Vakblad Veiligheid 42 - Derde kwartaal 2010 by NIBHV, VAKBLAD VEILIGHEID

VAKBLAD VOOR BEDRIJFSHULPVERLENING | derde kwartaal 2010

Epilepsie nader belicht Veiligheid op de werkvloer Collectiehulpverlening (CHV) Constructieve veiligheid gebouwen Biologische risico’s en bioterrorisme Opleiding ploegleider BHV vernieuwd

Voor woord

Inhoud Epilepsie nader belicht

Kempenhaeghe: een uitdaging voor de BHV

“Aantal ongevallen met ruim negentig procent gedaald.”

Veiligheid in ‘balance’ bij NedTrain

Duidelijke instructie en voldoende taalbeheersing noodzakelijk

Medio juli dit jaar is het rapport ‘inzet gereed’ door

Klare taal op de werkvloer

Column

RampZalig

de commissie Mans gepresenteerd. Dit rapport is opgesteld op verzoek van de Raad van Regionaal Commandanten naar aanleiding van de sterke stijging van de kosten van de brandweer in de afgelopen jaren. Een heroverweging van de taken en de werkwijze van de brandweer is natuurlijk van invloed op de veiligheid in bedrijven. Uitgangspunt voor de toekomst is, dat burgers en bedrijven een grotere bijdrage kunnen (en moeten) leveren aan de veiligheid. Veiligheid is niet alleen een zaak van de overheid. Dit toekomstbeeld zal het belang van de rol van de zelfredzame burger en de bedrijfshulpverleners versterken. Bedrijfshulpverleners zijn binnen een bedrijf of instelling immers de eersten die bij een calamiteit in actie komen om handelend op te treden. Het belang om binnen een bedrijf te kunnen beschikken over een goede bedrijfshulpverlening wordt in de toekomst dus alleen maar groter. Tijdens het komende NIBHV-congres, dat op 25 november a.s. in de Reehorst in Ede wordt georganiseerd, staat het thema zelfredzaamheid dan ook centraal. Ook dit jaar belooft het weer een interessante studiedag te worden.

Eerst de mensen, dan de kunst

Collectiehulpverlening bij het Van Abbemuseum

Nieuws

Constructieve veiligheid van gebouwen

Nederland voorbereid op biologische rampscenario’s

Biologische risico’s en bioterrorisme BHV St. Jans Gasthuis leert van incident

Fatale brand in ziekenhuis Weert

NIBHV Nieuws

Opleiding Ploegleider BHV in nieuw jasje

Training veilig werken op hoogte en op moeilijk bereikbare plekken

ONveiligheid

Jan Wolter Ouwehand, directeur NIBHV

NIBHV-VEILIGHEID is een uitgave van:

REDACTIE

ABONNEMENTEN b 35,40, inclusief btw,

ADVERTENTIEVERKOOP

Nederlands Instituut voor Bedrijfshulpverlening (NIBHV) Hoofdweg 240, 3067 GJ Rotterdam Postbus 8714, 3009 AS Rotterdam Tel: 010 - 289 28 88 Fax: 010 - 289 28 80 E-mail: bhv@nibhv.nl

Marcel Captijn (MC), Jolanda de Haas (JdH), Ronald Simonis (RS) en Jan Kooijman (JK), tevens eindredactie. De redactie en het NIBHV besteden de grootst mogelijke zorg aan de inhoud van dit tijdschrift maar aanvaarden geen aansprakelijkheid voor eventuele inhoudelijke fouten.

per kalenderjaar. Het abonnement wordt aangegaan per kalenderjaar. Als u het abonnement wilt opzeggen dan dient u dit schriftelijk vóór 1 november van het komende kalenderjaar te doen. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

Bureau Van Vliet B.V., Robert Mondelaars Postbus 20 2040 AA Zandvoort Tel: 023 - 5714745 Fax: 023 - 5717680 E-mail: r.mondelaars@bureauvanvliet.com Internet: www.bureauvanvliet.com

REDACTIECOMMISSIE

VORMGEVING EN DRUK

J.W.J.G. Ouwehand, J.C.M. de Haas en R. Simonis.

Coers & Roest ontwerpers bno/drukkers, Arnhem NIBHV-VEILIGHEID verschijnt ieder kwartaal.

Voor abonnementen, reacties, ingezonden brieven, informatie en/of productnieuws: NIBHV, Postbus 8714, 3009 AS Rotterdam Tel: 010 - 2892888 Fax: 010 - 2892880, E-mail: bhv@nibhv.nl

Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming worden verveelvoudigd, gepubliceerd of opgeslagen in een gegevensbestand. Overname van artikelen na overleg met uitgever en betrokken auteur/ fotograaf. Aan de inhoud van deze uitgave mogen geen rechten worden ontleend. ISSN 1568-3699

Van elke 150 Nederlanders heeft er één epilepsie. Epilepsie uit zich in aanvallen. Veel mensen weten weinig of niets van deze aandoening. Misschien hebben ze wel eens meegemaakt dat iemand een grote aanval kreeg. Dat is slechts één manier waarop epilepsie zichtbaar wordt voor de buitenwereld.

Epilepsie nader belicht

Er zijn veel soorten epileptische aanval-

gevallen kan de epileptische haard operatief

delijk is voor de verstandelijke beperking is

len. Iedereen kan op elke leeftijd epilepsie

worden weggenomen of uitgeschakeld. Er is

dan vaak ook de oorzaak van de epilepsie.

krijgen. Veel mensen met epilepsie kunnen

geen verband tussen het hebben van epilep-

Epilepsie is absoluut niet besmettelijk.

door de juiste medicijnen aanvalsvrij wor-

sie en een verstandelijke beperking. Wel is

den. De omgeving merkt om die reden vaak

het zo dat mensen met een verstandelijke

Oorzaken epilepsie

niet eens dat iemand epilepsie heeft. Soms

beperking vaker epilepsie hebben dan ande-

Epilepsie kan ontstaan door verschillende

kan epilepsie overgaan. In uitzonderlijke

ren. De hersenbeschadiging die verantwoor-

oorzaken. In ruim de helft van de gevallen

kan (nog) geen oorzaak worden gevonden.

Uitlokkende factoren

En als uit onderzoek wel blijkt dat er een

Het is meestal niet duidelijk waarom iemand

hersenbeschadiging is, is vaak niet te ach-

met epilepsie op een bepaald moment een

terhalen hoe die is ontstaan. Soms is aanleg

aanval krijgt. De aanval komt als het ware

Epilepsie: een hersenaandoening

de oorzaak. Erfelijkheid speelt hierbij een

uit het niets. In sommige gevallen is de

Epilepsie is een hersenaandoening die zich

belangrijke rol.

aanleiding wel helder: er bestaat een dui-

uit in de vorm van aanvallen. Deze aanval-

Epilepsie kan door meerdere factoren optre-

delijk verband tussen een bepaalde situatie

len zijn het gevolg van een plotselinge,

den: een deel ligt bij een verworven hersen-

en het krijgen van een aanval. Dergelijke

tijdelijke verstoring van het elektrisch even-

aandoening, een deel is erfelijk en een deel

aanleidingen worden ook wel ‘triggers’

wicht in de hersenen. De soort aanvallen

komt door plotseling optredende externe

genoemd. Zo krijgen sommige mensen een

verschilt van persoon tot persoon. De één is

(uitlokkende) omstandigheden.

aanval:

bewusteloos, valt en maakt ongecoördineer-

• door sterke wisseling van lichaamstemperatuur, zoals bij koorts.

• na overmatig alcoholgebruik;

de schokkende bewegingen met armen en

Voorbeelden van oorzaken:

• voor of na grote spanningen;

benen. De ander voelt vreemde tintelingen,

• Epilepsie kan ontstaan voor of tijdens de

• door een tekort aan slaap, bijvoorbeeld na

hoort vreemde geluiden en het bewustzijn

geboorte. Een infectie of ziekte tijdens

een weekendje ‘stappen’;

daalt. Of iemand staart een korte periode

de zwangerschap, een aangeboren her-

• tijdens de menstruatiecyclus;

alleen voor zich uit en reageert niet op aan-

senafwijking of zuurstofgebrek tijdens

• door sterke lichtprikkels, bijvoorbeeld bij

spreken.

de geboorte, kunnen later epilepsie tot

computerspelletjes of door discolicht;

gevolg hebben. Een minimale hersenbeschadiging gecombineerd met een zekere aanleg is soms al genoeg om epilepsie te

Eerste hulp bij epilepsie

ontwikkelen.

Algemeen advies

• Een ernstige ziekte, zoals hersenvliesontsteking of een hersenbeschadiging na een ongeluk, kan de veroorzaker zijn. Dit wil

• Houd zaken waaraan iemand zich kan bezeren buiten bereik. • Houd het slachtoffer met zachte hand weg van gevaar (bijvoorbeeld weg van een drukke straat of water).

niet zeggen dat iedereen na een ziekte

• Blijf bij het slachtoffer tot de aanval over is en stel hem gerust.

of door een hersenbeschadiging epilepsie

• Houd de tijd in de gaten.

ontwikkelt. Er moet ook nog altijd een

Bij een tonisch-clonische (grote) aanval is het aanvullend advies:

zekere ‘aanleg’ bijkomen. Chronisch over-

• Laat de aanval zijn beloop hebben.

matig alcohol- of drugsgebruik kunnen

• Probeer het hoofd te beschermen, met uw handen of door er een jasje onder te leggen.

overigens ook de hersenen beschadigen

• Probeer de aanval niet tegen te houden door het heftige bewegen van armen of benen

en zo tot epilepsie leiden. • Soms is een goed- of kwaadaardige hersentumor de oorzaak. • Bij oudere mensen is een hersenbloeding of een -infarct (Cerebraal Vasculair Attack – CVA) een veel voorkomende oorzaak van epilepsie. • Vaak is littekenweefsel, ontstaan door een (vroegere) hersenaandoening, zoals een infectie, een abces, zuurstoftekort, of na een operatie, verantwoordelijk voor epileptische aanvallen. In de rand van het litteken worden abnormaal functionerende hersencellen aangetroffen. • Het is ook mogelijk dat alleen een verhoogde (erfelijke) aanleg de oorzaak is. De drempel om aanvallen te krijgen, is dan laag. Als daarbij één of meerdere

te stoppen. Dit kan botbreuken of spierscheuren veroorzaken. • Stop niets tussen de tanden. Een aanval treedt meestal zo onverwacht op dat u te laat bent om een tongbeet te voorkomen. Het lukt dan niet meer om iets tussen de tanden te krijgen, omdat de kaken al op elkaar geklemd zijn. Probeert u dit toch, dan kunt u uw vingers of de tanden van de betrokkene beschadigen, of de luchtwegen blokkeren. • Als de aanval niet na 5 minuten gestopt is, bel dan 112. Ná een grote aanval kunt u: • Iemand tijd geven om weer bij te komen en omstanders op een afstand houden. De persoon is slap en bewusteloos. Maak knellende kleding los. Leg, om de luchtwegen vrij te houden, de persoon op de zij (stabiele zijligging) met het hoofd iets naar achteren. Hierdoor kunnen speeksel en eventueel bloed (na tongbeet) uit de mond lopen. Omdat de spieren kunnen verslappen, wordt zo ook voorkomen dat de tong in de keelholte zakt en deze afsluit; • controleren of er geen losse voorwerpen in de mond zitten; • vermijden dat de persoon water drinkt, omdat vanwege de sufheid de kans op verslikken groot is; • zorgen dat de persoon veilig thuiskomt.

andere oorzaken optreden, is de kans op

Veel mensen met epilepsie dragen een SOS-bandje of talisman met medische informatie

epilepsie groter dan bij iemand zonder

bij zich. Indien dit bekend is, meld dit dan aan eventuele externe hulpverleners.

erfelijke aanleg. NIBHV Veiligheid 42 2010

De verschijnselen bij de aanvallen hangen af

een beschrijving van vier veel voorkomende

het lichaam zijn gedurende tien tot twintig

van de oorzaak en de plaats in de hersenen

aanvallen.

seconden gespannen. Omdat de ademhaling

waar de elektrische verstoring optreedt. De

stopt kan iemand een bleekblauw gezicht

prognose van epilepsie wordt bepaald door

Complex partiële aanval

krijgen. Hierna gaat de kramptoestand

de oorzaak, de soort en de hoeveelheid

De complex partiële aanval komt het meest

over in schokkende bewegingen. Deze fase

aanvallen. Een aantal vormen van epilepsie

voor. Het bewustzijn is geheel of gedeelte-

duurt zelden langer dan enkele minuten.

is leeftijdsgebonden. Dat wil zeggen dat de

lijk verstoord. Tijdens deze aanval zijn vaak

De ademhaling is nog steeds niet normaal.

aanvallen in een bepaalde leeftijdsperiode

doelloze handelingen te zien, zoals plukken

Soms vormt zich schuim op de mond dat

voorkomen en met het ouder worden kun-

aan kleding, kauw- of smakbewegingen en

vermengd kan zijn met bloed door een

nen verdwijnen. Veel vormen van epilepsie

soms rondlopen. Reacties zijn er niet of

tongbeet. Soms laat iemand de urine lopen

worden echter veroorzaakt door aanleg,

nauwelijks, zelfs niet op pijnprikkels. De

en moet hij overgeven. Als de schokken

een hersenziekte of een hersenbeschadi-

blik is starend, vaak wordt iemand bleek en

ophouden, slaakt de persoon vaak een diepe

ging. Die aanvallen verdwijnen meestal niet

de pupillen worden groot. De bewustzijns-

zucht en is de aanval voorbij. Iemand blijft

spontaan. De diagnose ‘epilepsie’ wordt pas

stoornis duurt meestal één tot enkele minu-

nog wel enige tijd versuft door uitputting

gesteld als iemand meerdere epileptische

ten. Daarna komt iemand weer geleidelijk

van de hersenen. Langzaam komt de adem-

aanvallen heeft gehad. Een eenmalige epi-

bij. Na de aanval volgt eerst nog een (korte)

haling weer op gang. Iemand voelt zich

leptische aanval kan namelijk ook zijn ‘uit-

periode van verwardheid. De meeste mensen

moe, is vaak nog in de war en klaagt over

gelokt’ door bepaalde omstandigheden. Het

hebben dan last van hoofdpijn of vermoeid-

hoofdpijn. Sommige mensen kunnen vijf

is vaak mogelijk om die bewuste omstan-

heid.

minuten na een aanval weer alles doen wat

digheden te vermijden, zodat een volgende

ze willen, anderen hebben langer nodig om

aanval wordt voorkomen. Voorbeelden zijn

Eenvoudig partiële aanval

extreem slaaptekort of alcoholgebruik. Een

Bij een eenvoudig partiële aanval blijft

aanval kan ook het gevolg zijn van een

het bewustzijn helder. Iemand beseft goed

Absences

andere aandoening. Als die aandoening

dat hij een aanval heeft en kan vertellen

Absences komen het meest voor in de basis-

wordt behandeld, kunnen de aanvallen

wat hij tijdens een aanval beleeft. De duur

schoolleeftijd. In veel gevallen verdwijnen

verdwijnen. Pas als de diagnose ‘epilepsie’

kan zeer verschillend zijn: van seconden

ze tijdens de puberteit. Een absence is

is gesteld, kan gekeken worden naar de

tot enkele minuten. De uitingsvormen zijn

een korte aanval met meestal alleen een

behandeling. De meest gangbare manier om

heel verschillend, van een misselijk gevoel,

bewustzijnsstoornis. Het kind stopt meestal

epilepsie te behandelen, is met medicijnen.

plotselinge ongecontroleerde bewegingen

met de activiteit waarmee het bezig was,

Er zijn twee hoofdgroepen aanvallen te

van bijvoorbeeld één hand tot iets zien of

staart enkele ogenblikken voor zich uit en

onderscheiden: partiële en gegeneraliseerde

horen wat anderen niet waarnemen of een

gaat dan weer verder, zonder zelf te weten

aanvallen. Bij de eerste soort is er een

vreemde geur ruiken.

dat het even gestopt was. Absences duren meestal slechts enkele seconden, soms

overmatige elektrische activiteit in een deel

te herstellen.

van de hersenen en bij de tweede gelijktij-

Tonisch-clonische (of grote) aanval

dig in beide hersenhelften. Beide soorten

De tonisch-clonische (of grote) aanval is de

aanvallen gaan gepaard met specifieke aan-

meest bekende, maar niet de meest voor-

Behandeling

valskenmerken. Binnen die tweedeling zijn

komende epileptische aanval. De persoon

De meeste mensen met epilepsie worden

er vele soorten aanvallen. Hieronder volgt

raakt buiten bewustzijn en alle spieren van

behandeld met medicijnen (anti-epileptica).

hooguit één minuut.

is vooral belangrijk om aanwezig te zijn

Epilepsie en werk

tijdens en ook na de aanval, om iemand

De meeste mensen met epilepsie kunnen gewoon blijven werken. Medicijnen tegen

gerust te stellen.

epilepsie stellen namelijk veel mensen in staat aanvalsvrij door het leven te gaan. Voor mensen die nog regelmatig aanvallen hebben, kan dat anders liggen. Individueel moet

Arts inschakelen

dan worden bekeken, aan de hand van de hoeveelheid en de aard van de aanvallen,

Hulp van een arts inroepen is zelden nodig

welke werkzaamheden iemand kan uitvoeren. Er wordt wel eens gedacht dat epilep-

en wordt alleen aangeraden als:

sie gevaarlijk is en risico’s op de werkvloer oplevert. Dit is vaak niet terecht. Door het

• de aanval langer duurt dan vijf minu-

nemen van voorzorgsmaatregelen of door bepaalde aanpassingen zijn eventuele risico’s vaak goed op te vangen.

ten of als er meerdere aanvallen kort na elkaar volgen;

Er zijn echter beroepen die voor mensen die geregeld aanvallen hebben een risico bete-

• iemand vijftien minuten na de aanval nog

kenen, bijvoorbeeld bij beroepen in de transportsector of bij beroepen waarbij op ladders

buiten bewustzijn is, verwar dit niet met

en/of steigers wordt gewerkt. Werken in een dergelijk beroep kan risico’s voor de eigen

een diepe slaap na een aanval;

gezondheid met zich meebrengen, maar ook gevolgen hebben voor de veiligheid van een collega of de kwaliteit van het werk. Bij dit soort beroepen moet dus een individuele afweging gemaakt worden. Behalve voor beroepen die met transport te maken hebben, is er in ons land geen regelgeving over arbeid en epilepsie. Voor mensen met epilepsie die voor een beroepskeuze staan, geldt: als je aanvalsvrij bent, zijn bijna alle banen mogelijk. Als je nog aanvallen hebt, zijn de mogelijkheden afhankelijk van het type en

• iemand gewond is geraakt, bijvoorbeeld door het vallen; • iemand water heeft binnengekregen in een bad of zwembad; • het niet zeker is dat het om een epileptische aanval gaat.

het aantal aanvallen en de prognose.

Voorlichting Het Nationaal Epilepsie Fonds geeft voorDoel van de medicijnen is het voorkomen

resultaat geven, is soms een operatie, een

lichting over epilepsie. Het gaat vooral

van aanvallen. Ze genezen de epilepsie

Nervus Vagus Stimulator of het ketogeen

om (mondelinge) informatie en advies,

niet. Bij ongeveer zeventig procent van de

dieet een behandeloptie.

ondersteund door folders, brochures en film-

mensen met epilepsie helpen de medicijnen

materiaal. Bedrijfshulpverleners die in de

goed, ook al duurt het soms even voordat

Eerste hulp bij een aanval

werksituatie te maken hebben met mensen

een goede instelling is bereikt. Als iemand

Iedere aanval vereist een andere manier

met epilepsie kunnen gebruik maken van de

gedurende enkele jaren geen aanvallen

van reageren. Bij ‘kleine’ aanvallen kan

voorlichtingsbijeenkomsten die op locatie

heeft gehad, kunnen de medicijnen soms

een hulpverlener weinig doen. Een ‘grote’

worden verzorgd. (JdH)

worden afgebouwd. Bij dertig procent van

aanval is meestal een ingrijpende ervaring

de mensen hebben de medicijnen geen goed

voor de omstanders. Als iemand gaat schok-

resultaat. Als na ongeveer één tot twee

ken of wilde bewegingen gaat maken, zorg

jaar de juiste medicatie niet is gevonden,

er dan voor dat er geen obstakels in de

Met dank aan het Nationaal Epilepsie Fonds

kunnen zij worden doorverwezen naar één

buurt zijn waaraan deze persoon zich kan

voor het beschikbaar stellen van de informatie.

van de twee epilepsiecentra of een daar-

bezeren. Stop niets in de mond, probeer

aan verbonden polikliniek voor epilepsie

niet de armen en benen stil te houden, de

te vragen via info@epilepsiefonds.nl of 030-

(zie elders in dit vakblad het artikel over

aanval houdt meestal vanzelf binnen enkele

6344063.

Kempenhaeghe). Als medicijnen geen goed

minuten op. Voor alle aanvallen geldt: het

NIBHV Veiligheid 42 2010

Voor meer informatie over het fonds: www.epilepsiefonds.nl. Meer informatie is aan

Kempenhaeghe: een uitdaging voor de BHV Kempenhaeghe is een expertisecentrum voor epileptologie en slaapgeneeskunde. Epilepsie en slaap- en waakstoornissen kunnen gepaard gaan met andere aandoeningen. De stoornissen kunnen ook leiden tot vragen op het gebied van wonen, werken, leren en relaties. Voor diagnose en behandeling van deze ingewikkelde zorgvragen is de kennis van meerdere specialisten nodig. Medisch specialisten, gedragswetenschappers, maatschappelijk werkers, paramedici en gespecialiseerde verpleegkundigen werken samen. In overleg komen ze tot een aanpak op maat voor Ramon Janssen (l) en Jan van den Boomen (r).

de patiënt. Deze zogenoemde multidisciplinaire aanpak is wezenlijk voor de benadering van Kempenhaeghe als expertisecentrum.

Naast patiëntenzorg zijn wetenschappelijk

wonen in eengezinshuizen ‘in de wijk’ in

onderzoek en overdracht van kennis aan

naburige dorpen.

verwijzers kerntaken van Kempenhaeghe. Kempenhaeghe biedt (poli)klinische zorg

VEILIGHEID is benieuwd hoe de bedrijfs-

en een verscheidenheid aan woon – en

hulpverlening in een dergelijke specifieke

dagbestedingsvormen. Een klein percentage

zorgomgeving is georganiseerd. Ramon

van mensen met epilepsie heeft langdurige

Janssen, medewerker integrale veiligheids-

(soms permanente) zorg en begeleiding

zorg en hoofd BHV, en Jan van den Boomen,

nodig. Het gaat dan om mensen met een

zijn plaatsvervanger, geven tekst en uitleg.

complexe vorm van epilepsie en bijkomende gen. Kempenhaeghe biedt een thuis aan

Wat voor een instituut is Kempenhaeghe?

ongeveer 300 bewoners. Ongeveer 40 kin-

Ramon Janssen: “Kempenhaeghe richt zich

deren wonen op het hoofdterrein in Heeze.

in de volle breedte op de behandeling van

Ruim 150 volwassenen wonen op de locatie

epilepsiepatiënten en mensen met ernstige

Providentia in Sterksel. De overige bewoners

slaap- en waakstoornissen. Dat loopt uit-

verstandelijke en/of lichamelijke beperkin-

Kempenhaeghe, locatie Heeze.

een van het behandelen van cliënten in de

heid is dat in een gebouw waar zorg wordt

polikliniek tot woonvormen voor zelfstandig

verleend altijd volledige branddetectie en

en begeleid wonen. Kempenhaeghe heeft

compartimentering aanwezig moet zijn. In

meerdere locaties en beschikt over (poli)

de kantoorgebouwen is gekozen voor half

klinieken in Heeze, Oosterhout, Enschede,

automatische detectie. In alle gebouwen is

Maastricht, Nijmegen, Sittard, Goes,

een technische ruimte die is uitgevoerd als

Rotterdam en Terneuzen. Daarnaast zijn er

een zelfstandig brandcompartiment met een

in Heeze, Someren en Maarheeze woningen

brandwerendheid van dertig minuten. In

waar cliënten meer of minder zelfstandig

vrijwel alle gebouwen is een brandmeldin-

wonen. Verder worden er op het terrein in

stallatie aanwezig met directe doormelding

Sterksel (Providentia) woningen gebouwd

naar de brandweer.”

voor mensen van buiten Kempenhaeghe, kliniek en omgeving. Ik ben verantwoorde-

Met wat voor specifieke restrisico’s heeft Kempenhaeghe te maken?

lijk voor het BHV-beleid op alle locaties en

Ramon Janssen: “Onze grootste zorg is de

de opleiding en training van onze BHV.”

bedgebondenheid van onze cliënten. We

zodat er meer integratie plaatsvindt tussen

beschouwen alle cliënten als bedgebonden.

Kempenhaeghe is een complexe organisatie met veel verschillende locaties en gebouwen. Hoe hebben jullie de RisicoInventarisatie en -Evaluatie (RI&E) uitgevoerd?

