Vakblad Veiligheid 41 - Tweede kwartaal 2010 by NIBHV, VAKBLAD VEILIGHEID

VAKBLAD VOOR BEDRIJFSHULPVERLENING | tweede kwartaal 2010

Veilig en verantwoord hijsen Veiligheid in voetbalstadion BHV in ziekenhuis en kasteel Olympische arbeidsveiligheid Opleiders belichten basiscursus

Voor woord

Inhoud Mammoet minimaliseert risico’s zo veel mogelijk

Veilig en verantwoord hijsen

Bedrijfshulpverlening bij PSV

Veiligheid in een voetbalstadion

RampZalig

Column

Dagelijks duizend patiënten en bezoekers aanwezig In het vorige nummer is uitgebreid stil gestaan bij

Ontruiming Slotervaartziekenhuis

Misvattingen over brandweerregels weersproken

het ongeval met een torenkraan in de zomer van 2008. Doordat de torenkraan bezweek, kwam de kraanmachinist om het leven. In deze VEILIGHEID staat een artikel over veilig

Olympische organisatie Vancouver omarmde Health & Safety

en verantwoord hijsen. Het verplaatsen van vrij

Arbeidsveiligheid aan Olympisch front

Nieuws

Draadloos oproepsysteem altijd inzetbaar

Bedrijfshulpverlening in Kasteel De Vanenburg

Meer licht op de werkplek

hangende lasten ofwel verticaal transport is een zeer risicovolle bezigheid. Om ongelukken te voorkomen is het van het grootste belang dat het met de grootste zorg wordt uitgevoerd. Ondanks uitgebreide veiligheidsvoorschriften en veiligheidsmaatregelen gaat het soms toch mis. En helaas niet alleen in de hijsbranche. Overal blijven arbeidsongevallen plaatsvinden. Het is al vaker gezegd. De bedrijfshulpverlening

Opleider hamert op leveren van kwaliteit

komt pas in actie nadat een ongeval heeft

“Bij opleiden hoort ook verhogen van veiligheidsbewustzijn.”

Ontsnappen uit een afgesloten auto

NIBHV Nieuws

Koninklijke Utermöhlen: 130 jaar medische hulpmiddelen

Arbeid in beeld

Opleiders over ervaringen Basiscursus nieuwe stijl

ONveiligheid

plaatsgevonden. Dus bij voorkeur nooit. Preventieve veiligheidsmaatregelen helpen mee de veiligheid in een bedrijf te verhogen. Volgens de nieuwe Arbowet is de werkgever verplicht het personeel voor te lichten over de veiligheid in het bedrijf. Regelmatige voorlichting biedt een goede mogelijkheid om het aantal ongevallen zoveel mogelijk te beperken. Hoe minder de bedrijfshulpverleners hebben te doen, hoe beter.

Jan Wolter Ouwehand, directeur NIBHV

NIBHV-VEILIGHEID is een uitgave van:

REDACTIE

ABONNEMENTEN b 35,40, inclusief btw,

ADVERTENTIEVERKOOP

Nederlands Instituut voor Bedrijfshulpverlening (NIBHV) Hoofdweg 240, 3067 GJ Rotterdam Postbus 8714, 3009 AS Rotterdam Tel: 010 - 289 28 88 Fax: 010 - 289 28 80 E-mail: bhv@nibhv.nl

Marcel Captijn (MC), Jolanda de Haas (JdH), Ronald Simonis (RS) en Jan Kooijman (JK), tevens eindredactie. De redactie en het NIBHV besteden de grootst mogelijke zorg aan de inhoud van dit tijdschrift maar aanvaarden geen aansprakelijkheid voor eventuele inhoudelijke fouten.

per kalenderjaar. Het abonnement wordt aangegaan per kalenderjaar. Als u het abonnement wilt opzeggen dan dient u dit schriftelijk vóór 1 november van het komende kalenderjaar te doen. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

Bureau Van Vliet B.V., Robert Mondelaars Postbus 20 2040 AA Zandvoort Tel: 023 - 5714745 Fax: 023 - 5717680 E-mail: r.mondelaars@bureauvanvliet.com Internet: www.bureauvanvliet.com

REDACTIECOMMISSIE

VORMGEVING EN DRUK

J.W.J.G. Ouwehand, J.C.M. de Haas en R. Simonis.

Coers & Roest ontwerpers bno/drukkers, Arnhem NIBHV-VEILIGHEID verschijnt ieder kwartaal.

Voor abonnementen, reacties, ingezonden brieven, informatie en/of productnieuws: NIBHV, Postbus 8714, 3009 AS Rotterdam Tel: 010 - 2892888 Fax: 010 - 2892880, E-mail: bhv@nibhv.nl

Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming worden verveelvoudigd, gepubliceerd of opgeslagen in een gegevensbestand. Overname van artikelen na overleg met uitgever en betrokken auteur/ fotograaf. Aan de inhoud van deze uitgave mogen geen rechten worden ontleend. ISSN 1568-3699

Mammoet minimaliseert risico’s zo veel mogelijk

Veilig en verantwoord hijsen Hijsen is het verplaatsen van vrij hangende lasten ofwel verticaal transport. Het is en blijft een risicovolle bezigheid. In het vorige nummer van VEILIGHEID werd een noodlottig ongeval met een torenkraan in Rotterdam belicht. Nu aandacht voor preventiemaatregelen bij de tot de verbeelding sprekende activiteit hijsen.

Mammoetvestiging in Assen.

Senior Safety Expert Ronald Hordijk.

Als het om zeer zware lasten gaat -zó zwaar

eens het terrein op. Iedere werknemer hier

dat verplaatsen bijna niet meer mogelijk

beschikt dus over het VCA-basisdiploma en

lijkt-, blijkt hijsen transportspecialist

alle leidinggevenden over VOL-VCA. Dat is

Mammoet daar tóch de juiste middelen

een prachtige basis, maar natuurlijk lang

en expertise voor in huis te hebben. In

niet genoeg.”

Nederland, maar ook aan de andere kant van de aardbol. Desnoods worden de middelen in tientallen of honderden containers

“Wij werken veel in de petrochemie en daar is het hebben van een VCA-bedrijfscertiﬁcaat onontbeerlijk.”

verpakt en in den vreemde opgebouwd tot een hijskraan die de klus gaat klaren.

de wereldwijde activiteiten verschijnt het

Voor een kraandrijver is tevens het hijsbewijs verplicht. Mag hij er vervolgens overal mee werken?

bedrijfsblad ‘Mammoet World’ in het Engels.

Ronald Hordijk: “Nee, er zijn veel verschil-

Net als het grootste deel van de Nederlandse

lende typen kranen met verschillende

documenten, ook die op het gebied van vei-

deskundigheidsbewijzen. Intern maken we

ligheid. VEILIGHEID is natuurlijk in het bij-

ook onderscheid in het tonnage: wij hebben

zonder geïnteresseerd in veiligheid, gezond-

kranen van 30 ton tot 5000 ton.

heid en milieu. SHE-Q in het Engels: Safety,

Het hijsbewijs (deskundigheidsbewijs van

Health, Environment en Quality. Mammoet

de Stichting Toezicht Certificatie Verticaal

sprak met Ronald Hordijk, Senior Safety

Transport, zie ook kadertekst, red.) is te

Expert, standplaats Schiedam. Zijn collega

beschouwen als een basis voor een bepaald

Arjan Koops, Safety Officer van Mammoet

soort kraan. Een machinist doet examen

Noord in Assen, is gastheer. Samen zijn de

op een ‘dertigtonnertje’, een ‘handzaam

heren goed voor vijfenveertig jaar ervaring

machientje’. In principe mag hij dan ook op

Het hoofdkantoor van Mammoet Holding B.V. bevindt zich in Schiedam. Vanwege

met veilig hijsen.

Hoe staat Mammoet tegenover VCA?

Hijsbewijs = TCVT persoonscertiﬁcaat

Ronald Hordijk: “Onze opdrachtgevers

De Stichting Toezicht Certiﬁcatie Verticaal Transport is het door het Ministerie van Sociale

stellen het VCA-certificaat zonder meer

Zaken en Werkgelegenheid erkende aanspreekpunt voor certiﬁcatie van alles wat met hij-

verplicht. Terecht. Wij werken veel in de

sen en heffen te maken heeft. De Stichting stelt normen op voor de keuring van machines

petrochemie en daar is het hebben van een

en schema’s voor de persoonscertiﬁcering van machinisten. Het bedienen van hijskranen

VCA-bedrijfscertificaat onontbeerlijk. Per

met een bedrijfslastmoment van 10 tonmeter (die dus 1000 kg op 10 meter afstand of

april 2010 zijn we ook VCA-Petrochemie

bijvoorbeeld 2000 kg op een ‘vlucht’ van 5 meter neemt) of meer vereist een deskundig-

gecertificeerd. Bij DOW, Esso, Shell, de NAM

heidsbewijs, waarvan enige varianten bestaan, afhankelijk van het type kraan. De gecerti-

en noem maar op, kom je zonder VCA niet

ﬁceerde exameninstellingen examineren volgens de richtlijnen van de stichting TCVT.

NIBHV Veiligheid 41 2010

VCA over hijsen In het kader van hijsen besteedt de theoretische leerstof voor het VCA-diploma aandacht aan veilig toepassen van hijsen hefwerktuigen, hijstoebehoren (voorheen hijsgereedschappen genoemd), werkbakken, algemene gevaren en veiligheidsmaatregelen, eisen aan kranen, takels en hijstoebehoren en aan de deskundigheid van personen. Ook de ‘papieren’ vereisten die met hijswerk samenhangen, zoals werkvergunningen, deskundigheidsbewijs en registratieboekje van de machinist en documenten bij kranen en hijsgereedschappen moeten bij een examenkandidaat bekend zijn. De kennis van de internationale handen armseinen maakt geen deel meer uit van de examenstof.

deze kraandrijver doorgroeien. Wij zorgen dan voor instructie op een grotere kraan. Een ervaren machinist met het zogenaamde ‘grandfather right’ verricht die instructie. Die kent de kraan als zijn broekzak. Hij besteedt dan natuurlijk vooral aandacht aan alle specifieke zaken die ánders zijn dan bij de kraan waarmee de machinist al heeft gewerkt. Dat kan in anderhalf uur, maar je moet wel zorgen dat het goed gebeurt. We borgen die kennisoverdracht door een zogenaamd handover-formulier. Na de instructie wordt dat getekend door de instructeur, door de kraandrijver die de instructie ontvangt en door de manager. Dat formulier gaat naar de planner. Die verwerkt het in de database waarin al onze personeelsleden staan. Hij weet zo in een handomdraai wie er veilig en verantwoord op welk materieel inzetbaar is.”

Hoe komt Mammoet aan zijn personeel? Ronald Hordijk: “Werven van personeel gaat meestal via advertenties in vakbladen, maar het verloop is slechts gering. Doorgaans begin je als rigger (aanpikker). Jonge mensen die van de vakschool komen. Daarnaast hebben we interne cursussen en een eigen opleidingscentrum in Hoogvliet. We willen

een honderdtonner draaien, mits hij instruc-

zelf bepalen hoe capabel iemand is. Het

tie en onderricht heeft gehad voor die

begint altijd met een algemene introductie-

specifieke kraan. Dat volgt gewoon uit de

cursus. Er komen ook ervaren machinisten

Arbo-wet. Je zou na een week kunnen over-

binnen van andere bedrijven. Vaak willen

stappen op een duizendtonner. Dat is voor

die mensen doorgroeien. Als het voor hen

ons geen optie. Wij willen dat een machinist

ophoudt bij 500 of 1200 ton, dan komen ze

eerst zijn kennis en kunde in de praktijk

bij ons. Bovendien kunnen ze wat van de

bewijst op een dertigtonner. Daarna mag

wereld zien, want we werken bijna overal.”

Als je wereldwijd opereert, heb je te maken met veel verschillende wetgevers. Wat zijn daarvan de consequenties? Ronald Hordijk: “Natuurlijk hebben we overal de lokale regels te volgen. Wij zijn momenteel bijvoorbeeld nieuwe multinormwerkkleding aan het testen, met retroflectie. Het is onmogelijk aan alle eisen ter wereld tegelijk te voldoen zonder onze bedrijfskleur (rood) te verlaten. Regels zijn elders vaak wezenlijk anders. In de V.S. heb ik mijn ogen uitgekeken, toen ik zag dat hijsen met hoogwerkers daar gewoon is toegestaan. Een haak onder de werkbak, houten elektriciteitspaal eronder en met een mannetje in de bak de paal in een gat

Rudi Mulder (links) is best tevreden met de nieuwe werkkleding, rechts Arjan Koops.

laten zakken. Ook in Canada hebben we met alternatieve eisen te maken, op veel punten

Mammoet is wereldwijd de grootste op hijsgebied en zwaar transport. Wat voor eisen stelt dat?

Dat betekende namelijk dat de kraan op

Dus de hardware is tegenwoordig voldoende veilig. Wat kun je verder nog doen?

het punt stond om te kantelen. De eerste

Ronald Hordijk: “Er is vooral winst te

beveiliging die ik me op de kraan kan herin-

behalen in trainingen en acties gericht op

Ronald Hordijk: “Wij willen niet per se de

neren, was de eindafslag. Dat is het gewicht

het gedrag. Verkeerd gedrag blijft de

grootste zijn. Het is vooral belangrijk dat

dat in de top van de kraan om de kabel zit.

voornaamste factor op het gebied van

we op veiligheidsgebied een voorsprong

Dat zorgt er via een schakelaar voor dat de

ongevalsoorzaken. Zo hebben wij momenteel

behouden. De klant wil niet alleen kwa-

lier stopt, als de haak vlakbij het hoogste

de cursus ‘Leadership in the field’ lopen,

liteit, maar ook veiligheid. Je wordt daar

punt is. Als die afslag er niet zou zijn, kun

die verplicht is voor alle leidinggevenden.

steeds vaker op afgerekend. In de petroche-

je de giek met je eigen lier kapot trekken.

Daarin zijn communicatie en de zogeheten

mie wordt je safety-performance gemoni-

Daarna kwam de zogenaamde ‘driewinden-

‘soft skills’ speerpunt. Het gaat om het aan-

tord. Als men een negatieve tendens consta-

beveiliging’ (inmiddels tweewindenbevei-

spreken van werknemers, het houden van

teert, kan dat tot financiële consequenties

liging, red.). Daarbij wikkelt de hijskabel

startwerkbesprekingen, toolboxmeetings

leiden. In het geval van een aanhoudend

zich bij het zakken van de last af van de

en het doen van veiligheidsobservaties en

slechte safety performance kan dit zelfs

liertrommel. Hij mag daarbij nooit helemaal

taakrisicoanalyses. Dat zijn vaardigheden

verlies van het contract tot gevolg hebben.

afrollen. Hij zou dan ‘vol’ aan zijn bevesti-

die niet iedereen van nature heeft. Als ik

Dit betekent dus dat Mammoet continue

gingspunt trekken, of zelfs omknikken en

ga observeren, loop ik eerst naar iemand

zelfs flink strenger dan hier.”

kranen niet beveiligd. Je wist dat je moest stoppen als de deur van je cabine dichtviel.

bezig is met het verbeteren van haar veiligheidsprestaties en het faciliteren van haar mensen om veilig te kunnen werken. Dit laatste bijvoorbeeld door aanpassingen aan

“De klant wil niet alleen kwaliteit, maar ook veiligheid. Je wordt daar steeds vaker op afgerekend.”

materieel te doen, waardoor mensen zich op een juiste manier kunnen zekeren bij werk op hoogte.”

omgekeerd oprollen. Of losschieten natuur-

toe en stel ik me netjes voor. Ik vraag of hij

lijk. De ‘driewindenbeveiliging’ zorgde dat

het goed vindt, dat ik zijn bezigheden enige

Wat streef je na, als je veilig wilt hijsen?

er altijd minstens drie wikkelingen op de

tijd volg. Ik spreek dan meteen af, dat ik

trommel achterbleven. De lastmomentbe-

de dingen die ik zie meteen aan hem terug-

Ronald Hordijk: “Op het gebied van machi-

veiliging is misschien wel de belangrijkste

meld. Dat is in de praktijk na vijf of tien

neveiligheid, keuringen en het vastleggen

beveiliging; die voorkomt het kantelen van

minuten. Het gaat om de manier waarop hij

van procedures zijn we wel zo’n beetje aan

de kraan ten gevolge van een te grote last

gereedschap hanteert, om de communicatie

het maximaal haalbare. Daarin is een enor-

of vlucht (horizontale afstand tussen de last

met anderen, om de werkhouding en om de

me ontwikkeling geweest. Vroeger waren

en het hart van de kraan, red.) .”

uitstraling van de persoon. Het leuke is, dat

NIBHV Veiligheid 41 2010

nog over het ‘juist aanslaan van lasten’. Aanpikken is echter niet zo eenvoudig als het lijkt. Stel dat een timmerman op de bouw even een pak hout verplaatst wil hebben. De machinist geeft hem een stel stroppen en de timmerman verdwijnt achter een bouwwerk om zijn last aan te slaan. Als hij het goed doet, rijgt hij de stroppen door en let hij op het zwaartepunt van de last. Maar het gebeurt vaak genoeg dat de last ‘in de broek’ wordt gehangen (beide lussen aan de haak) en dat de kraanmachinist pas ziet dat de last onverantwoord is bevestigd, als hij deze boven de bouw uit ziet komen. Wat moet hij doen? Uit zicht weer laten zakken of heel behoedzaam doorhijsen en afzetten op de bedoelde plaats? Dit soort gevallen mag niet voorkomen. Een opgeleide rigger is in de petrochemie geen discussiepunt meer, in de bouw vindt men dat niet altijd nodig. Als de machinist tevoren aan de timmerman had gevraagd of hij wist hoe de last aan te pikken, dan had hij vast een antwoord teruggekregen in de trant van: ‘Waar zie je me voor aan? Ik heb twintig jaar ervaring (inderdaad: als timmerman, niet als rigger) en ik weet dat best.’ Een uitvoerder op de bouw kan hier een goede rol vervullen. Ik blijf me concentreren op het gedrag. Een machinist die even wegloopt voor een sanitaire stop, terwijl de kraan zichzelf automatisch inpakt (‘opvouwt’ in de transportstand, red.) kan de grootste ongevallen teweeg brengen. Een ander voorbeeld. Zonder melding te doen aan de machinist probeerde een timmerman zijn gevallen hamer van het kraandek te pakken. Helaas zo iemand toch met zijn werk bezig blijft

in toolboxmeetings en anderen aanspreken

is het langs zwenkend contragewicht hem

en bijna direct al vergeten is dat ik sta te

op hun handelen. Het beïnvloeden van het

noodlottig geworden. Dat had niet gehoe-

kijken. Bij de terugkoppeling stel ik vooral

gedrag doen we ook via wereldwijde veilig-

ven.”

vragen, in de trant van ‘hoe zou je zelf wil-

heidsacties. Vorig jaar hadden we de actie

len dat je handelt’? De persoon zelf weet

‘Hands and Feet’, omdat die ledematen het

het vaak veel beter te vertellen dan jij en

meeste gevaar lopen tijdens het werk. Zo

Dus ook de aanpikker is van groot belang.

je laat mensen in hun waarde. Soms moet

hebben we ook de LMRA (Laatste Minuut

Ronald Hordijk: “Zeker. Soms laat de rigger

je het op het sociale vlak trekken. Als er

Risico Analyse) via een actie onder de aan-

bij het afzetten de hijsbanden klem komen

iemand heeft staan slijpen zonder bril, dan

dacht gebracht.”

onder de last en gooit dan één kant van de band los. De machinist wordt dan geacht de

is een vertaling naar de thuissituatie vaak

Wat is het grootste gevaar bij het hijsen?

banden met de kraan onder de last vandaan

beeld. Men moet ook zijn broeders hoeder

Ronald Hordijk: “Er zijn vele gevaren, maar

last uit zijn zicht moet worden geplaatst.

zijn. Ook de collega’s hebben een thuis-

waar het snel fout kan gaan, is bij het

Een paar balken om de last op af te zetten

situatie. Men moet ervaringen bespreken

aanslaan van lasten. VCA heeft het alleen

zouden uitkomst hebben geboden.”

heel effectief. Je vrouw met maar één oog kunnen aankijken, is een behoorlijk schrik-

te trekken. Soms ziet hij dat niet, als de

Keuringsregime kranen, de 2:2:2-regeling Kranen worden voorzien van een CE-markering. Dat is een zorg van de fabrikant of importeur. Meestal is dat een ‘typegoedkeuring’, die dus voor een hele serie identieke kranen geldig is. Een dergelijke kraan moet in het tweede jaar door een gecertiﬁceerde onafhankelijke instelling worden gekeurd. In het derde jaar mag het een deskundige zijn die de inspectie verricht (deze kan in dienst zijn van het kraanbedrijf zelf), en vervolgens weer door de onafhankelijke gecertiﬁceerde keurder, enzovoorts (2:2:2). Voor hijsmiddelen (toebehoren) is volgens de wet een jaarlijkse inspectie voldoende. De vroegere vierjaarlijkse beproeving is, sinds kettingwerk niet meer gegloeid wordt, niet langer verplicht.

