gevolg zijn. Verder kan de beroertepatiënt

begonnen.

moeite hebben zijn evenwicht te bewaren of

Als het slachtoffer een hersenin-

zelfs gaan lijden aan epilepsie.

farct heeft en hij binnen drie uur

De minder zichtbare gevolgen van een

wordt behandeld, is er een grotere

beroerte hangen samen met de cognitie, het

kans op herstel mogelijk.

vermogen waarmee de mens dingen leert kennen. Denk aan taal, redeneren, waarne-

• Alarmeer 1-1-2 of laat dit doen via

men, herinneren en concentreren. Na een

het interne alarmnummer.

beroerte kunnen cognitieve stoornissen ontstaan, dezelfde als die na andere vormen

• Blijf bij het slachtoffer totdat de am-

van hersenletsel, zoals hersentumor, hersen-

bulance arriveert en de hulpverlening

kneuzing of coma. Deze gevolgen worden

overneemt.

meestal pas duidelijk, als de patiënt weer thuis is. Voor de familie kan het heel moeilijk zijn te begrijpen en te accepteren dat Een tekenopdracht van een patiënt met neglect die de linkerkant negeert.

de veranderingen in het hoofd blijvend kunnen zijn. Het concentratievermogen is vaak

verstoord en de denksnelheid vermindert.

voeren. Eerst de schoen en dan de sok of

De emotionele en gedragsmatige verande-

Ruim tachtig procent van de beroertepatiën-

andersom? Eerst het koffiefilter en dan de

ringen zijn vaak moeilijk voor partner en

ten denkt trager.

koffie of toch niet? Door neglect krijgt de

familie. Zachtaardige mensen veranderen in

Geheugenstoornissen komen voor bij meer

door beroerte aangedane lichaamszijde en

humeurige, impulsieve scheldende partners

dan de helft van de patiënten. Het opslaan

de ruimte eromheen minder aandacht. Eén

met wie het moeilijk (samen)leven is.

van nieuwe indrukken is moeilijk, terwijl

sok wordt aangetrokken of het bord wordt

oude herinneringen nog aanwezig zijn.

aan een kant leeg gegeten. Eén helft wordt

Revalidatie

Foto’s van vroeger worden herkend, maar

continu verwaarloosd. Zo wordt bijvoorbeeld

Jaarlijks krijgen rond de 41000 mensen

net gedane beloftes zijn binnen korte tijd

het gezicht half geschoren en wordt bezoek

in Nederland een beroerte. Ongeveer 8000

vergeten. Na een beroerte komt het voor dat

dat aan de linkerkant zit genegeerd.

slachtoffers overlijden binnen een jaar,

de eigen kinderen niet herkend worden. De

nadat ze zijn opgenomen in een ziekenhuis.

herkenning is er soms wel als de stem van

Emoties en gedrag

Zij die overleven, hebben vaak lichamelijke

zoon of dochter wordt gehoord. Het gaat

Als de hersenen beschadigd worden, kan dat

en/of geestelijke stoornissen.

dan om agnosie, het niet meer herkennen

gevolgen hebben voor iemands persoonlijk-

Bij revalidatie geldt dat, hoe eerder begon-

van voorwerpen, geluiden of gezichten, ook

heid. Na een beroerte is de rem op emoties

nen wordt, hoe beter het is. In het eerste

al werken de zintuigen (oren, ogen, han-

vaak weg. Men kan niet meer nuanceren,

half jaar is de kans op herstel het grootst.

den) wel.

wat kan ontaarden in asociaal gedrag, vloe-

Na ongeveer twee jaar is nog weinig verbe-

Een beschadiging in de linkerhersenhelft,

ken, agressie, snel huilen, een geprikkelde

tering merkbaar, maar een patiënt kan dan

waar het taalcentrum ligt, kan taalproble-

stemming, depressies en overspannenheid.

nog altijd beter leren omgaan met de over-

men (afasie) veroorzaken. Afasie tast spre-

Een beroertepatiënt kan snel moe zijn en

gebleven beperkingen. (JdH)

ken, taalbegrip, lezen en/of schrijven aan.

gevoelig zijn voor licht, drukte en lawaai.

Taaloefeningen kunnen hulp bieden.