Door de complexe vormen van epilepsie

Ramon Janssen: “De Arbo-coördinator heeft

Bij een evacuatie kunnen de bedden niet

de zorg- RI&E (een digitaal instrument) als

door deuren van negentig centimeter breed.

uitgangspunt genomen. Wij hebben daar de

Daarom wordt gebruik gemaakt van sleep-

voor ons relevante vragen uit geselecteerd.

matrassen. Om goed met sleepmatrassen

We hebben onderscheid gemaakt in een

te kunnen werken is een aparte training

algemene RI&E voor de kantoorgebouwen

georganiseerd voor de BHV. Een specifieke

en een specifieke RI&E voor de zorgafde-

categorie wordt gevormd door de cliënten

lingen. De vragen voor de zorgafdelingen

met gedragsproblemen. Deze cliënten heb-

zijn door de unithoofden beantwoord en

ben een beschermde woonomgeving nodig

vervolgens door de Arbo-coördinator beke-

vanwege hun ongecontroleerde gedrag. Als

ken. Op grond van de inventarisatie is onder

BHV’er kun je deze cliënten niet in je eentje

andere een plan van aanpak gemaakt voor

benaderen. Als er een incident wordt gemeld

de brandveiligheid. De RI&E is daarna ter

op deze afdelingen, worden de deuren auto-

toetsing aan een kerndeskundige voorge-

matisch ontgrendeld en kunnen de cliënten

legd. Ons uitgangspunt bij de brandveilig-

het terrein oplopen. Er worden bij deze

NIBHV Veiligheid 42 2010

BHV-oefening.

is namelijk niet te voorspellen wanneer een cliënt mobiel is en wanneer niet. Een knelpunt waarmee we bij een ontruiming te maken krijgen is de breedte van deuren.

Brandsimulatie slaapkamer.

cliënten standaard meerdere BHV’ers ingezet bij een ontruiming voor de eigen veiligheid van de BHV’ers.” Jan van den Boomen: “Een ander specifiek restrisico zijn de gevaarlijke stoffen. Op alle afdelingen is een ‘poetskast’ aanwezig met schoonmaakmiddelen. Bij een incident blijft deze kast gesloten en is hij niet toegankelijk voor de BHV. Aan de brandweer wordt dan doorgegeven dat rekening moet worden gehouden met gevaarlijke stoffen. Bij het technisch beheer wordt in de tuindienst gewerkt met bestrijdingsmiddelen. Voor deze middelen geldt dezelfde procedure. In het laboratorium wordt gewerkt met zuurstof, acetyleen, propaan en andere gevaarlijke stoffen voor medische toepassingen. Deze gevaarlijke stoffen zijn opgeslagen in een aparte ruimte die los staat van de gebouwen, het ‘plofhok’. Het plofhok is

stekkerdoos wordt verlengd om alle elektri-

aan andere organisaties worden verhuurd.

voorzien van een speciale dakconstructie,

sche apparatuur op aan te sluiten. Dat kan

Die organisaties hebben zelf een gebruiks-

een veiligheidsvoorziening die meebeweegt

brandgevaarlijke situaties opleveren.”

vergunning en een BHV-organisatie. Er zitten dan dus drie gebruikers in één gebouw

als de druk in het plofhok oploopt.”

Hoe is de BHV georganiseerd?

en de drie BHV-organisaties moeten bij

Hoe houden jullie de brandveiligheid op orde met zoveel verschillende gebouwen en gebruikers?

Ramon Janssen: “Kempenhaeghe heeft

een incident samenwerken. Op een andere

bedrijfshulpverleners sinds 1986. De BHV

locatie zijn wij zelf huurder en werken we

heeft sindsdien een hele ontwikkeling

samen met de BHV van de hoofdgebruiker.”

Ramon Janssen: “Allereerst zijn de BHV’ers

doorgemaakt en is meegegroeid met de

getraind in het herkennen van onveilige

organisatie. We hebben momenteel 350

situaties. Dat is voor hen een dagelijks punt

BHV’ers verspreid over alle locaties. In de

Hoe is de opleiding van de BHV geregeld?

van aandacht. Er geldt een rookverbod op

zorgafdelingen is 24 uur per dag BHV aan-

Ramon Janssen: “We leiden onze BHV’ers

de woonafdelingen. Roken is alleen toege-

wezig. Per gebouw hebben we één afdeling

intern op, We weten van tevoren welke

staan in de rookruimten. Voor een aantal

aangewezen als veiligheidsafdeling. Alle

afdeling we in huis hebben en kunnen dan

bewoners is Kempenhaeghe hun thuis en

medewerkers van die afdeling zijn opgeleid

in de casuïstiek die we gebruiken maatwerk

we hechten er aan een huiselijke situatie

als BHV’er. Zo zijn we er altijd van verzekerd

leveren. Iedereen volgt zowel brandbestrij-

te creëren. Bewoners mogen dan ook eigen

dat er verpleegkundigen zijn die de cliënten

ding en ontruiming als eerste hulp. We

spullen op hun kamer hebben. Dat brengt

kennen en op de hoogte zijn van de beno-

hechten veel belang aan het op peil houden

echter een zeker brandrisico met zich mee.

digde medische zorg. In de gebouwen waar

van de praktijkvaardigheden. De BHV’ers

Jaarlijks wordt een veiligheidsronde gehou-

zorg wordt verleend is ‘s nachts altijd BHV

zijn verplicht deel te nemen aan de jaarlijk-

den samen met de ziekenhuishygiënist. Die

aanwezig. In totaal zijn er elf ploegleiders

se herhaling, die wordt afgesloten met een

controle is gericht op hygiëne, brandveilig-

verdeeld over de verschillende locaties.

praktijktoets. Deze toets wordt afgenomen

heid en vluchtveiligheid. Aandachtspunten

Voor de kantoorgebouwen hebben we per

door een externe opleider. Die zorgt tevens

zijn dan onder andere of alle vluchtwegen

locatie een vliegende brigade. De leden van

voor de certificering van onze BHV’ers.

vrij zijn en of er door cliënten en personeel

de vliegende brigade werken in verschil-

Daarnaast houden we twee keer per jaar een

geen gevaarlijke situaties zijn gecreëerd,

lende kantoorgebouwen en zijn inzetbaar

oefening met de brandweer. De vliegende

bijvoorbeeld door het gebruik van brandbare

op het hele terrein. Onze BHV-taken ein-

brigade heeft vier oefendagen per jaar,

slingers. We letten er op dat er geen brand-

digen namelijk niet als we een gebouw

waarin specifiek wordt getraind op gebouw-

bare spullen boven en rond het bed van de

uitlopen, maar bestrijken het hele terrein.

en terreinkennis. Een van de taken van de

cliënt hangen en of deuren vrij toegankelijk

Bezoekers en derden vallen ook onder onze

vliegende brigade is het op touw zetten van

zijn en goed sluiten. Een ander aandachts-

zorg. We werken ook samen met andere

zoekacties. De coördinatie daarvan vergt de

punt is het gebruik van stekkerdozen. Je

BHV-organisaties. Een van onze locaties is

nodige oefening. De ploegleiders oefenen

ziet nog al eens dat er van stekkerdoos naar

gevestigd in een oud klooster waarvan delen

jaarlijks twee dagen. Door de verpleegkun-

te zijn ingesloten, die niet meer bereikbaar waren voor de BHV. Dat leverde een schrikbeeld op voor de verpleegkundigen. Een belangrijk leerpunt van deze oefening was dat de communicatie voor verbetering vatbaar is. De inzet van de BHV’ers was goed, maar er werd onvoldoende gecommuniceerd met de ploegleider over het verloop van de inzet. Hierdoor kon de ploegleider op zijn beurt de bevelvoerder brandweer niet goed informeren. Dan stokt de hulpverlening op een bepaald moment. Het verbeteren van de communicatie is meteen opgepakt als leerpunt voor komende oefeningen. In de herhalingen is de communicatie ook een belangrijk onderwerp.”

digen op te leiden als BHV’er is geborgd dat

Daar worden mensen van buiten bij betrok-

de cliënten de best mogelijke zorg krijgen

ken om de oefening zo realistisch mogelijk

Stress kan een oorzaak zijn van een epilepsie-aanval. Hebben jullie daar bij een ontruimingsoefening mee te maken?

bij een incident. Bovendien kennen zij de

te maken. Gelukkig heeft het crisisinterven-

Ramon Janssen: “Het is zeker spannend

cliënten goed en weten zij hoe zij met hen

tieteam nog nooit in actie hoeven komen.”

voor de cliënten. Na de ontruiming van

BHV-oefening.

vorig jaar bleek een van de drie ingesloten

om moeten gaan in een crisissituatie.”

kinderen een terugval in gedrag te hebben

brandweer. Als het personeel brand ontdekt,

De locatie Providentia in Sterksel is opengesteld voor publiek. Er loopt een fietsroute over het terrein en het restaurant is te bezoeken door mensen van buiten. Hoe staat het daar met de alarmering en inzet van de BHV?

wordt dit via het interne calamiteitennum-

Jan van den Boomen: “Providentia is inder-

(JdH)

mer gemeld. Het brandmeldsysteem zet de

daad een apart zorgenkindje. We weten

melding automatisch door naar de BHV. In

nooit hoeveel mensen daar aanwezig zijn.

de avond en nacht komt de melding binnen

Als iemand buiten de gebouwen wordt

bij een zorgafdeling en die ondernemen ver-

getroffen door een ongeval, belt het perso-

volgens actie. We hebben deze aanpak geko-

neelslid dat het slachtoffer vindt direct het

zen, omdat er op de zorgafdelingen altijd

interne calamiteitennummer. Al onze mede-

BHV aanwezig is. Als hoofd BHV of plaats-

werkers krijgen een veiligheidsinstructie

vervanger worden wij automatisch gealar-

bij indiensttreding en een herhaling eens

meerd om zo nodig de brandmeldinstallatie

per twee jaar. Zij zijn goed geïnstrueerd en

te resetten. Alle ploegleiders, hoofd BHV en

weten hoe te handelen als zij iemand buiten

plaatsvervangend Hoofd BHV hebben bereik-

op het terrein aantreffen die hulp nodig

baarheidsdienst via een rooster.

heeft.”

Hoe wordt de BHV gealarmeerd? Ramon Janssen: “Als een brand wordt gedetecteerd door de brandmeldinstallatie wordt is er direct doorschakeling naar de

na de oefening. Dat is natuurlijk heel triest voor de betreffende cliënt. Toch willen we zo realistisch mogelijk blijven oefenen, omdat dat in het belang is van de veiligheid van alle cliënten en overige aanwezigen.”

Als een incident uitgroeit tot een brand met samen. Het crisisinterventieteam bestaat uit

Worden er ontruimingsoefeningen gehouden met cliënten?

de directie, de facilitair manager, het hoofd

Ramon Janssen: “Ja. Vorig jaar is er

BHV, een directiesecretaresse, een persvoor-

’s avonds een onaangekondigde ontrui-

lichter, een geneeskundige en het unithoofd

mingsoefening gehouden waarbij een heel

van de betreffende afdeling. Het crisisin-

paviljoen met kinderen is ontruimd. We wil-

terventieteam wordt in een aparte oefening

den testen hoe een ontruiming in de avond-

getraind in het optreden bij een calamiteit.

uren zou lopen. Er bleken nog drie kinderen

slachtoffers, komt het crisisinterventieteam

NIBHV Veiligheid 42 2010

Peter Booster is sinds 2007 hoofd Veiligheid Gezondheid & Milieu (VGM) bij NedTrain. Daar introduceerde hij een nieuwe manier van omgaan met veiligheid: ‘balance’. ‘Balance’ is vooral geënt op gedragsbeïnvloeding. Zodra de omgeving wordt veranderd, beïnvloedt dat het gedrag van de medewerkers. Het aantal arbeidsongevallen bij NedTrain is spectaculair afgenomen. Volgens Peter Booster nam de Arbeidsinspectie zelfs telefonisch contact op om te vragen of het bedrijf de ongevallen nog wel meldde.

“Aantal ongevallen met ruim negentig procent gedaald.”

Veiligheid in ‘balance’ bij NedTrain

mits dat op een gestructureerde en vooral meetbare wijze gebeurt. Aardig detail is, dat de Arbeidsinspectie telefonisch contact met ons opnam om te vragen of we de ongevallen nog wel meldden. Zo groot was de daling van het aantal ongevallen!”

Extreem grote daling (verzuim)ongevallen In het kantorencentrum Laag Katreine in de Stationshal in Utrecht heeft Peter Booster zijn kantoor. Naast zijn werk voor NedTrain is hij ook parttime safety advisor van de directeur Operations van NS Reizigers. Hij geeft tekst en uitleg over hoe hij betrokken is geraakt bij het onderwerp veiligheid en het leren beheersen ervan. Verder geeft hij inzicht in de spectaculaire dalingen van het Peter Booster.

aantal (verzuim)ongevallen in de bedrijven waar hij heeft gewerkt. Peter Booster “In 1998 werkte ik als productiemanager in Delfzijl bij Corus Aluminium.

NedTrain werd in 1999 opgericht als beslo-

Arbozorg gedaan aan de Hogeschool van

Als gevolg van een verbetertraject om het

ten vennootschap van het NS-concern. De

Arnhem en Nijmegen. Als bedrijfskundige

bedrijf een facelift te geven ben ik gevraagd

geschiedenis van het bedrijf gaat terug tot

een welkome aanvulling voor zijn huidige

veiligheid opnieuw op de kaart te zetten. Ik

het begin van de spoorweggeschiedenis in

werkzaamheden. Sinds september 2007

formeerde een groep mensen (uitvoerenden

Nederland. NedTrain is gespecialiseerd in

is hij hoofd van de afdeling Veiligheid

en leidinggevenden) waarmee de basis is

onderhoud, service, reiniging en revisie van

Gezondheid & Milieu bij NedTrain. Hij rap-

gelegd van wat nu voorligt. Doelstelling was

rollend materieel. Het bedrijf onderhoudt

porteert rechtstreeks aan de directievoorzit-

iets te bedenken waardoor de werknemers

reizigers- en goederenmaterieel op meer

ter van NedTrain, Michiel van Roozendaal.

zo effectief en zo veilig mogelijk zouden

dan dertig strategische plaatsen aan het

Hiervoor werkte Peter voor Corus Staal in

werken. Toen heeft het systeem, dat nu ook

Nederlandse spoorwegnet. Zeven dagen per

IJmuiden en Delfzijl. Ook hier begeleidde hij

bij NedTrain wordt gebruikt, voor ongeveer

week, 24 uur per dag. NedTrain doet dat

de invoering van een nieuwe veiligheidsaan-

tachtig procent vorm gekregen. Dit initia-

niet alleen voor zijn grootste klant, de NS,

pak. In Delfzijl werd de basis gelegd voor

tief won in 2001 de Corus CEO World-Wide

maar ook voor andere vervoerders van reizi-

wat nu voor NedTrain wordt uitgerold, in

Health & Safety Award voor het beste veilig-

gers en goederen.

IJmuiden werden de puntjes op de i gezet.

heidsinitiatief binnen Corus wereldwijd. De

Veilig werken vormt binnen NedTrain de

Daar werd tussen april 2003 en september

resultaten waren inderdaad ongekend goed.

basis voor alle werkzaamheden. De filosofie

2007 het opleidingsprogramma ontwikkeld.

Binnen het aluminiumbedrijf daalde het

van het bedrijf is, dat veilig werken een

De aanpak is geënt op gedragsbeïnvloe-

aantal ongevallen spectaculair. In vijf jaar

voorwaarde is om de werknemers (ruim drie-

ding. Bewust niét op gedragsverandering.

met meer dan 95 procent.

duizend fte) goed te laten functioneren.

Volgens Peter Booster wordt de omgeving

P.C. (Peter) Booster BA MSHE, gecertificeerd

veranderd, waardoor het gedrag van de

Aanvankelijk lag het aantal ongevallen

kerndeskundige, heeft de universitaire graad

medewerker wordt beïnvloed. “Mensen

op 58 (per miljoen gewerkte uren). Dat

‘master’ aan de TU Delft op het gebied van

hebben van nature de aanleg zich aan te

is teruggebracht naar 1,2 (per miljoen

Veiligheid, Gezondheid en Milieu (VGM)

passen aan hun omgeving. Dus zodra die

gewerkte uren). De verbetering is gelukkig

behaald. Daarnaast heeft hij de opleiding

verandert, veranderen medewerkers mee,

structureel gebleken, want nu ligt het aan-

NIBHV Veiligheid 42 2010

tal ongevallen in Delfzijl tussen twee en vijf

organisatie. Door het succes werden tevens

per miljoen gewerkte uren. Door dezelfde

de monden van de meeste sceptici voorgoed

ongevaldefinities aan te houden is toetsing

gesnoerd.

aan grote bedrijven, zoals AKZO, Shell, en DSM, mogelijk.

In september 2007 werd ik door de directie van NedTrain gevraagd mijn carrière daar

In april 2003 vertrok ik op verzoek van de

verder voort te zetten. Het was na 24 jaar

directie Corus IJmuiden naar die vestiging,

Corus een moeilijke beslissing, maar ik

met dezelfde opdracht: zet veiligheid op

heb er tot nu toe geen seconde spijt van

de kaart. Veiligheid is maatwerk, dus eerst

gehad dat ik heb toegehapt. In feite kreeg

werd het gedachtegoed gekoppeld aan al

ik dezelfde opdracht: zet veiligheid voor

bestaande initiatieven en werd ook het

NedTrain op de kaart. En bereik een situ-

proces werkplekdialoog ontwikkeld. Het uit-

atie waardoor de organisatie het aantal

eindelijke product is daarna uitgerold voor

ongevallen jaarlijks met minimaal vijftig

de afdeling HTD (= Hoogovens Technische

procent reduceert. Maak van NedTrain het

Dienst, red.), de maintenanceafdeling voor

veiligste onderhoudsbedrijf van de wereld.

IJmuiden. Hier werkten toen elfhonderd

Tot nu toe slagen we daar goed in, want het aantal ongevallen is van 15,4 (per miljoen gewerkte uren) in 2007 teruggebracht

“Als je binnen een bedrijf veilig wilt werken, dan probeer je dat niet… je doet het: compromisloos intolerant.”

naar 0,58 nu, uitgedrukt in een twaalfmaandelijks voortschrijdend gemiddelde. Het totale aantal ongevallen is met tachtig procent teruggelopen. NedTrain had in 2006

medewerkers die het onderhoud voor de

144 verzuimongevallen, in 2009 twee. We

gehele site (tienduizend medewerkers)

hebben inmiddels vier maal een periode

uitvoerden. Op dit moment wordt dezelfde

van een miljoen gewerkte uren zonder ver-

aanpak, die ik nu toepas voor NedTrain,

zuimongevallen achter de rug. Ons record is

uitgerold voor de totale site in IJmuiden. De

3,4 miljoen uur zonder verzuimongeval.”

aanpak binnen de HTD werd eveneens een

succes met een grote daling (ruim negen-

We werken veilig, of niet!

tig procent) van de ongevallen. De aanpak

Bij het bijhouden van het aantal ongevallen

staat bekend onder de naam ‘Partners in

betrekt NedTrain alle incidenten, variërend

Veiligheid’ en draaide mee in een landelijk

van niet ernstig tot zeer ernstig. In de visie

project ‘Versterking Arbeidsveiligheid’,

van het bedrijf moet ieder ongeval, hoe

geïnitieerd door het Ministerie van SZW.

klein ook, voorkomen worden. Bij de onge-

Mark Rutte, in die tijd staatssecretaris, was

vallen die onverhoopt toch plaatsvinden

de grote animator. Later is dit voortgezet

wordt een driedeling gemaakt in ongevallen

door minister Donner die de aanpak roemde

met Eerste Hulp, ongevallen met werkplek-

en stelde dat veel bedrijven er nog veel van

verzuim en ongevallen met werkverzuim.

konden leren. Ook in 2007 werd de Corus

Een ingehuurde bedrijfsarts bepaalt om wat

Award gewonnen voor het beste veiligheids-

voor soort ongeval het gaat. Sjoemelen met

initiatief wereldwijd. Ook de binnen de aan-

cijfers is daardoor nagenoeg uitgesloten.

pak door mij ontwikkelde STOP!&GO!kaart

Peter Booster: “Voor we dit systeem hadden

won een Europese veiligheidsaward als

ingericht, was dat schering en inslag. Om

beste LMRA-hulpmiddel (LMRA = Laatste

wat voor reden dan ook. Nu is het nagenoeg

Minuut Risico Analyse, binnen VCA een

onmogelijk om iets te verzwijgen.”

bekend begrip, red.). Aangetoond was dat

Meest voor de hand liggende vraag aan

het systeem ook werkte voor een grote

Peter Booster is natuurlijk op welke wijze

hij er met zijn mensen in is geslaagd om

ling) van de medewerker wordt beïnvloed.

lange rijervaring (onbewust veilig). Als je

deze significante omslag in (verzuim)

Gedrag wordt, zoals eerder opgemerkt, niet

binnen een bedrijf veilig wilt werken, dan

ongevallencijfers in genoemde bedrijven tot

veranderd, maar wel de werkomgeving.

probeer je dat niet… je doet het: com-

stand te brengen. Wat is het geheim van

Daaraan zal de medewerker zich aanpassen

promisloos intolerant. Vandaar dat wij als

de smid? Volgens Peter Booster gaat het in

en zijn grondhouding veranderen. Door dit

hulpmiddel ook de STOP!&GO!kaartjes inzet-

wezen om het in balans krijgen van veilig-

gestructureerd, stapje voor stapje, te doen

ten. Inmiddels zijn er een half miljoen van

heid. Uitgangspunt daarbij is het motto ‘We

wordt de organisatie naar een hoger volwas-

gedrukt in 24 talen, verspreid over de hele

werken veilig, of niet!’

senheidsniveau getild. Dat kan gaan vanaf

wereld. Vanzelfsprekend heeft het uitdelen

het laagste pathologische niveau, waarbij

ervan alleen maar zin, als ook de veilig-

Peter Booster: “Abstract gezegd is de mate

ongevallen en onveilig werken voor lief wor-

heidsgrondhouding wordt aangepakt.”

van succes (S) afhankelijk van de mate van

den genomen, via het reactieve niveau en

kwaliteit (Q) vermenigvuldigd met de mate

het calculerende niveau naar het proactieve

Route naar succes

aandacht voor de medewerkers (A) verme-

niveau. Medewerkers gaan in dit proces van

Om de veiligheidsaanpak succesvol te

nigvuldigd met de mate van normstelling

onbewust onveilig naar bewust onveilig en

maken en te houden focust NedTrain zich

(N). In een formule wordt dat:

vervolgens via bewust veilig naar onbewust

niet op het te bereiken resultaat, maar op

S = Q x A x N. Die formule symboliseert

veilig. Mensen moeten eerst bewust worden

de inspanningen die moeten leiden tot het

tevens wat bedrijven moeten doen: voortdu-

gemaakt van hun onbekwaamheid, alvorens

gewenste resultaat: balans tussen inspan-

rend scannen wat er in het bedrijf gebeurt.

ze kunnen gaan leren. Denk aan de stadia

ning en resultaat. Vandaar de naam van de

De essentie van onze filosofie is dat op basis

in het autorijden. Zonder rijbewijs in auto

aanpak: ‘balance’.

van een goede balans tussen sleutelproces-

(onbewust onveilig), dan eerste rijlessen

Daartoe is het begrip veiligheid in negen

sen en een gestructureerde communica-

(bewust onveilig), vervolgens rijbewijs net

sleutelprocessen (zie ook kadertekst)

tiestructuur de attitude (houding, instel-

gehaald (bewust veilig) en ten slotte jaren-

verdeeld. Die hebben allemaal een plaats

NIBHV Veiligheid 42 2010

LAATSTE MINUUT RISICO ANALYSE

Wat te doen bij een NEE?

STOP!

binnen de organisatie gekregen. Het zijn

Scepsis

deze kritische prestatie indicatoren (KPI)

Peter Booster houdt buiten NedTrain regel-

die samen met de communicatiestructuur

matig lezingen over de nieuwe veiligheids-

tot de gewenste attitude en tot de balans

aanpak. Bovendien is hij bij een aantal

in de (veiligheids)organisatie leiden. Twee

bedrijven adviseur. Natuurlijk ondervindt

liggen op strategisch niveau (directie), vier

hij daarbij ook enige scepsis en tegenwind.

op tactisch niveau (middenkader) en drie

Daarvan wordt hij echter niet warm of koud.

op operationeel niveau (uitvoerenden). Alle

1. Start het werk niet

aanwezigen in het bedrijf hebben dus taken

Peter Booster: “Ik kan mensen goed enthou-

2. Raadpleeg uw leidinggevende

waaraan rollen, normen en verantwoorde-

siasmeren waarbij ik vaak gebruik maak van

3. Buig de ‘NEE’ om naar ‘JA’

lijkheden zijn gekoppeld. Daarmee wordt

metaforen. Ik kom met een sterk verhaal.

4. Start het werk (GO)

onder meer de afschuifcultuur tegengegaan.

Alles wordt gestaafd met cijfers. De meeste

Ook zijn alle inspanningen die tot het

veiligheidskundigen zijn enthousiast.