Arjan Koops: “Ja, of erger. De rigger (die

kracht drie moeten stoppen. De windlast

bedoelde. Dat is bij ons gewoon de arm

zich dus eigenlijk niet eens zo mag noe-

kan dan al te groot zijn. In bepaalde andere

gestrekt en de duim omhoog.” (MC)

men) gebruikt een eindloze hijsband als een

situaties, bij een lage kraan, een kleine

‘enkele ring’ om de last heen en laat dan

vlucht en een last met een klein oppervlak

Zie ook:

de last ergens plaatsen. De band kan er dan

hoeft zelfs windkracht acht geen probleem

www.mammoettrainingcenter.com,

niet meer af zonder hem door te snijden.

te zijn. O ja, ik noem nog de internationale

www.mammoet.com,

Soms moet je mensen dus uitleggen, dat ze

handen armseinen. Het zou fantastisch

www.verticaaltransport.nl (= branche-

dergelijke banden dubbel moeten gebruiken.

zijn, als ze terugkwamen in het VCA-boek,

vereniging kraanverhuurders vvt),

Een goede rigger pluk je in elk geval niet

want ik vind ze onmisbaar bij het hijsen.

www.aboma.nl (= gecertificeerd keurings-

zomaar uit de bouw.”

Ze voorkomen veel communicatieproblemen

bedrijf voor onder andere kranen), Arbo-

met anderstaligen. Ik heb zelf eens met

Informatieblad 17: ‘Hijs- en hefmiddelen’,

En de middelen moeten deugdelijk zijn.

open mond staan kijken naar een Duitse

Arbouw Advies ‘Werken met torenkranen

Arjan Koops: “We gebruiken natuurlijk

rigger die zich met zijn hand in de nek

en mobiele kranen’.

alleen gecertificeerd materiaal. Als spullen

sloeg. ‘Necke auf!’ riep hij, ter verduidelij-

niet meer deugen dan moet je zorgen dat

king. Later begreep ik dat hij ‘optoppen’

ze definitief onbruikbaar zijn. We snijden een afgekeurde hijsband rigoureus door of snijden de lussen los, voordat die in de container verdwijnt. Alleen dan weet je zeker dat er niet een ander is, die denkt dat hij er nog wat mee kan. Stel je voor dat er ergens een ongeval gebeurt, omdat er een afgekeurde hijsband van ons wordt gebruikt.”

Is Mammoet gelukkig met de inhoud van de VCA-opleiding? Ronald Hordijk: “Ja, als basis wel. Als specialist vind ik natuurlijk dat onze specifieke onderwerpen wat aangevuld zouden kunnen worden. VCA blijft een breed en zeer algemeen pakket, dat daardoor soms niet voldoende uitleg geeft en zelfs hier en daar incorrect is. Neem de algemene regel dat hijsen verboden is boven windkracht zes. Dat is niet juist. Het is afhankelijk van de kraan en van de soort last. Je moet de

Verhogen van een verbindingstoren in Amsterdam

instructie van de fabrikant volgen. Er zijn

met een terreinwaaardige moniele kraan die een

bezig mt het installeren van een windturbine.

maximale hoogte van 182 meter bereikt.

Voorbeeld van hijswerk waarbij de windlast al bij

zelfs kranen die met bijvoorbeeld een rotor van een windmolen aan de haak al bij windNIBHV Veiligheid 41 2010

Mobiele zgn. superliftkraan, type LTM 1400,

windkracht 3 te groot kan worden.

Flinke rookontwikkeling bij de brand van 1 september 2009.

Over enkele dagen gaat de bal rollen op het WK voetbal in Zuid-Afrika. Misschien volgt over een paar jaar een WK in Nederland en België. VEILIGHEID wilde weten hoe zaken als veiligheid en bedrijfshulpverlening in een groot en modern voetbalstadion zijn geregeld. Dus werd een bezoek gebracht aan het Philips Stadion in Eindhoven. Daar is gesproken met diverse hulpverleners.

Bedrijfshulpverlening bij PSV

Veiligheid in een

voetbalstadion Frank Wijnveld is Manager Stadion,

ten, zoals die in elk kantoorgebouw kunnen

Veiligheid & Operations bij de voetbalver-

voorkomen. Overigens zijn er overdag nog

eniging PSV. Hij heeft zijn onderkomen in

veel andere bedrijvigheden in het stadion,

de catacomben van het Philips Stadion. Hij

zoals rondleidingen en winkel- en restau-

verblijft in een sportief kantoor, vol inge-

rantactiviteiten. Ook vormt het stadion

lijste shirts met handtekeningen, voetbal-

regelmatig het toneel van personeelsfees-

foto’s en ‘voetbalsouvenirs’.

ten, workshops, congressen en vergaderin-

Onmiddellijk dient de vraag zich aan in hoe-

gen. Wij beschikken voor onze BHV’ers over

verre een Betaald Voetbal Organisatie is te

alle standaardhulpmiddelen, zoals slanghas-

vergelijken met een ‘gewoon’ bedrijf.

pels, brandblussers, verbandtrommels, hesjes

Frank Wijnveld: “Veel mensen weten niet

en portofoons. Verder is er een BHV-plan en

dat er naast de spelersselectie en de tech-

een Calamiteitenplan, een brandmeldinstal-

nische en medische staf achter de schermen

latie met rechtstreekse doormelding (zonder

een heleboel betaalde krachten werken. PSV

vertraging) naar de regionale alarmcentrale,

n.v. heeft 180 medewerkers in dienst, van

een noodverlichtingsinstallatie en een

wie ‘slechts’ zeventig voetballers en staf

viertal AED’s, strategisch verdeeld over het

(bron en copyright: Mijn PSV DNA, Aatjan Renders/

zijn. Daarnaast zijn er 85 medewerkers in

stadion. Tijdens onze evenementen hebben

Uitgeverij De Boekenmaker)

het stadion werkzaam, in functies uiteen-

we natuurlijk te maken met meer en grotere

lopend van directie en management tot en

restrisico’s. Meestal gaat het dan om voet-

met technische dienst en kaartverkoop. Nog

balwedstrijden van PSV voor de Nederlandse

eens 25 mensen werken op ons trainings-

competitie, voor de Nederlandse beker of

complex, De Herdgang. PSV is dus een groot

voor Europese toernooien. Daarnaast is

bedrijf met een jaaromzet van ongeveer 75

bijna elk jaar het ‘Oranje’ elftal een keer

miljoen euro. Uiteraard moeten ook wij aan

te gast en zingt Guus Meeuwis in juni vier

de eisen van de Arbo-wet voldoen.”

dagen lang de pannen van het dak.”

De vier ‘brancardiers’ van het veld.

BHV en evenementen Op het gebied van veiligheid en bedrijfshulpverlening brengt Frank Wijnveld direct

“Tijdens evenementen worden een paar honderd professionele vrijwilligers ingezet om de veiligheid van de bezoeker te bewaken.”

een onderscheid aan tussen de organisatie tijdens kantoortijd en de organisatie tijdens evenementen. Wijnveld: “Tijdens kantoortij-

Veilige omgeving

den, die bij ons niet standaard van 9 tot 5

Volgens Frank Wijnveld zijn tijdens derge-

zijn, beschikken wij over voldoende BHV’ers.

lijke evenementen meestal meer dan 30.000

Er zijn 25 medewerkers allround opgeleid.

bezoekers aanwezig. “Totaal passeren jaar-

Zij zijn inzetbaar bij alle ‘normale’ inciden-

lijks bijna een miljoen gasten onze poorten.

NIBHV Veiligheid 41 2010

De tribunebrand op 1 september 2009, ontstaan tijdens laswerkzaamheden overdag.

Zij willen in een veilige omgeving genieten

van de KNVB en de politie. Ook bij een

maken wij daarvan geen probleem. Andere

van een voetbalwedstrijd, een popconcert

onverhoopte brand kan direct handelend

letsels zijn het gevolg van struikelen of val-

of een ander evenement. Dat redden we

worden opgetreden door de minimaal acht

len op de tribunes of de trappen, maar ook

niet met de eerder door mij genoemde 25

aanwezige brandwachten. Verder staan er

van verbranding door hete vloeistoffen bij

BHV’ers en de circa honderd ingehuurde

ongeveer vijftig eerste hulpverleners paraat.

cateringmedewerkers. Een verkeerde pass

particuliere beveiligers. Tijdens evene-

In koppels verdeeld over alle stadionvak-

op het veld kan een bezoeker hoofdpijn of

menten worden daarom een paar honderd

ken voor het geval iemand onwel wordt

hoofdletsel opleveren. Met de vele duizen-

professionele vrijwilligers ingezet om de

of letsel oploopt. De eerste hulpverleners

den bezoekers hebben we altijd wel een

veiligheid van de bezoekers te bewaken.

worden standaard ondersteund door twee

keer te maken met een plotselinge ziekte

Totaal zijn er rond een wedstrijd van PSV

stadionartsen en twee ambulanceteams en

of onwel wording. Voorts gaan er altijd een

ongeveer achthonderd personen actief in

er is altijd een geneeskundig officier van

paar eerste hulpverleners mee naar uitwed-

het hele stadioncomplex. Een veilig evene-

dienst (OVDg) aanwezig. Kortom, het is een

strijden, zowel binnen als buiten Nederland.

ment begint overigens al bij de verkeers- en

benadering vanuit Basic Life Support (BLS)

Zij zijn er voor hulpverlening tijdens de

servicemedewerkers die de bezoeker buiten

in combinatie met Advanced Life Support

busreis en tijdens de wedstrijd. Bij concer-

het stadion tegenkomt. Hun vriendelijke,

(ALS).”

ten leveren alcohol, warmte of gedrang nog wel eens problemen op. Gelukkig komen

maar ook consequente houding voorkomt

al veel onnodige problemen. Wij benaderen

Eerste hulpverlening

hondenbeten van politiehonden tegen-

veiligheid namelijk primair vanuit een ser-

Jan Pero is tijdens evenementen bij PSV

woordig niet meer voor, want deze worden

vicegedachte. Net als een rommelige werk-

verantwoordelijk voor de coördinatie van de

niet meer ingezet. Ernstige snijletsels aan

plek extra rommel aantrekt, zal een prettige

eerste hulpverlening.

handen en armen door de ‘concertina’ (prik-

stadionomgeving bijvoorbeeld deëscalerend

Op de vraag aan hem wat veel voorkomende

keldraad voorzien van een soort mesjes,

werken op de supporter of concertbezoe-

letsels zijn, antwoordt hij: “Het begint al

red.) op de hoge hekken rond het veld

ker. Eenmaal binnen in het stadion komt

met bezoekers die thuis of onderweg een

behoren eveneens tot het verleden, sinds

de bezoeker een van de circa vierhonderd

klein letsel of lichte blessure hebben opge-

PSV is overgegaan op lage hekjes met hoge

stewards tegen die hem verwijzen naar het

lopen. Ze weten dat hier in het stadion

boetes voor supporters die onbevoegd het

juiste tribunevak, maar hem ook zonodig

veel deskundige hulp aanwezig is en komen

veld betreden. Ten slotte vindt er bijna elk

kunnen fouilleren. Daarvoor hebben zij een

dan voor de wedstrijd even bij ons langs.

jaar wel een reanimatie plaats. Opvallend is

speciale opleiding gehad, met medewerking

Vanuit onze servicegedachte geredeneerd

dat dit meestal vlak vóór en niet tijdens de

Na de brand van 1 september 2009 treedt direct het BHV-plan in werking.

wedstrijd gebeurt. Mogelijk omdat bezoekers

Materialen en hulpmiddelen

soms gehaast en/of gespannen arriveren en

In het stadion zijn vele materialen en

ziekte kan via het portofoonnetwerk een

dan in de drukte een hartstilstand oplopen.

hulpmiddelen beschikbaar. Jan Pero ver-

stadionarts en/of ambulanceteam direct

Eigenlijk heeft een slachtoffer geluk dat het

volgt: “Elk van onze circa vijftig eerste

worden gealarmeerd, waarna de behandeling

hier gebeurt, want bijna nergens is zoveel

hulpverleners beschikt over een compleet

snel wordt overgenomen. Natuurlijk maken

hulp en materiaal beschikbaar. Binnen een

kledingpakket. Ieder heeft een uitgebreide

we ook gebruik van de vier AED’s van het

minuut is één van onze koppels van eerste

verbandtas bij zich, geschikt voor vrijwel

stadion, die wij tijdens evenementen strate-

Bij ernstig of bijzonder letsel of plotselinge

gisch verdelen onder de eerste hulpkoppels op de vier tribunezijdes. Verder zijn er acht kuipbrancards, waarvan er twee worden

“Een slachtoffer heeft eigenlijk geluk dat hem in het stadion iets overkomt, want bijna nergens is zoveel hulp en materiaal beschikbaar.”

gebruikt door onze vier ‘brancardiers’ op het veld, want ook daar kan het mis gaan met de voetballers of de officials. Zij ondersteunen de verzorgers en clubartsen bij het ter plaatse verlenen van eerste hulp of ze dra-

hulpverleners ter plaatse om de reanimatie

alle voorkomende letsels op en rond de

gen het slachtoffer naar de kant of naar de

te starten. Ook wordt direct de dichtstbij-

tribunes. Het zijn allemaal vrijwilligers, al

kleedruimte voor verdere behandeling.”

zijnde AED door een collega hulpverlener

jarenlang gediplomeerd en ervaren in het

naar de plaats van het incident gebracht.

verlenen van eerste hulp. Elk koppel is

Brandbestrijding

Zo kan altijd (ruim) binnen de zes minuten

uitgerust met een portofoon voor commu-

Ter bestrijding van een beginnende brand in

gestart worden met een defibrillatie. Binnen

nicatie met de centrale post. We beschik-

het stadion zijn tijdens evenementen altijd

twee á drie minuten arriveert ook één van

ken daarbij over een eigen kanaal en een

minimaal acht brandwachten aanwezig.

de parate ambulanceteams met alle hulp-

steunzender in het stadion. Dan zijn er nog

Hans van Dijk is één van de totaal twaalf

middelen en medicatie. De realiteit is dat

vier eerste hulpruimtes verdeeld over het

brandwachten. Zij zijn allen vrijwilliger met

het ondanks onze inzet soms toch nog mis

stadion. Iedere eerste hulpruimte is perma-

een professionele achtergrond bij een brand-

gaat, maar het slachtoffer heeft dan wel een

nent bemand door twee eerste hulpverleners

weerkorps in de regio.

maximale kans gehad!”

en uitgerust met veel extra eerste hulpmid-

Hoe ziet een bluspoging in een stadion er in

delen, medicijnen en medische apparatuur.

de praktijk uit? Hans van Dijk: “Natuurlijk

NIBHV Veiligheid 41 2010

wordt dan geprobeerd de brand te blus-

brandmelding is, dan horen we dat direct

Met watertrekkers en waterzuigers is de

sen met de aanwezige kleine blusmiddelen,

via de portofoon vanuit de centrale post.

boel opgeruimd. Verder staan we natuurlijk

net als een BHV’er dat doet bij een ander

Het dichtstbijzijnde koppel gaat de melding

ook paraat bij andere evenementen in het

bedrijf. Maar minstens zo belangrijk is dat

dan controleren, waarbij de andere kop-

stadion, zoals het jaarlijkse concert van

wij al ruim vóór aanvang van de wedstrijd

pels zich voorbereiden op de komst van de

Guus Meeuwis. Daarbij wordt het veld zelf

preventief controleren op mogelijk onveilige

inmiddels gealarmeerde brandweer. Zo wor-

gecontroleerd, dat dan is omgetoverd tot

situaties op de tribunes en de promenades

den de stijgleidingen alvast gevuld en wordt

een heuse concertvloer. Ook op het podium

en in de catacomben en de vele catering-

de brandweer op één van de vaste punten

en achter de coulissen wordt alles gecheckt.

ruimtes. Gestart wordt bij de hekken langs

opgevangen en gegidst via de aanvalsroute

Dit stadion is naar mijn mening qua brand-

het veld, om daarna in koppels alle verdie-

die ondertussen is vrijgemaakt door onze

veiligheid één van de beste bedrijven in de

pingen langs te gaan. Gang voor gang en

stewards. Laatst hadden we nog een derge-

regio.”

ruimte voor ruimte. Daarbij worden onder

lijke melding vlak voor de wedstrijd in één

andere de blusmiddelen, nooduitgangen,

van de businesslounges. Al onze procedures

Ontruiming

vluchtwegen, noodverlichting en de sluiting

traden direct in werking. Gelukkig bleek

Ondanks alle voorzorgen en veiligheids-

van de compartimenteringdeuren gecontro-

de melding ‘vals’ te zijn als gevolg van

maatregelen kan het natuurlijk toch een

leerd. In de cateringruimtes kijken we spe-

stoomvorming. Er is toen via de CPA door-

keer mis gaan. Hoofdsteward Riny Pasmans

cifiek naar de aanwezigheid van blusdekens

gegeven dat de brandweer de sirene en het

geeft aan hoe er wordt gehandeld in een vol

en deksels bij de frituurpannen. Eventuele

zwaailicht uit kon zetten. Overigens ver-

stadion, als er onverhoopt toch een brand

gebreken worden zo mogelijk direct verhol-

richten we net als de brandweer nog andere

of een andere calamiteit mocht ontstaan,

pen of anders genoteerd voor de technische

repressieve taken. Zo is er vorig seizoen

waardoor een ontruiming uit voorzorg nood-

dienst van PSV. Zo wordt het restrisico

nog assistentie verleend na een gesprongen

zakelijk is. Hij legt de ontruimingsprocedure

van brand zoveel mogelijk beperkt. Als er

waterleiding in de gang bij de kleedkamers.

uit aan de hand van een voorbeeld uit de

tijdens een wedstrijd een (automatische)

Er stond daar een paar centimeter water.

praktijk.

(bron: PSV MEDIA)

Stadion omgebouwd tot concertzaal.