Hij kan zich afhankelijk opstellen en weinig

Met dank aan de Hersenstichting voor het

Apraxie is het onvermogen om (complexe)

initiatief vertonen.

beschikbaar stellen van informatie. Meer

handelingen in de juiste volgorde uit te

informatie via www.hersenstichting.nl

Wil jij Instructeur BHV - brand en ontruiming worden? Volg bij ons de beroepsopleiding:

Voor meer informatie: kijk op www.ccb-groep.nl

NIBHV gecertificeerd mail naar opleiding@ccb-groep.nl

In 10 dagen klaar inclusief (toelatings)examen Zeer hoog slagingspercentage Cursusgeld € 2.500,- met € 100,- korting als lezer van ‘Veiligheid’ (als u bij inschrijving voor 1-9-2011 vermeldt: veiligheid 6-11)

of bel: 020 - 528 6889 (vraag naar Monique Holling of Jan Hemmers).

CCB Groep Amsterdam, opleidingsinstituut met 10 jaar ervaring, goed bereikbaar met OV en auto (bushalte voor de deur en gratis parkeren)

opleidingen

NIBHV Veiligheid 45 2011

advies arbo

advies brand & ontruiming

O NVE IL I G H E I D Iedereen komt wel eens situaties tegen die overduidelijk erg onveilig zijn, of die absoluut niet door de beugel kunnen. De rubriek ONVEILIGHEID vraagt er aandacht voor. De redactie van VEILIGHEID verzoekt oplettende lezers foto’s te maken van onveilige situaties. Via plaatsing in de rubriek ONVEILIGHEID kan een cadeaubon van 25 euro worden verdiend. Foto’s met begeleidende uitleg kunnen, bij voorkeur digitaal, opgestuurd worden naar de redactie, e-mail: redactie@nibhv.nl, t.a.v. Jan Kooijman. Een kruiwagen is een arbeidsmiddel dat in de bouw goede diensten bewijst. In vroeger dagen vervaardigd van hout, tegenwoordig van metaal. Maar de evolutie schrijdt voort, zo blijkt uit de foto’s van Herman Hessels uit Onstwedde in Groningen. De uitvinder van de gemotoriseerde kruiwagen moet schoon genoeg gehad hebben van het zware duwen over ongelijk terrein of omhoog de plank op naar de container. De midscheeps gemonteerde bromfietsmotor draagt overigens wel stevig bij aan het totaalgewicht op de handvatten. De naar voren uitgestoten tweetaktrook zal niet bijdragen aan een frisse werkatmosfeer. De plastic

Acertys

kan worden bijgevuld. De 50 cc motor zal een constructiesnelheid

Escape Mobility Company

van ongeveer 40 km/h mogelijk maken, zorgvuldig te regelen met de

Haagen Fire Training Products

Omikron Europe

Consultancy Crisisbeheer

sen met stalen neuzen. Deze racekruiwagen voorziet hopelijk in een

Laerdal

omkeerinrichting in de aandrijving, omdat er anders slechts achter-

Safety Control

Deﬁbrion

benzinetank is boven de uitlaat gemonteerd, zodat hij gemakkelijk

gashendel tijdens het balanceren van het geheel. De bestuurder kan desgewenst gebruik maken van terreinrolschaat-

waarts kon worden gereden. Dat zou bij volgas betekenen dat de kruier gerede kans loopt door zijn geladen kruiwagen te worden overreden. Onveilig… hoe bedoel je?

Overzicht adverteerders

%* !" "# $ % #% &( ' & $%! - %$ # $ $% % ! % ! + ! ) % ( % ' & $%! " #$!! % ) ( % ' 7:6 ! % ' & # / ' & $%! (!# #& % $ %& $ +! $ # ( # % # #& % & (!# / ! ) ' & $%! !# %!% %$% ' $% ' & $%! !" % ! % ' # # # + / % $ %$ # ) ' $ ! & % '! # (!# $ ' & $%! !" # ! # ! ) ' & $%! .

% !!# 7 " #$!!

" # ! $ ! # ' $% ( % # 2 # ! ( & % % "" 3 % ( % $ '! $ $% # !! $% & #$% # + %' # $% # %# "# $-

! ) ' & $%! + '!!# # ) &$ ' # # # %* !"/ '!!# + # %# %#! & "# $ !" ! + ( $ % (((/% $ %*$ !"/ /

%* !" $ $ ' %* 4 &# %* % # ! # ! " * / / %* 4 &# %* % # ! %# ! " * / / # ( 7 1 7:6: !! . 6<:0;7887;9 $ % .