Straks gezond naar huis!

gewenste resultaat moeten leiden op alle

Sommigen geloven het niet. Ja, dan houdt

locaties en niveaus te volgen, te meten en

het op. Het heeft in dat geval vaak met

in kaart te brengen. Dus stuurt de aanpak

kortzichtigheid en gemakzucht te maken,

niet op minder ongevallen (= te bereiken

waarbij men zich niet echt in de materie wil

resultaat), maar op de inspanningen om de

verdiepen. Mede daarom ben ik bezig om

ongevallen te voorkomen. Daarbij zijn vier

een boek over dit onderwerp te schrijven.

randvoorwaarden essentieel, waarvoor even-

Ook daarin zal als belangrijk aspect naar

eens geldt: 1 x NEE = STOP! en 4 x JA = GO!

voren komen, dat het hebben van een goed

1. Er moet een noodzaak tot verandering

plan onmisbaar is om tot het gewenste

LAATSTE MINUUT RISICO ANALYSE

ZES KEER JA?

1. Ken ik de inhoud van de werkinstructie? de werkinstructie met mij besproken? 2. IsInclusief controle veiligheidsmaatregelen? ik beschikken over gekeurd gereed3. Kan schap en de juiste/voldoende middelen? 4. Beschik ik over de juiste PBM’s? werkomgeving zodanig in orde dat 5. Ishetdewerk veilig kan worden uitgevoerd? Kan ik minimaal 2 risico’s benoemen 6. die optreden indien ik mij niet aan de voorschriften houd?

zijn. 2. Het management moet bereid zijn om te veranderen. 3. Alle locaties moeten beschikken over de

noodzakelijke kennis en kunde. 4. De locaties moeten beschikken over

GO!

resultaat te komen. Winnaars hebben een plan, verliezers hebben alleen excuses. NedTrain heeft een masterplan veiligheid. Dat geldt voor de periode 2008 - 2012. Daarnaast verschijnen er jaarlijks uitrolplannen voor een bepaald onderdeel. Dat is

de noodzakelijke middelen (tijd, geld,

dan tevens het jaarplan waarin exact staat

methodiek).

beschreven wat we dat jaar moeten doen.” De nieuwe veiligheidsaanpak eist volgens Peter Booster van de leidinggevenden dat zij veel aandacht schenken aan de werknemers en met hen in dialoog gaan. Daarbij moeten ze regelmatig zichtbaar aanwezig zijn op de

NedTrain

werkvloer, uiteraard voorzien van de voorgeschreven PBM’s. Hij verwijst daarbij zijde-

NedTrain verzorgt ruim 150 jaar het onderhoud van rollend materieel voor diverse ver-

lings naar het zogeheten Hawthorne-effect

voerders van reizigers en goederen in Nederland. Naast korte termijn onderhoud biedt

dat schijnt op te treden bij (het begin van)

NedTrain ook servicebeurten, waarbij kleine reparaties worden uitgevoerd. Verder reinigt

iedere verandering. Dat effect houdt in dat

het bedrijf het interieur en het exterieur van materieel en verwijdert het grafﬁti. Voor

zodra er meer (management)aandacht voor

de grootste klant, de Nederlandse Spoorwegen, verzorgt NedTrain tevens lange-termijn-

een bepaald proces is, dit enkele feit er al

revisie van onderdelen, zoals draaien wielstellen en dieselmotoren. Modernisering van

voor zorgt dat het proces beter gaat lopen.

treininterieurs en installatie van veiligheidssystemen behoren ook tot de werkzaamheden.

Peter Booster: “Hoe dan ook. Feit is, dat een

De medewerkers van NedTrain verrichten de onderhoudswerkzaamheden op meer dan der-

stijging van wederzijds respect binnen zeer

tig plaatsen in Nederland. Bij dat proces werkt NedTrain samen met treinfabrikanten, toe-

korte tijd leidt tot een fundamentele verla-

leveranciers en kennisinstituten. Per klant kunnen de opdrachten variëren van service tot

ging van het aantal ongevallen. Soms loopt

revisie en schadereparaties. De functies bij NedTrain lopen uiteen van manager, schilder,

een organisatie tijdens de uitvoering van de

veiligheidsmedewerker, consultant, lasser tot projectleider, elektromonteur, secretaresse

nieuwe aanpak ook tegen sceptische men-

en ingenieur. Veilig werken is binnen NedTrain de basis voor alle werkzaamheden.

sen aan die wel kunnen, maar die, om wat voor reden dan ook, niet willen. Dergelijke

probleemgevallen moeten zo snel mogelijk

in het gebruik van de veiligheidsprocessen.

geëlimineerd worden, want veiligheid is

Pas als de kennis daarvoor aantoonbaar

tevens de thermometer van de organisatie.”

toereikend is, kunnen de veiligheidsproces-

Negen kritische veiligheidsprocessen / KPI’s

sen worden ingevoerd. Inzicht is de sleutel

Vertrouwen en respect

tot succes. Soms werpt men tegen dat het

Bij de nieuwe veiligheidsaanpak maakt

Volgens Peter Booster zijn onderling ver-

zoveel kost. Onzin. Het kost in wezen niets,

NedTrain volgens Peter Booster, hoofd

trouwen en respect onmisbaar om de invoe-

want de kosten gaan nooit boven de baat.

VGM bij NedTrain, gebruik van negen

ring van een veiligheidsonderwerp binnen

Deze investering in mensen heeft NedTrain

kritische veiligheidsprocessen. Die zijn

een organisatie tot een succes te maken.

nu al een structureel groot bedrag aan kos-

ondergebracht binnen de organisatie.

“Vertrouwen in iemand hebben ontstaat

ten bespaard. Machines zijn gemakkelijker

Deze kritische prestatie indicatoren

door gedemonstreerde kennis en kunde.

te vervangen dan mensen. De mens moet

(KPI’s) helpen mee de veiligheidsorga-

Respect ontstaat door het nakomen van

altijd centraal staan en staat dat ook in ons

nisatie in evenwicht en onder controle

gemaakte afspraken, luisteren, consistentie,

continue verbetermodel, dat maximaal moet

te houden. Twee KPI’s liggen op strate-

voorspelbaarheid. Onze veiligheidsaanpak

worden nagestreefd. Daarin wordt in de

gisch niveau (directie), vier op tactisch

combineert vertrouwen en respect met

eerste fase aandacht besteed aan kennis en

niveau (middenkader) en drie op operationeel niveau (uitvoerenden). Aan elke KPI zijn rollen en verantwoordelijkhe-

“Een stijging van wederzijds respect leidt binnen zeer korte tijd tot een fundamentele verlaging van het aantal ongevallen.”

den gekoppeld en er is afgesproken wie vooraf moet worden geraadpleegd en wie achteraf geïnformeerd. Door deze combinatie van werkprocessen wordt

werkplezier en resultaat. Het werkt overal,

kunde; in fase twee aan implementatie en

bereikt dat de verplichtingen die in de

het is universeel. ‘Balance’ zal vrijwel altijd

infrastructuur. In de derde fase is aandacht

Arbo-wet staan daadwerkelijk worden

doorwerken op andere fronten binnen een

voor borging en nazorg.”

gepraktiseerd, aldus Booster. Daarmee

organisatie, zoals productie, logistiek en

is wetgeving geen statisch geheel, maar

werksfeer. Er ontstaat een nieuwe veilig-

Tot slot laat Peter Booster een door

een dynamisch gebeuren waarbij de

heidscultuur, eentje waarbinnen je niet naar

NedTrain ontwikkeld bedrijfsfilmpje zien dat

gehele organisatie betrokken wordt.

schuldigen zoekt, maar naar oorzaken, het

door het hele land aan de in totaal onge-

• Strategisch niveau

wordt een manier van denken en doen. De

veer 2500 uitvoerenden van NedTrain wordt

KPI 01 Afhandeling meldingen gevaar-

basis ervan ligt op de werkvloer. Daarom is

vertoond. Daarmee wordt het belang van

lijke situaties

in de communicatiestructuur het werkover-

veilig werken nog eens onderstreept. In de

KPI 02 RI&E

leg, als ‘voertuig’ voor de groeiende betrok-

film wordt de filosofie van de nieuwe vei-

• Tactisch niveau

kenheid van de medewerkers, een essentiële

ligheidsaanpak, mede aan de hand van de

KPI 03 Veiligheidsaudits

factor voor het welslagen van de negen

STOP!&GO!methode, zichtbaar gemaakt. Het

KPI 04 Re-integratie

‘balance’-veiligheidsprocessen. Inclusief

belangrijkste resultaat dat door NedTrain

KPI 05 Werkplekobservatie

de negen achterliggende waarden: respect,

wordt nagestreefd is uiteindelijk om ieder-

KPI 06 Plan van Aanpak

transparantie, controle, zorg, betrokken-

een na het werk altijd weer gezond thuis te

• Operationeel niveau

heid, doeltreffendheid, initiatief, invloed en

laten komen. (JK)

KPI 07 Melden gevaarlijke situaties

dialoog.”

KPI 08 Goed Huishouden Inspecties KPI 09 Werkplekdialoog

VCA en kosten Peter Booster wijst erop dat de opleidingen basis VCA en VOL VCA in zeer hoge mate bijdragen aan een algemeen kennisniveau, op basis waarvan NedTrain zijn mensen weer verder helpt. Peter Booster: “Onze nieuwe aanpak noemen we ook wel VCA 3. Al onze medewerkers, van secretaresses tot directievoorzitter, volgen verplicht de VCA-opleiding. Iedereen moet dat! De basisveiligheid moet in orde zijn. Medewerkers moeten worden getraind NIBHV Veiligheid 42 2010

Taal is alom tegenwoordig.

Herkenning van taalproblemen Stichting Lezen & Schrijven, een initiatief van H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden, ziet geletterdheid als een randvoorwaarde voor een gezonde, sterke en duurzame samenleving. Op de website www.taalwerkt.nl biedt de stichting bedrijven tips en hulpmiddelen voor het aanpakken van laaggeletterdheid op de werkvloer, waaronder een zeer toegankelijke ‘herkenningswijzer laaggeletterdheid’. Als u de volgende signalen herkent, heeft u waarschijnlijk te maken met iemand met lees-, schrijf- en rekenproblemen: • Vraagt voortdurend om uitleg, ook over dingen die eenvoudig na te zoeken of te lezen zijn. • Komt steeds terug op het feit dat de school van de kinderen zo anders is geworden en dat men het niet meer kan bijhouden. • Is zeer negatief over schoolervaringen. • Vertelt over woordblindheid of dyslexie van zichzelf of van familie- en/of gezinsleden. • Toont voortdurend tekenen van angst of spanning. In werksituaties: • Toont nooit belangstelling voor een cursus die het bedrijf aanbiedt. • Is onzeker over de eigen inbreng in vergaderingen. • Heeft tijdens het werkoverleg moeite te begrijpen waar het over gaat. • Heeft moeite met werkinstructies of werkroosters. • Leest geen veiligheidsinstructies. • Leest geen nieuwsbrieven of mededelingen op een (elektronisch) prikbord.

Duidelijke instructie en voldoende taalbeheersing noodzakelijk

Klare taal op de werkvloer Hoogtechnologische productiemethoden, ingewikkelde machines, een toenemende invloed van informatie- en communicatietechniek en open grenzen stellen steeds hogere eisen aan de taalvaardigheid op de werkvloer. Het niet begrijpen van een veiligheidsinstructie of een werkvoorschrift zal, vooral in combinatie met een hoge werkdruk, aanleiding kunnen zijn tot een ernstig ongeval. Goede communicatie begint met het beheersen van de taal.

Slechte communicatie is veiligheidsrisico

‘Slachtoffer’ zorgsystemen

betrokkenen: de zender van de boodschap en de ontvanger. Het overbrengen van

Anderstaligen, laaggeletterden en dyslectici

en toezicht door overheden of certificerende

een boodschap kan schriftelijk of monde-

lopen meer risico betrokken te raken bij

instellingen. Dat gaat gepaard met veel

ling. Als een werknemer te maken heeft

bedrijfsongevallen. Het niet of maar half

papier. Instructies en werkprocedures wor-

met mondelinge instructie, is er doorgaans

begrijpen van een instructie, een waarschu-

den schriftelijk vastgelegd en zorgen ervoor

voldoende gelegenheid tot terugkoppeling.

wingsbord of een schriftelijke aanduiding

dat het systeem eenvoudig beoordeeld kan

Hij of zij kan kenbaar maken of de inhoud

op een machine kan fataal zijn.

worden. Laaggeletterden en anderstaligen

duidelijk is, bijvoorbeeld door de kern van

Het volgende voorbeeld is van Dick van

kunnen in zeker zin worden beschouwd

de boodschap in eigen woorden te herhalen.

Haaster, voorzitter FNV Bouw. Het monde-

als slachtoffer van dit mechanisme. Zij

De zender kan (en moet) controleren of

linge verzoek van een onderhoudsmonteur

worden voor hun gevoel overspoeld door

zijn verhaal ‘aankomt’. Bij louter schrifte-

van een kistenfabriek “geef mij die sleutel

veel te ingewikkelde documenten en ‘mis-

lijke werkinstructie zijn de mogelijkheden

tien eens aan”, leidde bijna tot een onge-

sen de boot’ of raken kopschuw. Zelfs van

tot terugkoppeling beduidend minder.

val. Zijn Poolse collega begreep slechts het

oorsprong laaggekwalificeerd werk vereist

Mondelinge instructie, of aanvullende mon-

woord ‘aan’ en schakelde vervolgens een

inmiddels een voor hen nauwelijks bereik-

delinge uitleg bij schriftelijke instructies,

machine in.

baar taal- of abstractieniveau. Als het zelf-

biedt dus grote voordelen. In de hectische

Vooral in hoogrisico omgevingen zullen

vertrouwen en de motivatie van werknemers

werkomgeving aannemen dat de boodschap

dus eisen moeten worden gesteld aan de

daardoor verminderen, heeft de werkgever

wel begrepen zal zijn is een hachelijke zaak.

taalbeheersing en aan de te gebruiken voer-

een probleem.

Vroeger of later zal kunnen blijken dat cru-

taal. Alle talige instructies en bebordingen

ciale informatie niet gelezen, niet begrepen

moeten zo zijn dat ze begrepen worden door

Buitenlandse baanwerkers

of verkeerd geïnterpreteerd is. Als dat pas

de doelgroep. Dat behoeft een benadering

In 2008 heeft de Inspectie van Verkeer en

in een ongevallenonderzoek naar voren

‘van twee zijden’. Zowel de zender als de

Waterstaat in de ‘Marktobservatie Rail 2008’

komt, is dat te laat.

ontvanger moeten dus aan eisen voldoen.

geconstateerd dat de veiligheid bij werk-

Bovendien moet er een controlemechanisme

zaamheden aan het spoor onder druk staat

zijn om te controleren of communicatie

van de toenemende marktwerking. Concreet

doeltreffend verloopt en om dat vervolgens

wordt hiermee bedoeld dat vooral Poolse

te waarborgen. Dat is geen sinecure.

werknemers worden ingezet door (onder)

Bij het communiceren zijn minstens twee

NIBHV Veiligheid 42 2010

Alle zorgsystemen vereisen verifieerbaarheid

aannemers die hoogrisicowerk aan het spoor

VCA en taalbeheersing

uitvoeren. FNV vakbondsbestuurder Groen

VCA stelt eisen aan taalbeheersing op de

heeft er in 2009 bij Prorail op aangedron-

werkvloer. In hoofdstuk 3 van de VCA-

gen om buitenlandse baanwerkers die het

checklist wordt letterlijk gevraagd of de

Nederlands niet beheersen te weren van het

eisen met betrekking tot taalbeheersing

spoor. Het is een voorbeeld waar het onver-

van alle medewerkers zijn vastgesteld. Dat

mogen om goed te communiceren dwingt

heeft als doel dat de communicatie over

tot het nemen van maatregelen. Afhankelijk

VGM-zaken plaatsvindt zonder taalbelemme-

van de ernst van de veiligheidsrisico’s kun-

ringen. Een bedrijf moet inzichtelijk maken

nen die maatregelen ook minder drastisch

welke talen (in documenten) worden gehan-

zijn. Werkgevers kunnen taalbeheersingsei-

teerd en het moet het niveau van taalbe-

sen aan personeelsleden stellen. Ze kunnen

heersing bij de werknemers (individueel)

het aantal voertalen beperken, veiligheids-

vaststellen, zodat daarmee bij hun prakti-

regels ver- of hertalen en meer pictogram-

sche inzet rekening kan worden gehouden.

men, strips en afbeeldingen gebruiken.

Daarnaast zijn vele vragen in de checklist

Paul Lindhout, werkzaam bij de Arbeidsinspectie.

Mondelinge instructie met terugkoppeling

slechts positief te beantwoorden als werkne-

Gepromoveerd op laaggeletterdheid in relatie tot

en (gestandaardiseerde) gebarentaal kun-

mers beschikken over een behoorlijk niveau

nen soelaas bieden. Ook taalcursussen

van taalvaardigheid*. Hoofdstuk 4 van de

Nederlands (als tweede taal), afgesloten met

VCA-checklist behandelt VGM-communicatie.

een toets waarvoor een aspirant werknemer

Alle overleg met eigen en tijdelijke werk-

bij de kop, getuige de overvloedige media-

moet slagen, en meertalige ploegleiders zijn

nemers vereist wederzijds begrip, wat

aandacht die zijn promotie heeft gekregen.

mogelijkheden om de veiligheid op de werk-

(impliciet) voldoende taalbeheersing voor-

Taalproblemen zijn eensklaps actueel in

plek te verhogen.

onderstelt. VGM-instructie, onderzoek en

brede kring. Het onderwerp speelt niet

registratie van incidenten en natuurlijk de

alleen bij de genoemde hoogrisicobedrijven,

persoonskwalificaties vereisen bovendien

maar overal waar gewerkt wordt. Belangrijke

voldoende mondelinge en/of schriftelijke

conclusies uit het onderzoek: tussen 5 en

taalvaardigheid. Dat is geen vanzelfspre-

10 % van de zware ongevallen is te wijten

kendheid, ook niet bij werknemers met een

is aan taalproblemen (doorgetrokken naar

Nederlandse achtergrond.

de hele industrie in Nederland zijn dat grof-

Promotieonderzoek

de veiligheidsdocumenten is onvoldoende

Paul Lindhout, werkzaam bij de directie

begrijpelijk voor de doelgroep.

zware ongevallen.

weg 7 doden en 350 gewonden); 50 % van

Major Hazard Control van de ArbeidsTechnische Universiteit Delft. Zijn proef-

Wat is het risico van laaggeletterdheid of onvoldoende taalbeheersing?

schrift is getiteld ‘Taalproblemen bij BRZO

Lindhout: “Het brengt de communicatie en

en ARIE bedrijven, een onderschat gevaar?’

de informatieoverdracht in gevaar. Vooral

Het heeft als ondertitel ‘Een verkennend

het niet begrijpen van instructies en het

onderzoek naar het raakvlak tussen taalpro-

niet bewust zijn van gevaren op de werkplek

blemen en zware ongevallen.” BRZO en ARIE

leiden tot onveilig werken.”

inspectie, promoveerde in mei 2010 aan de

bedrijven zijn bedrijven die vallen onder het

tot het maken van een Aanvullende Risico-

Welk deel van de beroepsbevolking kan worden aangemerkt als (te) laaggeletterd?

Inventarisatie en Evaluatie (ARIE).

Lindhout: “Er is een convenant gesloten

Paul Lindhout heeft een gevoelig onderwerp

tegen laaggeletterdheid bij de Stichting van

Besluit Risico’s Zware Ongevallen (BRZO), respectievelijk bedrijven die verplicht zijn

de Arbeid. Stichting Lezen & Schrijven van HKH Prinses Laurentien voert campagne op * In VEILIGHEID nummer 39 geeft Ir. Jaap Ruseler, technisch directeur van de Stichting Samenwerken

Maximaal twee voertalen en voor algemene

voor Veiligheid, aan dat het vereiste taalniveau A2 is

dit terrein. Laaggeletterdheid komt bij zes á tien procent van de beroepsbevolking voor.

veiligheidsaanduidingen liefst pictogrammen, dan

(= gevorderde basisgebruiker). Indien van toepassing

Relatief vaak bij beroepen als chauffeur,

begrijpt iedereen ze.

geldt dat ook in een andere voertaal dan Nederlands.

magazijnmedewerker, productiemedewerker

Van Gansewinkel Oost

volking de startkwalificatie voor het deel-

Hebt u voorbeelden van ‘good practices’ om doeltreffende communicatie te borgen?

nemen aan de informatiemaatschappij niet

Lindhout: “Ja, die zijn er te over. Heel

manager P&O bij Van Gansewinkel Oost, een

haalt.”

belangrijk is om het taalniveau van tekst

afvalinzameling- en recyclingbedrijf. Zij

aan de leesvaardigheid van de werknemers

herkent het probleem van laaggeletterdheid

Hoe is te merken dat er een taalprobleem bestaat binnen een organisatie?

aan te passen. Verder blijft continu con-

op de werkvloer, hoewel het naar schatting

troleren of instructies begrepen zijn nood-

slechts enkele procenten van het personeels-

Lindhout: “Er zijn twee belangrijke aanwij-

zakelijk. Een bedrijf zou er een KPI (Key

bestand betreft. De locatiemanagers van de

zingen bij het opsporen van taalproblemen.

Performance Indicator) aan kunnen wijden.”

vestigingen zullen om te beginnen moeten

en monteur. Onderzoek geeft echter aan dat ongeveer 25 procent van de beroepsbe-

De eerste is een meertalige werkvloer. De

Suzanne van der Liende is plaatsvervangend

signaleren waar en bij wie het probleem zich voordoet. Inventarisatie en aanpak beginnen

Lindhout: “Allereerst moeten bedrijven zich

U meldt (in paragraaf 6.1.19) van uw dissertatie dat ‘taalproblemen niet of nauwelijks expliciet onderwerp van preventiebeleid zijn en niet of nauwelijks aan de orde komen in noodplannen, rampenplannen, aanvalsplannen en oefeningen’. Hoe en door wie moet dat volgens u worden aangepakt?

van het gevaar van taalproblemen bewust

Lindhout: “Als onderzoeker stuit ik op een

voor de werknemers staat dat een werknemer

worden. Daarna is een risicoanalyse nodig,

tot dusver niet onderkend veiligheidsri-

zijn of haar administratie correct moet kun-

bijvoorbeeld in de RI&E, plus een plan van

sico. Door als promovendus aan de TU Delft

nen invullen. Zij moeten dus hun urenstaten

aanpak om maatregelen te nemen. Er zijn

hierover te publiceren en met de bedrijven

en rittenadministratie kunnen afhandelen.

diverse soorten taalproblemen die elk een

contacten te leggen, is dit risico bekend

Verder moeten chauffeurs in staat zijn om

eigen benadering vergen.”

geworden. De bedrijven zijn nu aan zet,

voorgeschreven procedures van de klant te

immers zij zijn verantwoordelijk voor het

volgen en om te handelen volgens een cala-

Draagt VCA bij aan betere communicatie?

veilig werken. Daarna is de overheid als toe-

miteitenprocedure. Daaruit volgt dat functio-

zichthouder aan de beurt bij bedrijven die

neel analfabetisme niet mag voorkomen.

Lindhout: “Dat denk ik wel. Het biedt een

dit risico onvoldoende beheersen.”

Volgens Van der Liende is een redelijk niveau

tweede is gedrag van werknemers dat op laaggeletterdheid wijst. Voor dit laatste bestaan diverse herkenningswijzers.” (Zie kadertekst op pag. 18.)

Hoe kan een probleem het beste aangepakt worden?

met het bespreekbaar maken van het onderwerp. Van Gansewinkel is begonnen bij het management. Regio Oost is aangesloten bij Deventer Kring Werkgevers, waar momenteel een speciale cursus loopt voor leidinggevenden met betrekking tot de omgang met laaggeletterden. In de functiebeschrijvingen

begrippenkader en het maakt de gevaren

van taalbeheersing vereist. Werknemers

daardoor herkenbaar voor een divers gezel-

moeten tenslotte ook over hun VCA-diploma

schap op de werkvloer.”

beschikken. Voor de enkeling waar het VCAdiploma niet haalbaar is gebleken, is een bedrijfseigen veiligheidstraining inclusief examen opgezet. Ook rukt de computer tot in de cabine van de vrachtwagen op: een arbeidsmiddel waarvoor een zekere mate van lees- en schrijfvaardigheid onontbeerlijk is. Van Gansewinkel heeft ondervonden dat gebruik (en acceptatie) van computers op de werkvloer ﬂinke eisen stelt aan de taalvaardigheid van werknemers. Het bedrijf spant zich in om alle interne communicatie qua vorm en taalniveau toegankelijk te houden voor de doelgroep. Posters, (veiligheids) acties en hand-outs, bedoeld voor de operationele werknemers worden zo veel mogelijk geïllustreerd en kenmerken zich door heldere, niet nodeloos ingewikkelde taal.

Veiligheidsinformatiebord bij Van Gansewinkel. Niet louter hoogdravende tekst.