(bron: PSV MEDIA)

Riny Pasmans: “Tijdens de wedstrijd PSV-

den gebracht. Toen is direct de brandweer

Frank Wijnveld: “Intern met onze veilig-

Vitesse op 15 september 2007 raakte één

gealarmeerd en tegelijkertijd het volledige

heidscoördinatoren en extern met onze

van de vier grote videoschermen in brand.

stadion ontruimd. Daartoe is een aantal

partners van de gemeente en de veiligheids-

Dat ging met een fikse rookontwikkeling

van onze eigen BHV’ers aangewezen als

regio. Tevens is er voor elke wedstrijd of

gepaard. Onze centrale post heeft opdracht

ontruimingsleider. Deze ontruimingsleiders

evenement een operationele veiligheids-

gegeven tot ontruiming van het bovenlig-

beginnen na het horen van de ‘slow-whoop’

meeting met alle betrokkenen. En tijdens

gende tribunedeel. Die opdracht gaat via

of de gecodeerde boodschap via de intercom

elk evenement is een ‘commandopost’

de portofoon naar de betreffende teamchef.

direct met het vegen en controleren van al

centraal in het stadion bemand met tien

Deze teamchef laat zijn stewards dan direct

onze eigen ruimtes. Daarnaast hebben wij

personen, van waaruit alle groepen worden

de tribune leeg ‘vegen’. Overigens geldt in

vaste afspraken met alle medebewoners van

aangestuurd. Dus zowel de stewards als de

een dergelijke situatie automatisch een

het stadion. Het gaat daarbij onder andere

eerste hulpverleners, als de brandwach-

radiostilte voor de overige stewardteams. Zo

om winkels, een reisbureau, een sportschool

ten, maar ook de beveiliging en de politie.

wordt de communicatie tijdens calamiteiten

en nog enkele kantoororganisaties met

Zo zijn we optimaal geprepareerd om de

niet onnodig verstoord. Indien nodig kan

totaal rond de honderd medewerkers. In het

veiligheid van onze bezoekers te kun-

wel worden overgeschakeld naar een ander

BHV-plan van het stadion zijn de samen-

nen beschermen. Ondanks het feit dat het

kanaal. Nadat de brand was geblust en de

werkingsafspraken duidelijk vastgelegd. De

oefenen van grote calamiteiten natuurlijk

rookontwikkeling voldoende was opgelost,

bedrijfsleiders (of hun vervangers) van al

erg lastig is (het is duur en vaak niet rea-

konden de supporters snel terug naar hun

onze medebewoners zijn ontruimingsleider

listisch) wordt er toch elke paar jaar een

plaats. Mocht een ontruiming van de onder-

en hebben tijdens een ontruiming als hoofd-

grote interdisciplinaire rampenoefening

ste ring ooit noodzakelijk zijn, dan staat

taak om alle aanwezige personen in hun

georganiseerd. Bovendien gebruiken we een

er ook een stewardteam paraat dat de vele

bedrijf mee te nemen naar één van de vier

virtueel systeem (software, red.), waarmee

mindervalide supporters kan begeleiden

vaste verzamelplaatsen en zich dan bij het

het operationeel management verschillende

richting de nooduitgangen.”

calamiteitenteam af te melden.”

scenario’s kan oefenen of ‘doorrekenen’. Het is vergelijkbaar met de tegenwoordig

Frank Wijnveld vult aan: “Ook op andere tijdstippen kan het misgaan. Op 1 septem-

Topsport

in de BHV-wereld gebruikelijke ‘table-top-

ber vorig jaar vatte een bundel kabels in

Tot besluit laat Frank Wijnveld nog weten

oefening’. Dus niet alleen op het veld, maar

een kabelgoot vlam, tijdens laswerkzaamhe-

dat het goed is om te vermelden, dat er op

ook achter de schermen wordt topsport

den overdag op één van de tribunes. Daarbij

beleidsmatig niveau elke week een intern

beoefend. We leggen de lat qua veiligheid

kon de brand niet met de beschikbare

én een extern veiligheidsoverleg wordt

erg hoog.” (RS)

kleine blusmiddelen onder controle wor-

belegd.

NIBHV Veiligheid 41 2010

RampZalig NPOEP

PAS OP: GANZE Er zijn gebeurtenissen waarbij een mens zich afvraagt ‘het is niet waar, hoe heeft zoiets kunnen gebeuren’. Merkwaardige zaken vinden soms plaats. Hoe goed de arbeidsomstandigheden en de veiligheid voor de mensen ook geregeld zijn, er kan kennelijk altijd iets fout gaan. De rubriek ‘RampZalig’ bevat korte artikelen, geknipt uit willekeurige kranten. Er wordt melding

Sportlust – Voetbalclub GLANERBRUG ug kan voorlopig niet br ZV uit Glaner ganzenpoep. oorzaak is spelen. De gebruiken en nz ga ende Twintig graz als toilet. De consul de spehet hoofdveld hygiënisch om vindt het niet . “Je moet en m ko en te lat lers in actie ’n veld een denken op zo nvoerder er niet aan aa gt ze ”, en ak sliding te m t de terreinr. Hij meldt da t gedaan ste ee M y ill W ef terste best he knecht zijn ui aren van poep. “Maar ijw vr te ld ve t he g een kruizat om elke da te halen. die is het nu op t on str en nz wagen vol ga n al het gras en die beeste Bovendien et , die de uiter rd oe nv aa op”, aldus de ‘zo groot als en er di de n werpselen va emt. no ’ en ar ig as mooie Havann

gedaan van opmerkelijk onheil dat dagelijks op de loer ligt. Op het werk of privé. Uit het leven gegrepen. Half juni 2010 is de aftrap voor het WK voetbal in Zuid-Afrika. Mede in het kader daarvan staat in deze VEILIGHEID een artikel over Veiligheid in het voetbalstadion. Voetbal maakt heel wat emoties los, waarbij de arbeidsomstandigheden blijkbaar lang niet altijd optimaal zijn.

SPELERS KAAL NA NEDERLAAG Ouagadougou – Elf voetballers van de legerploeg Unio Sportivo uit Burkina Faso hebben een nederlaag moeten bekopen met een kaalgeschoren hoofd en een nachtje cel. De titelverdediger verloor de beslissende wedstrijd om het kampioenschap met 1-0 van hekkensluiter Jeunesse de BoboDiou. “De spelers moeten beseffen dat ze militairen zijn en dat ze voetballen voor het leger”, verklaarde voorzittercommandant Zoumana Traoré zijn ongebruikelijke maatregelen.

Trainer na titel in

ziekenhuis ANDIJK – Het fee st dat slootje na ast het sportde leden van voe tbal- complex gegooid. De club Asonia in Andijk 52-jarige trainer brak vierden na het be halen daarbij dri e ribben. Van van de titel in de vijfde Splunter is waarschijnklasse, is zaterdaga vond lijk op een beregeningsabrupt afgebroken . Niet pomp terech t gekomen. vanwege overlast, maar De speler s hadden die omdat trainer Bram pomp nie t opgemerkt. van Splunter na ar het De oefen meester verziekenhuis moest . De blijft voo rlopig in het spelers hadden de trai- ziekenh uis, omdat tijner ‘als dank’ voo r het dens de da nkbetuiging behaalde kampioen- ook zijn rechterlong schap in een mo is dder- ingeklapt.

Één leverancier: win tijd en geld

Voetbal gaat voor patiënt Nairobi – Een Keniaanse arts heeft een patiënt laten overlijden, omdat hij de finale van de Afrika Cup net iets belangrijker vond. De arts werkt in een ziekenhuis in Kenia en had dienst toen de voetbalwedstrijd tussen Kameroen en Nigeria werd gespeeld. Uitgerekend tijdens dat cruciale duel werd een patiënt binnengebracht. De dokter nam dat voor kennisgeving aan. Hij bleef de wedstrijd op de televisie volgen, totdat het laatste f luitsignaal had geklonken. Voor de patiënt was dat te laat.

ZWEET

SCHOE

NEN M BRUSS OETEN EL – KONIJN balclu D b Cerc e Belgisch EN VER e voe le Oed stinksc t- het JAGEN elem hoene wil m id n de haar v et veld ee voor het elden konijn omzom en me verjage en va graven n t n en van n. de Dat lev gaten in de De konijnen schoenen va aar zweet n ri ert voo r de sp sportvelden hem. Die ho een goede v ekende gevaar ri . e u op. De le e d clubvo rs een groot deze manier t de knaagd nd van orzitte ie al jare tuin. r kree n uit z ren op g ijn mo es-

Nemen uw inkoopwerkzaamheden te veel tijd in beslag en zou u het liefst bij één leverancier willen bestellen? MediScore heeft alles op BHV en medisch vlak in huis zoals: • verbandmiddelen en verbandtrommels • medicijnen en vaccins • instrumenten en reddingsmaterialen • reanimatiepoppen en (trainer-)AED’s • Water-Jel brandwondenmiddel en PAX-tassen

Topkwaliteit tegen scherpe prijzen MediScore is een groothandel in (para-)medische en farmaceutische artikelen met jarenlange deskundigheid en ervaring. Wij zijn bijvoorbeeld hoofdimporteur van Water-Jel en PAX. Deze twee merken zijn representatief voor onze hoge kwaliteit, service en scherpe prijzen.

Interesse? Neem vrijblijvend contact met ons op of stuur een e-mail met uw gegevens en de vermelding “Één leverancier” naar verkoop@mediscore.nl. Als dank voor u reactie ontvangt u gratis een leuke sleutelhanger met een beademingsdoekje & handschoenen in de vorm van een rugzakje. Bij uw eerste bestelling ontvangt u eenmalig 10% korting. Bezoek www.mediscore.nl voor meer informatie en de leveringsvoorwaarden. Geneesmiddelen worden geleverd via Apotheek Lagaay International.

Groots in Medische Hulpmiddelen Galvanistraat 136 - 3029 AD Rotterdam - Tel: 010 – 420 91 55 - Fax: 010 – 456 02 42 - www.mediscore.nl - info@mediscore.nl

Column

Auto’s kunnen omvallen Toyota heeft de productie van zijn SUV stilgelegd, omdat blijkt dat de stoere wagen om kan vallen. Althans, men heeft in de V.S. kans gezien een exemplaar op zijn kant te krijgen. Hebt u ooit met een 2CV met een flink gangetje achteruitgereden en dan het stuur losgelaten? Succes verzekerd.

“Hoe ver moet een autoleverancier gaan in het garanderen van een veilige auto? Hoeveel overheidsbetutteling is er nodig om enige basisveiligheid te garanderen?”

Zouden ze in Amerika wel eens fietsen? Een fietser is voortdurend bezig zijn evenwicht te herstellen, want anders valt hij om. In Amerika zal dat binnenkort verboden zijn. Er komen zijwieltjes aan elke tweewieler.

Ing. J. N.A. van Oosten (Jos),

Het blijven lastige dilemma’s. Natuurlijk moet je onnodige risico’s aanpakken. Maar een huilende autofabrikant die

om genade smeekt, omdat een onverlaat van een Amerikaans consumentenblad met zijn auto een elandtest uitvoert met het gas geheel op de plank… dat gaat me te ver. De wasmachine bij mij op zolder: die moet veilig zijn. Ik wil niet dat er spanning op het omhulsel komt te staan en hij mag ook niet lekken, want ik wil zelf bepalen wanneer ik ga snorkelen. Maar of het verplicht dragen van een helm bij het skiën nu echt een vooruitgang is, daar ben ik nog niet uit. Ik vrees het effect dat zo’n helm een vrijbrief wordt om je roekeloos naar beneden te storten. Is veiligheid dan nog wel iets waar je iemand op kunt aanspreken, of wordt het allemaal voor ons geregeld? Wij laten ons onze verantwoordelijkheid afpakken. De piloot van een vliegtuig heeft altijd het laatste woord: als hij of zij het vliegen om wat voor reden dan ook niet veilig acht, dan wordt er niet gevlogen. Punt uit. Daar is een piloot voor opgeleid. Althans, dat wás zo, tot er een aswolk aan de horizon

verscheen. Blijkbaar verwachtten de Europese autoriteiten dat alle crews als bij toverslag gek geworden waren en zich als lemmingen in het stof zouden storten. Alsof de piloten eensklaps collectief hun aangename leven zouden willen beëindigen. Er werd een vliegverbod uitgevaardigd: hoppa, het luchtruim op slot! Of ging het er om, dat men niet zeker was van de kwaliteit van de informatie over de aswolk? Hoe ver moet een autoleverancier gaan in het garanderen van een veilige auto? Hoeveel overheidsbetutteling is er nodig om enige basisveiligheid te garanderen? Verplicht motorrijden in een korte broek en op sandalen, dat zal de motorduivels leren zich fatsoenlijk te gedragen. Een grote scherpe punt, centraal op het stuurwiel van elke automobiel en de autogordels verbieden. Ik denk dat het de verkeersveiligheid enorm ten goede zou komen.

adviseur organisatieontwikkeling Q-TIPS B.V.

NIBHV Veiligheid 41 2010

Ontruiming

Met ruim 1500 medewerkers, 400 bedden en dagelijks meer dan

Het Slotervaartziekenhuis is een algemeen ziekenhuis met een sterk Amsterdams

1000 patiënten en bezoekers verdeeld over tien verdiepingen

karakter, vooral gericht op de bevolking van Amsterdam West. Het ziekenhuis is in

is de voorbereiding op een eventuele ontruiming in het

1975 gesticht door de gemeente Amsterdam, vooral met het oog op de zorg voor chro-

Slotervaartziekenhuis hoogst interessant.

nisch zieken en ouderen in de hoofdstad. Die stichtingsidealen zijn nog steeds

VEILIGHEID ging op onderzoek uit en sprak met Cok de Koning,

herkenbaar in de dagelijkse praktijk, ook al is het Slotervaartziekenhuis sinds de

kwaliteitscoördinator en tevens hoofd van de BHV-organisatie.

privatisering in juli 1997 geheel los komen te staan van de gemeente Amsterdam. In deze moderne tijden moet ook ´Het Slotervaart´ voldoen aan de eisen van het Veiligheidmanagementsysteem en het Arboconvenant voor ziekenhuizen. Eén van de vele doelstellingen daarin is het optimaliseren van de veiligheid door de opzet van een sluitende organisatie voor de bedrijfshulpverlening. Cok de Koning is daar met zijn collega’s dagelijks druk mee bezig. Hij vertelt over de ervaringen tot op heden en de plannen voor de toekomst.

Dagelijks duizend patiënten en bezoekers aanwezig

Slotervaartziekenhuis Een ontruiming zal voor jullie een lastige keuze zijn?

zieningen tot onze beschikking. In goed

Cok de Koning: “Zoals voor elk ziekenhuis of

van de gemeente kijken we echter vooral

andere grote zorgorganisatie is een eventue-

naar goede brandcompartimentering. Er is

le ontruiming inderdaad een groot dilemma.

regelmatig overleg volgens een vaste plan-

Zeker gezien de vele verminderd of niet

ning. Ieder van de partijen in dit overleg

zelfredzame patiënten, de bezoekers die

heeft zijn eigen rol en belangen, maar we

nauwelijks de weg weten in het gebouw en

werken duidelijk met één gezamenlijk doel:

de aanwezigheid van veel complexe appara-

optimale veiligheid voor alle aanwezigen

tuur die we niet zomaar onbeheerd kunnen

in ons pand. De wet is daarbij natuurlijk

achterlaten. Natuurlijk moeten we met alle

een belangrijke basis. Gelukkig laat de hui-

aanwezigen weg van de afdeling, als het

dige wetgeving ruimte om te zoeken naar

daar niet meer veilig is. Toch is dat bij ons

gelijkwaardige oplossingen die even veel

heel wat minder gemakkelijk dan in het

veiligheid opleveren. Bij een ontruiming

gemiddelde bedrijfsgebouw in Nederland.

zullen we natuurlijk altijd de brandweer

Uitgangspunt is altijd om eerst horizontaal

alarmeren. Maar na het realiseren van vol-

te ontruimen. Dus van één compartiment

doende brandcompartimentering kunnen we

naar het naastgelegen compartiment. Pas

wel veel langer zelfstandig doorgaan met

daarna, als het echt nodig is, vertikaal van

een ontruiming ‘met verstand van zaken’,

boven naar beneden per vleugel of zelfs

zonder dat de brandweer het direct van ons

een totale ontruiming van het hele gebouw.

moet overnemen.”

overleg met de brandweer en de deelraad

“Hoe meer risico, hoe meer BHV.”

We hebben als interne verzamelplaats het

Waar hebben jullie de bedrijfshulpverlening op gebaseerd?

heeft opgezet. Zoals het verminderen van

een andere nader te benoemen afdeling. Als de aanwezigen echt naar buiten moeten,

Cok de Koning: “We hebben natuurlijk

hulpmiddelen en training van medewerkers

dan wordt er op de parkeerplaats verza-

al langer een BHV-organisatie. De hui-

door onze fysiotherapeuten. Een ander

meld. Vervolgens kunnen ze naar onze

dige verbeterslag is ingezet op basis van

preventieproject, ‘Veilige zorg’, is gericht

buren, waar we goede afspraken mee heb-

een complete update van onze risico-

op het verminderen van agressie en geweld,

ben gemaakt voor wederzijdse opvang en

inventarisatie en -evaluatie, waarbij ook

evenals alcohol en drugs. Zo werken Arbo

bijstand.”

de Arbeidsinspectie over onze schouders

en BHV goed samen in het verbeteren van

restaurant aangewezen of, als alternatief,

lichamelijke belasting door inzet van extra

meekeek. In 2009 hebben we voor ruim

de veiligheid. Kortom, hoe meer risico,

Voorkomen is beter dan genezen?

honderd afdelingen de RI&E volledig afge-

hoe meer BHV. Maar bij het uitbreiden van

Cok de Koning: “Altijd! Naast een goede

rond. Daar waar belangrijke specifieke res-

het aantal BHV’ers moesten we ook kijken

ontruimingsorganisatie gaat bijzonder veel

trisico’s naar voren kwamen, hebben we de

naar de beschikbaarheid in de praktijk.

aandacht naar continue verbetering van

BHV versterkt. Denk hierbij onder andere

Sommige afdelingen zijn namelijk alleen

de brandveiligheid. Uiteraard beschikken

aan de aanwezigheid en het gebruik van

tijdens kantooruren geopend. We hebben

we over verschillende types brandblusmid-

gevaarlijke stoffen. We werken hierbij ook

er daarom voor gekozen om juist op de

delen. Zeker met het oog op de diverse

nauw samen met de Arbocoördinator, die

volcontinu afdelingen iedereen op te leiden

soorten gevaarlijke stoffen in de laborato-

mede op basis van het Arboconvenant voor

tot BHV’er, met uitzondering van de artsen,

ria. Ook hebben we vele andere noodvoor-

de ziekenhuizen diverse preventieve acties

co-assistenten en leerlingen. Het gaat hier

NIBHV Veiligheid 41 2010

bijvoorbeeld om de OK, de IC en de kinder-

Hoe verlopen alarmering en ontruiming?

afdeling. De medewerkers van deze afdelin-

Cok de Koning: “Op de verpleegafdelingen is

gen worden bij toerbeurt ingeroosterd als

een ‘slow-whoop’ geen reële optie, dus daar

BHV’er voor de eigen afdeling, maar zonodig

is gekozen voor een stil alarm via de sema-

ook voor een inzet op andere afdelingen. De

foon. De dienstdoende BHV´ers weten dat ze

overige medewerkers kunnen bij opschaling

volgens de afgesproken ontruimingsinstruc-

alsnog worden ingezet als hulpverlener. Een

ties aan de slag moeten op hun afdeling.

positief neveneffect van honderd procent

Recentelijk hebben we weer een ontruiming

opleiden is, dat iedereen het belang van

geoefend, waarbij een vleugel van twee

preventie gaat inzien en van het doel van

verdiepingen volledig moest worden ´leeg-

het vrijhouden van vluchtwegen. Totaal zijn

geveegd´. Uit deze oefening kwam, zoals

er nu ongeveer 250 BHV´ers opgeleid op een

meestal, een aantal fysieke verbeterpunten

totaal personeelsbestand van ongeveer 1500

naar voren. Minstens zo belangrijk was de

medewerkers. Een dergelijk opleidingsplan

conclusie dat de samenwerking met andere

vergt natuurlijk veel investering in tijd en

organisaties, die een deel van de vleugel

geld, maar wij vinden dat dit zeker in ver-

hebben gehuurd, niet optimaal bleek te

houding staat tot de relatief hoge leeftijd

zijn. Zo duurde het té lang voordat elke

van het gebouw en de aanwezigheid van

contactpersoon (telefonisch) was gealar-

veel niet zelfredzame personen.”

meerd. Dit is nu beter georganiseerd. Er zijn duidelijke afspraken gemaakt en vastgelegd in het BHV-plan en ook de BHV´ers van andere organisaties zijn aangesloten op ons alarmeringsysteem. Zo wordt de alarme-

“Elke afdeling heeft zijn eigen speciﬁeke ontruimingscenario´s, uitgewerkt op instructiekaarten.”

rings- en ontruimingsorganisatie na elke oefening verbeterd.”

“De BHV’er ondersteunt slechts bij de ontruiming, die onder leiding staat van de leidinggevende van de afdeling.”

Wie heeft de leiding bij een ontruiming? Cok de Koning: “De meest logische functionaris om leiding te geven aan een ontruiming, is de leidinggevende van de te ontruimen afdeling. Bij het ontruimen van het OK-complex bijvoorbeeld is het Hoofd OK de ontruimingsleider. Onze leidinggevenden zijn ook allen getraind BHV´er en draaien in oefeningen mee in hun aansturende functie als ontruimingsleider. De ploegleider van de BHV-organisatie heeft met zijn BHV´ers slechts een faciliterende en controlerende functie. Zo draagt de ploegleider tijdens een hulpverlening bijvoorbeeld altijd een rugzak, met daarin diverse hulpmiddelen en plattegronden. Het ontruimingsplan staat uiteraard op ons intranet, maar ligt ook op elke afdeling bij de hoofdbalie ter inzage

“Bij een ontruimingsoefening worden ook niet-zelfredzame ‘patiënten’ ingezet.”

voor het personeel en de hulpverleners. Elke afdeling heeft zijn eigen specifieke ontruimingscenario´s, die zijn uitgewerkt op

eigen medewerkers in principe volledig

als het gaat om de volcontinu afdelingen

instructiekaarten. Tevens heeft al het per-

zelfredzaam zijn, zodat onze BHV’ers zich

waar we kiezen voor 100% opleiden, is

soneel mondelinge voorlichting ontvangen

vooral kunnen concentreren op de ver-

het de vraag of deze externe medewerkers

op basis van deze kaarten, zodat iedereen

pleegafdelingen. Maar natuurlijk wordt in

tevens BHV-geschoold moeten zijn en of ze

weet wat zijn rol is bij een ontruiming. Bij

voorkomend geval ook de kantoorafdeling

inzetbaar moeten zijn tijdens calamiteiten.

de ontruiming van de OK moet bijvoorbeeld

‘geveegd’ op eventuele achterblijvers. En alle

Persoonlijk denk ik dat die vraag positief

altijd de hoofdafsluiter van de perslucht en

overige medewerkers in het ziekenhuis ont-

moet worden beantwoord.” (RS)

de zuurstof worden dichtgedraaid. Bij elke

vangen straks tegelijkertijd een vooralarm

ontruiming zal verder een beveiliger worden

op hun beeldscherm. Zij weten dan dat ze

PS: Bij het NIBHV is een specifieke

ingezet als centralist voor de interne com-

alert moeten zijn op een meer uitgebreide

publicatie te bestellen over de

municatie en als gids voor de gearriveerde

of zelfs totale ontruiming, waarbij hun

Bedrijfshulpverlening in de OK.

externe hulpverleners. Als Hoofd BHV hoef

medewerking wellicht nodig zal zijn. Een

ik, of mijn plaatsvervanger, me alleen maar

ander punt waar we nu intern over aan het

druk te maken om de voorbereiding en de

nadenken zijn, is de vraag hoe om te gaan

organisatie van een ontruiming. Als een

met het inzetten van ZZP´ers en uitzend-

afdeling echt leeg moet, dan zal de ontrui-

krachten in ons primaire zorgproces. Zeker

mingsleider, daarin gesteund door de ploegleider, al het werk doen.”

B e d ri jf sh u lp v e rl e n in g in d e O K

Toekomstplannen? Cok de Koning: “Meer dan genoeg! We zijn doorlopend bezig om de kwaliteit te verbeteren, óók van de BHV-organisatie. In het periodiek overleg met de brandweer en de deelraad van de gemeente wordt gewerkt op basis van voortschrijdend inzicht en de actielijst wordt steeds opnieuw aangepast. In het bijzonder waar het gaat om technische en bouwkundige verbeteringen. Daarnaast gaan we op de kantoorafdelingen een luid alarm realiseren, aangezien onze NIBHV Veiligheid 41 2010

Misvattingen over brandweerregels weersproken In de aanloop naar de behandeling van de aanpassings- en invoeringswet veiligheidsregio’s door de Tweede Kamer zijn enkele misvattingen ontstaan. Daardoor is ook het ontwerpbesluit veiligheidsregio’s enigszins onder vuur komen te liggen. In het Besluit veiligheidsregio’s komen regels over de opkomsttijden van de brandweer en de bezetting van brandweervoertuigen. Volgens sommigen zouden bestuurlijke willekeur en gevaarlijke experimenten op de loer liggen en zou de brandveiligheid onder druk staan. Volgens voormalig minister Ter Horst van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is hiervan echter geen sprake. Zij stuurde een brief naar de Tweede Kamer die de misverstanden moet wegnemen.

de investering om de gestelde opkomsttijden te halen. Daarom krijgt het bestuur de bevoegdheid om van de opkomsttijden af te wijken, mits dat gemotiveerd gebeurt en expliciet wordt gemaakt in het dekkingsplan. Dat plan is openbaar, zodat alle burgers en bedrijven kunnen zien welke opkomsttijd er te verwachten valt. Ook moet het bestuur de daadwerkelijke opkomsttijden van iedere uitruk registeren om periodiek te kunnen bepalen of de risico-inschatting nog actueel is en of het dekkingsplan bijgesteld moet worden. Daarmee kan de kwaliteit van de brandweerzorg continu worden verbeterd. Hiermee wordt de bestaande praktijk geformaliseerd. Alle brandweerregio’s heb-

Opkomsttijden

kingsplan voor de brandweer moet hebben.

ben immers al sinds de jaren negentig

Dat plan is gebaseerd op het risicoprofiel,

regionale dekkingsplannen. Deze dekkings-

eisen aan de opkomsttijden voor de brand-

inclusief de brandrisico’s. Hiermee wordt de

plannen zijn gebaseerd op het Handboek

weer los.

kwaliteit van de brandweerzorg verzekerd.

Brandweerzorg (1992) en de Leidraad basis-

Van loslaten kan helemaal geen sprake

Het bestuur van de veiligheidsregio moet

brandweerzorg (2005). Daarin staat, naast

zijn, want er bestaan geen wettelijke eisen

dit dekkingsplan vaststellen.

de berekeningsmethode voor de technische

voor de opkomsttijden voor de brandweer.

Bij het maken van het regionale dekkings-

uitvoering, beschreven hoe het bestuur zijn

Brandweerzorg is van oudsher een gemeen-

plan moeten de opkomsttijden die in het

verantwoordelijkheid voor de brandweer-

telijke verantwoordelijkheid. Dat blijft

besluit veiligheidsregio’s staan, in acht wor-

zorg moet invullen. Dat laatste wordt in

zo onder de Wet veiligheidsregio’s, ook al

den genomen. Het is echter duur en onno-

het Besluit veiligheidsregio’s verankerd. Er

zal de organisatie nu op regionaal niveau

dig om overal in Nederland te voldoen aan

wordt dus niets losgelaten… er wordt juist

belegd gaan worden. De Wet veiligheids-

de gestelde opkomsttijden. Er zijn gebieden

iets vastgelegd, aldus de inmiddels afgetre-

regio’s bepaalt dat iedere regio een dek-

waar het risico op brand niet opweegt tegen

den minister.

M I S VA T T I N G

1: de minister van BZK laat de

Voorschriften brandveiligheid en brandweernormen M I S VA T T I N G

3: het Besluit veiligheidsregio’s

sluit niet logisch aan op het Bouwbesluit 2003. De relatie tussen de brandveiligheidsvoorschriften in de bouwregelgeving en de tot nu toe gehanteerde normen en standaarden voow de brandweer verandert niet, ook al worden deze normen en standaarden in regelgeving vastgelegd. Bouwregelgeving richt zich tot gebruikers en eigenaren van gebouwen. Het ontwerpbesluit veiligheidsregio’s richt zich uitsluitend tot de brandweer.

Bezetting brandweerauto

drs. Bijleveld-Schouten, heeft nader overleg

Het doel van de brandveiligheidsvoorschrif-

gevoerd met vakbonden, brancheverenigin-

ten in de bouwregelgeving is om slachtoffers

om af te wijken van de standaardbezetting

gen voor brandweer en brandweervrijwilli-

en snelle uitbreiding van brand naar andere

van zes man op een brandweerauto leidt tot

gers, bestuur en werkgevers. Daarbij is over-

gebouwen zoveel mogelijk te voorkomen. De

levensgevaarlijke toestanden voor brandweer

eengekomen dat nadere clausulering van

technische eisen in de bouwvoorschriften

en burgers.

de afwijkingsbevoegdheid nodig is. Volgens

zijn onder meer gebaseerd op aannames

Bezetting, taken en uitrusting van een

de staatssecretaris doet deze clausulering

over de tijd die nodig is om een gebouw

basisbrandweereenheid worden in het

recht aan de belangen van brandveiligheid

bij brand veilig te kunnen ontvluchten. In

Besluit veiligheidsregio’s beschreven volgens

voor burgers en personeel en biedt deze

verreweg de meeste gevallen zullen mensen

de geldende brandweerdoctrine: zes perso-

tevens ruimte aan de lokale bestuurders om

dat zonder hulp van de brandweer kunnen.

nen op één brandweerauto. In de praktijk

hun eigen keuzes te maken. De clausulering

Er moet echter altijd rekening gehouden

blijkt echter dat op diverse plaatsen in

moet de volgende drie elementen bevatten:

worden met de mogelijkheid dat mensen

M I S VA T T I N G

2: de bestuurlijke bevoegdheid

Nederland voor bepaalde specifieke risico-

wel hulp van de brandweer nodig hebben.

situaties of incidenttypen niet altijd met

1. Afwijking van de standaardbezetting

Hiermee wordt het belang van bovenstaand

de standaardbezetting wordt gewerkt. De

moet verantwoord zijn op grond van

systeem nog eens benadrukt. Daarin neemt

afwijkingsmogelijkheid is opgenomen om

vakinhoudelijke, overwegingen en moet

het bestuur op grond van de risico-inschat-

deze praktijk onder de nieuwe wet te kun-

daarom zijn gebaseerd op een risico-

ting expliciete en gemotiveerde besluiten

nen voortzetten. Op sommige plaatsen in

inventarisatie en een risico-evaluatie. Er

over langere opkomsttijden.

Nederland wordt gewerkt met snelle inter-

moet immers adequaat worden opgetre-

ventievoertuigen of rukken meerdere kleine

den bij de verschillende typen inciden-

Geen versoepeling, maar aanscherping

voertuigen met een bezetting van vier

ten. De veiligheid van burgers staat hier

Het Besluit veiligheidsregio’s (zie ook

man gelijktijdig uit. Ook wordt in sommige

centraal.

het bericht in ‘Nieuws’ elders in deze

regio’s een beperkte beschikbaarheid van

2. Afwijking van de standaardbezetting mag

VEILIGHEID, red.) leidt volgens BZK dus niet

brandweervrijwilligers zodanig opgevangen,

geen afbreuk doen aan de veiligheid en

tot een versoepeling van de regels voor de

dat brandweerposten open kunnen blijven

gezondheid van het brandweerpersoneel.

brandweer, maar juist tot een aanscherping

in plaats van dat ze moeten sluiten.

Dit impliceert dat een andere werkwijze

ervan. De veiligheidsregio’s krijgen de ruim-

Veiligheid staat voorop. Als een bestuur

pas kan worden ingevoerd na een adequa-

te die bij hun verantwoordelijkheid past om

kiest voor een kleinere bezetting per voer-

te voorbereiding in de vorm van opleiding

maatwerk te leveren voor specifieke situa-

en training.

ties. Anders dan voorheen zal dat wel om

tuig, dan moet het personeel alle taken die in het besluit beschreven staan op een

3. Een besluit tot afwijking van de stan-

een expliciete bestuurlijke afweging vragen, die wettelijk vast komt te liggen.

veilige manier kunnen uitvoeren. Als dat

daardbezetting is een bestuurlijk

zes man vereist, dan moeten die er dus op

besluit. Het bestuur van de veiligheids-

tijd staan. Door het vastleggen van de taken

regio of het college van burgemeester

van brandweereenheden kan het bestuur

en wethouders dient zich als verant-

(Bronnen: persbericht ministerie van Bin-

daar niet omheen. De deur wordt volgens

woordelijk werkgever in de zin van

nenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, d.d.

de ex-minister dus niet opengezet naar

de Arbeidsomstandighedenwet en als

22-01-2010; brief staatssecretaris BZK aan

levensgevaarlijke experimenten, maar juist

bestuurder in de zin van de Wet op de

Tweede Kamer, d.d. 15 april 2010, kenmerk

naar veilige oplossingen voor specifieke

Ondernemingsraden te gedragen.

2010-0000252403.)

risicosituaties. De staatssecretaris van BZK, NIBHV Veiligheid 41 2010

Olympische organisatie Vancouver omarmde Health & Safety

Arbeidsveiligheid aan Olympisch front

De Winterspelen in Vancouver zijn achter de rug. Het is in meerdere opzichten een uniek evenement geweest. De temperatuur ‘downtown Vancouver’ lag menigmaal ruim boven de 10 graden Celsius, waardoor het evenement in Canada de bijnaam ‘The Spring Games’ (Lentespelen) kreeg. Deze Winterspelen proﬁleerden zich als ‘sustainable’. Dat wil zoveel zeggen als duurzaam, ecologisch bewust en milieuvriendelijk. Bovendien was het de eerste keer in de geschiedenis van de moderne Olympische Spelen dat de veiligheid, de gezondheid en het welzijn (VGW) van alle medewerkers structurele aandacht kregen.

Tijdens eerdere Olympische Spelen waren

VANOC en WorkSafeBC

tijdens de 2010 Winterspelen: ook British

veiligheid, gezondheid en welzijn (VGW)

Rond 2005 vormde het toen net opgerichte

Columbia moest er blijvend van profiteren.

zaken die op de achtergrond meespeelden

Vancouver Organising Committee for the

Tijdens de Winterspelen van 2010 hielden

en slechts op bescheiden schaal aandacht

2010 Olympic and Paralympic Winter Games,

ongeveer 90.000 mensen zich achter de

kregen. Er was geen expliciet overkoepelend

afgekort VANOC, een partnerschap met de

schermen bezig met de bouw, de coördinatie

beleid ter bevordering van het welzijn en de

lokale autoriteit op het gebied van arbeids-

en de begeleiding van alle activiteiten, van

gezondheid van de horden vrijwilligers en

veiligheid in British Columbia, WorkSafeBC.

wie er 21.000 vrijwilliger waren. Organisator

betaalde krachten die de organisatie moge-

Op zich een logische gedachte, want het met

VANOC riep een afdeling ‘Workforce and

lijk maakten. Veiligheid betekende vooral

een harde deadline in februari 2010 opbou-

Sustainability’ (arbeidspotentieel en duur-

‘security’ en niet arbeidsveiligheid. Die

wen van een groot aantal sportlocaties com-

zaamheid) in het leven en begon met het

kreeg in Vancouver wel prominent aandacht.

pleet met tribunes, cameraplatforms, ten-

creëren van een veiligheidscultuur. Dat

Aannemers, werknemers en vrijwilligers

ten, elektrische en sanitaire voorzieningen

leidde vervolgens tot een speciale afdeling

hadden in Vancouver allen recht op een

met een internationale crew kan gevolgen

Health and Safety.

veilige en gezonde werkplek. Dat werd tij-

hebben voor de arbeidsveiligheid. Vancouver

VEILIGHEID sprak tijdens de Winterspelen in

dens de voorafgaande opleiding duidelijk

wilde zo min mogelijk (arbeids)ongevallen

Vancouver met de Director Health & Safety

gemaakt. Bovendien moesten de negatieve

en startte het Legacy of Safety programma.

van VANOC, de van oorsprong Australische

effecten op het milieu beperkt blijven. Dat

Dat richtte zich niet alleen op veiligheid

Julie Wengi.

was al bij de bouw van de sportfaciliteiten het uitgangspunt. Milieu was een apart aandachtspunt, waarover een ‘Environmental Management Team’ waakte. Natuurlijk had het bezoek van honderdduizenden sportliefhebbers een forse impact op het milieu: er werd op enorme schaal gereisd, geconsumeerd en gerecreëerd. De Olympische Winterspelen waren goed voor de economie. Sustainability wil echter ook zeggen dat de positieve effecten op sociaal gebied en werkgelegenheid een blijvend karakter hebben. Veel werkzoekenden, van wie sommige aanvankelijk in kommervolle omstandigheden, hebben een opleiding gekregen en een baan gevonden. Aanvankelijk binnen de organisatie, later ook daarbuiten. Julie Wengi, geﬂankeerd door twee H&S Venue Managers.

NIBHV Veiligheid 41 2010

Welke eisen werden gesteld aan de Director Health & Safety (H&S) bij VANOC? Wengi: “Je moet in staat zijn om V&Gprogramma’s te implementeren en om die te handhaven. Je moet voorts een cultuur kunnen creëren die werknemers aanmoedigt om veilig te werken en dat ook uit te dragen. Het hebben van een sportieve achtergrond helpt mee, maar is niet verplicht. Voordat ik Director Health and Safety werd, was ik verantwoordelijk voor de veiligheid bij een aantal op locatie werkende bedrijven met meerdere vestigingen, variërend van de voedselindustrie tot de chemie en het vastgoed. Ik kwam naar Canada met een eenjarige De baan die de Georgische rodelaar Kumaritashvili

werkvergunning. Ik had een sollicitatiege-

VANOC-vrijwilligers kunnen ook een taak hebben

noodlottig werd. Tijdens de oefeningen werd nog

sprek en was een week later aan het werk. Ik

bij ‘crowd control’, maar worden niet ingezet op

gestart vanaf de hoogste startpositie, later werd de

ben geweldig dankbaar voor deze kans, hoe-

risicovolle plaatsen.

positie voor junioren (baandeel rechts op de foto)

wel het voelt, alsof ik 90.000 kinderen heb.”

gebruikt.

Als director H&S word je geacht de veiligheid en gezondheid (V&G) van alle medewerkers onder controle te brengen. Waar begin je?

baar’ geheel. In de offertefase had VANOC

Wengi: “Zoals in elke organisatie is het

dag. Vlak voor de Spelen zijn duizenden

opzetten van een effectief systeem de sleu-

vrijwilligers, aannemers en externe partijen

tel tot veiligheidsmanagement. Het komt

gecontracteerd. Deze mensen hebben zeer

vooral aan op flexibiliteit. In tegenstelling

uiteenlopende achtergronden. Vrijwilligers

tot gewone bedrijven met een stabiel per-

van voorgaande Spelen brengen vanuit hun

soneelsbestand, is VANOC een zeer ‘vloei-

thuisland zeer uiteenlopende gebruiken en

slechts een paar medewerkers. Vervolgens zijn in de eerste drie jaar een paar honderd mensen aangenomen, ongeveer één per

gewoonten mee op het gebied van arbeidsveiligheid. Onze activiteiten begonnen jaren

“Alle tijdelijke bouwwerken (studio’s) in het International Broadcast Center zijn voorzien van geforceerde ventilatie, veilige verlichting, rook- en temperatuurmelders, ontruimingsplattegronden, vluchtwegmarkeringen en kleine blusmiddelen.”

geleden bij de constructie van de permanente faciliteiten (venues). We hebben hoofdaannemers eindverantwoordelijk gemaakt voor veiligheid en gezondheid gedurende de bouw. Toen we eenmaal zelf de zeggenschap kregen over de venues (de meeste venues waren twee jaar voor de aanvang van de Spelen klaar) hebben we procesveiligheidsmanuals ontwikkeld voor de koelinstallaties en veiligheidsplannen voor de recreatieve faciliteiten. We hebben twee maal daags veiligheidsinspecties gedaan en hielden elke morgen coördinerende besprekingen met alle aannemers. Voor sommige aannemers was dit niveau van veiligheid en gezondheid geheel nieuw. Sommigen waren eerst wat kopschuw. Anderen hebben het direct omarmd. Er was sprake van wederzijdse

uitwisseling waarbij iedereen baat had. Het resultaat was dat er gedurende alle stadia van de Spelen geen enkel dodelijk arbeidsongeval onder de werklieden te betreuren is geweest, afgezien van één dodelijk ongeval op een site naast een van onze venues.”