NIBHV Veiligheid 42 2010

Grampian International Freight Ltd. Grampian International Freight Ltd. is een Schots transportbedrijf dat onderdeel uitmaakt van de wereldwijde transportonderneming Panalpina. Bij de vestiging in Beverwijk is ruim driekwart van de vrachtwagens en de chauffeurs van Schotse herkomst. De voertaal is Engels, ook al is het kantoorpersoneel van Nederlandse afkomst. Harm van

Loads of paperwork. Harm van Dam van Grampian International Freight overhandigt documenten aan een chauffeur.

Dam is Business Unit Manager. Hij vertelt dat communicatie een voortdurend struikelblok blijft. “Ook al werk je

de P&O of van de QHSE (Quality, Health,

weer kleine misverstanden. Het betreft

Waarom hebt u zich in uw onderzoek beperkt tot BRZO en ARIE bedrijven?

ook geen Engels, maar Schots. Dat is

Lindhout: “Dat is vooral een praktische

inleenkrachten en derden bij productieaf-

weer net even anders. Als je met elkaar

overweging geweest. Mijn werk als inspec-

delingen brengen de taalproblemen mee

overlegt, moet je voortdurend blijven

teur bij deze hoogrisicobedrijven stelde me

naar binnen. Breng de laaggeletterdheid in

checken of het begrepen is. Gewoon

in staat om hier een goed onderbouwde uit-

kaart en laat de betreffende werknemers

vragen of ze het willen samenvatten.

spraak over te doen.”

taallessen volgen. Zij zullen zich beter kun-

al jaren met elkaar, er zijn toch telkens

Safety & Environment) discipline. Ook

nen ontplooien, veiliger kunnen werken

Dat kan uiteindelijk ook irritatie ver-

en flexibeler inzetbaar worden. Beperk de

bewust zijn. De ander wil niet voor gek

Is dit een typisch Nederlands probleem?

versleten worden. In direct contact gaat

Lindhout: “Nee, zeker niet. Meertaligheid en

iedereen spreekt en leest. Als dat niet lukt,

dat nog redelijk, je ziet de ander en je

laaggeletterdheid komen in andere landen

stel dan een tweetalige tolk/begeleider aan

kunt het uitleggen. Natuurlijk bellen

ook voor. In veel landen is de laaggeletterd-

die een groep werknemers vergezelt. Pas

we ook heel veel. Aan de telefoon valt

heid duidelijk groter dan in Nederland.”

het taalniveau van geschreven tekst met

oorzaken, daar moet je je terdege van

meertaligheid tot één of twee voertalen die

instructies aan het leesvaardigheidsniveau

oogcontact helemaal weg en is de kans op misverstanden veel groter. Probeer

Hebt u een advies voor bedrijven?

van de gebruikers aan. Alleen plaatjes of

via de telefoon maar eens uit te leggen,

Lindhout: “Ja. Bedrijven moeten zich op

foto’s erbij helpt niet voldoende.” (MC)

wat er bedoeld wordt in een of ander

deze problematiek oriënteren en bepalen

transportdocument dat de ander ergens

welke taalproblemen er in huis zijn. Het

in Italië voor zich heeft. Als het even

onderwerp is niet alleen het domein van

Directe link naar het proefschrift: http://tinyurl.com/Paul-Lindhout

kan, laat ik het dan faxen. Verder heb ik vertaallijstjes gemaakt met veelgebruikte termen in allerlei talen. Wij spreken Engels, maar onze klanten en collega’s in het internationaal transport niet altijd. Voor de veiligheid is het ook een kwestie. We hebben net alle chauffeurs hun VCA laten halen. In het Engels wel te verstaan. En allemaal nog in één keer geslaagd ook. Ik ben trots op hen. Nu wil ik alle computers nog voorzien van Engelstalige software.”

Het gebruik van de digitale tachograaf vergt een cursus. Een laaggeletterde of analfabeet staat in de kou.

Column

Eenvoudig en dichtbij Weet u wat mij fascineert? Het

dit met z’n allen niet onder ogen

in de hand kunnen werken. Dat

feit dat sommige problemen,

willen zien. Met als gevolg dat in

wijst wetenschappelijk onder-

waarvan de oplossing bekend

een bedrijf gemiddeld één op de

zoek uit. Ook u weet als geen

is en voorhanden, niet worden

vijftien medewerkers laaggelet-

ander hoe belangrijk voorschrif-

aangepakt. Natuurlijk, oplossin-

terd is. Laaggeletterden hebben

ten, logboeken, instructies en

gen lijken voor een buitenstaan-

zoveel moeite met lezen en

protocollen zijn voor de veilig-

der soms eenvoudig en dichtbij,

schrijven, dat het ze belemmert

heid op de werkvloer.

terwijl dat in de praktijk wel

in het dagelijks leven. Thuis, op

De wetenschappelijke onder-

anders is. Maar op het gebied

school, in de winkel en op het

bouwing van de noodzaak om

van de basisvaardigheden lezen

werk. Zij kunnen dit probleem

deze risico’s in te perken is dus

vaak goed verhullen door smoe-

helder. Het sociale belang van

zen te gebruiken en trucs toe

‘kunnen lezen en schrijven’ is

te passen. Dat is de reden dat

eveneens duidelijk. Op de lange

u en ik het soms gewoon niet

termijn is het economisch gezien

merken. Toch weten we dat maar

meer dan de moeite waard om

liefst 1,5 miljoen volwassenen in

ervoor te zorgen dat iedereen de

Nederland laaggeletterd zijn. En

basisvaardigheden beheerst. Voor

Ga naar www.weekvandealfabetisering.nl

laat ik gelijk een misverstand de

een bedrijf levert het meer effi-

en schrijven ben ik geen buiten-

wereld uit helpen: de nieuwko-

ciency, minder ziekteverzuim en

staander meer.

mers die onze lastig-onder-de-

uiteindelijk meer winst op. Kent

Zes jaar geleden besloot ik mij in

knie-te-krijgen-taal nog machtig

u een bedrijf dat werknemers

te zetten voor mensen die niet

moeten worden, zijn hier slechts

wijst op een cursus in de buurt,

kunnen lezen en schrijven. Uit

een minderheid van.

taallessen op de werkvloer

fascinatie, zou je kunnen zeg-

Bedenkt u zich eens wat dat

aanbiedt of leerwerktrajecten

gen. Want zeg nu eerlijk: heeft

betekent in onze huidige, digita-

ondersteunt? Er zijn gelukkig

u het niet altijd vanzelfspre-

liserende maatschappij. Reizen,

enkele goede voorbeelden. Maar

kend gevonden dat mensen in

studeren, boodschappen doen,

het gebeurt nog veel te weinig.

Nederland - volwassen mensen,

een abonnement afsluiten, medi-

Waarom? Het is mij een raadsel.

werkende mensen - toch mini-

cijnen gebruiken, een huis huren

Omdat werkgevers niet weten

maal een redelijke beheersing

of kopen… lezen en schrijven

waar te beginnen? Om geld?

van deze vaardigheden hebben?

heb je overal voor nodig. Omdat

Stichting Lezen & Schrijven

Kinderen gaan steeds eerder

het taboe rond laaggeletterdheid

helpt graag door workshops te

naar school. We hebben Cito-

nog niet doorbroken is, denken

geven en mee te denken over

toetsen, leerplicht tot het zes-

laaggeletterden vaak dat zij de

een plan van aanpak. Kost niets.

tiende jaar, nieuwkomers hebben

enige zijn met lees- of schrijf-

En voor taallessen op de werk-

Margreet de Vries,

een inburgeringsplicht en voor

problemen. Uit schaamte komen

vloer is vanuit de gemeente vaak

directeur Stichting

veel banen zijn diploma’s of

zij er dan liever niet openlijk

financiering mogelijk. Begrijpt u

Lezen & Schrijven.

andere certificaten vereist.

voor uit. Bijvoorbeeld tegenover

mijn fascinatie?

Helaas blijkt ‘kunnen lezen en

hun werkgever. En dat terwijl

Soms is de oplossing écht een-

schrijven’ niet zo vanzelfspre-

taalproblemen in bepaalde

voudig en dichtbij.

kend. Veel te lang hebben wij

beroepen gevaarlijke situaties

NIBHV Veiligheid 42 2010

RampZalig Er zijn gebeurtenissen waarbij een mens zich afvraagt ‘het is niet waar, hoe heeft zoiets kunnen gebeuren’. Merkwaardige zaken vinden soms plaats. Hoe goed de arbeidsomstandigheden en de veiligheid voor de mensen ook geregeld zijn, er kan kennelijk altijd iets fout gaan. De rubriek ‘RampZalig’ bevat korte artikelen, geknipt uit willekeurige kranten. Er wordt melding gedaan van opmerkelijk onheil dat dagelijks op de loer ligt. Op het werk of privé. Uit het leven gegrepen. Achter in dit blad staat in de rubriek Onveiligheid een opmerkelijk vluchtroutebordje. Kennelijk loopt bij mensen de nood soms zo hoog op, dat een snel bezoek aan het dichtstbijzijnde toilet ernstige prioriteit heeft. Een sanitaire stop verloopt echter lang niet altijd voorspoedig.

Spanjaard

Een 43-jarige ARNHEM – am gevalt zijn hotelra is ’s nachts ui t toilet binhe j hi t da t len. Hij dach een val van man maakte nenging. De dletsel in het of ho et m is vier meter en nomen. De Spanjaard ge ziekenhuis op hotel in Laag Soeren n logeerde in ee Volgens de familiefeest. vanwege een et hoge nood m an m de verkeerpolitie werd pte hij door de wakker en sta ens een arts heeft de lg Vo de opening. chtstandig had dat hij re man geluk ge recht kwam. te en op zijn voet

BHV vesten nodig? Wij regelen het voor u!

Leverbare kleuren: geel, oranje, rood, limegroen, donkergroen, blauw, paars, wit en roze.

GLAZEN OOG IN TOILETPOT Rotterdam – Een gevangene heeft in het Rotterdamse huis van bewa ring per ongeluk zijn glazen oog door het toilet gespoeld. De man wreef tijdens een plasje in zijn kunstoog, dat vervolgens in het wc-gat verdween. Het goede oog had het nakijken. De man restte weinig anders dan zijn advoc aat bellen, met het verzoek direc t schorsing van zijn gevangenschap aan te vragen. Dan zou hij nog net voor de jaarwisseling een nieuw oog kunnen laten aanmeten.

Vrouw aan toilet vastgezogen 1 $ # ' ! $( +'%*, ) "* )+ ')# )( & & $ $ + $ '" $ ( -() # $ !" %# ) . ) $( $ +"* ) , ' + () .% $ $ ) )% " ) ) % '*! + */#(-() # + $ ) )% " ) .%% +'%*, $ ' " + () $ ) . & ' %$ "*! %& (&% "!$%& '*!) +'%*, !%$ . " $ ) # ' %+ ' $ !%# $ $ #% () %& ) )% " ) " + $ . )) $ )%) ) +" )* , ( " $ $ ( '%$ & '(%$ " ) +'%*, * ) ' $ ' &%( ) +'

MAN O OP CA NTPLOFT MPIN G-WC HEIJE N

campin – Een 61 -jar g kenhu gast is gewo ige Duitse is nd in een zie ploff in opgenome n g op zijn to na een on (L). H tet toil ilet in et sto H kamp e ij e nd n eer Toen d wagen in ee buiten zijn n klein e Duit ser he h ontplo o k je t li . fte he t hokje cht aandee door v d, , verm rijgek oedeli omen jk biogas .

BHV vesten in diverse kleuren en uitvoeringen. Ook vlamvertragend. Eigen (tekst)opdruk zonder startkosten! Informeer naar de mogelijkheden.

Vennestraat 12 2161 LE LISSE T 0252 419247 F 0252 419479 E info@bhvtotaal.nl I www.bhvtotaal.nl

MAGIËR SLUIT ZICHZELF OP ANNEN – Voor de bekende illusionist en ontsnappingskunstena ar Hans Klok was er geen ontsnappen meer aan. Tien minuten voor aanvang van zijn optreden zat de goochelaar muur vast opgesloten op zijn toilet. Wat hij ook probeerde, de deur bleef dicht. Licht in panie k begon Klok op de deur te bonzen. Zonder resultaat. Toen begon hij te brullen. Dat hielp. “Ik hoord e iemand ‘help, help, help’ roepen”,

zegt de man die Klok in zijn benar de positie ontwaarde en bijstond. Het slot van het toilet bleek gebro ken. Uiteindelijk kon de verdwijndeskundige met enige hulp van zijn redder via het systeemplafond over de wc-deur naar buiten kruipen. Precies op tijd, alsof er niets was gebeurd, stond Klok klaar voor zijn act, waarbij hij op zijn beurt de redder op wonderbaarlijke wijze uit een kist bevrijdde.

Eerst de mensen, dan de kunst

Collectiehulpverlening bij het Van Abbemuseum Tijdens een calamiteit moeten allereerst de aanwezige mensen in veiligheid worden gesteld. Bij voldoende tijd en mankracht kunnen mogelijk ook waardevolle materiële zaken, zoals kunstcollecties worden gered. Zeker sinds de invoering van de Wet Kwaliteitsbevordering Rampenbestrijding in 2004 is er veel

bron: Van Abbe

overheidsaandacht voor dit onderwerp.

Het Van Abbemuseum in Eindhoven.

NIBHV Veiligheid 42 2010

Net als de bedrijfshulpverlening (BHV)

Wim Kruis is Security Manager; tevens

wordt bij musea en vergelijkbare cultuurhis-

verantwoordelijk voor de BHV- en de CHV-

torische instellingen de collectiehulpverle-

organisatie in het ‘Van Abbe’. Hij legt uit:

ning (CHV) bij calamiteiten steeds professi-

“Wij hebben twaalf medewerkers in onze

oneler opgezet (zie ook VEILIGHEID nummer

organisatie aangewezen als BHV’er. Zij

30). Zo ook bij het Van Abbemuseum in

zijn gezien de vele overeenkomsten in de

Eindhoven, een van de meest toonaange-

aanpak van calamiteiten tevens benoemd

vende musea voor hedendaagse kunst in

tot CHV’er. Uiteraard zorgen we bij een

Europa. Het museum heeft een uitgebreide

brand of vergelijkbaar incident allereerst

internationale collectie van ruim 2700

voor onze medewerkers en de aanwezige

kunstwerken, waaronder sleutelwerken

bezoekers. Gezien de sterk doorgevoerde

van Lissitzky, Picasso, Kokoschka, Chagall,

brandcompartimentering, kunnen we het

Beuys, McCarthy, Daniëls en Körmeling.

grote en complexe gebouw relatief een-

voudig en rustig ontruimen. Zodra het voldoende veilig is voor onze mensen, zal het Collectienoodplan (CNP) in werking treden. Onze BHV’ers zijn aanvullend geïnstrueerd en hebben specifiek geoefend om onze collectie op een verantwoorde manier veilig te kunnen stellen. Dit met medewerking van andere medewerkers van onder meer de technische en de facilitaire dienst.”

Reële calamiteitenscenario’s Elly Pouwels is bij het gesprek aangeschoven. Zij is adviseur conservering van Erfgoed Brabant en tevens verantwoordelijk voor het ondersteunen en begeleiden van regionale initiatieven op het gebied van CHV. Elly Pouwels: “Er zijn inderdaad veel overeenkomsten tussen BHV en CHV. Vooral op het vlak van ‘ontruimen’. Er zijn ook wezenlijke verschillen. Zo is BHV alleen

Aurora en Alice, gehandschoende medewerkers behoud en beheer, bezig met CHV.

van belang tijdens openingstijden, terwijl CHV 24 uur per dag en 7 dagen per week inzetbaar moet zijn. Temeer omdat een

vandalisme en dergelijke. Daarom is lekkage

ruimte of naar een intern of extern depot of

calamiteit voor de collectie meestal buiten

of overstroming één van de reële calamitei-

eventueel naar een ander museum. Van elke

sluitingstijd plaatsvindt. Zo hebben we ooit

tenscenario’s voor bijna ieder museum.”

vaste, maar ook van elke tijdelijke collectie, is bepaald welke stukken het belangrijkste

op een andere locatie op maandagochtend een ‘schimmelexplosie’ ontdekt, als gevolg

Risicoanalyse

zijn en dus als eerste geëvacueerd moeten

van een vrijdagmiddagklusje met een water-

Wim Kruis legt aan de hand van een voor-

worden. In het depot zijn deze stukken

gekoelde diamantboor. Het water was niet

beeld uit, hoe de CHV bij een calamiteit

zelfs centraal in de rekken geplaatst en

direct opgeruimd en er waren toen nog geen

concreet in zijn werk gaat.

gemarkeerd met speciale ‘prioriteit’ stickers.

waterdetectors op vloerniveau aangebracht.

“Stel dat tijdens een stevige regenbui

Voor het in geval van nood fysiek handelen

Daarvan hebben we natuurlijk geleerd.

een ernstige lekkage wordt geconsta-

met de kunststukken zelf, hebben we een

Waterschade vormt overigens statistisch

teerd door één van onze gastheren,

calamiteitenkit beschikbaar (zie kader), met

gezien de grootste risicofactor, na directe

gastvrouwen of beveiligers. In dat geval

daarin onder andere speciale handschoenen,

schades als breuk door menselijk handelen,

wordt direct de interne meldkamer

mondkapjes, (nood)verlichting, diverse

gealarmeerd. Die roept vervolgens het

gereedschappen en verpakkingsmaterialen.

Calamiteitenmanagementteam (CMT) bij

Het vastpakken, dragen en transporteren

elkaar. Het CMT neemt de beslissing om al

van kunstwerken is een vak apart. Het

dan niet te ontruimen, waarbij afhanke-

spreekt voor zich dat veel objecten even

lijk van de situatie snel bepaalde keuzes

kwetsbaar als kostbaar zijn. Het CNP bevat

gemaakt moeten worden. Gelukkig hebben

ten slotte ook alle relevante telefoonnum-

we het CNP om ons daarin te ondersteunen.

mers, inclusief die van leveranciers, bijvoor-

Dit noodplan is gebaseerd op een prioritei-

beeld voor zandzakken.”

Onderdelen CHV calamiteitenkit • (wegwerp)handschoenen • polyethyleenfolie • noppenfolie • onbedrukt krantenpapier • zuurvrij wit vloeipapier • dekens, dozen en kratten • breed plakband en handafroller • labels, potloden en markeerpennen • absorptiemiddel • evacuatie- en schadeformulieren • telefoonlijsten van transporteurs, restauratoren en voor tijdelijke opslag

tenstelling naar aanleiding van een gedegen risicoanalyse. We hebben dus goed nage-

Regionale netwerken

dacht over alle reëel te verwachten risico’s,

Elly Pouwels geeft aan dat dit soort ontwik-

de mogelijke effecten en de bijbehorende

kelingen ook landelijk en regionaal worden

acties. Dat kunnen zowel preventieve acties

gestimuleerd en ondersteund, zodat nie-

zijn als het plaatsen van waterdetectors

mand het spreekwoordelijke wiel hoeft uit

of bewakingscamera’s, maar ook repres-

te vinden.

sieve acties zoals het verplaatsen van de

Elly Pouwels: “In Noord-Brabant zijn we in

aanwezige kunstwerken naar een andere

2006 gestart met de vorming van acht regi-

geschoold, niet alleen op het gebied van de

tien à twintig collectiebeherende instellin-

collecties, maar ook aangaande alle aspec-

gen deel, die twee keer per jaar bij elkaar

ten van veiligheid en beveiliging, inclusief

komen om informatie uit te wisselen en

BHV en CHV. Zij worden dagelijks voor ope-

ervaringen te delen. Ook vertegenwoordigers

ning van het museum gebrieft over alle bij-

van de professionele hulpverleningsdiensten

zonderheden van die dag en verder worden

nemen deel aan dit overleg om mee te den-

zij betrokken bij calamiteitenoefeningen.

ken en te adviseren. Het regiocoördinator-

Wij oefenen overigens altijd eerst op een

schap rouleert onder de deelnemers. Op dit

table-top en daarna pas fysiek. Bij de table-

moment is Wim Kruis bijvoorbeeld de coör-

top oefening krijgt iedereen beurtelings

dinator van de regio Eindhoven. Verder ken-

een andere rol, zodat alle noodprocedures

nen we ook het Kenniscentrum Veiligheid

goed ‘inslijpen’. Ook oefenen we binnen het

Cultureel Erfgoed Nederland (KVCE),

regionale netwerk met vertegenwoordigers

gevestigd in de Koninklijke Bibliotheek

van andere musea om van elkaar te kunnen

in Den Haag. Dat bundelt kennis over

leren.

bron: Van Abbe

onale netwerken. Aan elk netwerk nemen

Het Van Abbemuseum en De Dommel, een reëel restrisico.

integrale veiligheidszorg en verspreidt dit over alle erfgoed beherende instellingen. Het KVCE beheert ook de Database Incidentenregistratie Cultureel Erfgoed (DICE), waarin deelnemers al hun incidenten

“Van alle collecties is bepaald welke stukken het belangrijkste zijn en als eerste geëvacueerd moeten worden.”

kunnen registreren. Aan de ‘achterkant’ van deze database kan het KVCE dan statistische analyses maken en trends signaleren

Tijdens dergelijke oefeningen checken we

en daarover adviseren aan de deelnemers

tevens en passant of de beveiliging scherp

maar ook bijvoorbeeld aan de overheid.

blijft. Zo hadden we eens een medewerker

Tenslotte werk ik zelf voor Erfgoed Brabant,

opdracht gegeven om tijdens een ontrui-

dat bijvoorbeeld projectbijeenkomsten en

ming een klein object onder de arm mee

workshops organiseert voor alle erfgoedbe-

naar buiten te nemen. Uiteraard werd deze

herende instellingen in deze provincie. Al

persoon bij de uitgang tegengehouden door

deze organisaties maken zich sterk voor het

de alerte beveiliger.” (RS)

letterlijk en figuurlijk op de kaart zetten van het belang van behoud van cultureel erfgoed, óók en vooral bij calamiteiten. Zeker met het oog op de nieuwe Wet op de Veiligheidsregio’s met de in ontwikkeling zijnde risicoprofielen per regio is dat een hele uitdaging. Bedenk daarbij dat we niet alleen de belangen van de grote musea zoals het Van Abbe vertegenwoordigen, maar ook die van musea met bijvoorbeeld anderhalve medewerker.”

Table-top oefening Wim Kruis: “Het Van Abbe heeft inderdaad een redelijk groot personeelsbestand, bestaande uit circa zestig vaste krachten met daarnaast nog vele tientallen vrijwilligers. Deze vrijwilligers vormen net als in veel andere musea een belangrijke groep. Zij zijn als gastheer of gastvrouw het visitekaartje van het museum zijn. Deze mensen worden daarom goed geïnstrueerd en NIBHV Veiligheid 42 2010

Louis Baltussen, teamhoofd behoud en beheer, in het centrale depot met transportkar.

Nieuws

Meer aandacht voor veiligheid brandweermensen

In plaats van ‘het bestrijden

weermensen voldoende waren

van een brand op een zo veilig

opgeleid en geoefend volgens de

mogelijke manier’ moet het bij

huidige richtlijnen. Ook heeft de

branden, waarbij geen personen

brandweer zich aan de geldende

in gevaar zijn, primair gaan om

veiligheidsinstructies gehouden.

‘veilig optreden en zien wat er

Het instorten van de muur werd

dan nog aan brandbestrijding te

echter niet voorzien. Volgens

doen is’. Dat adviseert de Inspec-

de inspecties is het verkleinen

tie Openbare Orde en Veiligheid

van de kans op instorting vrijwel

na onderzoek naar de brand op 8

onmogelijk, maar zijn wel maat-

maart 2010 in Veendam, waarbij

regelen nodig om te vermijden

een brandweerman om het leven

dat brandweermensen hiervan het

kwam en een ander gewond

slachtoffer worden. Dat betekent

raakte. Het onderzoek van de

volgens de inspecties dat de

De Inspectie OOV beveelt aan

nen voor het veilig optreden bij

Inspectie OOV is samen met de

denkrichting bij de brandbestrij-

om met het oog op deze koers-

brandbestrijding aan te passen,

Arbeidsinspectie verricht.

ding fundamenteel moet veran-

wijziging de nodige maatregelen

zodat risico’s van instorting,

De twee brandweermensen werden

deren. In een situatie waarin

te nemen op het gebied van

maar ook van explosies, vallende

onverwacht getroffen door een

geen sprake is van gevaar voor

opleiden, oefenen en bijscho-

voorwerpen en schadelijke stoffen

omvallende muur. De inspecties

personen moet de veiligheid van

len van brandweermensen. Een

expliciet de aandacht krijgen.

constateren dat deze brand-

brandweermensen voorop staan.

tweede advies is om de richtlij-

Rampenbestrijding nog niet helemaal op orde

Klink trekt miljoenen uit voor brandwondenzorg

De organisatie van de rampenbestrijding is nog niet overal in Neder-

Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) trekt 3,2

land op orde. Van de 25 veiligheidsregio’s voldoen er acht bijna volle-

miljoen euro extra uit voor de brandwondenzorg in ons land. De drie

dig aan de gestelde eisen. Het gaat om de regio’s Rotterdam-Rijnmond,

Nederlandse brandwondencentra (Beverwijk, Groningen en Rotterdam)

Kennemerland, Twente, Noord- en Oost-Gelderland, Gelderland-Midden,

lijden al jaren verlies, omdat de zorg voor patiënten met brandwonden

Noord-Holland-Noord, Zuid-Holland-Zuid en Zuid-Limburg. De meeste

aanzienlijk duurder is dan voor veel andere patiënten. Daardoor leggen

andere regio’s zijn goed op weg, maar moeten nog de nodige verbe-

de brandwondencentra een te groot beslag op de totale begroting van

teringen doorvoeren. Dat constateert de Inspectie Openbare Orde en

de ziekenhuizen waarin ze zijn gevestigd. Brandwondenpatiënten ver-

Veiligheid in een onderzoek naar de rampenbestrijding in Nederland. De

gen een langdurige behandeling. De zorg voor hen gebeurt door multi-

verwachting is dat, als de veiligheidsregio’s daadkrachtig aan verbete-

disciplinaire teams waarin circa zes verschillende specialisten samen-

ringen werken, de rampenbestrijding in de loop van 2011 op orde is.

werken. Dat verhoogt de kosten. Ook is het bij brandwondenpatiënten

De wet veiligheidsregio’s en de daarbij behorende besluiten treden

vaak noodzakelijk meerdere malen te opereren en gaan brandwonden

overigens op 1 oktober 2010 in werking. Met de publicatie in het

gepaard met een langdurige revalidatie. Verder wordt bij het verzorgen

Staatsblad op 1 juli 2010 van wet en besluiten is het laatste onder-

van deze patiënten veel verband gebruikt en zijn warmtehemels nood-

deel van het wetgevingstraject afgerond. De veiligheidsregio’s hebben

zakelijk. Ook hierdoor stijgen de kosten.

tot doel de brandweerzorg, de geneeskundige hulpverlening en de

Het ziekenhuis in Beverwijk krijgt met terugwerkende kracht 9 ton

rampenbestrijding en crisisbeheersing onder één regionale bestuur-

extra. Dat in Groningen krijgt er 1,1 miljoen euro bij en het ziekenhuis

lijke regie te realiseren.

in Rotterdam 1,2 miljoen euro.

Nieuws

‘NL Alert’ via telefoon aanvulling op alarmsirenes Als begin volgend jaar ‘NL Alert’ wordt ingevoerd als nieuw systeem

ook informatie over wát er loos is. Ook krijgen zij instructies over wat

om op mobiele telefoons te waarschuwen bij een ramp, blijven de ver-

zij moeten doen.

trouwde alarmsirenes gewoon bestaan. Zeker tot 2018 loeien de sirenes

Het is niet nodig vooraf 06-nummers van mensen te verzamelen, want

als iedereen naar binnen moet, ramen en deuren moet dichtdoen en

een alarmbericht van NL Alert gaat gewoon door de lucht naar alle

naar de radio moet luisteren. Maar daarnaast komt er een bericht met

mobiele telefoons in een bepaald gebied. Het systeem maakt namelijk

informatie op alle mobiele telefoons in een rampgebied.

geen gebruik van de sms-techniek, maar van ‘cell broadcast’: het uit-

Met NL Alert kunnen tekstberichten over een ramp gestuurd worden

zenden van een bericht naar alle telefoons binnen één of meer cellen

naar alle mobiele telefoons in een bepaald gebied. Dat kan een klein

van het gsm-netwerk. Als het mobiele telefoonverkeer plat gaat, door-

gebied zijn (een buurt of stad), een hele regio of een bepaald deel van

dat iedereen gaat bellen en sms’en, blijft het ‘cell broadcast’ systeem

het land. In hetzelfde gebied kunnen dan de sirenes afgaan. Mensen

in de lucht.

worden niet alleen gealarmeerd dát er iets aan de hand is, ze krijgen

Jaarlijks ruim 3000 doden door werk

Oefenruimte brandweer in vlammen op

Elk jaar sterven er in Nederland ten minste 3000 mensen als gevolg

Een praktijkoefenruimte voor brandweerkorpsen in Heerhugowaard is

van werk. Dat blijkt uit onderzoek van het Nederlands Centrum voor

uitgebrand. Bij de brand raakte niemand gewond. De brand brak uit

Beroepsziekten/AMC op verzoek van de FNV. Dit ter gelegenheid van

in een ruimte van het bedrijf Interﬂame (zie ook VEILIGHEID nummer

Workers Memorial Day.

39). In de ruimte werden grote ongevallen nagebootst om brandweerlieden te laten oefenen. Er stonden onder meer een vrachtwagen en

Uit het onderzoek blijkt dat kanker door het werken met chemische

een vorkheftruck in de loods voor de enscenering van een incident. De

stoffen en asbest de voornaamste doodsoorzaak is: 1.350 sterfgeval-

oefenruimte ging met inhoud en al wel verloren.

len. Ook hart- en vaatziekten, te wijten aan veel te hoge werkdruk, scoort hoog: 825 doden. Daarnaast sterven er ook werknemers aan longaandoeningen (570) en infectieziekten (50), waarvan Q-koorts een van de nieuwste voorbeelden is. Jaarlijks sterven naar schatting 200 ongeboren baby’s, doordat hun ouders gewerkt hebben met gevaarlijke chemische stoffen. Het aantal doden door ongevallen op het werk is in vergelijking met de andere doodsoorzaken relatief laag: 100. De onderzoekers constateren dat sterfte door werk een teken is van een falend arbeidsomstandighedenbeleid en dat de meeste sterftegevallen voorkomen kunnen worden. In reactie op het onderzoek stelt FNV-federatiebestuurder Leo Hartveld: “De grenzen van deregulering en privatisering zijn allang bereikt: bedrijfsartsen registreren slecht en de handhaving faalt. Bovendien moet de registratie van werkgerelateerde sterfte goed worden opgezet. De overheid moet ophouden om alles aan sociale partners over te laten.” Hartveld is voorts van mening dat bij de naleving van bestaande wetgeving nog een wereld te winnen is.

NIBHV Veiligheid 42 2010

Nieuws

Agenten niet genoeg beschermd tegen agressie Politiekorpsen doen te weinig om agressie en geweld tegen agenten

nicatieve vaardigheden om escalatie te voorkomen. Verder zijn bouw-

te voorkomen of te beperken. Dat blijkt uit controles van de Arbeids-

kundige en technische maatregelen nodig, zoals hoge, brede balies en

inspectie vorig jaar bij de helft van de 26 Nederlandse korpsen. De Ar-

sluiting van bepaalde toegangsdeuren voor bezoekers.

beidsinspectie noemt de situatie zorgelijk, omdat het aantal incidenten

Bij de andere dertien Nederlandse korpsen controleerde de Arbeids-

en de ernst daarvan toeneemt.

inspectie de werken rusttijden. Bij meer dan de helft (acht van de

Van de ondervraagde agenten is 94 procent wel eens geconfronteerd

dertien korpsen) draaien agenten nog steeds langere diensten dan

met agressie en geweld. Dit varieert van uitschelden en schoppen tot

wettelijk is toegestaan en krijgen ze onvoldoende rust tussen twee

steken met een mes of schieten met een vuurwapen. Twaalf van de

diensten Maar de situatie is behoorlijk verbeterd ten opzichte van eer-

dertien onderzochte korpsen nemen onvoldoende maatregelen om hun

dere inspecties. In 2006 was het met de werktijden nog mis bij 24 van

agenten hiertegen te beschermen. Politiekorpsen moeten volgens de

de 26 korpsen. De kans bestaat dat agenten door te lange werktijden

Arbeidsinspectie extra maatregelen nemen, zoals meer voorlichting

minder alert zijn, wat problemen kan geven in hun werk.

over de risico’s. Ook moeten agenten beter worden getraind in commu-

BHV treedt op bij kleine binnenbrand in dierenasiel

Rotterdamse Veiligheidsacademie gestart Half juni is de Veiligheidsacademie van Rotterdam gelanceerd. De Veiligheidsacademie is een samenwerkingsverband van 34 partners uit het bedrijfsleven, overheid en onderwijs, die belang hebben bij goede veilig-

In de spoelkeuken van Streekdierentehuis Stevenshage in Leiden

heidsopleidingen die aansluiten op de praktijk. De Veiligheidsacademie is

ontstond brand in de droogmachine. Deze was gevuld met handdoeken

een netwerk, waarin partijen uit de (regionale) veiligheidssector, kennis-

en dekens en gaf een ﬂinke rookontwikkeling te zien. Door snel en

en onderwijsinstellingen samenwer-

doeltreffend optreden van de medewerkers die bij Stevenshage allemaal

ken op het gebied van kennisdeling,

hun diploma bedrijfshulpverlening hebben, is erger voorkomen. Ze

innovatie, onderwijsontwikkeling en

sloten elektriciteit en gas onmiddellijk af en legden natte handdoeken

employability, om zo een bijdrage

tegen de kieren van deuren. Dit voorkwam dat er rook in de dieren-

te leveren aan de kwaliteiten van

verblijven kwam. Alle medewerkers hielpen mee met het in de hokken

de dienstverlening in de (regionale)

zetten van de dieren en waren stand-by voor een eventuele evacuatie.

veiligheidssector.

Alle voorzorg bleek onnodig. De brandweer was na de melding snel ter plekke. Er kwamen weliswaar vlammen uit de droogmachine, maar die waren in zeer korte tijd geblust. De schade is verder beperkt gebleven.

Wet algemene bepalingen omgevingsrecht in werking De wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) zal per 1 oktober 2010 in werking treden. Met de Wabo zullen ook de nieuwe voorschriften voor vergunningvrij bouwen van kracht worden. Met de verschuiving van de invoeringsdatum van 1 juli naar 1 oktober hebben overheden meer tijd gekregen om hun ICT-systemen aan te passen en te oefenen met het digitale loket. Meer informatie over de Wabo is te vinden op www.omgevingsvergunning.vrom.nl. De nieuwe regeling vergunningvrij bouwen is te vinden op www.vrom.nl/bouwregelgeving onder ‘wetten en regels’.

Nieuws

Gouden Rookmelder voor ludieke korpsactie De Gouden Rookmelder ging naar

veiligheidsregio Noord-Holland Noord.

tieweken in oktober wordt ieder-

veiligheidsregio

een in Nederland geattendeerd

Noord-Holland

op brandveiligheid en -preventie.

Noord. Dat

Hierbij spelen de brandweer-

korps organi-

korpsen de hoofdrol. De brand-

seerde op één dag

preventieweken in oktober 2010

133 ontruimingen bij

René Hagen (l), voorzitter brandpreventieweken, met Auke Raaff (r) van

Tijdens de jaarlijkse brandpreven-

worden onder het thema ‘Wat doe

(basis)scholen in alle gemeen-

jij bij brand?’ voor particulieren

tes van de regio. De Zilveren

gericht op het veilig maken van

Rookmelder ging naar het korps

de woonomgeving, het plaatsen

uit Zevenaar. Zij hielden vorig

van rookmelders en het afspreken

jaar onder meer ontruimingsoefe-

van een vluchtplan. Zorgcentra en

ningen in een ziekenhuis en ver-

ziekenhuizen worden in 2010 we-

pleeghuis. Brandweer Den Haag

derom gewezen op de noodzaak van een ontruimingsoefening.

De voorzitter van de Nationale

Noord, Zevenaar en Den Haag.

kreeg de Bronzen Rookmelder. Dit

Brandpreventieweken, René Ha-

Deze brandweerkorpsen organi-

korps wist maar liefst tweehon-

gen, heeft de Gouden, Zilveren

seerden in 2009 de meest opval-

derd organisaties te bewegen om

Zie ook

en Bronzen Rookmelder uitgereikt

lende en effectieve brandpreven-

tegelijkertijd een ontruiming te

www.brandpreventieweek.nl.

aan de korpsen Noord-Holland

tieactie.

oefenen.

Schoonmaakactie Bon Futuro gevangenis

Wegwerkers te weinig beschermd tegen aanrijding

Met de vondst van een groot aantal spullen is de schoonmaakactie van

Bij een op de drie plekken waar aan de weg wordt gewerkt, zijn de

de Bon Futuro gevangenis op Curaçao met succes afgerond. De cellen

wegwerkers onvoldoende beschermd tegen aanrijdingen. Dat blijkt uit

van de gedetineerden zijn minutieus doorzocht op zaken als telefoons,

controles van de Arbeidsinspectie op 213 wegenbouwlocaties. Op 21

wapens, gereedschappen en drugs. In de Bon Futuro gevangenis zitten

locaties legde de Arbeidsinspectie het werk stil, omdat het risico op

545 gedetineerden. Bij de grote zoekactie zijn geen vuurwapens gevon-

een ongeluk onaanvaardbaar hoog was. Volgens de wegenbouwbedrij-

den. Wel werden ongeveer 80 mobiele telefoons waaronder een vijftal

ven vinden veel opdrachtgevers, meestal gemeenten en provincies, het

Blackberry’s; ongeveer 70 steekwapens; 30 slagwapens; diverse patro-

belangrijker dat het verkeer weinig hinder ondervindt dan dat de werk-

nen (kaliber .22 en .38 special); een kunststof nepwapen; meerdere

plek zo veilig mogelijk is. De situatie is wel iets verbeterd ten opzichte

hoeveelheden drugs (cocaïne, hasj); 4 portofoons; diverse bussen pep-

van vorige controles van de Arbeidsinspectie in 2007.

perspray; 2 paar handboeien; diverse gereedschappen; een snijbrander;

Aanrijdgevaar is al jaren het belangrijkste risico voor wegwerkers.

gummiknuppels; een tweetal zagen en diverse messen aangetroffen.

Dat werd nog eens onderstreept door twee dodelijke ongevallen in de

De schoonmaakactie maakt deel uit van een breder programma om de

inspectieperiode (juni – november 2009). Eén slachtoffer werd aan-

veiligheid en de leefomstandigheden in de gevangenis te verbeteren.

gereden door een passerende auto, de ander door een voertuig in het afgezette weggedeelte.

NIBHV Veiligheid 42 2010

De Eiffeltoren werd in de periode van 1887 tot 1889 gebouwd voor de Wereldtentoonstelling van 1889 en zou in principe twintig jaar blijven staan. Met name de latere toepasbaarheid als antennemast heeft de sloop voorkomen. Inmiddels is sloop ondenkbaar.

Bij een veilig gebouw wordt meestal eerst gedacht aan brandveiligheid. Vervolgens aan het al dan niet bestand zijn tegen inbraak. Er is nog een ander belangrijk aspect: de constructie zelf. Een gebouw mag niet instorten tijdens normaal gebruik. Ook niet als het hard stormt of als er een halve meter sneeuw op het dak ligt of vanwege een zware onweersbui. Toch breekt een enkele keer een balkon af, zakt een dak van een parkeergarage in of bezwijkt een overkapping. Dat zijn echter incidenten. Ter wille van de constructieve veiligheid van gebouwen zijn bouwkundigen en constructeurs betrokken bij ontwerp en uitvoering en bestaat er duidelijke regelgeving.

Constructieve veiligheid van gebouwen Vanaf het moment dat de mens zich

doel voor ogen en met een idee van de

het op een voorspelbare en veilige manier

beschutting verschafte door zelf holen uit

tijdsduur dat ze in gebruik zullen zijn. Een

reageren op bijvoorbeeld een aardbeving,

te graven of hutten te bouwen moet het

Romneyloods (halfronde opslagloods van

een gasexplosie of op de impact van een

duidelijk zijn geweest dat een degelijke en

stalen golfplaat) zal zelden langer dan een

voertuig dat de gevel ramt. Het mag niet als

stevige constructie vereist was. Een erva-

jaar of vijf dienst doen, terwijl een groot

een kaartenhuis ineenzakken.

ring met een instortend hol of een hut die

en statig gebouw van een overheidsdienst

bezweek, zodra die werd blootgesteld aan

misschien honderd jaar mee moet gaan.

zware weersomstandigheden of hongerige

Een gebouw moet voldoende sterk, stijf

roofdieren moet de primitieve mens tot den-

en stabiel zijn. Dat betekent dat zaken als

ken hebben aangezet. Dat leidde tot steeds

eigengewicht, veranderlijke vloerbelasting

doeltreffender constructies, het selecteren,

(meubels, personen, enz.), wind, regen en

vervaardigen en toepassen van geschiktere

sneeuw niet mogen leiden tot instorting

materialen en uiteindelijk tot een weten-

of tot aantasting van de gebruiksfunctie.

schap die zich bezighield met onder meer

Bovendien moet het tegen ‘zwaardere’ stoot-

toegepaste mechanica en het berekenen van

jes kunnen. Afhankelijk van onder andere

de sterkte van bouwconstructies.

de ligging, de functie en het gebruik moet

Piramide van Cheops, gebouwd rond 2500 voor Christus.

Historie In de oudheid werd er gebouwd zonder dat er sprake was van bindende bouwvoorschriften en overheidstoezicht. Toch hebben veel degelijke constructies de tand des tijds doorstaan. Piramides, kerken, kastelen en hier en daar een goed gebouwd woonhuis stofferen ons landschap. Deze overlevers zijn vaak van een bijzonder soort. Economische principes (zuinigheid) hebben geen negatieve invloed gehad op de uitvoering. Het zijn echter geen alledaagse utiliteitsgebouwen of woningen. De gemiddelde burger of ondernemer moet zich met minder tevreden stellen. Maar een zelfgebouwd huis, plaggenhut of zelfs een tent is bijna altijd volgens bouwkundige principes samengesteld en opgebouwd. Afhankelijk van hun functie, moeten gebouwen aan regels en wetten voldoen. Ze moeten constructief veilig zijn. Dat geldt niet slechts voor nieuwbouw, maar ook voor bestaande bouwwerken. Ze worden doorgaans neergezet met een duidelijk gebruiksNIBHV Veiligheid 42 2010

Nieuw wordt oud Oude gebouwen hebben vreemd genoeg een kleinere kans in te storten dan gloednieuwe. Zij hebben in de loop der tijd bewezen opgewassen te zijn tegen de elementen en ze zijn doorgaans geschikt gebleken voor het gebruik. Ze staan ‘uit gewoonte’, terwijl bij een nieuwe constructie nog moet blijken of die geschikt is voor zijn taak. Natuurlijk zullen de materialen bij onvoldoende onder-

Door betonrot aangetaste latei.

Constructief lapwerk op zolder.

houd langzamerhand aangetast raken en hun sterkte verliezen. Hout kan worden aangetast door rot of schimmels, ijzer door

begonnen is het zeer moeilijk om beton-

als restaurant verantwoord is, zal een fors

roest. Steenachtige materialen kunnen

rot te stoppen. Het ijzer doet het beton

onderzoek vergen. De vereiste bouwkundige

slecht tegen zuur en poreuze gesteenten

scheuren en afbrokkelen, met als gevolg

aanpassingen kunnen zo ingrijpend zijn,

kunnen stukvriezen of eroderen. Beton

een nog grotere blootstelling aan de lucht.

dat complete nieuwbouw, in elk geval in

moet voldoende ‘dicht’ zijn: het inwendig

Indringend water versnelt het proces. Bij

economisch opzicht, beter is.

aangebrachte ijzer kan bij onvoldoende

een bestaand bouwwerk geldt dat de nog

‘dekking’ gaan roesten door contact met

resterende gebruiksduur korter zal zijn

‘Verborgen’ veiligheid

zuurstof uit de lucht. Omdat roest een onge-

dan bij een nieuw gebouw. Bij een normaal

Het is verbazingwekkend hoe lang construc-

veer twaalf maal groter volume inneemt dan

utiliteitsgebouw en een woonhuis wordt uit-

ties, zoals oude woonhuizen, overeind blij-

het ijzer waaruit het is ontstaan, zal het

gegaan van een levensduur van vijftig jaar.

ven. Scheefgezakte grachtenpanden trotse-

de omgeving wegpersen: betonrot. Eenmaal

Voor bedrijfsgebouwen zoals opslagloodsen

ren jarenlang de trillingen van het verkeer,

is dat meestal slechts vijftien jaar.

ondanks aangetaste houten funderingspalen en booractiviteiten voor metrotunnels in

Oneigenlijk gebruik

de ondergrond. Daken blijven, soms zwaar

Bouwwerken bieden slechts een voldoende

vervormd, hangen, terwijl alle trekbalken

niveau van veiligheid bij gebruik dat in

van het spant zijn verwijderd. Tijdens sloop

overeenstemming is met het gebruiksdoel.

van panden blijken wanden te hangen aan

Als een gebouw een ander gebruiksdoel

tegelwerk en ingefreesde leidingen. Trappen

krijgt, kunnen onvoorziene risico’s optre-

voorkomen het omvallen van wanden.

den. Zo kan een oude school die gebruikt

Gevels verzetten zich tegen vervorming door

gaat worden als huisvesting voor een

het in de kozijnen aangebrachte vensterglas

jeugdsociëteit bij dansfeesten plotseling te

en vloeren hangen aan opgespijkerd hard-

maken krijgen met veel grotere vloerbelas-

board of vaste vloerbedekking. Het gebinte

tingen. Een bunker waarin zeer brandbare

van oude boerderijen kan ogenschijnlijk

nitraatfilm wordt opgeslagen kan bij een

ernstig zijn aangetast door houtworm,

explosie een extreme drukopbouw bewerk-

maar de vormstijfheid blijft behouden door

stelligen. Een zoldervloer van een woonhuis

het nog niet ‘geconsumeerde’ kernhout en

waar marihuana wordt verbouwd kan te

de weldoordachte driehoekconstructies.

zwaar worden belast en bovendien kan de

Verborgen veiligheid is geen aspect waarop

extreme vochtigheid binnen een paar jaar

een serieus constructeur bij het maken

de constructie onherstelbaar aantasten.

van zijn berekeningen vertrouwt, maar het

Voortdurende overbelasting van een elek-

maakt wel dat instortingen relatief zelden

trische installatie (zekeringen te zwaar of

optreden.

zelfs overbrugd) kan het brandrisico sterk

Staat nog overeind uit gewoonte…

bevorderen.

Ir. Hans Smulders is directeur van BWT/

Een gebruiker moet rekening houden met

support bv, een klein bedrijf dat zich gespe-

de beperkingen van zijn huisvesting. Het

cialiseerd heeft in controles van construc-

exploiteren van een autogarage in een oude

tieberekeningen en tekeningen. Dat doet

boerderij is, zonder maatregelen, geen goed

hij hoofdzakelijk voor bouwen woningtoe-

idee. Of het gebruik van een watertoren

zichtinstellingen.

Hans Smulders zit meestal met zijn neus in de papieren en beoordeelt of de berekeningen deugdelijk zijn, of ze kloppen en vooral of er niets over het hoofd is gezien. Toch is hij ook een man van de praktijk. Dat blijkt al uit zijn CV: lts, mts, hts, hti en vervolgens de TU. Inmiddels is hij twintig jaar actief als constructeur, maar het handwerk blijft hem boeien. Zijn woonhuis annex kantoor in Heeze (NB) heeft hij dan ook zelf ontworpen, getekend, berekend en de uitvoering ervan gecoördineerd. Al was het alleen maar, omdat het een weinig conventioneel bouwwerk is: nagenoeg niets is

Ir. Hans Smulders, adviseur/constructeur BWT/

standaard. Het betreft een splitlevelwoning

Support bv.

met een diagonale symmetrieas, veel open ruimten, schuine kozijnen en een speelse tegen waarin alle berekeningen perfect in

fout gaat. Berekening en controle laten

orde lijken te zijn, maar waar één cruciaal

regelmatig te wensen over. Veel fouten tre-

Hans, je controleert constructies. Hoe ga je daarbij te werk?

aspect is vergeten. Een appartementencom-

den op bij kleinschalige bouwwerken: ver-

plex waar één centrale kolom ontbreekt, of

bouwingen of aanbouwen, uitgevoerd door

Smulders: “Natuurlijk gebruik ik, zoals

een brandweerkazerne waar de gelamineerde

een klusbedrijf. Mensen kijken teveel naar

iedereen, de computer voor het controleren

houten spanten door ‘voordeliger inkoop’

de prijs en realiseren zich niet dat een dak-

en maken van berekeningen. De computer

niet alleen van het verkeerde hout gemaakt

kapel een van de moeilijkste constructies

maakt geen fouten, maar je moet wel heel

zijn, maar ook nog eens half zo dik zijn

is. Als je spanten en gordingen door gaat

goed weten wat je invoert. Het boeren-

uitgevoerd als ze zouden moeten zijn. Als je

zagen, moet je wel zorgen dat de krachten

verstand blijft noodzakelijk en ik schuw

daarover in de bouwplannen al struikelt, is

potlood en papier absoluut niet. Wat je

dat niet zo erg, maar het gebeurt soms dat

met de hand niet uit kunt rekenen, moet

ik er pas in de uitvoeringsfase bij betrok-

je zeker niet met de computer gaan doen.

ken raak. In een dergelijk geval wordt het

Meetfout: prefab vloerplaten zijn juist te

Regelgeving en constructieberekeningen

een dure zaak om het weer in orde te krij-

kort om de dragende wand te bereiken. Deze

worden steeds complexer, dus ik ben nooit

gen. Dat is natuurlijk altijd nog beter dan

fout is in het werk ‘opgelost’ met enige extra

uitgestudeerd. Ik ben een groot voorstander

ermee geconfronteerd te worden als gevolg

van deugdelijk rekenwerk, uitgevoerd met

van een instorting, nadat het gebouw al in

kennis en inzicht. Ik krijg werkelijk pakken

gebruik is genomen.”

vorm.

betonijzerwapening.

papier op mijn bureau. Het eerste waar ik naar zoek, zijn de tekeningen. Aan de hand

Stort er vaak iets in?

daarvan kijk ik of alle aspecten zijn door-

Smulders: “Gelukkig niet, maar eerlijk

gerekend. Ik kom wel eens bouwplannen

gezegd verbaast het me dat het niet vaker

Gording ‘opgevangen’ door een

Constructief riskante breuk in het gebinte

stukje stalen hoeklijn.

van een boerderij.