Hoe is het gesteld met de arbeidsveiligheid in British Columbia? Wengi: “In British Columbia (BC) zijn de autoriteiten meer gericht op instructie en opleiding dan op straf en vervolging, nadat het eenmaal fout is gegaan. Daar kleven voor- en nadelen aan. De ‘wortel’ is een belangrijk motivatie-instrument, maar een stok blijft nodig om duidelijk te maken dat er sancties staan op het niet naleven van veiligheidsregels. De ruggengraat van de Canadese industrie is de primaire sector: de houtindustrie en de visserij. Stoere mannen en hard werken, waarbij wel eens een spaander valt en iemand gewond raakt. Dat vindt men normaal. Die houding moet veranderen.

Aannemers, ingehuurd voor de bouw, moeten over een Health & Safety programma beschikken.

Ik kom uit een andere jurisdictie en kan niet voorkomen dat ik vergelijkingen trek. De

omgang met de natuur (vooral met zwarte

jaarlijkse ‘death-rate’ (jaarlijks aantal dode-

beren en prairiewolven). Het zorgde voor

lijke arbeidsongevallen onder de beroepsbe-

een van mijn meest memorabele ervaringen:

volking, red.) ligt hier in BC rond 160. Dat

het aaien van een (enigszins verdoofde)

is ongeveer even hoog als in heel Australië,

mannetjesbeer van 300 pond!”

terwijl daar vijf keer zoveel mensen leven.

Met welke autoriteiten heb je in je werk bij VANOC te maken gehad?

Zelfs de omroepen zijn tevoren op de hoogte gebracht van alle veiligheidseisen. De NOS moest zorgen voor CE-gemarkeerde apparatuur en moest conformiteitverklaringen kunnen overleggen.

Wengi: “Voornamelijk met WorkSafeBC (ver-

Wengi: “VANOC heeft heel hard gewerkt om

gelijkbaar met het Ministerie van SZW en

er zeker van te zijn dat alle bezoekende

de Arbeidsinspectie, red.). Onze aannemers

organisaties tevoren van de eisen op de

hebben tevens te maken met de BC Safety

hoogte waren. Alle vereiste inspecties door

Authority. Die stelt eisen op het gebied

de autoriteiten hebben tijdig plaatsgevon-

van bijvoorbeeld machineveiligheid en de

den, zodat de Spelen zelf niet verstoord

toelating van gasinstallaties en elektrische

zouden worden. Voor omroepen hebben we

installaties. Vanwege de geografische ligging

ook Health & Safety Meetings georgani-

van onze venues in de bergen (in de Noord-

seerd, tot twee weken voor aanvang van de

Amerikaanse gematigde regenwouden) had-

Spelen. NBC (Amerikaanse broadcaster) had

VANOC-vrijwilligers die een sneeuwscooter

den we ook een flinke interactie met de

zelfs eigen H&S managers ter plekke, con-

besturen, zoals hier bij het skispringen, hebben

Natuurbescherming. Deze overheidsdienst

form ons verzoek. Wij hadden op onze beurt

een opleiding gevolgd en moeten voor het starten

beschermt de natuur tegen de mens en

veiligheidscoördinatoren op elke venue en

een checklist afwerken.

vice versa. Voor onze werknemers hebben

een centraal veiligheidsteam om te assiste-

we trainingsprogramma’s opgezet over de

ren bij eventuele incidenten.”

Het is niet alleen aan de wetgever om te zorgen voor verandering. Ook veiligheidsprofessionals moeten hun steentje bijdragen.”

NIBHV Veiligheid 41 2010

Jullie eisen arbeidsveiligheid conform VCA?

Wij hebben ze dat recht per contract gege-

Alle aannemers moesten hun veiligheids-

Er is helaas een noodlottig ongeval gebeurd met een Georgische sporter in het Whistler Sliding Center. Dragen jullie ook verantwoordelijkheid voor sporters?

plan bij ons deponeren, zodat we konden

Wengi: ‘Het Internationaal Olympisch

een ‘echte’ werknemer hier niet kan.”

verifiëren of het wettelijk juist was en of

Comité, Nationale Olympische Comités en de

het voldeed aan VANOC-eisen. Aanvullend

sportfederaties zien toe op de regels voor

Hoe zijn al die vrijwilligers voorbereid?

moesten alle aannemers die hoogrisicowerk

sporters. Zij hebben strikte richtlijnen voor

Wengi: “Alle vrijwilligers en VANOC-

(werk op hoogte, in besloten ruimten, met

de manier waarop activiteiten op het speel-

employees hebben training gehad op drie

kranen of op steigers, red.) verrichten ook

veld plaatsvinden. Wij interfereren daar niet

niveaus, die voor een flink deel bestonden

hun specifieke werkinstructies overleggen.

in. Toch blijft het onze verantwoordelijk-

uit veiligheids- en gezondheidszaken. Er

Alleen na goedkeuring en een site-specifieke

heid om te zorgen dat de venues veilige

was nog een vierde niveau als ze ook ver-

veiligheidstraining mochten ze met het werk

plaatsen zijn voor de atleten.’

antwoordelijkheid droegen voor andere

Wengi: “Ja, maar dat systeem kennen we hier niet. Dus moesten we het zelf creëren.

Omdat vrijwilligers niet via WorkSafeBC verzekerd waren, zouden ze VANOC aansprakelijk kunnen stellen bij ongevallen, iets wat

vrijwilligers. Na het verplichte (security)

beginnen. Tijdens de Spelen moesten we nog

antecedentenonderzoek, volgden ze eerst

aankomst al aan het werk gingen. Voor deze

Vrijwilligers zijn niet in dienst van een werkgever en ze vallen dus niet onder de BC-wetgeving. Wat deed je met hen?

groepen hadden we een pregoedkeuring en

Wengi: “WorkSafeBC besloot in een vroeg

hen verwacht werd op V&G-gebied tijdens de

stuurden we tevoren de veiligheidsoriënta-

stadium dat vrijwilligers niet verzekerd zou-

Spelen. Ze kregen voorbeelden van typische

tiedocumenten toe. Bij aankomst kregen ze

den zijn voor ziekte of ongevallen tijdens

risico’s die tijdens de Spelen optreden en we

de ‘Venue Safety Factsheet’ met alle bijge-

hun activiteiten voor de Spelen, zoals werk-

behandelden ongevallen die al waren voor-

werkte, actuele informatie voor die locatie.

nemers met een dienstverband dat wel zijn.

gevallen. Zo zetten we ze aan tot nadenken

flexibeler opereren. Vooral bij alle omroepen en journalisten die op de dag van hun

de algemene oriëntatiecursus. Zo wisten ze, wat ze konden verwachten en wat er van

Zoals: wat te doen in noodgevallen, waar zit

VANOC besloot vervolgens om geen onder-

over manieren om die te voorkomen. Dat

de medische hulppost, aan wie risico’s te

scheid te maken. Volgens de BC-wetgeving

gebeurde ongeveer een jaar voor de Spelen.

melden en waar kan ik terecht met vragen.”

mag een werknemer onveilig werk weigeren.

Een paar maanden voor aanvang kregen ze

Arbeidsinspectie over beroepssporters De woordvoerder van de Arbeidsinspectie, Magda de Vetten, heeft desgevraagd onderzocht of beroepssporters zich (in Nederland) aan de Arbo-wet dienen te houden. “Om te beginnen moet uitgezocht worden of een beroepssporter een arbeidsovereenkomst heeft of dat hij een zelfstandige is. In het eerste geval is er sprake van een gezagsrelatie en is de sporter werknemer. Dan is de Arbo-wet er om hem een veilige en gezonde werkplek te garanderen. Als zelfstandige staat het de betreffende persoon vrij om het werk niet aan te nemen. Dus valt deze niet onder de Arbo-wetgeving. Bij circusartiesten (trapezewerkers), klassieke dansers en beroepssporters (boksers, gewichtheffers) is het risico dat ze nemen inherent aan hun werk en daarom wordt dat niet verboden. Het zou het einde van hun broodwinning betekenen. Risico’s die niet inherent zijn aan de sportbeoefening (of het werk), blijven natuurlijk wel onderhevig aan onze handhaving. Als een sporter geraakt wordt door een uit een hijskraan vallende last, dan heeft dat niets met die sport te maken. Ongevallen zoals met de Georgische atleet in Vancouver zouden in Nederland natuurlijk wel moeten worden gemeld bij de Arbeidsinspectie. Vervolgens stellen wij dan het normale onderzoek in. Er zou iets met de baan niet in orde kunnen zijn. Bij sportverenigingen hebben we wel inspecties gedaan. Bijvoorbeeld hoe vakantiekrachten in de keuken aan het werk zijn. De Arbeidsinspectie concentreert zich op ernstige arbeidsrisico’s en inspecteert vooral daar waar veel arbeidsongevallen plaatsvinden. In de bouw zijn wij dagelijks te vinden, op een administratiekantoor komen we zelden.”

ven. Dat was niet slechts een morele zaak.

een taakspecifieke training, bijvoorbeeld voor transport van goederen, voor voedselbereiding en/of voor de specifieke sport. Daarna volgden ze nog een training op de site waar ze zouden gaan werken, gegeven door het ‘venue management’. Dat lijkt erg veel, vooral als je bedenkt dat de vrijwilligers niet worden betaald. Maar begrijp wel dat de vrijwilligers enorm enthousiast zijn: ze werken bij wijze van spreken nog liever voort op krukken dan dat ze zich ziek melden. De groep die het moeilijkst te managen valt op H&S gebied is onze ‘Alpine Crew’, de zogenaamde ‘wezels’. Dat zijn vrijwilligers die ’s nachts uren lang met de sneeuwschop sneeuw verdelen op de hellingen. Die moet je soms dwingen om voldoende rust te

‘Weasel Workers’, actief op de hellingen bij het herverdelen van sneeuw, vaak bij nacht en ontij.

nemen. De betrokkenheid is zó groot dat ze hun eigen gezondheid op het tweede plan ven te zeggen en dat ze hun eigen veiligheid

Noem eens een voorbeeld van een taakspecifieke training?

Gedurende de Spelen waren op alle venues

en die van hun collega’s voorop zetten.”

Wengi: “Vrijwilligers op Whistler Olympic

rond de klok niveau 2 of 3 EHBO’ers aanwe-

Park moesten soms op sneeuwscooters rij-

zig plus een coördinator.”

zetten. We moeten zorgen dat ze ‘nee’ dur-

tachtig uur opleiding moet hebben gevolgd.

den, bijvoorbeeld om fotografen te vervoerijbewijs nodig, dus denkt men dat training

Wat is het uiteindelijke doel van je inspanningen in Vancouver?

ook niet hoeft. Vooral als ze al jaren erva-

Wengi: “Afgezien van het bevorderen van

ring hebben. In dergelijke gevallen reageren

de veiligheidscultuur hier, verdient ons

we met de opmerking dat ervaring natuur-

‘Legacy of Safety Program’ het om geadop-

lijk prima is en dat ze dus weinig proble-

teerd te worden in Londen en te worden

men zullen hebben om te slagen voor het

doorgegeven aan alle volgende Olympische

examen. Andere voorbeelden van taakspeci-

Spelen. De organisatoren moeten aanspra-

fieke training zijn het reageren op crashes

kelijk worden gehouden voor de menselijke

bij downhill skiën en het veilig werken in

impact van hun activiteiten. Ze verkeren

transportzones.”

in de unieke positie om Health & Safety te

ren op de site. In BC heb je daarvoor geen

verbeteren op alle toekomstige locaties van

Zijn in Canada Emergency Response Officers (BHV’ers) verplicht?

de Spelen.”

Wengi: “Niet zoals bij jullie. Op elke werkplek moet een EHBO’er zijn met een oplei-

Tot ziens in Londen bij de Zomerspelen van 2012?

ding afgestemd op het risiconiveau van de

Wengi (lachend): “Ze hebben me nog niet

werkzaamheden. Dat volgt uit de Canadian

gevraagd. Je weet maar nooit…” (MC)

Fire Code. Op een kantoor is het risico relatief laag. Daar moet bijvoorbeeld één op de dertig werknemers een eendaagse

Bronnen: NIOSH, VANOC, Canadian Oc-

EHBO-opleiding hebben gevolgd (niveau 1).

cupational Safety Magazine, NOS Sport,

Bouwplaatsen vereisen niveau 2 of 3, waar-

Arbeidsinspectie.

voor de hulpverlener veertig, respectievelijk

VANOC-vrijwilligers bezig met temperatuurmeting aan de ijsvloer bij de startplaats van het Whistler Sliding Center.

NIBHV Veiligheid 41 2010

Nieuws

Wetsvoorstel veiligheidsregio’s aanvaard De Eerste Kamer heeft het wetsvoorstel veiligheidsregio’s aanvaard. De

in bijzondere gevallen mogen dat er minder zijn en alleen als dan

wet regelt de instelling van 25 veiligheidsregio’s. De gemeenten werken

alle taken wel veilig gedaan kunnen worden. Op sommige plaatsen in

hierdoor in hetzelfde gebied, met dezelfde grenzen, samen met politie,

Nederland wordt gewerkt met snelle interventievoertuigen of rukken

brandweer en ambulancezorg. Daarnaast regelt het wetsvoorstel de or-

meerdere voertuigen met een kleinere bezetting gelijktijdig uit. Denk

ganisatie van de brandweerzorg, de geneeskundige hulpverlening en de

aan krappe binnensteden waar grote, zware brandweerwagens lastig ma-

organisatie van rampen- en crisisbeheersing. Nadere kwaliteitseisen ko-

noeuvreren of aan de melding dat een deﬁbrillator nodig is om iemand

men in aparte besluiten. De wet Veiligheidsregio’s zal de Brandweerwet

met hartproblemen te redden. De bepaling dat in sommige gevallen een

1985, de Wet geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen

bezetting van minder dan zes personen is toegestaan, zal zo geformu-

(Wghor) en de Wet rampen en zware ongevallen (Wrzo) vervangen.

leerd worden dat er geen verkeerd gebruik van gemaakt kan worden.

De burgemeesters van de gemeenten binnen een regio vormen samen het bestuur van de veiligheidsregio. De voorzitter van de veiligheidsregio is de burgemeester die ook de korpsbeheerder van de regiopolitie is. Bij een plaatselijke ramp binnen één gemeente blijft de burgemeester verantwoordelijk voor de aanpak. Tijdens een ramp of crisis die meer dan één gemeente tegelijk treft, krijgt de voorzitter van de veiligheidsregio het opperbevel over de hulpverleningsdiensten en de bevoegdheid om knopen door te hakken in de regionale besluitvorming.

Veiligheidsregio’s Editie september 2009

De commissaris van de Koningin kan tijdens een ramp die meerdere regio’s raakt of landelijke dimensies krijgt, aanwijzingen geven aan de veiligheidsregio’s. Niet in zijn functie van provinciaal bestuurder, maar als vertegenwoordiger van het rijk onder verantwoordelijkheid van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In de voorbereiding op rampen en crises kunnen de commissarissen van de Koningin namens de minister aanwijzingen geven aan de veiligheidsregio’s, als uit het toezicht door de Inspectie Openbare Orde en Veiligheid blijkt dat een regio onvoldoende is voorbereid op een ramp.

1 Groningen 2 Fryslân 3 Drenthe 4 IJsselland 5 Twente 6 Noord- en Oost-Gelderland 7 Gelderland-Midden 8 Gelderland-Zuid 9 Utrecht 10 Noord-Holland-Noord 11 Zaanstreek-Waterland 12 Kennemerland 13 Amsterdam-Amstelland 14 Gooi en Vechtstreek 15 Haaglanden 16 Hollands Midden 17 Rotterdam-Rijnmond 18 Zuid-Holland-Zuid 19 Zeeland 20 Midden- en West-Brabant 21 Brabant-Noord 22 Brabant-Zuidoost 23 Limburg-Noord 24 Limburg-Zuid 25 Flevoland

Schiermonnikoog Ameland Eemsmond Terschelling De Marne Dongeradeel

het Bildt

Weststellingwerf

Lemsterland

Anna Paulowna

Midden-Drenthe

Zijpe Schagen Niedorp Harenkarspel

Andijk Medemblik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec

Heiloo

Meppel

Noordoostpolder

Zwartewaterland

Graft- Beemster De Rijp

Dalfsen

Zoetermeer Waddinxveen

Rijswijk Delft

Dronten Lelystad

Hattem

Oldebroek Elburg

Harderwijk

Montfoort IJsselstein Nieuwegein

Borne

Rijssen-Holten

Deventer

Oldenzaal Losser Hengelo

Hof van Twente

Enschede

Voorst

Apeldoorn

Lochem Haaksbergen Zutphen

Brummen Berkelland

Ede

Renswoude

Bunnik

Almelo

Epe

Utrechtse Heuvelrug

Oudewater

Veenendaal Houten

Dinkelland Wierden

Nunspeet

Ermelo

Rozendaal Rheden Doesburg

Bronckhorst

Arnhem

Wijk bij Duurstede

Oost Gelre

Renkum

Lopik Zevenaar Rhenen Wageningen Vlist Nieuwekerk Westervoort Vianen aan den IJssel Schoonhoven Capelle aan Ouderkerk Bergambacht Duiven Culemborg den IJssel Schiedam Maassluis Buren Zederik Liesveld Krimpen aan Nederlek Overbetuwe Rozenburg Vlaardingen den IJssel Neder-Betuwe Leerdam Lingewaard Westvoorne Rotterdam Rijnwaarden Nieuw-Lekkerland Geldermalsen Brielle Tiel Ridderkerk Millingen Druten Graafstroom Giessenlanden Alblasserdam aan de Rijn Albrandswaard Beuningen HendrikGorinchem Hellevoetsluis Barendrecht Ido-Ambacht West Maas en Waal Ubbergen Spijkenisse Hardinxveld-Giessendam Lingewaal Neerijnen Papendrecht Sliedrecht Bernisse Nijmegen Zwijndrecht Oud-Beijerland Wijchen Binnenmaas Groesbeek Zaltbommel Woudrichem Lith Korendijk Heumen Werkendam Maasdriel Oss Dordrecht Dirksland Mook en Cromstrijen Strijen Middelaar Middelharnis Aalburg Grave Maasdonk Landerd Cuijk 's-Hertogenbosch Gennep Geertruidenberg Oostﬂakkee Heusden Drimmelen Bernheze Waalwijk Mill en Sint Hubert Sint-Michielsgestel Moerdijk Vught Uden Oosterhout Boxmeer Loon op Zand Dongen Bergen (L.) Haaren Schijndel Sint Anthonis Boekel Veghel Steenbergen Halderberge Boxtel Tholen Etten-Leur Breda Tilburg Sint-Oedenrode Gilze en Rijen

Winterswijk Doetinchem Montferland

Aalten Oude IJsselstreek

Oisterwijk

Veere Goes

Tubbergen Hellendoorn

Raalte Olst-Wijhe Zeewolde Muiden

Midden-Delﬂand

Middelburg

Twenterand

Heerde

Almere Diemen

Amsterdam Ouder-Amstel Weesp Naarden Huizen Amstelveen Abcoude Bussum Blaricum

Reeuwijk

ZevenhuizenPijnackerGouda Moerkapelle Nootdorp Moordrecht Lansingerland

Ommen

Zwolle

Purmerend Edam-Volendam

Oostzaan Waterland Landsmeer

Hardenberg

Kampen

Zeevang

Wormerland

Zaanstad

Emmen

Hoogeveen

Staphorst

Schermer

Uitgeest

De Wolden

Urk

Hoorn Drechterland

Koggenland

Alkmaar

Castricum

Coevorden

Steenwijkerland

Opmeer Langedijk Heerhugowaard

Vlissingen

Westerveld

Wieringermeer

Bergen (NH.)