NIBHV Veiligheid 42 2010

Een gebouw moet tegen een stootje kunnen.

goed worden opgevangen en dat de zaak

zijn aan een deugdelijk fundament, anders

goed afwatert. Anders heb je de problemen

waait de boel bij windkracht tien omhoog.

na enkele jaren, als de constructie aan-

Soms zie ik verbouwingen van vlieringen of

getast raakt door lekkage. Een klusbedrijf

zolders, waar trekbalken in spanten worden

beschikt niet altijd over de nodige theo-

verwijderd om ruimte te maken en waar

retische bouwkundige kennis. Wanneer je

vloeren plotseling veel te zwaar worden

ooit een hondenhok hebt getimmerd of een

belast. Of een stalen ligger (die volgens de

bloembak hebt gemetseld, ben je nog geen

berekening met twee bouten zou moeten

constructeur. Hoeveel waardering ik ook

worden vastgezet) wordt in het werk nog

kan hebben voor een mooi staaltje werk. De

eens extra rondom vast gelast aan de kolom,

overheid probeert te dereguleren. Dat bete-

omdat men denkt dat dit extra sterkte toe-

kent bijvoorbeeld dat een woonhuis twee en

voegt. Over het hoofd wordt gezien, dat de

een halve meter naar achteren mag worden

kolom dan heel andere krachten te verwer-

uitgebouwd zonder dat er een vergunning

ken krijgt.”

voor nodig is. Men haalt dan wel even de len balk eronder en klaar. Maar dan kan wel

Hoe wordt er in Nederland geconstrueerd en gecontroleerd?

de stabiliteit van het gebouw in het geding

Smulders: “In vergelijking met de gemid-

zijn. Als je een en ander niet goed uitvoert,

delde auto komt een bouwwerk er bekaaid

kun je scheuren in het metselwerk verwach-

vanaf. Toch is de controle over het algemeen

ten. Over een overkapping wordt vaak te

goed, maar het onttrekt zich wel erg aan de

licht gedacht. Het wordt meestal heel net-

aandacht van het grote publiek. Soms voel

jes gemaakt, maar soms wordt de windlast

ik dat het werk wordt ondergewaardeerd.

vergeten. De staanders moeten niet alleen

Grofweg zijn er twee manieren van bouwen:

afsteunen, maar ze moeten ook verankerd

je kunt zo economisch mogelijk bouwen

onderste helft van de achtergevel weg: sta-

en je constructieve grenzen opzoeken of je kunt globaal berekenen, waarbij je iets grotere marges hanteert. Dat laatste gaat Het Kremlin te Winkel (NH), particulier kunstzinnig bouwwerk en

sneller, maar de economische benadering

constructief zorgenkind, mede vanwege openstelling voor publiek.

wordt steeds populairder. Het is goedkoper om staal en beton niet te zwaar uit te voeren, maar het vereist dus wel grondiger rekenwerk. We hebben in Nederland een probleem gehad met wateraccumulatie op platte daken (instorting IKEA, red.). Nu is daarvoor breed aandacht. Een simpele verstopping in een afvoer kan maken dat water op een plat dak blijft staan. Dat geeft doorbuiging, en het wordt een soort bassin. Lage dakranden en noodspuwers kunnen dat voorkomen. Ik neem zelf deel aan het regionaal overleg bouwconstructies. Van missers moet je leren, maar je mag niet alleen reageren op incidenten. Dat gebeurt in Nederland mijns inziens te veel en dan vaak meteen te heftig. Goede onafhankelijke en deskundige constructieve controles uit laten voeren zou waarschijnlijk beter zijn. In het voortraject, maar ook controles van bestaande bouwwerken op bijvoorbeeld verzakking, scheefstand, lekkage en verstopping van hemelwaterafvoeren.”

Platform Constructieve Veiligheid CUR Bouw & Infra, een kennisnetwerk voor bouw en infra, is ontstaan uit de Commissie voor de Uitvoering en Research, opgericht tijdens de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog. Het Platform Constructieve Veiligheid, een van de ‘programma’s’ van CUR, is een voortzetting van het project ‘Leren van Instortingen’ (2004 – 2008). Het werkt aan het verbeteren van constructieve veiligheid en het terugdringen van de gerelateerde faalkosten in Nederland. Kernactiviteiten zijn onder meer: onderzoek, registreren en analyseren van incidenten ten aanzien van constructieve veiligheid, initiëren van verbeteringen en verspreiden van kennis. Het platform heeft in 2009 een Restant van schuur. Instorting is al begonnen.

rapportage uit laten brengen door TNO: het ‘Rapport pilot ABC meldpunt’ (Aanpak Bouwincidenten Constructieve veiligheid).

Wie is er verantwoordelijk voor de deugdelijkheid van een bouwwerk?

Kom je zelf nog wel eens buiten?

Smulders: “Bij het ontwerp is soms een

als er wat aan de hand is. Schadegevallen.

grote groep specialisten betrokken, allemaal

Als een gevel is omgevallen of als een bouw-

met hun eigen aandachtsgebied. De hoofd-

werk scheurt, moet er een onafhankelijk

constructeur is verantwoordelijk voor een

bouwkundig constructeur naar kijken, vaak

deugdelijk constructief plan, maar is niet

vanwege een rechtszaak of verzekerings-

verantwoordelijk voor een juiste uitvoering.

kwestie. In de praktijk kom ik dingen tegen

Daarvoor moet de aannemer zorgen, via zijn

die eigenlijk niet hadden mogen gebeuren.

uitvoerders en opzichters. De afdelingen

Ik heb een compleet ingestort apparte-

bouwen woningtoezicht van de gemeen-

mentengebouw aangetroffen, waar ze op

ten houden toezicht. Het begint met het

zaterdag een belendend perceel hadden

beoordelen van de bouwaanvraag. Terwijl

uitgegraven voor het maken van een kelder.

de bouw plaatsvindt, betreft het meestal

Uitgraven tot de onderkant van de funde-

steekproefsgewijze controle. Dat gaat in

ring kun je niet zomaar doen. In dit geval

toenemende mate volgens protocollen: er is

waren de vloerbalken niet verankerd in de

een toezichtprotocol, er zijn toetsingsproto-

zijgevel, en die is gaan wijken. Vervolgens is

collen en er wordt gewerkt met checklisten.

het gebouw ingestort.”

Smulders: “Ik kom meestal op bouwplaatsen

De diepgang varieert met de grootte van checklisten. Er wordt dan wel overal een vinkje gezet, maar er zijn altijd situaties

Smulders: “Laten versterken, stutten of

waarin een checklist niet voorziet. Die wor-

in het ergste geval omduwen. Je moet het

den dan niet meegenomen. Bovendien moet

gewoon niet zover laten komen. Betrek er

je op het juiste moment komen inspecteren.

tijdig een constructeur bij.” (MC)

Wapening in beton controleer je vóór het afstorten, daarna kan het niet meer.”

van bouwfouten, gemaakt in de periode 2008 – 2009, weergegeven, met als doel het verkrijgen van generiek inzicht in constructieve veiligheid en het waar nodig ondernemen van gerichte acties. Uit de rapportage blijkt dat 51% van de bouwfouten al tijdens het ontwerp is gemaakt en 37% tijdens de uitvoering. Het maken van fouten in het ontwerp wordt in de meeste gevallen veroorzaakt door onvoldoende kennis/kwaliﬁcatie voor het project en het verkeerd schematiseren van de krachtwerking in constructies. Tijdens de uitvoering blijkt dat veel fouten te wijten zijn aan verkeerd samenstellen van onderdelen, aan schades ontstaan op de bouwplaats en aan verkeerd gebruik van materialen of verwisselde onderdelen.

Wat doe je met een ondeugdelijk gebouw?

het project. Ik ben geen voorstander van

In de rapportage worden 83 meldingen

Meestal betreffen de meldingen manco’s aan hoofddraagconstructies (beton) en vloerdelen. Bij 87 % van de meldingen werden de gevolgen van de bouwfout voorkomen door tijdige signalering, 13 % leidde tot schade (waarvan 2 % tot instorting). De ﬁnanciële gevolgen van

Zie ook: www.bwtsupport.nl en www.bouwfouten.com

niet-tijdige signalering kunnen groot tot zeer groot zijn. Zie ook www.platformconstructieveveiligheid.nl en www.abcmeldpunt.nl

NIBHV Veiligheid 42 2010

Bioterrorisme is geen scienceﬁction. Het is zelfs een voor de hand liggende manier om verderf te zaaien. VEILIGHEID gaat graag uit van het goede in de mens, maar het getuigt van realiteitszin om de mogelijkheid van het bewust veroorzaken van een ramp onder ogen te blijven zien. De gevolgen voor de maatschappij kunnen immers groot zijn.

Nederland voorbereid op biologische rampscenario’s

Biologische risico’s en bioterrorisme In de tijd van de Romeinen schroomde men niet om biologische agentia (virussen, bacteriën en toxines) in te zetten in de strijd tegen de vijand. Uit ondervinding was gebleken hoe gebrekkige hygiëne ziekten en epidemieën kon veroorzaken en men had bedacht dat een vijand daarmee verzwakt kon worden. Menselijke uitwerpselen werden in de strijd ingezet. Door ze bij de vijand in het gezicht te werpen kon deze een E.Coli-vergiftiging oplopen en zou hij de strijd uiteindelijk moeten staken. Dzjengis Kahn katapulteerde kadavers van pestslachtoffers over stadsmuren. In de Middeleeuwen werd drinkwater vergiftigd door besmette kadavers in putten te werpen. In de loop der tijd zijn aanzienlijk geavanceerdere methoden bedacht om dood en verderf te zaaien, soms ook met onbedoelde besmettingen aan de kant van de agressor. Biologische agentia kunnen worden ‘geoogst’, gemodificeerd en/of gekweekt en vervolgens op slimme wijze toegepast. Internationale verdragen moeten de inzet van biologische agentia tegengaan. Het gaat echter niet slechts om vijandige mogendheden, maar ook om individuen, die slechts te

Bacteriecultuur in petrischaal op een kunstmatige voedingsbodem.

maken hebben met de eigen moraal en met eigen technische beperkingen. NIBHV Veiligheid 42 2010

Biologische agentia en toxines Het woord ‘agens’ komt uit het Latijn. ‘Se agere’ betekent ‘iets doen’ of ‘handelen’. Een agens (meervoud agentia) is dus een substantie die op de een of andere manier actief is. Als de bewuste materie leeft, wordt gesproken van een biologisch agens. Een voorbeeld: biergist bestaat uit ééncellige organismen, die suiker (glucose) omzetten in alcohol, waarbij de alcohol de (enigszins giftige) stof is, die de mens schade kan toebrengen. Een giftig product dat door een levend wezen wordt voortgebracht, wordt toxine genoemd. Het kan ook minder onschuldig dan in het bovenstaande voorbeeld: de bacterie Clostridium botulinum produceert botulinetoxine (Botox), de giftigste stof die bekend is. De LD50 (lethal dose 50%) oftewel de hoeveelheid van de stof waarbij de helft van de blootgestelden sterft, is 0,005 μg (microgram) per kg levende materie. Dat is ongeveer een miljoen maal giftiger dan strychnine (LD50 is 500 μg/kg), dat vroeger veel gebruikt werd als zeer effectief rattengif. Ter vergelijking: de LD50 van keukenzout is 4 gram per kilogram levend weefsel.

‘chemische’ gaswolk verdunt zich, waardoor

“We kunnen veilig werken met potentieel dodelijke Antraxbacteriën, Salmonella, virussen die Sars of gele koorts veroorzaken en alle andere biologische agentia uit deze en lagere categorieën.”

het risico afneemt. Voor ‘niet levende’ gassen, nevels en aerosole stoffen is een zogenaamde MAC-waarde of een bestuurlijke grenswaarde vast te stellen. Een concentratiegrens in de omgevingslucht waaronder

Gevaar biologische agentia

het risico van gezondheidsschade wordt

Vele virussen, bacteriën, schimmels en hun

aanvaard. Voor een biologisch agens ligt

producten (toxines) hebben effect op de

dat anders: één enkele cel kan een gastheer

gezondheid. Dat kan desastreus zijn. Het

infecteren en daarin uitgroeien tot een

lastige van levende organismen is, dat ze

enorme kolonie. Het verdunnen van een

zich (in een enorm tempo) kunnen verme-

wolk luchtgedragen ziekmakers betekent

nigvuldigen en vervolgens verspreiden. Een

dus dat het risico juist toeneemt.

Gaspakkenteam. Links de decontaminatiedouche, rechts het vuile gebied.

Bioterrorisme Een bioterrorist wil juist gebruikmaken van de ziekmakende capaciteit van organismen. Hij zal daartoe niet slechts moeten beschikken over een ziekmakend agens, maar ook over een manier om het te verspreiden. Bovendien zal hij er op de een of andere manier voor moeten zorgen dat hij zelf niet het eerste slachtoffer wordt van zijn activiteiten. Dat betekent, dat ook de ‘doehet-zelver’ arbeidshygiënische strategieën moet volgen om te overleven. De verderfelijke activiteiten van kwaadwillende lieden komen lang niet altijd in de openbaarheid, zeker de details niet. Een enkele keer zullen (meestal mislukte) pogingen tot het plegen van aanslagen het nieuws halen. De overheid inventariseert risico’s en stemt het beleid daarop af. Biologische terreurdreigingen worden beschouwd als een reëel risico. Inlichtingendiensten geven aan dat

de kans op een aanslag met chemische, biologische of radiologisch/nucleaire middelen (CBRN) weliswaar klein, maar voorstelbaar is. De effecten zullen echter grootschalig en disproportioneel zijn in de zin van het maatschappelijk ontwrichtende effect van een dergelijke aanslag. Bovendien is de verwachting dat door toename van de kennis en door de technologische ontwikkeling die dreiging op middellange termijn zal toenemen.

Voorkomen CBRN-terrorisme CBRN-onderzoeksinstellingen zijn streng beveiligd. Dat is niet voor niets. Publieke onderzoeksinstellingen zoals ziekenhuizen, universiteiten en onderzoeksinstellingen beschikken niet alleen over risicovolle

Sander Banus, projectleider MCBL, demonstreert het werken met de isolator, noodzakelijk

middelen, maar ook over ‘CBRN-kennis’.

in een BSL-3 laboratorium.

Bovendien zijn het verzamelplaatsen voor een (internationaal) publiek van onderzoekers en docenten. Het is niet de bedoeling dat elke bezoeker ongehinderd in en

en inrichting van het laboratorium. Het pro-

uit loopt, zeker niet met medeneming van

ject vergde een investering van circa twee

potentieel schadelijke stoffen of gevoelige

miljoen, ongeveer hetzelfde bedrag als een

kennis. Daarnaast wordt door de overheid

vast lab in het gebouw zou hebben gekost.

een budget beschikbaar gesteld voor ver-

Het wordt op het terrein van het RIVM ook

Biologische agentia zijn volgens de

sterking van de ‘CBRN-response’.

stationair gebruikt voor biologische en

EG-richtlijn 200/54/EC op grond van

chemische analyses. De simpele reden dat

de ziekteverwekkende capaciteit van

VEILIGHEID bezichtigde bij het RIVM de

er wielen onder het lab zitten is, dat het

het organisme ingedeeld. Dat leidt

nieuwe laboratoriumwagen, onderdeel van

dan verplaatst kan worden als de situatie

tot classiﬁcatie in een categorie van

de CBRN Response Unit. De unit bestaat

daarom vraagt.

1 (geheel onschuldig) tot en met 4,

uit RN-wagens (Radiologisch Nucleair) die,

Classiﬁcatie van biologische agentia

(zeer ziekmakend/dodelijk, grote kans op verspreiding onder de bevolking en

zich buiten besmet gebied opstelt. De

Waarom het Landelijk Laboratoriumnetwerk Terreuraanslagen (LLN-TA) en die mobiele faciliteiten?

enorme oplegger wordt MCBL genoemd:

Banus: “Een overheid moet voorbereid zijn

geen schimmels en bacteriën, maar

Mobiel Chemisch Biologisch Laboratorium.

op calamiteiten. Naast allerlei preventieve

slechts virussen zoals het Ebolavirus

De wagen is gebouwd in opdracht van het

activiteiten, moet je direct kunnen reageren

en het Lassavirus. In het Arbo-besluit

Ministerie van Volksgezondheid, Ruimtelijke

op een melding. Een land is weerbaar tegen

wordt onderscheid gemaakt in gericht

Ordening en Milieuhygiëne (VROM). Dat

mogelijke aanslagen. Wij zijn er vooral in

werken met biologische agentia, waar-

ministerie is tevens systeemverantwoordelijk

het eerste stadium van een incident, als er

voor alle wetsartikelen van toepassing

is voor het Landelijk Laboratoriumnetwerk

iets verdachts is gevonden. Een dergelijke

zijn en het niet-gericht werken: andere

Terreuraanslagen (LLN-TA).

melding komt doorgaans volgens protocol

activiteiten waarbij kans op blootstel-

via de politie binnen. De brandweer wordt

ling bestaat. Hiervoor geldt slechts een

Dr. Ing. Sander Banus is wetenschappelijk

gevraagd om al een eerste meting in het

deel van de artikelen. De aard van de

adviseur bij het RIVM (Rijksinstituut voor

veld te doen op radioactieve straling. Bij

risico’s en de manieren waarop deze

Volksgezondheid en Milieuhygiëne), afdeling

een poederbrief weten wij via het Landelijk

kunnen worden verkleind zijn onder

Inspectie, Milieu en Gezondheidsadvisering.

Laboratoriumnetwerk Terreuraanslagen nor-

andere uitgewerkt in Arbo-informatie-

Als projectleider en voorzitter van het

maal gesproken binnen vijf uur om wat voor

blad 9, Biologische agentia, en Arbo-

ontwerp- en bouwteam van het MCBL is hij

spul het gaat. Je zit dan meestal nog ruim

informatieblad 19, Laboratoria.

verantwoordelijk geweest voor de uitvoering

in de incubatieperiode en een blootgesteld

al rijdend, metingen uitvoeren in besmet gebied en een groot laboratorium, dat

NIBHV Veiligheid 42 2010

geen vaccinatie of medische behandeling beschikbaar). Categorie 4 bevat

Chemisch lab

Biologisch (BSL3) lab

Sluis

Techniek

Het Mobiel Chemisch Biologisch Laboratorium (MCBL)

persoon is dan nog probleemloos te behandelen. Snel handelen is belangrijk, vooral bij ziekmakers. Antrax is een van de meer waarschijnlijke scenario’s. De gedroogde poedervormige materie overleeft zelfs zeer uiteenlopende temperaturen en kan jarenlang zijn opgeslagen om vervolgens bij het vrijkomen tot besmetting te leiden. Als er zich eenmaal ziekteverschijnselen openbaren dan is het ‘medische circuit’ aan zet.”

Wordt er voor een poederbrief uitgerukt met het MCBL? Banus: ”Nee. Wij rukken niet uit, maar we worden ingezet door de afdeling crisismanagement van de VROM-Inspectie. Bovendien zullen we alleen op locatie aan het werk gaan als dat voordelen biedt, bijvoorbeeld als er grote hoeveelheden monsters in korte tijd geanalyseerd moeten worden. Bijkomend voordeel is dan dat je ook zichtbaar bent voor ‘belanghebbenden’. Een overheid opereert niet slechts achter de schermen. Dat zou psychologisch niet

gaat om de mensen die in het veld werken

heid is groot, ook al ben je dan regelmatig

juist zijn. Je toont dat je de dreiging serieus

om monsters te nemen, gaspakdragers, maar

een week lang 24 uur per dag bereikbaar

neemt.”

ook om mensen met een back-office func-

via een pieper. Mensen doen hun reguliere

tie, zoals artsen, toxicologen en speciaal

research. Als je daarbij de hele week in

Welke eisen worden gesteld aan de medewerkers van het mobiele lab?

getrainde communicatieadviseurs en voor-

het lab staat, is het eigenlijk een welkome

lichters. Het betreft mensen die normaal

afwisseling om ook in het veld te worden

Banus: “Het zijn werknemers van het RIVM,

voor het RIVM aan het werk zijn en die op

ingezet. Natuurlijk worden de werknemers

die kunnen worden ingezet binnen de MOD

vrijwillige basis hun dagelijkse kennis kun-

regelmatig onderworpen aan een medische

(Milieu Ongevallen Dienst). Dat zijn onge-

nen inzetten bij calamiteiten. Niemand is

keuring. Daarnaast hebben ze natuurlijk een

veer vijftien verschillende disciplines. Het

full time met incidenten bezig. De bereid-

aanvullende opleiding gehad en oefenen ze regelmatig het betreffende veldwerk.”

Biologische incidenten

Beschrijf eens hoe een monster bij het mobiele lab aankomt?

In 1979 ‘ontsnapte’ ongeveer 1 gram antraxaerosolen in de toenmalige Sovjet Unie.

Banus: “Bij een calamiteit die daartoe

Gevolg: 79 mensen werden ziek, van wie er 68 overleden. Het incident kwam pas in de

aanleiding geeft, wordt het MCBL niet

jaren ‘90 onder het bewind van Boris Jeltsjin aan het licht.

in het besmette gebied opgesteld, maar

In het najaar van 1984 vergiftigden aanhangers van Bhagwan Shree Rajneesh bij diverse

daarbuiten (bovenwinds). Als er monsters

Salad Bars in Wasco County (V.S.) koude salades met de Salmonellabacterie in een poging

worden genomen in vuil gebied, dan doet

de lokale verkiezingen te winnen. Zij slaagden daarin niet, maar er werden wel 750 men-

het gaspakkenteam dat, waarna ze alleen

sen ziek. In 1995 verspreidde de sekte van de Opperste Waarheid in Tokyo antraxsporen

via een decontaminatiedouche het vuile

en botulismetoxine in de metro. Zonder de bedoelde gevolgen. Hun aanslag met het

gebied mogen verlaten. Met het monster in

zenuwgas Sarin slaagde wel, met vijfduizend gewonden en twaalf doden als gevolg.

een luchtdicht vat, dat ook uitwendig met

In 2001 overleed een werknemer van het Amerikaanse bedrijf American Media. Diagnose:

chloor moet worden ontsmet.”

respiratoire antrax. Na een aanvankelijke ontkenning gaven de autoriteiten toe dat er antraxsporen gevonden waren op zijn werkplek. Er werden in de maand september totaal zeven aanslagen gepleegd met de miltvuurbacterie, met zeventien ziektegevallen en vijf doden als gevolg. Er volgde een wereldwijde golf van neppoederbrieven.

NIBHV Veiligheid 42 2010

Safety Control is aanbieder van zeer praktijkgerichte BHV opleidingen met een landelijk dekkende openbare cursusagenda. Door middel van een zeer actief dagprogramma motiveren wij onze cursisten tot het uiterste. Bij onze trainingen maken wij gebruik van onze spectaculaire Mobile Training Units. Voor een volledig overzicht van onze opleidingen, zie www.safety-control.nl

NIEUW!!

Safety Control introduceert de HeartOn A10 AED, de meest complete en professionele AED van Nederland tegen een zeer scherpe prijs. De AED wordt standaard geleverd met:

AED tas + toebehoren

Een digitale opleiding AED bedienaar

Een reanimatiekit

Stevige AED kast en trainingtoestellen als optie verkrijgbaar

Overige kenmerken:

Eenvoudig en zeker in gebruik

Stootvast

Vaste lage prijs

Meer informatie over de HeartOn AED zie:

www.heartonaed.nl 44

Website & cursusagenda: www.safety-control.nl Bezoekadres: Safety Training Center Vredeweg 1V 1505 HH Zaandam T: 075-6122164 F: 075-6148885 E: info@safety-control.nl

veroorzaken en alle andere biologische

Nanotechnologen van de Universiteit

Maar dan moet dat monster het lab in. Je schroeft dat vat daar niet zomaar open?