's-Gravenhage

Noord-Beveland

Vlagtwedde

Borger-Odoorn Gaasterlân-Sleat

vastgelegd. De veiligheidsregio’s mogen daar alleen beargumenteerd

Stadskanaal

Aa en Hunze

Assen Heerenveen

Noordwijkerhout Aalsmeer Lisse Laren Eemnes Uithoorn Putten Noordwijk Bunschoten Teylingen Hilversum Loenen De Ronde Venen Nijkerk Baarn Wijdemeren Katwijk Kaag en Braassem Oegstgeest Nieuwkoop Amersfoort Leiderdorp Barneveld Breukelen Soest Leiden Wassenaar Maarssen De Bilt Voorschoten Leusden Alphen aan den Rijn Zoeterwoude Woerden Zeist Rijnwoude LeidschendamScherpenzeel Utrecht Woudenberg Boskoop Bodegraven Voorburg

Schouwen-Duiveland

Bellingwedde Pekela

Ooststellingwerf

Skarsterlân

den er standaard opkomsttijden voor verschillende soorten incidenten

Tynaarlo

Opsterland

Sneek

Haarlemmerliede en Bloemendaal Spaarnwoude Haarlem Amsterdam

Goedereede

Reiderland

Winschoten

Veendam Noordenveld

Wymbritseradiel

Zandvoort Heemstede

zijn, afhankelijk van de ernst van de situatie. Voor de brandweer wor-

Bergen op Zoom Roosendaal Kapelle

Rucphen Alphen-Chaam

Goirle

Oirschot Hilvarenbeek

Zundert Baarle-Nassau

Borsele

Reimerswaal

Ook is vastgelegd dat standaard de bezetting van de eerste brandweer-

Bolsward

Smallingerland

Wieringen

Haarlemmermeer Hillegom

van afwijken, gelet op de situatie en de risico’s in het gebied.

Boarnsterhim

Nijefurd

Den Helder

In aparte besluiten komen kwaliteitseisen te staan waaraan de veilig-

Scheemda

Hoogezand- Menterwolde Sappemeer

Marum

Littenseradiel

Texel

Slochteren

Leek Haren

Wûnseradiel

Beverwijk

Westland

Groningen

Tytsjerksteradiel

Leeuwarden

Delfzijl

Ten Boer

Zuidhorn

Grootegast

Achtkarspelen

Harlingen

Heemskerk

tijd de verschillende functionarissen en diensten op hun post moeten

Bedum

Leeuwarderadeel

Menaldumadeel Franekeradeel

Appingedam

Winsum Kollumerland en Nieuwkruisland

Dantumadiel

Vlieland

Velsen

heidsregio’s moeten voldoen. Zo wordt voorgeschreven binnen hoeveel

Loppersum

Ferwerderadiel

Woensdrecht

Gemert-Bakel Laarbeek Son en Breugel Nuenen, Gerwen en Helmond Nederwetten Deurne Eindhoven

Reusel- Bladel De Mierden

Arcen en Velden

Asten Maasbree Meijel

Venlo

Helden

Valkenswaard

Hulst

wagen die op een incident af gaat uit zes mensen bestaat. Slechts

Horst aan de Maas Sevenum

Someren

Heeze-Leende Terneuzen

Venray

Geldrop-Mierlo

Waalre Eersel

Sluis

Meerlo-Wanssum

Best

Veldhoven

Bergeijk

Cranendonck

Nederweert

Kessel

Beesel

Leudal

Weert

Roermond Maasgouw Roerdalen

Echt-Susteren

Sittard-Geleen Stein Beek

Onderbanken Schinnen Brunssum

Nuth

Landgraaf

Heerlen Meerssen Kerkrade Voerendaal Maastricht Valkenburg aan de Geul Simpelveld Margraten Gulpen-Wittem Eijsden Vaals

Bron: Ministerie van BZK

De gemeenten van 2009 zijn als ondergrond voor deze kaart gebruikt. Eventuele wijzigingen of correcties kunt u doorgeven via e-mail: atlas@rivm.nl. Op de site van de Nationale Atlas Volksgezondheid is de meest recente informatie te vinden: http://www.zorgatlas.nl, zoekterm ‘Veiligheidsregio’.

Nieuws

Maatregelen om C2000 te verbeteren Het ministerie van Binnenlandse Zaken treft samen met de veiligheids-

en gebouwen die voor het grote publiek toegankelijk zijn speciale ap-

regio’s maatregelen om C2000 te verbeteren. C2000 is het systeem voor

paratuur moeten krijgen om de werking van C2000 in die gebouwen te

mobiele communicatie voor politie, brandweer, ambulances en mare-

garanderen. Het blijkt dat gemeenten hierin zeer terughoudend zijn.

chaussee. Op circa zestig plaatsen in Nederland waar nu onvoldoende

Er komt daarom een richtlijn, zodat gemeenten beter weten wanneer

dekking van het netwerk is, zullen de komende twee jaar versneld extra

een gebouw aangepast moet worden voor C2000. Ook wordt bekeken of

masten komen of worden andere technische maatregelen genomen. Dit

er voorzieningen mogelijk zijn die zorgen voor tijdelijke dekking van

kost ongeveer 50 miljoen euro. Ook wordt bekeken hoe het gebruik

C2000 in een bepaald gebouw.

van mobilofoons en portofoons beter kan, vooral in gebouwen. Samen

C2000 werkt met een indeling in gespreksgroepen. Minister Ter Horst

met andere technische en organisatorische maatregelen moet op deze

heeft het Veiligheidsberaad (de burgemeesters die voorzitter zijn

manier het vertrouwen in C2000 weer groeien. Dat berichtte voormalig

van de veiligheidsregio’s) gevraagd de procedures voor de indeling

minister Ter Horst aan de Tweede Kamer in reactie op het eindrapport

in gespreksgroepen tegen het licht te houden en aan te vullen. Op

van de expertgroep C2000, onder leiding van Don Berghuijs (directeur

die manier kan de beschikbare capaciteit van C2000 efﬁciënt worden

Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond).

gebruikt en is goede samenwerking in de communicatie mogelijk. Ook

De gebruikers van C2000 bij de politie en de hulpverleningsdiensten

wordt bekeken hoe de procedures en afspraken bekend worden gemaakt

zijn over het algemeen tevreden. Kritiek hebben ze op het werken met

bij de C2000-gebruikers en hoe deze kunnen worden geoefend.

C2000 tijdens grote evenementen en calamiteiten. Ook missen ze dekking in gebouwen, aangezien C2000 geen binnenhuisdekking garan-

Overige maatregelen:

deert. Dit zou alleen kunnen door het hele netwerk aan te passen en

• onderzoek naar de behoefte aan communicatiecapaciteit tijdens

een groot aantal masten bij te plaatsen tegen exorbitante kosten. Ook onder het oude, analoge systeem was er geen gegarandeerde dekking binnenshuis. Vooral de brandweer gebruikt C2000 in gebouwen buiten het netwerk om. De communicatie verloopt dan rechtstreeks van portofoon naar portofoon. Binnenkort worden de resultaten van een onderzoek bekend die aangeven hoe deze vorm van communicatie binnen gebouwen beter kan. Daarnaast kunnen gemeenten verplichten, dat bepaalde tunnels

rampen en crises, in vergelijking met de capaciteit die dagelijks voor het gewone werk nodig is; • onderzoek naar de communicatiebehoeften in de toekomst (over circa vijftien jaar); • verbeteren van het onderwijs, het oefenen en de bijscholing in het werken met C2000; • een speciale verbindingsofﬁcier in de meldkamer krijgt de regie over de communicatie tijdens calamiteiten.

Brandweer legt meer nadruk op preventie Op het symposium ‘De brandweer over morgen’ (24 maart 2010) heeft de brandweer een nieuwe koers uitgezet. De nadruk komt te liggen op het voorkomen van brand, terwijl burgers en bedrij-

[foto brandweer, nummer 006, via JK]

ven meer verantwoordelijkheid gaan dragen voor hun eigen veiligheid. Staatssecretaris Bijleveld sprak van een ‘strategische reis’ naar de wereld van morgen en zei de brandweer bij die reis te willen ondersteunen. Ook Thom de Graaf, voorzitter van het Veiligheidsberaad, ondersteunde de nieuwe koers van de brandweer. De noodzaak van de koerswijziging wordt ingegeven door de toenemende werkdruk en de druk op de budgetten van de brandweer.

NIBHV Veiligheid 41 2010

Nieuws

Strenger toezicht asbestverwijdering Het Rijk wil dat er beter en strenger toezicht wordt gehouden op

provincies, bouw- en installatiebedrijven, inspecties, certiﬁcerende

de verwijdering van asbest, zodat er minder gevaar is voor mens en

bedrijven en de burgers zelf. De overheid stelt strenge regels en houdt

milieu. Met gemeenten heeft het Rijk duidelijke afspraken gemaakt

toezicht. Asbest wordt sinds 1994 niet meer toegepast in Nederland.

om het toezicht op de asbestverwijdering structureel te verbeteren.

Asbest is nog wel in grote hoeveelheden in de gebouwde omgeving

Ook moet er door gemeenten harder opgetreden worden tegen illegale

aanwezig. Bij toepassingen in hechtgebonden vorm leidt dit niet tot

asbestverwijdering. De ontwikkeling van een Asbestvolgsysteem, aan-

blootstelling of risico. Daar waar bestaande asbestbronnen op dit mo-

passing van de regelgeving, stringenter toezicht op bedrijven en betere

ment wel een groot risico vormen, heeft het Rijk gekozen voor actieve

(strafrechtelijke) handhaving op overtredingen moeten ervoor zorgen

sanering. Het overige asbest, dat voornamelijk in en op gebouwen

dat de asbestregels beter worden nageleefd.

aanwezig is, vormt pas een risico op het moment dat sprake is van

Iedereen heeft een eigen verantwoordelijkheid om alert te zijn op as-

verwering of bewerkingen, bijvoorbeeld bij renovatie, onderhoudswerk-

best en zorgvuldig om te gaan met de verwijdering ervan: gemeenten,

zaamheden of sloop.

Ondeskundig gebruik vaak oorzaak loos brandalarm Loos brandalarm is volgens brancheorganisa-

te rukken bij automatische alarmmeldingen.

tie UNETO-VNI vaak het gevolg van ondes-

Uit cijfers van de brandweer blijkt dat er

kundig gebruik. Onjuist interpreteren van een

56.000 keer per jaar wordt uitgerukt voor een

bijdrage kunnen leveren. UNETO-VNI juicht

alarmmelding en niet adequaat handelen door

brandalarm. In 95 procent van de gevallen

preventieve maatregelen toe, maar vindt dat

de beheerder van een pand leiden ertoe dat

is er niets aan de hand. Het uitrukken van de

bewoners voor de uitvoering van de adviezen

de brandweer in veel gevallen onnodig moet

brandweer kost veel geld en kan leiden tot

moeten worden doorverwezen naar erkende

uitrukken. Door te investeren in de opleiding

risicovolle situaties in het verkeer. In het

installateurs. Vooral een verplichting voor

van beheerders en in regelmatig onderhoud

toekomstplan van de brandweer worden ook

het plaatsen van rookmelders in de bestaande

van brandmeldinstallaties kan het aantal

voorstellen gedaan voor preventief beleid om

bouw - in navolging van de al bestaande

loze meldingen fors worden teruggedrongen.

de brandveiligheid in woningen te verbeteren.

verplichting in de nieuwbouw - zou volgens de

UNETO-VNI reageert hiermee op het voor-

Volgens de brandweer zou een Brandweerkeur-

brancheorganisatie tot een forse verbetering

nemen van de brandweer om niet langer uit

merk veilig wonen daaraan een belangrijke

van de brandveiligheid leiden.

Risico-inventarisatie voor kleine werkgever gemakkelijker Werkgevers met maximaal 25 werknemers kunnen vanaf 1 januari 2011

en de maatregelen die het bedrijf neemt. Elke werkgever is verplicht

afzien van een deskundige bij het opstellen en evalueren van risico’s

een Risico-Inventarisatie op te stellen. Werkgevers en werknemers zijn

in hun bedrijf. Dat mag alleen als zij gebruik maken van een erkend

samen verantwoordelijk voor goede arbeidsomstandigheden.

systeem voor Risico-Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) van de branche.

De vereenvoudiging van de Risico-Inventarisatie verlaagt de admini-

Ook moeten werknemers vanaf 1 januari 2011 de Risico-Inventarisatie

stratieve lasten voor kleine werkgevers. Bedrijven die gebruik maken

van hun bedrijf kunnen inzien. De ministerraad heeft op voorstel van

van een standaardmodel voor het opzetten van de Risico-Inventarisatie

minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ingestemd met

zoals in de CAO opgenomen, hoefden al geen toetsing meer te laten

een daartoe strekkend wetsvoorstel. De werkgever beschrijft in de

uitvoeren door een deskundige.

Risico-Inventarisatie de risico’s die het werk met zich mee kan brengen

Nieuws

Arbo in scheepsbouw laat te wensen over De werkomstandigheden in de scheepsbouw en scheepsreparatie laten

op explosies of brand. De inspecteurs constateerden dat er vaak geen

te wensen over. Ruim tachtig procent van de gecontroleerde werven

voorschriften zijn, hoe werknemers veilig moeten werken in zulke ruim-

overtreedt de regels voor veilig en gezond werken. Gebrek aan kennis

tes. Ze meten niet welke concentraties stoffen er zijn en de ventilatie

en onderschatting van de risico’s spelen een rol. De situatie is zorglijk.

is gebrekkig. Een op de vijf overtredingen had hiermee te maken.

Aldus de conclusie van de Arbeidsinspectie die controleerde op 120

Ook bij laswerk bleek vaak iets mis. Werknemers lassen zonder gebruik

werven waar schepen worden gebouwd, gerepareerd of onderhouden.

te maken van middelen om zichzelf te beschermen tegen de kankerver-

Een kwart van de ongevallen bij scheepswerven komt, doordat werk-

wekkende rook. De beschermmiddelen liggen meestal wel op de werf,

nemers van ladders of steigers vallen of in een mangat storten. De

maar werknemers gebruiken ze vaak niet en toezicht daarop ontbreekt.

werven moeten dit risico serieus aanpakken: de inspecteurs stuitten

Om verbetering te bereiken is het nodig dat veilig en gezond werken

op gammele steigers, verkeerd geplaatste ladders en ontbrekende leu-

een onderdeel wordt van het dagelijkse werk. Daarom is de sector met

ningen. Een vijfde van de overtredingen had te maken met valgevaar.

een campagne begonnen om het veiligheidsbewustzijn te vergroten.

Ook machines zijn vaak niet in orde: slecht onderhoud, een noodstop

Ook is een opleiding in ontwikkeling om de cultuur in de bedrijven

ontbreekt of werknemers hebben voor het gemak de afscherming van

te beïnvloeden en werkgevers en werknemers te doordringen van het

bewegende delen verwijderd. Een schip in aanbouw verandert steeds

belang van veilig werken. Verder komen er veiligheidsinstructies voor

van opbouw en samenstelling. Vaak ontstaan besloten ruimtes, waarin

nieuwkomers in de metaalsector, zoals jongeren en (buitenlandse)

het gevaarlijk kan zijn om te werken. Concentraties zuurstof kunnen

ﬂexwerkers.

erg verschillen en er kunnen zich gevaarlijke gassen ophopen, met kans

Verplicht dragen reddingsvest op schepen De Arbeidsinspectie is een campagne gestart om de bemanning op binnenvaartschepen te stimuleren reddingsvesten te dragen. De campagne heeft als motto ‘Vest voor je leven’. Er komen billboards te hangen op bruggen en sluizen. Verder worden er een krant en een video uitgegeven. Overboord slaan is een van de meest voorkomende ongevallen in de binnenvaart. Daardoor verdrinken jaarlijks zo’n vijf à zes mensen. Dat is veel voor een naar verhouding kleine sector. Veertig procent van de werknemers draagt geen reddingsvest in gevaarlijke situaties, zoals bij slecht weer. Bemanningsleden vinden het vaak niet ‘stoer’ of zien het nut niet in van het dragen van een reddingsvest, wat aan boord wel verplicht is. De Arbeidsinspectie houdt de campagne samen met de andere inspectiediensten op het water: de politie te water, Rijkswaterstaat en de Inspectie Verkeer en Waterstaat.

NIBHV Veiligheid 41 2010

Nieuws

Werknemers beter beschermen tegen straling Werkgevers zijn verplicht hun werknemers beter te beschermen tegen

straling. De nieuwe regels leggen normen vast waarbinnen de straling

kunstmatige, optische straling zoals UV-licht, infraroodlicht en laser-

moet blijven. Om hieraan te voldoen moet de werkgever machines en

straling. De ministerraad heeft er mee ingestemd het Arbeidsomstan-

apparaten gebruiken die voldoen aan de laatste stand van de techniek.

dighedenbesluit aan te passen aan Europese regelgeving. De nieuwe

Ook moeten werkgevers actief zoeken naar methoden om blootstelling

regels zijn 27 april 2010 ingegaan.

aan deze vorm van straling te voorkomen.

Kunstmatige straling kan huidkanker, hoornvliesontsteking en staar

In 22.400 bedrijven wordt gewerkt met kunstmatige optische straling.

veroorzaken. De Arbo-wet verplicht werkgevers al om een Risico-Inven-

In totaal lopen 130.000 medewerkers de kans met deze straling in

tarisatie en -Evaluatie te maken en een plan van aanpak op te stellen

aanraking te komen; 100.000 van deze werknemers werken bij indu-

om gezondheid- en veiligheidsrisico’s voor werknemers te voorkomen.

striële bedrijven, 20.000 in de gezondheidszorg en 10.000 in overige

Dat geldt nu dus ook voor de risico’s van het werken met kunstmatige

sectoren.

Goede arbeidsomstandigheden voorkomen beroepsziekten Aandoeningen aan het bewe-

in 2008. Volgens het NCvB kan

3000 gevallen in het jaar 2000

en burn-out. Bedrijfsartsen schat-

gingsapparaat staan met 42

het ontstaan van beroepsziekten

tot 1061 gevallen in 2008.

ten dat werkgebonden psychische

procent bovenaan de ranglijst

meestal worden voorkomen door

In 2008 zijn 2290 meldingen

aandoeningen gepaard gaan met

van beroepsziekten in 2008. Ze

goede arbeidsomstandigheden.

van slechthorendheid gedaan.

een aanzienlijke verzuimduur.

worden gevolgd door gehoor-

Er zijn meer beroepsziektemel-

Ondanks goede preventiemoge-

Risico’s voor werkgebonden psy-

aandoeningen (34 procent) en

dingen van lage rugklachten en

lijkheden is slechthorendheid nog

chische aandoeningen zijn onder

psychische aandoeningen (17

aandoeningen aan de onderste

steeds een veel gemelde beroeps-

meer intensivering van het werk

procent). Dit blijkt uit het rap-

ledematen dan in voorgaande

ziekte. Werken in lawaai vergroot

en een slechte balans tussen het

port Beroepsziekten in Cijfers

jaren. Vooral het aantal beroeps-

bovendien de kans op het maken

werken privéleven van werkne-

2009 van het Nederlands Centrum

ziektemeldingen van artrose van

van fouten en ongelukken.

mers.

voor Beroepsziekten (NCvB). De

knie en heup is de laatste twee

Het merendeel van de 1170 mel-

cijfers zijn gebaseerd op 6952

jaar sterk gestegen. Het aantal

dingen van psychische beroeps-

meldingen van beroepsziekten

meldingen van RSI is gedaald van

ziekten betreft overspannenheid

ICE als waarschuwingsnummer in mobiel Medewerkers van ambulancediensten en andere hulpverleners maken

worden. ICE is internationaal erkend als afkorting. Als er verschillende

steeds vaker mee dat patiënten een mobieltje bij zich hebben, maar

mensen moeten worden gewaarschuwd, kunnen die worden opgeslagen

dat niet duidelijk is wie moet worden gewaarschuwd. Het is raadzaam

als ICE 1, ICE 2 etc. Het invoeren van ICE is eenvoudig en werkt snel.

als iedereen in zijn mobiel een adres aanmaakt onder de naam ICE (In

Alle mobieltjesgebruikers wordt geadviseerd een ICE-adres met tele-

Case of Emergency). Onder deze naam kan het telefoonnummer worden

foonnummer in de mobiel te zetten.

opgeslagen van degene die in geval van nood gewaarschuwd moet

Nieuws

Calamiteit in Schipholspoortunnel Er moeten eenduidige procedures en heldere informatie-uitwisseling

De brand in de Schipholspoortunnel ging vanzelf uit. Er was geen

komen voor incidenten in spoortunnels. Dit stelt minister Eurlings in

sprake van een gevaarlijke situatie, maar de rookontwikkeling is wel als

reactie op het rapport over de brand in de Schipholspoortunnel op

bedreigend ervaren door reizigers en treinpersoneel. De spoorbedrijven

2 juli 2009.

blijken in de eerste tien minuten van het incident niet slagvaardig en effectief te zijn opgetreden. De informatie-uitwisseling tussen partijen die bij een incident betrokken zijn, moet worden verbeterd. Deze conclusies trekken de Inspectie Verkeer en Waterstaat en de Inspectie Openbare Orde en Veiligheid in hun rapport over het incident. Uit het rapport blijkt dat de informatielijnen tijdens een acute fase van de bestrijding van een incident complex zijn. Het alarmeren gebeurt aan de hand van procedures die uit een groot aantal stappen bestaan. Er is onvoldoende regie over het alarmeringsproces en de communicatie en er zijn geen voorzieningen om de (versnipperde) informatie te bundelen. Alle betrokkenen hebben inmiddels initiatieven genomen om de door Eurlings bepleite eenduidige procedures en heldere informatieuitwisseling, te realiseren. De burgemeester van Haarlemmermeer heeft aangegeven, dat alle meldkamers op Schiphol bij incidenten onder directe aansturing van de meldkamer van de Veiligheidsregio moeten opereren. Hij heeft inmiddels opdracht gegeven tot het onderzoeken en uitvoeren van de noodzakelijke aanpassingen om dat mogelijk te maken. De minister vraagt ProRail en NS een plan van aanpak te maken om treindienstleiders en treinpersoneel meer te betrekken bij oefeningen.

Verdere stroomlijning toezicht vervoer over water Het toezicht op het vervoer over water wordt in 2010 verder gestroom-

Verder letten de toezichthouders er dit jaar op of het eind 2009 geïn-

lijnd. Dat valt op te maken uit het Toezichtplan vervoer over water

troduceerde Scheepsafvalstoffenverdrag door de binnenvaartschippers

2010 van de samenwerkende toezichthouders voor de zeehavens van

en -terminals goed wordt nageleefd. Deze internationale regelgeving

Amsterdam en Rotterdam en de binnenvaart. De diensten willen de toe-

bepaalt hoe partijen moeten omgaan met ladingafval en met huis-

zichtlast voor ondernemingen verminderen door meer met elkaar samen

houdelijk en machinekamerafval. Ze schrijft onder meer voor dat de

te werken en activiteiten beter op elkaar af te stemmen.

terminal verantwoordelijk is voor het opruimen van de afvalresten in

Voor de binnenvaart is een aantal speerpunten geïdentiﬁceerd. Zo

de ruimen na het lossen. Ook goede vluchtwegen, de aanwezigheid van

menen de toezichthouders dat het gebruik van vreemde talen en het

persoonlijke beschermingsmiddelen en de gevaren van het overvullen

ontbreken van eenduidig taalgebruik tussen schip, wal en bemanning

van ladingtanks krijgen prioriteit.

veiligheidsrisico’s veroorzaakt. Daarom gaan ze de omvang van de pro-

De controles op vervoer over water worden gedaan door de Inspectie

blematiek inventariseren en analyseren. Ook hebben ze aandacht voor

Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat, VROM-Inspectie, Arbeidsin-

de stabiliteit van het schip en een onjuiste belading van gevaarlijke

spectie, Voedsel- en Warenautoriteit, douane, Plantenziektenkundige

stoffen en risicovol vaargedrag van plezierschepen en snelle boten voor

Dienst, Koninklijke Marechaussee, KLPD Waterpolitie, Zeehavenpolitie

openbaar vervoer.

Rotterdam-Rijnmond en de havenmeesters Amsterdam en Rotterdam.

NIBHV Veiligheid 41 2010

Draadloos oproepsysteem altijd inzetbaar BHV’ers kunnen binnen een organisatie worden gealarmeerd door middel van een codeboodschap, via de omroepinstallatie, via de DECT- of gsm-telefoon, of via een alarm op oproepontvangers, semafoons of piepers. Omikron Europe BV is bijna dertig jaar met communicatiesystemen op de markt actief. Sinds 2004 levert het bedrijf een draadloos oproepsysteem met ontvangers. Het kan bijna grenzeloos worden aangevuld met zichzelf controlerende steunzenders. Het systeem heet CallHelp 400.

De werkgever moet de bedrijfshulpverlening zodanig organiseren, dat de BHV-taken ná het plaatsvinden van een ongeval of brand op adequate wijze kunnen worden vervuld. Dat houdt in dat de BHV na alarmering zo snel mogelijk op de plaats van het incident moet zijn. Efficiency en snelheid zijn geboden om te voorkomen dat de calamiteit escaleert. Snel alarmeren kan van levensbelang zijn. In Nederland moeten bedrijven gebruik maken van alarmeringsprocedures. Daarin staat onder meer op welke wijze een incident moet worden gemeld en hoe BHV’ers moeten worden opgeroepen. Bij de meeste bedrijven komen alarmmeldingen binnen bij de receptiemedewerker. Deze zal vervolgens volgens interne procedure de BHV-organisatie alarmeren. In de alarmprocedure staat precies beschreven hoe dat moet en welk middel daarbij wordt gebruikt, bijvoorbeeld een telefoon, semafoon of portofoon.

BHV’ers tijdig oproepbaar Een oproepsysteem is ook een van de middelen die kunnen worden ingezet bij het alarmeren van BHV’ers in geval van een calamiteit. Niet alle oproepsystemen zijn echter onder alle omstandigheden inzetbaar.

Indien bijvoorbeeld het telefoon- of compu-

gebouw of om hoge, brede gebouwen, uitge-

aan beveiliging. Bij gemeentelijke organi-

ternetwerk plat ligt of vertraagd is, dan

strekte terreinen, langgerekte fabriekshal-

saties kan CallHelp 400 als oppiepmiddel

kan er via telefoon, sms of internet niet

len, enorme stalen schepen… ons oproep-

bijvoorbeeld snel hulp regelen in geval van

tijdig worden gealarmeerd. Daarom heeft

systeem bereikt binnen het te bestrijken

agressieve cliënten. In winkels en winkel-

het bedrijf Omikron Europe BV in 2004

gebied in een paar seconden iedereen die

centra kunnen (extra) beveiligers worden

een nieuw oproepsysteem ontwikkeld:

is uitgerust met een ontvanger/pieper. De

gealarmeerd. Maar ook het simpelweg

de CallHelp 400. Het betreft een draadloos,

betrouwbaarheid van het systeem is groot,

oppiepen van medewerkers of personeel

machtigingsvrij oproepsysteem, waarvan

omdat de zender iedere oproep drie maal

is mogelijk. Denk aan scholen, de horeca,

het zendbereik met steunzenders kan wor-

uitzendt. Elke steunzender doet dat ook.

vakantieparken, musea, dierentuinen,

den vergroot. Het theoretisch zendbereik is

De kleine, lichte ontvanger gaat via tril-

expeditiecentra, de zorgen verpleegsector,

dertig kilometer in open veld of driehonderd

len en/of piepen slechts één keer af,

bedrijven met kinderopvang, parkeergarages

etages in een flatgebouw.

maar hij kan vanuit verschillende hoeken

en ga zo maar door. Iedereen met een ont-

diverse malen worden opgeroepen. Het

vanger is altijd overal bereikbaar, ongeacht

Patrick Konstapel is hoofd technische dienst

oproepsysteem controleert zichzelf bij het

de omvang van het bedrijf of de bij de bouw

van Omikron. Hij legt uit hoe het systeem

gebruik van steunzenders overigens ieder

van het pand gebruikte materialen. Voor

werkt.

uur. Eventuele storingen worden automa-

een uitgebreid overzicht van mogelijkheden

Konstapel: “Via CallHelp 400 kunnen met

tisch naar de bedienpost doorgegeven.

en afnemers verwijs ik graag naar onze

één druk op de knop mensen individueel,

Bedienpost en steunzender(s) worden via

website www.omikron-europe.com. Voor de

groepsgewijs, of collectief worden opgeroe-

de bedrading van het lichtnet geactiveerd.

prijzen hoeven gebruikers het niet te laten.

pen. Via een code wordt duidelijk gemaakt,

Bij stroomuitval blijft de zender vanwege de

Behalve de aanschafkosten zijn er geen

waar iemand naartoe moet en om wat voor

aanwezige noodstroombatterij nog twaalf

extra kosten, zoals voor abonnementen,

soort incident het gaat. Als er bijvoorbeeld

uur in werking, de steunzenders doen dat

machtigingen of oproepen.”

een totale ontruiming moet plaatsvinden,

nog 24 uur. De batterijladingen van de

worden via het indrukken van één toets op

ontvangers gaan twee tot vier weken mee,

Los van de door de Omikronmedewerkers

het toetsenbord van de zender/bedienpost

afhankelijk van de intensiteit van gebruik.”

genoemde voordelen en mogelijkheden is het voor BHV-organisaties belangrijkste

minimaal één en maximaal 999 ontvangers/ piepers gealarmeerd. De code voor ontrui-

Meerdere toepassingen

kenmerk van dit draadloze oproepsysteem,

ming verschijnt daarbij op hun display.

Arie Schaberg is commercieel directeur van

dat het zonder kostbaar installatiewerk

Door de inzet van draadloze steunzenders

Omikron. Hij wijst op de vele extra toepas-

(geen gaten boren, kabels trekken of anten-

(maximaal 99) worden moeilijke ontvangst-

singen die CallHelp 400 biedt.

nes plaatsen!) altijd voldoende betrouwbaar

gebieden eenvoudig bereikbaar, zonder het

Schaberg: “Het systeem kan in allerlei

zendbereik garandeert. De alarmprocedure

trekken van kabels. Een steunzender heeft

soorten bedrijven en organisaties worden

kan daarom eenvoudig en efficiënt in wer-

een bereik van 300 meter of drie etages.

gebruikt om mensen op te roepen. Ik denk

king treden; BHV’ers worden snel gewaar-

Dus of het nu gaat om een klein, eenvoudig

daarbij niet alleen aan veiligheid, maar ook

schuwd. (JK)

NIBHV Veiligheid 41 2010

Bedrijfshulpverlening in Kasteel De Vanenburg Kasteel De Vanenburg is gelegen op een uit de zeventiende eeuw stammend landgoed in Putten en kent een rijke historie. Het ademt de sfeer van de rustieke buitenplaats waar de ‘heeren’ zich konden terugtrekken om zich te ‘vermeyen’. Ontspannen in een natuurrijke omgeving. Verder heeft het kasteel generaties lang een economischagrarische functie gehad. Tegenwoordig is De Vanenburg een sfeervolle ontmoetingsplaats voor vergaderingen en trainingen in het bovensegment van de accommodatiemarkt.

Gert Huizinga is hoofd facilitaire zaken en tevens plaatsvervangend hoofd bedrijfshulpverlening in Kasteel De Vanenburg. Hij legt uit dat de BHV feitelijk in de lijn is belegd:

“Als het om veiligheid gaat, hebben onze gasten en medewerkers natuurlijk altijd de eerste prioriteit!”

de general manager is eindverantwoordelijk voor de operationele organisatie tijdens calamiteiten. Alle diensthoofden, dus de leidinggevenden van alle afdelingen, zijn tevens (aansturend) BHV’er. Verder is BHV onwel wording’ dan beschikken wij over

Dus alle securitymedewerkers, de recepti-

Hoe werkt dat geautomatiseerde beheersysteem?

onisten en enkele technische dienstmede-

Gert Huizinga: “Al onze technische instal-

twee strategisch geplaatste AED’s. Voor

werkers zijn bedrijfshulpverlener. Totaal

laties zijn hierop aangesloten. Denk hierbij

het scenario ‘brand’ hebben wij overal

gaat het om ruim twintig allround hulpver-

aan de CV-installatie, de aircoapparatuur,

brandslanghaspels en sproeischuimblussers

leners, zodat er gedurende alle openings-

het inbraakalarm, de beveiligingsinstal-

hangen. Elke BHV’er kan er adequaat mee

tijden altijd voldoende BHV’ers aanwezig

laties, de verlichting, en dus ook de BMI

omgaan, gezien zijn opleiding met jaarlijkse

zijn om elk mogelijk calamiteitenscenario te

en de ontruimingsalarminstallatie. Bij elke

herhaling en oefeningen.

kunnen behandelen.

storing of melding wordt er door de software

Voor het scenario ‘ontruiming’ hebben wij

zoveel mogelijk in de functie opgenomen.

diverse eerste hulpmaterialen en over

een bericht verstuurd naar de belangheb-

afgesproken, dat alleen het (plaatsvervan-

Kasteel De Vanenburg is een oud en monumentaal pand. Is het brandgevaarlijk?

bende medewerkers. Vaak zijn dat mensen

gend) hoofd BHV de beslissing mag nemen

van de technische dienst. Zij kunnen dan

tot een ontruiming uit voorzorg. De receptie

direct ter plaatse gaan kijken en zonodig

kan de slow-whoop per gebouw activeren,

Gert Huizinga: “Ons pand is van buiten

ingrijpen. Ik vind ons bevoorrecht met een

waarna de aanwezige BHV’ers het gebouw in

inderdaad heel oud, maar van binnen

dergelijk geïntegreerd systeem, maar blind

koppels van twee van boven naar beneden,

eigenlijk ultramodern. Dat geldt ook voor

vertrouwen op de techniek is daarbij een

en ruimte voor ruimte, gaan controleren op

alle bijgebouwen op het terrein. Zo zijn

grote valkuil. Het blijft toch altijd mensen-

eventuele achterblijvers. Zelf ga ik dan bij

we in overeenstemming met de verleende

werk. Daarom weten alle medewerkers dat

de receptie staan om waar nodig te kun-

Gebruiksvergunning voorzien van brand- en

zij elke calamiteit direct zelf moeten mel-

nen coördineren in de ontruiming en om de

rookcompartimentering en een gecertifi-

den op het interne alarmtoestel 7777.”

eventuele nazorg te regelen.”

ding naar de regionale alarmcentrale. Toch

Hoe ziet de calamiteitenprocedure eruit?

kennen we inderdaad een hoge brandlast,

Gert Huizinga: “Ik gaf al aan dat een inter-

Is het personeel geïnstrueerd over hoe te handelen in geval van nood?

zeker gezien de gebruikte bouwmaterialen.

ne alarmering via het alarmtoestel of via de

Gert Huizinga: “Na de training en instructie

Het is dus belangrijk om snel en adequaat

BMI plaats zal vinden. Vervolgens worden

van onze BHV’ers zijn alle overige medewer-

te reageren op elke melding. Overdag heeft

standaard altijd twee BHV’ers ter plaatse

kers voorgelicht over de aspecten die voor

de doormelding van de brandmeldinstallatie

gestuurd. Dit in verband met de eigen vei-

hen van belang zijn. In het bijzonder wat

(BMI) een vertraging van drie minuten,

ligheid. Zo nodig kunnen zij in overleg met

zij zelf moeten doen in geval van nood, hoe

zodat de receptie eerst nog onze bedrijfs-

mij bepalen dat er meer BHV’ers en/of de

zij een calamiteit kunnen melden, wat ze

hulpverleners kan gaan laten kijken wat

externe hulpverlening nodig zijn. Eventueel

van een BHV’er kunnen verwachten en hoe

er precies aan de hand is. Tegelijkertijd

kunnen we ook nog (over en weer) gebruik

ze moeten handelen in geval van een ont-

ontvang ik als plaatsvervangend hoofd BHV,

maken van de hulpverleners van een nabu-

ruiming. We hebben hierbij gebruik gemaakt

via ons geautomatiseerde beheersysteem

rig bedrijf, dat in een kantoorgebouw bij

van de algemene NIBHV-instructiefilm over

voor alle technische installaties, een sms’je

ons op het terrein is gevestigd. We hebben

het ontruimen van een gebouw en van een

én een e-mail met de aard en locatie van de

daartoe een samenwerkingsovereenkomst

op maat gemaakte PowerPoint-presentatie

melding. Zo weet ik wanneer ik alert moet

opgesteld en ondertekend.

over onze eigen procedures.

zijn voor een eventuele opschaling.”

Als het gaat om het scenario ‘ongeval of

ceerde brandmeldinstallatie met doormel-

NIBHV Veiligheid 41 2010

BHV OPROEPSYSTEMEN Veelzijdig Met een Omikron CallHelp 400 oproepsysteem kunt u uw BHV'ers individueel, in groepen of collectief oproepen. De piepers kunnen piepen en/of trillen. De zender kan worden aangesloten op de brandmeldcentrale, noodknoppen, spreekkameralarm, handzenders en dergelijke. Steunzenders Omikron CallHelp 400 systemen werken met draadloze steunzenders. Iedere steunzender vergroot het zendbereik met 300 meter (in open veld) of 3 etages (in bebouwing). Er kunnen maximaal 99 steunzenders in een systeem opgenomen worden, hetgeen een zendbereik oplevert van 30 kilometer resp. 300 etages. Betrouwbaar Systemen die met steunzenders werken zijn betrouwbaarder dan systemen die niet met steunzenders werken. Een obstakel (denk aan liftschachten e.d.) wordt aan de achterzijde immers “belicht” door één of meer steunzenders. Zo kunnen ook de moeilijkste plaatsen, zoals kelders en brandwerende archiefruimtes, dekkend gemaakt worden.

on is ikr 00 s Om 4 loo m De lHelpraad stee y l Ca een doeps r op

ka het z 99 n metendb ste m ere w un axi ik ver ord zendemaal gro en rs ot. BHV

Voordelig De Omikron CallHelp 400 is niet alleen zeer betrouwbaar en bedrijfszeker, hij is ook de voordeligste. Bovendien zijn er geen installatiekosten, alles wat u nodig heeft zijn stopcontacten. Omikron Europe B.V.

BHV OPROEPSYSTEMEN

Kolenbranderstraat 20d • 2984 AT Ridderkerk Tel.: 0180 417 011 • Fax: 0180 461 213 E-mail: info@omikron-europe.com • www.omikron-europe.com

BHV

Hoe kunnen jullie oefenen zonder dat de gasten daar hinder van ondervinden? Gert Huizinga: “De basisvaardigheden oefenen we jaarlijks met een externe opleider

“Alle BHV’ers zijn geïnstrueerd in het kader van ‘Collectiehulpverlening’. Als de veiligheid dat toelaat, zullen zij ook de kunststukken ontruimen en naar een speciale opvangplaats transporteren.”

op ons eigen terrein, zodanig dat de gasten dat niet merken. Specifieke procedures oefenen we zelf door het jaar heen. Zo BHV’ers. Overigens heb ik met enige regel-

het alarmeringstouwtje van een toilet voor

Houden jullie bij calamiteitenbestrijding ook rekening met de aanwezige kunstwerken?

mindervaliden te trekken en dan te checken

Gert Huizinga: “Er staat en hangt hier

veranderingen aan het pand. Ook heb ik

hoe snel de hulp ter plaatse is. Het oefenen

voor een klein kapitaal aan antiek en

ze een keer hier uitgenodigd om samen de

van een ontruiming is in onze branche ech-

aan historische schilderkunst binnen

situatie goed te bekijken. Zo kunnen ze in

ter altijd lastig door de vrijwel constante

onze muren. Alle BHV’ers zijn daarom

geval van een echte calamiteit op de juiste

aanwezigheid van gasten. Wat we in elk

tevens geïnstrueerd in het kader van

wijze optreden. Dat wil zeggen: veilig maar

geval regelmatig doen is het oefenen met de

‘Collectiehulpverlening’. In voorkomend

ook rekening houdend met de bijzondere

table-top, waarbij de BHV’ers in kleine groe-

geval, als de veiligheid dat toelaat, zullen

kenmerken én inhoud van het pand. Als

pen onder mijn leiding de hele ontruimings-

zij ook de kunststukken ontruimen en naar

het om veiligheid gaat, hebben onze gasten

procedure doornemen aan de hand van

een speciale opvangplaats transporteren.

en medewerkers natuurlijk altijd de eerste

grote plattegronden van onze gebouwen.