Twente (UT) hebben een sensor ontwik-

Banus: “Nee, dat wordt in een speciale kist

keld die antraxsporen kan vinden,

via een luchtdichte sluis (het innamestati-

In welke volgorde wordt een monster geanalyseerd?

ook bij een zeer lage concentratie. De

on) naar binnen gebracht in een biologische

Banus: “Als er een monster binnenkomt,

onderzoeksresultaten staan in het we-

veiligheidskast. We noemen dat ook wel

screenen we standaard op een aantal toxi-

tenschappelijke tijdschrift ‘Angewandte

de handschoenenkast of isolator. Die kast

nes, op biologische stoffen. Vervolgens op

Chemie’.

bevindt zich in het biologisch lab. Hij wordt

een grote set chemische stoffen en ten

Antrax is een potentieel dodelijke

permanent op een onderdruk gehouden,

slotte op radiologische stoffen. De mon-

bacteriële infectieziekte die wordt

zodat er bij onverhoopte lekkage niets naar

sters worden in de veiligheidskast uitge-

veroorzaakt door de bacterie bacillus

buiten komt. Zelfs als er een handschoen

pakt, gesplitst en aan verschillende testen

anthracis. Omdat de sporen van die bac-

lek raakt tijdens het werk, is er door die

onderworpen. Uniek in deze gecombineerde

terie lang overleven in de buitenlucht,

onderdruk nauwelijks besmettingskans.

wagen is, dat we parallel de biologische en

wordt de ziekteverwekker wel gebruikt

Zolang je maar niet je handen in een reflex

chemische testen kunnen uitvoeren. Zo

als biologisch wapen, bijvoorbeeld in

naar buiten trekt. Dat is een van de dingen

kunnen we in de handschoenenkast het

poederbrieven. Er zijn wel methoden

waarop je als analist bent getraind. Het

monster voorbereiden voor de biologische

om antrax te ontdekken, maar die zijn

mobiele lab zelf en de toegangssluis voor

analyse met DNA-techieken. Tegelijk doen

volgens de UT niet zo gevoelig en ef-

personen worden op hun beurt ook op een

we een analyse met een gaschromatografie-

ﬁciënt als hun vinding. Met de nieuwe

(kleinere) onderdruk gehouden. Dat heet

massaspectrometer die zich in het chemisch

sensor kan de aanwezigheid van antrax

een trapsgewijs onderdruksysteem. Toe-

lab bevindt via een speciale verwarmde

worden aangetoond bij een concentratie

en afgevoerde lucht wordt via een dubbel

interface die door de muur heen gaat.

die duizend keer lager is dan de gevaar-

HEPA-filtersysteem (high efficiency particu-

Daarnaast maken we een infrarood analyse

lijke dosis.

late air = een zeer effectieve deeltjesfilter)

om de chemische structuur van het mon-

en een actief koolfilter gevoerd, zodat er

ster te bepalen. Verder zal een deel in een

nauwelijks iets mis kan gaan. Dit lab heeft

röntgenfluorescentiespectrometer gaan om

een zogeheten BSL-3 classificatie (Biosafety

bijvoorbeeld de aanwezigheid van zware

Level 3, het één na hoogste niveau). Dat

metalen en elementen vast te stellen. Die

betekent dat we veilig kunnen werken met

gelijktijdigheid van analyses levert een

de potentieel dodelijke Antraxbacteriën,

flinke tijdwinst op. Het blijft echter een

Salmonella, virussen die Sars of gele koorts

screening die we doen op basis van uitslui-

Sensor ontdekt antrax

agentia uit deze en lagere categorieën.”

ting, niet van aantoning. Je streept vooral af, wat het niet kan zijn. Met zeer basale gegevens kun je al heel grote groepen stoffen uitsluiten. Daarin schuilt altijd het risico dat je iets niet opspoort. Gelukkig is die kans zeer klein.”

Dus Nederland is voorbereid op bioterroristen? Banus: “Laat ik het zo stellen: we staan in elk geval geenszins met lege handen.” (MC)

Zie ook: www.rivm.nl

In de nieuwe NIBHV-leerstof Ploegleider BHV komt aan bod hoe de bedrijfshulpverlening moet omgaan met (een Arnold van de Beek beheerder van de MCBL en chemisch analist, bij de cilinders helium en stikstof,

vermoeden van) een poederbrief.

nodig voor het chemisch lab.

NIBHV Veiligheid 42 2010

‘s Avonds 30 mei 2010 ontstond brand in een patiëntenkamer van het St. Jans Gasthuis (SJG) in Weert. Vermoedelijk omdat een patiënt in bed aan het roken was. De betreffende patiënt is een dag later overleden aan haar verwondingen. Uit de evaluatie van het incident, samen met de brandweer, bleek dat de BHV volgens de procedures heeft gehandeld. Desondanks konden uit dit incident lessen worden geleerd. VEILIGHEID sprak met Willy Peeters, Hoofd Receptie & Beveiliging en vanuit die functie tevens Hoofd BHV in het SJG.

BHV St. Jans Gasthuis leert van incident

Fatale brand in ziekenhuis Weert Het verloop van het fatale incident laat zich

gepasseerd. De ploegleider besluit daarom

Dat is de enige manier om te bereiken dat

vrij kort en feitelijk schetsen.

de bluspoging te staken in verband met de

er altijd voldoende BHV’ers aanwezig en

Om 21.18 uur komt de automatische rook-

eigen veiligheid van de betrokken BHV’ers.

beschikbaar zijn, ongeacht welk tijdstip dan

melding binnen op het centrale brand-

De deur van de kamer wordt gesloten en

ook. Daarnaast zijn alle twaalf medewerkers

meldpaneel bij de receptie van het St. Jans

de naastliggende kamers worden direct

receptie & beveiliging NIBHV-gediplomeerd

Gasthuis (SJG). Eén minuut later gevolgd

ontruimd. Als de brandweer om 21.27 uur

ploegleider. Zij zullen bij elke calamiteit

door een handmelding door de BHV’er van

arriveert, is het betreffende compartiment

de leiding over de BHV’ers ter plaatse op

de afdeling. Als de ploegleider ter plaatse

geheel ontruimd. Elf minuten later wordt

zich nemen. Dat geldt overigens ook voor

van de calamiteit arriveert, blijken het

het sein ‘brand meester’ gegeven. De brand-

calamiteiten in de naastliggende gebouwen

vuur en de rookontwikkeling het stadium

weer heeft de patiënt uit de brandende

van de GGZ en het verpleeghuis, die ook op

van een beginnende brand duidelijk te zijn

ruimte gehaald en haar laten overbrengen

onze BMI (brandmeldinstallatie, redactie)

naar de IC. Een dag later is zij overleden

zijn aangesloten. Deze organisaties heb-

aan haar verwondingen.

ben eigen BHV’ers, die tijdens calamiteiten

bron: SJG

onder leiding van onze ploegleiders staan.

Het St. Jans Gasthuis in Weert.

BHV-organisatie

Ten slotte zijn alle medewerkers van de

Het SJG heeft ongeveer tweehonderd ver-

technische dienst geschoold als BHV’er,

pleegkundigen, die in continudienst wer-

waarbij zij tijdens een calamiteit een rol

ken, laten scholen tot BHV’er. Dat is een

krijgen in het technische calamiteitenteam.

grote opleidingsinspanning, die niet zonder

Zij dragen in overleg met de brandweer zorg

slag of stoot tot stand komt.

voor zaken als het zonodig afschakelen

Willy Peeters: “Sinds begin dit jaar hebben

van installaties, het openen van ramen en

we een volledig nieuwe BHV-organisatie

het beperken van de gevolgschade. Hun

opgezet. De basis hiervoor was het BHV-

hoofdtaak is het beschermen van de vitale

beleidsplan, dat ik heb geschreven naar

installaties van het ziekenhuis. Ter onder-

aanleiding van de cursus coördinator/hoofd

steuning van de BHV’ers zijn op elke etage

BHV. Met dit plan heb ik de directie, het

BHV-kasten aangebracht, met daarin extra

management en de OR kunnen overtuigen

hesjes, een zaklamp en een BHV-tas met

van de noodzaak om alle ingeroosterde

verbandmiddelen en andere hulpmiddelen.

verpleegkundigen op te leiden tot BHV’er.

De sleutel voor deze kast hangt op een

beschikbaar. Als veilig blussen onmogelijk

Lering trekken

wordt door sterke hitte- en rookvorming

Het slachtoffer heeft de brand helaas niet

(net als bij het fatale incident), moet beslo-

overleefd. Door adequaat handelen van de

ten worden de bluspoging te staken. De

BHV’ers zijn echter niet meer slachtoffers

aanwezigheid van een ploegleider maakt

gevallen. Natuurlijk kan er altijd lering wor-

deze beslissing iets ‘gemakkelijker’, omdat

den getrokken.

de BHV’ers van de afdeling mogelijk geneigd

Willy Peeters: “Het bleek dat er al snel na

zijn wat langer door te gaan met blussen

de melding vrij veel inkomend telefoon-

dan eigenlijk verantwoord is. Door het slui-

verkeer ontstond van nieuwsgierige ‘ramp-

ten van de deur is de brand voor enige tijd

toeristen’ uit het hele land. Ook de pers

gecompartimenteerd in de betreffende ruim-

stond al snel te dringen bij de receptie. We hebben nu een separaat communicatienummer ingesteld, dat altijd vrij blijft voor

“Met opleiden alleen ben je er nog niet, je moet ook oefenen.”

telefoonverkeer door interne en externe hulpverleners. Verder heeft het SJG een ruimte aangewezen die in voorkomend geval de functie ‘persruimte’ krijgt. Daar kunnen journalisten worden opgevangen en geïn-

Willy Peeters, Hoofd Receptie & Beveiliging en

te, feitelijk een subcompartiment. Dat gaf

formeerd door een PR-medewerker of een

tevens Hoofd BHV.

bij het incident de vier aanwezige BHV’ers

managementvertegenwoordiger. Ten slotte

de tijd om onder leiding van de ploegleider

hebben we gemerkt dat de nazorg voor de

de rest van het hoofdbrandcompartiment te

direct betrokken BHV’ers weliswaar goed

ontruimen. De vijf aanwezige patiënten van

verlopen is, maar dat deze nog niet geborgd

vaste plek aan de portofoon die bij de zus-

deze afdeling zijn toen liggend in bed en

bleek te zijn in onze procedures. Het blijkt

terpost staat. Met deze portofoon kan recht-

samen met de aanwezige (hart/long) appa-

simpelweg noodzakelijk dat iedere betrok-

streeks contact worden onderhouden met

ratuur verplaatst naar kamers op twee ande-

kene een nagesprek heeft met een deskun-

de centrale post. Voor de alarmering van de

re afdelingen. Daar is direct nazorg verleend

dige om de kans op posttraumatische stress

(extra) BHV’ers wordt gebruik gemaakt van

door de beschikbare verpleegkundigen. Dat

zoveel mogelijk te verminderen. Dat zal bij

een GSM-groepsoproep via het zogeheten

betekent in elk geval geruststellen en nood-

onverhoopte volgende incidenten dus auto-

Communicator-systeem. Dat wordt bijvoor-

zakelijke controles uitvoeren.”

matisch worden geregeld.” (RS)

beeld ook gebruikt door de professionele hulpverleningsdiensten als reservesysteem naast het C2000-systeem.”

Reëel scenario Volgens Willy Peeters had het SJG het scenario ‘kamerbrand’ onderkend als een reëel scenario. Willy Peeters: “We hebben een kamerbrand vaak geoefend, dus de werkwijze was bekend. Er werd volgens procedure gehandeld tijdens het betreffende incident. Met opleiden alleen ben je er nog niet, je moet ook oefenen. Bij elk incident staat altijd eerst de eigen veiligheid voorop. Bij brand moet direct alarm worden geslagen door middel van het activeren van de bron: SJG

handmelder. Vervolgens wordt getracht de brand te blussen, altijd met twee BHV’ers. Hiertoe zijn in het SJG overal slanghaspels, schuimblussers, CO2-blussers en blusdekens NIBHV Veiligheid 42 2010

Een patiëntenkamer, zoals die van de fatale brand.

NIBHV Nieuws

Bestelformulier september 2010 Organisatie/bedrijf:

Debiteurnummer:

Telefoon: Factuuradres:

Aﬂeveradres:

T.a.v.:

m/v

T.a.v.:

Postcode/plaats:

Datum:

Handtekening:

AANTAL

BHV- uitgaven

m/v

Prijs ex BTW (Euro)

- Basisopleiding Bedrijfshulpverlener (15e druk, nieuw) - Basisopleiding Bedrijfshulpverlener Eerste Hulp (4e druk, nieuw!) - Basisopleiding Bedrijfshulpverlener Brandbestrijding en Ontruiming (1e druk, nieuw) - BHV in de petrochemische industrie - Adembescherming voor de bedrijfshulpverlener - Bedrijfshulpverlening in de OK - Beheerder Brandmeldinstallatie (3e druk, nieuw!) - Beheerder Ontruimingsalarminstallatie - Coördinator/Hoofd Bedrijfshulpverlening - De bedrijfshulpverlening in uw organisatie. Voorlichting en instructie BHV per 10 stuks - Gebruik AED - Gevaarlijke Stoffen Bedrijfshulpverlening - Handleiding kleine blustoestellen - Handleiding Omgaan met alarmmeldingen - Omgaan met bommeldingen - Ontruimingsplannen en -oefeningen - Ontruiming van schepen - Ploegleider Bedrijfshulpverlening (3e druk, NIEUW!) leverbaar per 1 sept - Ploegleider Bedrijfshulpverlening (2e druk, oud!) - Preventiecontrole en bedrijfshulpverlening - Preventiemedewerker - Syllabus Preventiemedewerker (werkboek) - Salvage en bedrijfshulpverlening - Wat te doen bij brand in uw bedrijf Instructeursmaterialen BHV - DVD Basisopleiding BHV (met video) (nieuw) - CD-rom met sheets BHV in de petrochemische industrie - CD-rom met sheets Adembescherming - CD-rom met sheets Beheerder Brandmeldinstallatie - CD-rom met sheets en tips De bedrijfshulpverlening in uw organisatie (Powerpoint) - CD-rom met sheets Gebruik AED (Powerpoint) - CD-rom met sheets Gevaarlijke Stoffen Bedrijfshulpverlening - CD-rom met sheets Ploegleider Bedrijfshulpverlening (versie 0.2 NIEUW) leverbaar in okt 2010 - CD-rom met sheets Ploegleider Bedrijfshulpverlening (versie 0.1 oud) - CD-rom met sheets Preventiecontrole en bedrijfshulpverlening - CD-rom met sheets Preventiemedewerker - CD-rom met sheets Salvage en bedrijfshulpverlening - Instructeurshandleiding Preventiemedewerker incl. CD-rom met sheets Anderstalige BHV-uitgaven - Emergency Response Ofﬁcer: Basic Training (Engelse Basisopleiding BHV) (11e druk nieuw) - AED User Guide (Engelse Gebruik AED) - Emergency Response in your organisation per 10 stuks - Small Fire-Extinguishing Devices (Engelse Handleiding kleine blustoestellen) - What to do in case of ﬁre (Engelse Wat te doen bij brand bij uw bedrijf) Anderstalige instructeursmaterialen BHV - CD-rom met sheets AED User Guide (Powerpoint) - CD-rom Emergency Response in your organisation Gratis uitgaven BHV - Folder Keurmerk - Folder Preventiemedewerker - Folder Workshops en studiedagen - Folder VCA - Informatiebrochure NIBHV VCA-uitgaven - Basisveiligheid VCA (6e druk nieuw) - Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA (5e druk nieuw) Instructeursmaterialen VCA - CD-rom met sheets Basisveiligheid VCA - CD-rom met sheets Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA Anderstalige VCA-uitgaven - Basic Elements of Safety SCC and Safety for Operational Supervisors SCC (nieuw) (gecombineerde uitgave Engelse Basisveiligheid en VOL-VCA) - Poolse Basisveiligheid VCA (op aanvraag) Anderstalige instructeursmaterialen VCA - CD-rom Basic Elements of Safety SCC & Safety for Operational Supervisors SCC VAKBLAD - Abonnement vakblad NIBHV-VEILIGHEID (kwartaalblad)

13,50 11,25 9,75 17,00 9,10 6,50 18,30 14,90 37,30 25,00 5,00 9,10 1,80 12,20 3,30 11,50 5,80 12,50 12,50 6,80 13,00 10,60 7,80 1,80 75,00 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 63,00 21,50 6,90 25,00 1,80 1,80 33,90 33,90 gratis gratis gratis gratis gratis 22,50 37,50 33,90 33,90 42,50 28,50 33,90 33,40

Levering geschiedt, indien voorradig, binnen 5 tot 7 werkdagen. Bestellingen per fax op nummer 010-2892880 of per e-mail: bhv@nibhv.nl. Spoedzendingen worden verzonden via DHL. Prijzen zijn geldig vanaf 1 juli 2009, exclusief BTW, exclusief verzendkosten. Aanpassingen en prijswijzigingen voorbehouden. Korting Basisopleiding BHV: ≥ 100 stuks 3%, ≥ 250 stuks 5%, ≥ 500 stuks 10%

NIBHV Nieuws

Plo eglei

Opleiding Ploegleider BHV herzien

de r Be

drijfshu lpv erl ening

De opleiding Ploegleider BHV is vernieuwd. Elders in deze VEILIGHEID is een artikel opgenomen over de wijzigingen. De nieuwe opleiding is gericht op de inzet van de ploegleider als leidinggevende van een BHV-ploeg. De opleidingsduur is teruggebracht van drie dagen naar twee dagen. De examinering vindt op vergelijkbare wijze plaats als bij de Basisopleiding BHV, dat wil zeggen met een theorie-examen met meerkeuzevragen en een competentielijst die door de

Ploeg leider Bedr i jfshul pver le

nin g

instructeur/examinator wordt afgetekend. Het praktijkexamen is een praktijkoefening waarbij de inzet van de cursist wordt beoordeeld aan de hand van een verrichtingenlijst. Er is geen externe commissie die examen komt afnemen. In de maanden november en december geldt een overgangsperiode en kunnen zowel opleidingen oude stijl met een externe commissie als opleidingen nieuwe stijl worden gehouden. In de toekomst zullen de opleidingen Ploegleider BHV nieuwe stijl door een controleur worden bezocht. Per 1 januari 2011 vervalt de oude opleiding Ploegleider. De prijs van het nieuwe boek ploegleider BHV bedraagt € 12,50. NIBHV

De Cd-rom met Powerpointpresentatie kost € 33,90 (in oktober leverbaar). De kosten voor certificering en hercertificering bedragen € 10,25 per kandidaat, inclusief pasje.

Nederlands Instituut voor Bedrijfshulpverlening

Bijscholingen instructeur Ploegleider BHV Sheets in MS PowerPoint

In november 2010 worden er bijscholingen georganiseerd om instructeurs Ploegleider BHV voor te bereiden op de opleiding Ploegleider BHV nieuwe stijl. De bijscholingen worden gehouden in Amersfoort op 17, 24, 29 en 30 november. Aanmelding kan via www.nibhv.nl.

NIBHV Veiligheid 42 2010

NIBHV Nieuws

Nationale Brandpreventieweken Ontruimen

Ook dit jaar zal het NIBHV een bijdrage leveren aan de Brandpreven-

moet je oefenen 2010 met tips voor de zorg

tieweken. De Nationale Brandpreventieweken richten zich dit jaar specifiek op ziekenhuizen en zorginstellingen. Het NIBHV levert een vernieuwde versie van de ‘Handleiding Ontruimen moet je oefenen’, aangevuld met specifieke aandachtspunten voor het ontruimen in de zorg. Het NIBHV hoopt op deze manier bij te dragen aan het stimuleren van ontruimingsoefeningen en opleiden van bedrijfshulpverleners.

PLANNING WORKSHOPS 2010 September om cd-r rg s i e f de zo

u oor Incmlet tips v

Rotterdam

Opstellen BHV-plan

Zwolle

BHV en de RI&E

Den Bosch

Ontruimingsplannen

Oktober Rotterdam

Ontruimingsplannen

Wijzigingsbladen VCA

Goes

BHV en de RI&E

Stein

Ontruimingsplannen

De Stichting Samenwerken voor Veiligheid (SSVV) heeft de eind- en

November 3

Leusden

Ontruimingsplannen

past. Voor de leerstof Basisveiligheid VCA en VOL-VCA zijn wijzigings-

Arnhem

BHV en de RI&E

bladen gemaakt waarop de relevante inhoudelijke wijzigingen worden

Deventer

Opstellen BHV-plan

Haarlem

Ontruimingsplannen

Assen

Ontruimingsplannen

Haarlem

RI&E

toetstermen voor de VCA-opleidingen per 1 september 2010 aange-

aangegeven. Deze wijzigingsbladen zijn te downloaden via de website van het NIBHV (onder nieuws). Bij nieuw uitgeleverde boeken wordt het betreffende wijzigingsblad meegestuurd.

December

Voorlopige uitslag VCA/VCU-examens vervalt per 1 januari 2011 De VCA examenbank laat vanaf 1 januari 2011 het verstrekken van de voorlopige uitslag aan de examenkandidaten direct na afloop van het VCA/VCU-examen vervallen. De schrapkaarten worden per 1 januari 2011 alleen op het hoofdkantoor van de examencentra nagekeken. Deze regeling geldt voor alle examencentra.

NIBHV Nieuws

Conceptprogramma congres

‘Veiligheid en bedrijfshulpverlening 2010’

Nieuwe uitgave Beheerder Brandmeldinstallatie Beheer

25 november 2010, ‘De Reehorst’ in Ede zijn het nieuwe Gebruiksbesluit uit

- De heer Th. Faber, dagvoorzitter, Commandant Brandweer stad en

en de nieuwe NEN 2535:20099 verwerkt. Ook zijn wijzigingen en

Publiek vertrouwen in veiligheid en veiligheidszorg

aangebracht op grond van dee

- De heer M.W.B. Eysink Smeets, Lector Public Reassurance,

nieuwste publicaties van het preventie en Veiligheid (CCV))

- De heer P.C. Booster, Hoofd Veiligheid, Gezondheid & Milieu,

en de Nederlandse Verenigingg

voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding (NVBR).

- Mevrouw Drs. M.C. Tuyll, Ministerie van Binnenlandse Zaken en

De prijs van het boek is

NIBHV

Voortgang landelijk project zelfredzaamheid Koninkrijksrelaties.

Behee rder Brand meldin stallat

Centrum voor Criminaliteits-

Aanspreken op onveilig gedrag NedTrain.

Opening

installat

Beheerder Brandmeldinstallatie tie

Hogeschool INHolland.

ndmeld

Ochtendinleidingen

regio Groningen.

der Bra

In de herziene leerstof voor

ongewijzigd: 18,30 euro.

Voortgang project zelfredzaamheid Amsterdam-Amstelland

- De heer Prof. Dr. I. Helsloot, Hoogleraar crisisbeheersing en fysieke

De leerstof is bestemd voor degenen die

Veiligheid aan de Vrije Universiteit te Amsterdam en Hoofd Crisis-

door de werkgever zijn aangewezen ewezen als beheerder van de

beheersing bij de regionale brandweer Amsterdam-Amstelland.

brandmeldinstallatie.

Laatste ontwikkelingen op het gebied van reanimatie

In deze uitgave wordt de basiskennis behandeld die een beheerder

- De heer W.F. van Marion, Voorzitter Nederlandse Reanimatie Raad

nodig heeft om een brandmeldinstallatie op de juiste wijze te kunnen beheren. Er wordt aandacht besteed aan de volgende onderwerpen:

Middagbijeenkomsten

1. brandmeldinstallaties en de rol van de beheerder;

1. Ontwikkelingen BHV-opleidingen

2. brandmeldinstallaties, techniek en activiteiten;

2. Nationale Brandpreventieweken

3. beheer, controle en onderhoud door de beheerder.

3. Onderzoek NIFV 4. Opleiding Ploegleider BHV vernieuwd 5. Landelijk netwerk AED 6. Zelfredzaamheid vanuit ambulanceperspectief 7. Ontwikkelingen VCA 8. Epilepsie 9. Brandmeldinstallaties en ontruimingsinstallaties

Reserveren stand NIBHV Congres Op donderdag 25 november 2010 wordt het jaarlijkse NIBHVcongres gehouden in de Reehorst in Ede. Tijdens de koffiepauzes, de lunch en de borrel kunnen de deelnemers de informatiemarkt bezoeken. Belangstellenden kunnen nu al een stand reserveren voor de informatiemarkt. Meer informatie is te verkrijgen bij Ida Baur, telefoonnummer 010 – 289 28 88.

NIBHV Veiligheid 42 2010

Opleiding Ploegleider BHV in nieuw jasje Naar aanleiding van ervaringen en wensen vanuit de opleiders heeft het NIBHV de opleiding Ploegleider BHV vernieuwd. Alle onderdelen van de opleiding zijn onder de loep genomen. Naast de les- en leerstof zijn ook het lesplan en examenreglement aangepast. De opleiding Ploegleider kan met ingang van 1 november 2010 in twee dagen worden aangeboden en geëxamineerd. De wijze van examinering is gelijkgeschakeld met de examinering van de Basisopleiding Bedrijfshulpverlener. De opleiding ploegleider BHV is onder meer gewijzigd op de volgende punten.

Inhoud opleiding De nieuwe opleiding is gericht op de inzet van de ploegleider als leidinggevende van een BHV-ploeg. Scenario’s dienen als uitgangspunt voor de opleiding. Een scenario is een beschrijving van een incident dat in

Ploegleider Bedrijfshulpverlening

een bedrijf zou kunnen plaatsvinden plus het optreden dat daarbij hoort. De cursist leert op te treden bij de verschillende scenario’s met table-top oefeningen en praktijkoefeningen. In het boek komen de volgende onderwerpen aan bod: • De bedrijfshulpverlening en de ploegleider. In hoofdstuk 1 wordt de wettelijke basis van de BHV beschreven. Ook wordt ingegaan op de BHV-organisatie en de samenwerking met de externe hulpverleningsdiensten.

Nederlands Instituut voor Bedrijfshulpverlening

Sheets in MS PowerPoint

De opleiding ploegleider kan met ingang van 1 november in twee dagen worden aangeboden en geëxamineerd.

Het boek is voorzien van een aantal bijlagen

Overgangsperiode

met een voorbeeld van de inhoud van een

In de maanden november en december geldt

BHV-plan, voorbeeldprocedures voor werk-

een overgangsperiode en kunnen er zowel

nemers, receptie, BHV’ers en ploegleider,

opleidingen oude stijl met een externe

een overzicht van BHV-voorzieningen en

commissie als opleidingen nieuwe stijl wor-

middelen, een incidentregistratieformulier

den gehouden. In de toekomst zullen de

en regels voor het gebruik van portofoons.

opleidingen Ploegleider BHV nieuwe stijl door een controleur worden bezocht. Per

Opleidingsduur en examinering

1 januari 2011 vervalt de oude opleiding

De opleidingsduur is teruggebracht van drie

Ploegleider.

dagen naar twee dagen, inclusief examen. Cursisten leren tijdens de opleiding in table-

Bijscholingen instructeurs

staat het werken met scenario’s die in elk

top oefeningen en praktijkoefeningen op

Het NIBHV organiseert in november 2010

bedrijf kunnen voorkomen centraal. Aan

te treden als ploegleider. De competenties

bijscholingen voor instructeurs (zie ook het

de hand van voorbeeldscenario’s wordt

worden afgetekend op een competentielijst,

NIBHV-nieuws). Opleiders die bij het NIBHV

de mogelijke rol van de ploegleider uitge-

net zoals bij de Basisopleiding BHV. Aan het

zijn aangesloten kunnen zich hiervoor aan-

werkt.

eind van de tweedaagse opleiding wordt een

melden via de website van het NIBHV. (JdH)

• Werken met scenario’s. In hoofdstuk 2

• Leiding geven aan de BHV-inzet. In

theorie-examen afgenomen dat bestaat uit

hoofdstuk 3 wordt uitgebreid ingegaan op

twintig meerkeuzevragen.

de wijze waarop de ploegleider de veilig-

De examinering vindt op vergelijkbare wijze

heid van de bedrijfshulpverleners en ove-

plaats als bij de Basisopleiding BHV, dat

rige aanwezigen kan bewaken. Daarnaast

wil zeggen met een theorie-examen met

worden er aandachtspunten bij het lei-

meerkeuzevragen en een competentielijst

dinggeven gegeven. Ten slotte wordt de

die door de instructeur/examinator wordt

Nieuwe stijl per 1 november 2010

wijze waarop een inzet kan worden afge-

afgetekend. Het praktijkexamen bestaat uit

• Boek ploegleider BHV

rond beschreven.

een praktijkoefening waarbij de inzet van

• Cd-rom met Powerpointpresentatie

• Alarmerings- en communicatiemiddelen.

de cursist wordt beoordeeld aan de hand

Prijzen van les- en leerstof en certiﬁcering

€ 12,50

€ 33,90 (in oktober leverbaar) • Certiﬁcering per kandidaat,

In hoofdstuk 4 komen veelgebruikte alar-

van een competentielijst. Een groot verschil

merings- en communicatiemiddelen aan

met de opleidingen oude stijl is dat er geen

bod. Het is belangrijk dat de ploegleider

externe commissie meer komt om examen af

de alarmerings- en communicatiemid-

te nemen.

delen die in het bedrijf aanwezig zijn

In oktober zijn het (concept) lesplan en

goed kan gebruiken en er samen met zijn

(concept) examenreglement beschikbaar via

Oude stijl

ploeg mee oefent.

de website.

• Boek ploegleider BHV

inclusief pasje

€ 10,25

• Herhaling Ploegleider BHV, inclusief pasje

€ 10,25

€ 12,50

• Cd-rom met Powerpointpresentatie

€ 33,90

• Certiﬁcering per kandidaat, inclusief pasje

€ 52,50

• Herhaling Ploegleider BHV, inclusief pasje

NIBHV Veiligheid 42 2010

€ 10,50

Training veilig werken op hoogte en op moeilijk bereikbare plekken

Twee jaar geleden verscheen in VEILIGHEID nummer 34 een artikel over Rope Access Nederland B.V. Dat bedrijf is gespecialiseerd in het met behulp van lijnen uitvoeren van werkzaamheden op plekken die niet met reguliere middelen bereikt kunnen worden. Een ander bedrijf, Height Safety, is eveneens actief op moeilijk bereikbare plekken. Deze onderneming is echter vooral gespecialiseerd in het adviseren over veilig werken op hoogte, in besloten ruimten of op andere moeilijk bereikbare locaties. Ook wordt advies gegeven over het op hoogte verrichten van hulpverlening aan in nood verkerende mensen. Daartoe verzorgt Height Safety opleidingen en levert het producten en diensten op dit speciﬁeke gebied.

Height Safety werd eind 2007 opgericht

en ondersteunend reddingsmateriaal. We

door Leander Keesmaat. Eind jaren negentig

gebruiken nooit hoogwerkers of ander mate-

volgde hij in Engeland een opleiding in het

rieel.”

werken met lijnen.

Trade Association) werd ruim twintig jaar

Wat onderscheidt Height Safety van andere bedrijven die op hoogte werken, zoals Rope Access Nederland B.V.?

geleden in Engeland opgericht. IRATA is

Leander Keesmaat: “Wij voeren zelf geen

wereldwijd het meest erkende en bekende

werkzaamheden uit, zoals andere bedrijven.

opleidingsysteem voor het werken met lij-

We zijn dus geen operator. Wel trainen we

nen en werkt met een certificatiesysteem

mensen om werkzaamheden op hoogte uit

op drie niveaus. Voor certificatie op

te (gaan) voeren. Bedrijven die werkzaam-

Niveau I (uitvoerder) is één week training

heden op hoogte uitvoeren, moeten zichzelf

vereist. Niveau II (leading technician) volgt

letterlijk kunnen redden indien er iets mis

na minimaal duizend uur ervaring met het

gaat. Die hebben onze hulp ter plaatse niet

werken met touw plus een week training.

nodig. Bij iedere klus die in Nederland op

Niveau II gaat in op reddingen uit complexe

hoogte wordt uitgevoerd, moet namelijk

der zuurstof aanwezig is of giftige stoffen

situaties. Na nog eens duizend uur ervaring

een supervisor (volgens IRATA Niveau III,

blijven hangen. Bijvoorbeeld: tanks, silo’s,

volgt Niveau III (supervisor), waarbij in de

red.) aanwezig zijn. Deze heeft onder meer

schachten, bassins, reactorvaten. Het zijn

week training ook de organisatie van com-

een intensieve reddingstraining gevolgd,

tevens ruimten waaruit het lastig vluchten

plexe werksituaties aan bod komt.

waardoor hij iemand in nood moet kunnen

of evacueren is, omdat ze zo moeilijk toe-

Behalve het geven van trainingen en

redden. Naast onze opleidingen ‘op hoogte’

gankelijk en bereikbaar zijn. Denk verder

adviezen levert Height Safety allerlei pro-

geven we ook (aanvullende) training aan

aan plekken op hoogte of in de diepte, zoals

ducten die nodig zijn om mensen fysiek

(bedrijfs)hulpverleners die werken in een

torenkranen, werkbakken van glazenwassers

uit een benarde positie te redden. Leander

bedrijf met risico’s voortkomend uit werk-

of diepliggende pijpen of schachten.”

Keesmaat (28 jaar), zelf volledig opgeleid

zaamheden in besloten of moeilijk bereik-

en deskundig op het gebied van het werken

bare ruimten.”

Indien nodig worden bij een redding touwen gebruikt. Wat nog meer?

Wat is eigenlijk precies een besloten ruimte of een ruimte die moeilijk bereikbaar is?

Leander Keesmaat: “Behalve touwen wordt

Leander Keesmaat: “Er zijn veel beslo-

zijn zodanig aangepast dat ze aan actuele

ten ruimten in de industrie. Het gaat

industriële eisen voldoen. Te denken valt

Leander Keesmaat: “Wij maken bij onze

om ruimten waar normaal niet of weinig

aan harnassen, afdaalapparaten, katrol-

reddings- en trainingswerkzaamheden

wordt gewerkt, die nauw zijn, waar slechte

len, klemmen, brancards enzovoort. Die

alleen gebruik van lijnen, touwtechnieken

ventilatie is en waar dus misschien min-

reddingsartikelen komen uit Engeland en

Die opleiding werd volgens IRATA-normen gegeven. De IRATA (Industrial Rope Access

aan lijnen, geeft tekst en uitleg over de activiteiten van het bedrijf.

Height Safety houdt zich vooral bezig met het werken op moeilijk bereikbare plaatsen. Hoe?

NIBHV Veiligheid 42 2010

gebruik gemaakt van middelen die oorspronkelijk uit de bergsport komen. Die

besloten ruimte moeten betreden, hoe zij

om met touwen een taak ‘op maat’ uit te

moeten redden en hoe zij daarbij indien

voeren. Zoals eerder gezegd: als het vereist

nodig gebruik moeten maken van hulpmid-

is, is er een supervisor aanwezig. Die kan

delen, zoals brancards, vierpoten, touwen

in nood optreden en aansturen. BHV’ers

en gordels. Omdat de BHV’ers van dit bedrijf

moeten nooit iets doen waarvoor ze niet

ook aanvullende medische training hebben

zijn opgeleid. In ieder bedrijf moeten de

gekregen, kunnen de meesten bij een alar-

risico’s en de veiligheidsprocedures bekend

mering op aanwijzing van ambulancemede-

zijn. Daarnaar moet worden gehandeld. Ook

werkers ook bepaalde handelingen uitvoeren die nodig zijn om slachtoffers veilig te evacueren.”

Cursussen

Zijn jullie wel eens opgeroepen om daadwerkelijk hulp te bieden bij een incident?

Height Safety biedt een groot aantal

Leander Keesmaat: “Neen. We worden wel

Rescue Technician of Supervisor en de

opgeroepen om stand-by te staan door

training horizontale brancardredding.

bedrijven die incidenteel een risicovolle

De trainingen variëren in doelgroep en

klus op hoogte of in een besloten ruimte

kosten; geslaagde deelnemers ontvan-

hebben. Bijvoorbeeld bij de bouw van een

gen een certiﬁcaat als zij het examen

toren voor een energiecentrale, waarbij de

met goed gevolg hebben afgelegd. De

risico-inventarisatie aangeeft dat er gedu-

opleidingen duren één tot vijf dagen.

rende de bouwperiode een verhoogde kans

De cursus High Access Rescue bij-

op een ongeval is. Een dergelijke onderne-

voorbeeld neemt twee maal acht uur

ming heeft bijvoorbeeld zelf geen supervisor

in beslag. Het is een opleiding om

in dienst en huurt ons dan gedurende de

personeel te instrueren in het redden

risicoperiode in om ter plaatse stand-by te

van personen uit hoge constructies,

staan. Veel bedrijven denken dat de plaat-

zoals telecommunicatie- of hoogspan-

selijke brandweer hen in een dergelijk geval

ningsmasten en torenkranen. De cursus

wel kan helpen, maar dat is een misvat-

bevat informatie over wetgeving, risico-

ting. Er zijn slechts drie brandweerteams in

identiﬁcatie, het gebruik van diverse

die leveren wij. Via onze website www.

Nederland die met lijnen kunnen redden: in

reddingsmiddelen en het uitvoeren van

height-safety.nl kan iedereen er kennis van

Rotterdam, Utrecht en Zeeland. Het bellen

reddingstechnieken. De cursus duurt

nemen. Europese richtlijnen en normen

van de brandweer biedt dus niet altijd soe-

twee dagen. Deelnemers ontvangen een

zorgen ervoor dat de veiligheidsmiddelen

laas. Op verzoek trainen we brandweerkorp-

handboek en een certiﬁcaat. Een gecer-

aan strenge eisen voldoen en in goede

sen in het redden met lijnen. De brandweer

tiﬁceerde deelnemer is in staat:

technische staat verkeren.”

Haarlemmermeer en de Schipholbrandweer

• risico’s bij het werken op hoogte te

Geef eens een concreet voorbeeld van een bedrijf/situatie waarvoor Height Safety iets heeft kunnen beteken.

Rescue, Besloten Ruimtenredding, Rope

hebben al gebruik gemaakt van onze dien-

identiﬁceren, in te schatten en indien

sten.”

mogelijk te beheersen; • weten regelgeving toe te passen; • tijdens een hulpverleningsinzet te

verf op diverse locaties gebruik van mixers,

Eerder werd de BHV genoemd. Is dit specialistische werk niet te moeilijk voor BHV’ers? Kan de gemiddelde BHV’er het wel aan?

silo’s, tanks en reactorvaten. Van al die

Leander Keesmaat: “Eén van de belang-

• de volgende technieken veilig uit te

besloten ruimten hebben wij de risico’s in

rijkste dingen die wij doen is ervoor te

voeren: verankering reddingsystemen,

kaart gebracht. Vervolgens zijn er (redding)

zorgen dat de touwtechnieken eenvoudig

afdalen, collega en stropredding,

procedures opgemaakt. Veiligheidskundigen

en standaard zijn. De opleidingen zijn niet

gespannen touw en touwsysteemover-

van het bedrijf hebben daarna zelf veilig-

ingewikkeld of complex, maar wel effec-

staptechnieken.

heidsbasiscursussen gegeven. In aanvulling

tief en realistisch. Een gediplomeerde en

Op de website www.height-safety.nl

daarop hebben wij de technische diensten

geoefende BHV’er kan na een opleiding van

staan alle cursussen met uitleg vermeld.

en de BHV-ploegen getraind, hoe zij een

één of twee dagen aardig bedreven zijn

Leander Keesmaat: “Een grote Nederlandse verffabrikant maakt bij de productie van

cursussen aan, zoals Industriële Rope

handelen; • reddingsmiddelen en -systemen te gebruiken en te controleren;

in geval van een calamiteit. In de bedrijven

mogelijk gered wordt, zodat hij geen hang-

zijn daar helemaal op zichzelf aangewe-

met besloten of moeilijk bereikbare ruim-

trauma oploopt (hangtrauma is inmiddels

zen. Ongetwijfeld zullen de meeste mensen

ten beseffen de meeste werknemers heus

opgenomen in de VCA eind- en toetstermen,

getraind zijn in het werken in een besloten

wel wat de risico’s zijn. Denk aan allerlei

zie ook VEILIGHEID nummer 34, red.). Bij

ruimte en kunnen bedrijfsbrandweerred-

industrietakken. Speciaal opgeleide werkne-

kleine en besloten ruimten met zeer kleine

dingsteams in nood helpen. Toch weet ik,

mers kunnen er met de eventuele gevolgen

mangaten is het risico op lekkende gassen

dat lang niet overal de faciliteiten aanwezig

omgaan. Dat kunnen in bepaalde gevallen

of het afnemen van de zuurstofconcentratie

zijn om iemand ergens uit te halen als het

ook (aanvullend opgeleide) BHV’ers zijn.

groot. Dat gevaar wordt niet altijd juist

onverhoopt mis gaat. Helaas komt het, ook

Snelheid van handelen kan immers van

ingeschat. Gas- en zuurstofmetingen vooraf

bij grote bedrijven, nog altijd voor dat de

levensbelang zijn. Zeker in bedrijven met

zijn daarom noodzakelijk. Het komt nog

werknemers wel getraind zijn in het zich

dit soort risico’s. In scholen en kantoorge-

steeds voor dat mensen gierputten of riolen

bewust zijn van de risico’s, maar dat het

bouwen zullen die natuurlijk niet of nauwe-

ingaan en daar onwel worden of stikken,

ontbreekt aan een daadwerkelijke fysieke

lijks voorkomen.”

omdat de atmosfeer niet goed is.”

training of aan de noodzakelijke hulp- en

Waar geeft Height Safety zijn opleidingen en trainingen?

Nog iets vergeten te memoreren?

wel, maar toch houd ik soms mijn hart vast.

Leander Keesmaat: “Bij mijn voorbeelden

(JK)

Leander Keesmaat: “Altijd op locatie, want

van moeilijk bereikbare locaties heb ik

in de bedrijven zelf is het voor cursisten

verzuimd om schepen (op scheepswerven)

realistisch en herkenbaar. Bovendien kan

en de offshore te noemen. De werknemers

evacuatiemiddelen. Op papier klopt het dan

Zie ook: www.height-safety.nl

er ‘op maat’ worden getraind, waarmee latere verrassingen in geval van een ongeluk zoveel mogelijk worden vermeden. Als het voor een opleiding nodig is, huren we aanvullende specialistische kennis in ter ondersteuning. Met die specialisten, meestal afkomstig uit de brandweer- en de ambulancewereld, bedenken we ook steeds meer veiligheidsverhogende technieken en nieuwe reddingstechnieken. Ik teken daarbij aan dat onze opleidingen zeer praktijkgericht zijn. We houden de trainingen en de technieken bewust zo eenvoudig mogelijk. Vaak wordt gedacht, dat een en ander slechts weggelegd is voor ‘alpinisten’. Het tegendeel is waar. Height Safety werkt voor de BHV veel met kant en klare systemen die zonder voorkennis gemakkelijk te gebruiken zijn. Voor de professionele hulpverlening geven we ook trainingen, die een stuk gespecialiseerder zijn. Zij moeten immers veel breder inzetbaar zijn en in veelal complexere situaties werken. De cursussen zijn echter zeker geen bedrijfsuitjes; ze eindigen met een schriftelijk examen.”

Wat gaat er in deze branche het vaakst mis? Leander Keesmaat: “Ongevallen, veroorzaakt door onachtzaamheid. Ik noem als voorbeeld het vanaf hoogte vallen door niet gezekerd zijn. Het is trouwens belangrijk dat iemand die gezekerd gevallen is zo snel NIBHV Veiligheid 42 2010

Leander Keesmaat tijdens training met vierpoot en winch.

O NVE IL I G H E I D

Safety Equipment bv, leverancier van diensten en materialen voor BEDRIJFSHULPVERLENING

Iedereen komt wel eens situaties tegen die overduidelijk erg onveilig zijn, of die absoluut niet door de beugel kunnen. De rubriek

* AED

* helmen

* pictogrammen

* alarm nooduitgang

* instructieplaten

* portofoons

* ANGLIA evacuatie

* isolatiedekens

* rescuesheet

* armbandherkenning

* keybox

* rook/vluchtmaskers

bij voorkeur digitaal, opgestuurd worden naar de redactie, e-mail:

* bedr.noodplankoffer

* kiss of life

* rookmelders

redactie@nibhv.nl, t.a.v. Jan Kooijman.

* BHV heuptas

* mag charger

* safety ﬁre stop

* BHV kasten

* megafoon

* signalisatie

ONVEILIGHEID vraagt er aandacht voor. De redactie van VEILIGHEID verzoekt oplettende lezers foto’s te maken van onveilige situaties. Via plaatsing in de rubriek ONVEILIGHEID kan een cadeaubon van 25 euro worden verdiend. Foto’s met begeleidende uitleg kunnen,

* BHV rugtas met cap

* micro mask

* sleutelbeveiliging

* blusdekens

* mini-pictogrammen

* stroboscoopﬂitser

* blustoestellen

* noodsleutelkastje

* veiligheidsvesten

* brancards

* noodverlichting

* verbandtrommels

* brandw.kompres

* omikron

* vluchtladders

* deurcontroller

* oogspoeldouche

* vluchtweganalyse

* eerstehulp paneel

* ontruimingssticker

* vluchtwegmarkering

* evacuatiestoel

* pers.zoeksysteem

* vluchtwegplattegrond

VRAAG BROCHURE: Safety Equipment bv, Bosrand 29, 3121 XA Schiedam. Tel.: 010-4705354 Fax 010-4490137 E-mail: info@safetyequipment.nl Internet: www.safetyequipment.nl

Deze foto van een ‘hogenoodtransparant’ heeft een wat complexe herkomst. De redactie werd door een Groningse tipgever attent gemaakt op een website waarop dit wat onscherpe, maar toch fantastische fotootje te vinden was. De maker van de foto is achterhaald via zijn Britse mailadres. Het is een Fransman die onder het alias ‘Mantasmagorical’ zeer artistieke foto’s publiceert. Voor zover hij zich herinnert, is deze foto (die qua technische kwaliteit flink achterblijft bij zijn ‘normale’ werk) in een Berlijns hotel gemaakt. Dit verlichte noodtransparant is zeker geen standaardproduct. Waarschijnlijk leidt de vluchtroute via de toiletten en maakt het aanvullende onderschrift dat duidelijk. Het kan ook zijn, dat de uitbater van het logement waar het bewuste bord is bevestigd slechts twee vliegen in één klap wilde slaan. Als de toiletten toevallig in dezelfde richting liggen als de nooduitgang, kan het bordje immers meteen aangeven waar men voor de écht hoge nood heen moet. De redactie beseft dat de cadeaubon in Frankrijk mogelijk moeilijk inwisselbaar is. Zij bezint zich op een cyberspace georiënteerd alternatief voor Mantasmagorical.

Overzicht adverteerders Rosier bedrijfshulpverlening Laerdal Presafe B&V Bedrijfshulpverlening Haagen Fire Training Products Safety Control Safety Equipment Mediscore Omikron Europe Deﬁbrion

pagina 02 24 24 38 38 44 58 59 59 60

Één leverancier: win tijd en geld

Nemen uw inkoopwerkzaamheden te veel tijd in beslag en zou u het liefst bij één leverancier willen bestellen? MediScore heeft alles op BHV en medisch vlak in huis zoals: • verbandmiddelen en verbandtrommels • medicijnen en vaccins • instrumenten en reddingsmaterialen • reanimatiepoppen en (trainer-)AED’s • Water-Jel brandwondenmiddel en PAX-tassen

Topkwaliteit tegen scherpe prijzen MediScore is een groothandel in (para-)medische en farmaceutische artikelen met jarenlange deskundigheid en ervaring. Wij zijn bijvoorbeeld hoofdimporteur van Water-Jel en PAX. Deze twee merken zijn representatief voor onze hoge kwaliteit, service en scherpe prijzen.

Interesse? Neem vrijblijvend contact met ons op of stuur een e-mail met uw gegevens en de vermelding “Één leverancier” naar verkoop@mediscore.nl. Als dank voor u reactie ontvangt u gratis een leuke sleutelhanger met een beademingsdoekje & handschoenen in de vorm van een rugzakje. Bij uw eerste bestelling ontvangt u eenmalig 10% korting. Bezoek www.mediscore.nl voor meer informatie en de leveringsvoorwaarden. Geneesmiddelen worden geleverd via Apotheek Lagaay International.

Groots in Medische Hulpmiddelen Galvanistraat 136 - 3029 AD Rotterdam - Tel: 010 – 420 91 55 - Fax: 010 – 456 02 42 - www.mediscore.nl - info@mediscore.nl

BHV OPROEPSYSTEMEN Veelzijdig Met een Omikron CallHelp 400 oproepsysteem kunt u uw BHV'ers individueel, in groepen of collectief oproepen. De piepers kunnen piepen en/of trillen. De zender kan worden aangesloten op de brandmeldcentrale, noodknoppen, spreekkameralarm, handzenders en dergelijke. Steunzenders Omikron CallHelp 400 systemen werken met draadloze steunzenders. Iedere steunzender vergroot het zendbereik met 300 meter (in open veld) of 3 etages (in bebouwing). Er kunnen maximaal 99 steunzenders in een systeem opgenomen worden, hetgeen een zendbereik oplevert van 30 kilometer resp. 300 etages. Betrouwbaar Systemen die met steunzenders werken zijn betrouwbaarder dan systemen die niet met steunzenders werken. Een obstakel (denk aan liftschachten e.d.) wordt aan de achterzijde immers “belicht” door één of meer steunzenders. Zo kunnen ook de moeilijkste plaatsen, zoals kelders en brandwerende archiefruimtes, dekkend gemaakt worden.

on is ikr 00 s Om 4 loo m De lHelpraad stee y l Ca een doeps r op

ka het z 99 n metendb ste m ere w un axi ik ver ord zendemaal gro en rs ot. BHV

Voordelig De Omikron CallHelp 400 is niet alleen zeer betrouwbaar en bedrijfszeker, hij is ook de voordeligste. Bovendien zijn er geen installatiekosten, alles wat u nodig heeft zijn stopcontacten. Omikron Europe B.V.

BHV OPROEPSYSTEMEN

Kolenbranderstraat 20d • 2984 AT Ridderkerk Tel.: 0180 417 011 • Fax: 0180 461 213 E-mail: info@omikron-europe.com • www.omikron-europe.com

BHV