Dit zolang de brandweer dat nog toelaat

prioriteit!” (RS)

Dat werkt verbazingwekkend goed en kost

met het oog op de eigen veiligheid van de

hebben we regelmatig een alarmeringsoefening. Bijvoorbeeld door onverwacht aan

maat constructief en uitstekend overleg met de brandweer over al onze vragen of

relatief weinig tijd.”

NIBHV Veiligheid 41 2010

Aanvullende werkverlichting op een naaimachine (zonder kapje), uitgevoerd met gloeilamp, zodat stroboscopisch effect achterwege blijft.

Goed en voldoende licht op de werkplek is essentieel. In het vorige nummer van VEILIGHEID zijn de begrippen luminantie, verlichtingssterkte, contrast en kleurweergavekwaliteit aan de orde gekomen. Onderwerpen die bepalend zijn voor de mate waarin visuele taken veilig en goed kunnen worden uitgevoerd. Bovendien heeft licht onmiskenbaar invloed op het menselijk bioritme en op de alertheid van mensen.

Meer licht op de werkplek Een werknemer moet zien wat hij doet en

in dat specifieke geval. Bovenop de alge-

waarin de helderheid van de diverse waarge-

waar hij loopt. Bestaat zijn taak louter uit

mene eisen ten aanzien van bijvoorbeeld de

nomen oppervlakken en de hoek waaronder

lopen, dan is oriëntatieverlichting voldoen-

gelijkmatigheid van de verlichtingssterkte.

ze te zien zijn worden afgewogen. Een niet

de. Is hij echter bezig met het vast solderen

afgeschermde lichtbron die zich direct in

van fijne elektronische componenten, dan

De eerste grootheid is de verlichtings-

het gezichtsveld bevindt, leidt tot een hoge

is de vereiste verlichtingssterkte vele malen

sterkte, een relatief eenvoudig te meten

UGR. Hoog gemonteerde ‘diffuse’ lichtbron-

hoger, de toegelaten verblindingsgraad lager

waarde, die slechts een (geijkte) luxmeter

nen of indirecte verlichting in een licht

en de kleurweergave-eigenschappen moeten

en een goed meetprotocol vereist. Meting

gekleurde ruimte zullen tot een lage UGR

beter zijn. De taak geldt dus primair als

vindt niet slechts op één plek plaats, maar

leiden. Meten is niet eenvoudig; lichtont-

uitgangspunt.

volgens een meetraster in de gehele ruimte.

werpprogramma’s kunnen de UGR wel bere-

Bovendien zal ook een verticale verlich-

kenen.

Omdat verlichting ruimtegebonden is, heeft

tingssterkte moeten worden vastgesteld,

de Europese norm voor binnenverlichting,

omdat het in het algemeen niet gewenst

De derde belangrijke parameter waaraan

EN 12464-1, ruimtelijke functies benoemd

is dat licht strak uit één richting wordt

eisen worden gesteld, is de kleurweergave-

en daarnaast de eisen met betrekking tot de

aangeboden. De verlichtingssterkte wordt

kwaliteit van het licht (Ra). Dat is de eigen-

verlichting geformuleerd, afhankelijk van de

aangeduid met de letter E en uitgedrukt in

schap die kleuronderscheid van objecten

activiteiten.

Lux. De norm werkt met de Em, de ‘gehand-

mogelijk maakt. Deze waarde is maximaal

haafde verlichtingssterkte’.

100 (wordt alleen gehaald door daglicht,

Parameters Em, UGR(L) en Ra

De tweede belangrijke grootheid is de

een gloeilamp of een andere lichtbron met

Verlichting is goed kwantificeerbaar. Het

verblindingsgraad, ook wel glare-index

een continuspectrum). Als er zich mensen

is meetbaar, benoembaar en in getallen uit

genoemd. De parameter voor de maximaal

in een ruimte kunnen bevinden, zal de ver-

te drukken. Dat doet de Europese norm EN

toelaatbare verblinding is de UGR(L) (de

lichting minstens zodanig moeten zijn dat

12464-1. Deze hanteert per interieurruimte/

Unified Glare Rating (limit)). Deze waarde

noodkleuren worden herkend. Afhankelijk

taak/activiteit drie kernwaarden, geldend

volgt uit een ingewikkelde berekening,

van de taak kunnen de eisen strenger zijn.

NIBHV Veiligheid 41 2010

Concentratieverlichting op scholen

op felle lichtbronnen dus, maar afgescherm-

Eind maart berichtten de media over een basisschool in Wintelre (bij Veldhoven) waar,

de armaturen. Tl-lichtbronnen zullen door

onder de hoede van de Universiteit Twente, met het licht was geëxperimenteerd. In één

hun grotere oppervlak minder snel aanlei-

van de klaslokalen van de Veldvest-basisschool werd in november 2009 het experimen-

ding geven tot verblinding dan bijvoorbeeld

tele Philips School-vision verlichtingssysteem gemonteerd. Een regelbaar systeem met

halogeenspots, vooral als ze in de juiste

vier standen, samenhangend met de lichtkleur en het effect op de leerlingen. Energie,

armaturen zijn gemonteerd. Bovendien is de

Rust, Standaard en Concentratie. In het bijzonder in de maand december, de donkerste

gelijkmatigheid van het licht (te meten op

maand van het jaar, bleek het concentratievermogen van de leerlingen fors groter bij

70 cm van de vloer, werkvlakhoogte) een-

gebruik van sterk blauw licht (de stand ‘Concentratie’). Critici betoogden dat de posi-

voudiger in de hand te houden.

tieve resultaten van de proef op zijn minst ten dele toe te schrijven zouden zijn aan het

Het gebruik van beeldschermen vormt een

Hawthorne-effect: het louter en alleen meedoen aan een onderzoek leidt al tot (meestal

extra aandachtspunt: reflectie van licht-

positieve) veranderingen bij de proefpersonen. Anderen hielden het voor oud nieuws.

bronnen en ramen in het scherm zal moeten

Iets dergelijks was in de jaren zestig al op veel plaatsen uitgevoerd, altijd met meetbare

worden voorkomen (dus nooit met de rug

en positieve resultaten. Zelfs Rudolf Steiner heeft een eeuw geleden in zijn publicaties

naar het raam zitten) en de helderheid van

al gewezen op het effect van kleuren op de leerprestaties. Philips levert al jaren in kleur

het scherm moet in overeenstemming zijn

en helderheid regelbare verlichtingssystemen die ook gezondheidseffecten nastreven.

met de directe omgeving (dus ook niet het

Het kostenaspect blijkt, ondanks de resultaten, vaak een drempel. Voor één klaslokaal

scherm met de achterzijde naar het raam

dient met een investering van circa 5000 euro rekening te worden gehouden.

laten wijzen). Een beeldscherm haaks op de vensters is de beste opstelling.

De werkwijze bij het beoordelen van ver-

daarbij gebruik van een beeldscherm. Er

Controleruimten: Em 200 lx, UGR(L) 25, Ra 80

lichting of bij het ontwerp van een nieuwe

zijn veel verschillende soorten kantoor-

Veel machinale of petrochemische processen

installatie begint bij het terugvinden van

werk, ook zonder computer. In de norm

worden bestuurd vanuit controlekamers. De

een vergelijkbare situatie in de EN 12464-1.

wordt archiefwerk als een minder zware

voorgeschreven verlichtingssterkte is bedui-

Bij meervoudige taken of activiteiten is

visuele taak beoordeeld dan technisch

dend minder dan in de kantoren. Zelfs als ze

uiteraard de meest veeleisende bepalend.

tekenwerk. Meting leert dat veel kantoren

de hele dag bemand zijn.

Vervuiling, veroudering en een bijbehorend

de gespecificeerde waarden niet halen, met

Ook de verblindingsgraad mag fors hoger

onderhoudsschema moeten in de eisen wor-

negatieve gevolgen voor onder andere de

zijn. Als fabrieken of procesruimten nooit

den meegerekend.

arbeidsproductiviteit. Een limiet van 19 aan

door mensen worden bezocht, gelden er

de verblindingsgraad betekent doorgaans

uiteraard geen eisen ten aanzien van de

Kantoren: Em 500 lx, UGR(L) 19, Ra 80

dat lichtbronnen vrij hoog moeten worden

verlichting. Meestal is er echter wel enige

Een groot deel van de Nederlandse beroeps-

bevestigd en dat de luminantie van de licht-

menselijke interventie gewenst of moeten

bevolking werkt ‘op kantoor’ en maakt

bronnen laag moet blijven. Geen direct zicht

werknemers een (deel van) het gebied door-

‘Kantoorverlichtring’ waarbij alle regels in de wind geslagen zijn: gerichte en onafgeschermde puntvormige lichtbronnen stralen recht naar beneden, onvoldoende geleijkmatigheid, harde slagschaduwen en een zwart toetsenbord.

Textielverwerking vereist veel licht en een goede kleurweergavekwaliteit.

kruisen op weg naar hun werkplek. In die gevallen geldt daar een Em van 150 lx, een

Licht op verschillende manieren beschouwd

UGR(L) van 28 en een Ra van 40.

Binnenverlichting kan worden benaderd vanuit de visueel-ergonomische

Werkplaats textielproductie en -verwerking: Em 750 lx, UGR(L) 22, Ra 90

invalshoek (taakverlichting: het aspect

Het werken met bijvoorbeeld een naaima-

meren). Bij de ‘biologische’ benadering

chine is een vrij zware visuele taak. Garens

gaat het echter om het effect op de

waar normen en wetten zich om bekom-

hebben vaak dezelfde kleur als de stof die wordt gestikt en contrasten zijn dus gering. Dat vereist goede kleurweergave-eigen-

gezondheid. Aan ’gezonde’ verlichting Lichtkleur en -spectrum kunnen de aanblik van levensmiddelen maken of breken.

schappen en een forse verlichtingsterkte.

worden andere eisen gesteld dan aan visueel-prestatiegericht licht, maar ze zijn te combineren.

Machinaal spinnen of weven krijgt een extra aantekening, die van toepassing is

stoffen en garens of bij patroontekenen zal

Eigenlijk is er nog een derde benadering,

op alle werk met machines bij kunstlicht:

de kleurtemperatuur 4000 Kelvin of hoger

maar deze geldt voor buitenverlich-

het stroboscopisch effect moet worden

moeten zijn en mag de verblindingsgraad

ting of licht dat naar buiten uitstraalt.

voorkomen. Het stroboscopisch effect doet

maximaal 16 bedragen.

Uitgangspunt bij deze ‘milieubenadering’

zich voor als de verlichting knippert. Dat

is dat kunstlicht de natuur niet mag

is bijvoorbeeld het geval bij een standaard

Spuiterij: Em 1000 lx, UGR(L) 19, Ra 90

verstoren en dat de hemel ’s nachts

klassiek Tl-armatuur met buis. Het lichtnet

Verfspuiten vereist veel licht, een goede

donker dient te zijn. Er zijn al landen

levert een wisselspanning van 50 Hertz,

kleurweergavekwaliteit en een lage verblin-

met uitvoerige wetgeving op het gebied

die dus tijdens de vloeiende wisseling van

dingsgraad. Bij autoschadeherstelbedrijven

van strooilichtvervuiling. In Nederland

de polariteit honderd keer per seconde

moet bestaand lakwerk worden bijgewerkt,

beperkt dat zich tot gemeentelijke ver-

even ‘nul’ is. Op dat moment is een TL-buis

wat hogere eisen stelt dan ‘nieuw’ spuitwerk.

ordeningen met betrekking tot de uit-

nagenoeg uit. Dat betekent dat bewegende

Daarbij kan ook de richting van het licht van

schakeltijd van sportverlichting en het

delen als het ware pulserend worden belicht,

groot belang zijn: niet slechts van boven.

beperken van strooilicht uit landbouw-

waardoor het kan voorkomen dat ze bij

Zonder afdoende maatregelen zijn armaturen

kassen (via het Besluit glastuinbouw).

iedere lichtpuls in dezelfde stand staan. Een

in een spuitcabine zeer snel vervuild, met

machine lijkt dan stil te staan, terwijl dat

grote gevolgen voor de verlichtingssterkte.

niet het geval is. Gebruik van gloeilampen,

Er kan periodiek een afneembare laag coa-

hoogfrequent voorschakelapparatuur of het

ting worden aangebracht die de aanhechting

verdelen van meerdere Tl-buizen over de

van spuitnevel voorkomt. Zo nodig moeten

verschillende fasen van het lichtnet voor-

explosieveilige armaturen worden toegepast,

komt dit verschijnsel. Bij kleurinspectie van

afhankelijk van de te verwerken producten.

Een spuiter behoeft veel licht en een goede kleurweergave. Strijklicht helpt bij

Het solderen van kleine elektronische componenten vereist meer en beter licht

het zien van oppervlaktestructuur en oneffenheden.

dan lopen op de werkplek.

NIBHV Veiligheid 41 2010

De gloeilamp, de Tl-buis en de led De kleurweergave-index (Ra) van een gloeilamp is 100. Het spectrum is compleet en alle kleuren zijn bij het licht van die lamp te onderscheiden. Blauw is slechts in geringe mate aanwezig, maar het is er wel. Energiezuinig is de gloeilamp helemaal niet. Voor een gemidBij een lage verlichtingssterkte hoort een lage

Voorbeeld van slechte verlichting, met een hoge

kleurtemperatuur, ‘warm’ licht.

verblindingsgraad (UGR).

delde Tl-buis is dat anders: een ‘slechte’ Tl-buis (ofﬁcieel ﬂuorescentielamp geheten) haalt 80, de eerste generatie ‘dikke’

Lichtkleur

buizen van vlak na de oorlog zelfs maar

Slecht zelden wordt een kleurtemperatuur

gigantische verlichtingssterkte. De genor-

60. Bij Tl zijn de kleurweergave-index

of ‘kleurindruk’ voorgeschreven. Het is een

maliseerde waarde voor de taak volstaat bij

en kleurtemperatuur uit het nummer af

zaak van de gebruiker. Een hogere kleur-

lange na niet voor een oudere. De recepto-

te leiden. Het Philips systeem: 940 be-

temperatuur (4000 K of daarboven, blauw-

ren op het netvlies worden in de loop der

tekent Ra 90, 4000 K, dus koelwit; 827

achtig licht) doet een ruimte koeler en

jaren ongevoeliger en de ooglens wordt

betekent Ra 80 en 2700 K, dus warmwit.

hygiënischer lijken, zodat deze al snel de

aanzienlijk minder lichtdoorlatend, vooral

Bij de veelbejubelde ledverlichting, die

voor blauw licht. Dat effect begint al op vrij

inmiddels betaalbaar begint te worden,

delruimten, slagerijen en bijvoorbeeld

jeugdige leeftijd en schrijdt steeds sneller

is het opletten: de kleurweergave-

in de tropen. In een slagerij zullen de

voort. Tussen het dertigste en het veertigste

kwaliteit wordt meestal niet opgegeven

vitrines met zichtbare vleeswaren juist iets

levensjaar zal de lichtbehoefte met ongeveer

en de lichtstroom ook niet. Een lamp

warmer worden uitgelicht om te voorkomen

vijftig procent groeien, maar tussen vijftig

van 3 watt is dan wel zuinig, maar als

dat vlees er onappetijtelijk uitziet. Een lage

en zestig is een verdrievoudiging gewenst.

de hoeveelheid licht te klein is om de

kleurtemperatuur komt ‘warmer’ over. Een

Mensen worden ouder dan vroeger en

taak uit te voeren, is het nut gering.

lichtbron van 3000 K of lager zorgt ervoor

bovendien zullen zij naar verwachting lan-

Bovendien is een ‘witte’ led voor veel

dat gezichten er vriendelijker en gezonder

ger deelnemen aan het arbeidsproces. Dat

mensen te blauw in verhouding tot

uitzien en er is een associatie met avond,

vereist meer licht op de werkplek. (MC)

zijn lichtstroom. Bij thuisgebruik in de

voorkeur zal krijgen voor medische behan-

rust en gemoedelijkheid. Kaarslicht heeft

winteravonden zouden ‘te blauwe’ leds

een kleurtemperatuur van ongeveer 2000 K. De mens heeft een natuurlijk gevoel

het bioritme kunnen verstoren. Het 12

spectrum van veel ledlampen is tamelijk

voor het verband tussen kleurtemperatuur en verlichtingssterkte. Hoewel het tech-

maakt als werkplekverlichting. Op dit

2700 K, voelt dit onnatuurlijk aan. Hoge verlichtingssterkten behoren gepaard te gaan met hoge kleurtemperaturen. Een kantoor waarin 4000 K verlichting is gemonteerd, lijkt lichter dan hetzelfde kantoor bij 3000 K, ook al is de verlichtingssterkte objectief gezien identiek.

lichtbehoefte

nisch perfect mogelijk is om een ruimte te verlichten met een sterkte van 2000 lx bij

incompleet, wat ze minder geschikt

moment bestaat er wel goede ledverlich-

ting, maar die is tamelijk prijzig. De TL6

buis wint het nog steeds op het gebied van energiezuinigheid.

4 2 0

30 40 leeftijd (jaren)

Leeftijd en verlichtingssterkte

Zie ook VEILIGHEID nummer 40,

In een bejaardenverzorgingshuis is het vaak

www.dialux.com (met onder meer een gra-

dringen bij het raam. Niet alleen vanwege

tis te downloaden lichtontwerpprogramma),

het uitzicht, maar ook omdat het daglicht

www.platformlichthinder.nl (duisternis als

tientallen malen grotere verlichtingssterkte

kwaliteit van de leefomgeving),

oplevert. Lezen, borduren of het invullen

www.olino.org (Nederlandse site over alter-

van een kruiswoordpuzzel vereist bij oude-

natieve energie, waaronder energiezuinige

ren niet alleen een leesbril, maar ook een

verlichting).

NIBHV Veiligheid 41 2010

Opleider hamert op leveren van kwaliteit

“Bij opleiden hoort ook verhogen van veiligheidsbewustzijn.” Het Nederlands Integraal Veiligheids Instituut (NIVI) in Appingedam is aan het uitgroeien tot een belangrijk opleidingsinstituut in het noorden van het land. Half maart 2010 werd een nieuw bedrijfspand aan de rand van Appingedam betrokken. Het bedrijf verzorgt cursussen door heel Nederland; vaak in company. VEILIGHEID ging naar Groningen en sprak met de directie van het NIVI.

Het Nederlands Integraal Veiligheids Instituut (NIVI) in Appingedam bestaat sinds 2006. Het is opgericht door het echtpaar Van der Laan. Binnen enkele jaren heeft het NIVI zich ontwikkeld tot een opleider van naam. Het bedrijf verzorgt onder meer opleidingen op het gebied van VCA, BHV, Eerste hulp, heftruck en binnenkort MVK (Middelbaar Veiligheidskunde). VEILIGHEID wisselde van gedachten met Cor en Marion van der Laan over maatwerk, veiligheidsbewustzijn, expansie en andere zaken.

Het NIVI is in 2006 opgericht. Hoe is de onderneming ontstaan? Cor van der Laan: “Via een particulier initiatief van mijn echtgenote en mijzelf. Vóór de oprichting van het NIVI werkte ik voor Corus. Corus heeft ongeveer tien jaar geleden in al zijn vestigingen een uniform veiligheidsbeheerssysteem ingevoerd. Dat heeft ertoe geleid, dat het aantal bedrijfsongevallen er drastisch is gedaald. Bij NedTrain, een klant van ons, is datzelfde veiligheidsbeheersysteem ingevoerd. Het zorgde ook daar voor een grote daling van het aantal bedrijfsongevallen. Het veiligheidsbeheerssysteem van NedTrain komt sterk overeen met dat van Corus. Een soortgelijk veiligheidsbeheerssysteem ontwikkelt het NIVI desgewenst nu zelf voor zijn klanten. Van mijn tijd bij Corus heb ik geleerd dat het bij opleiden niet alleen aankomt op standaardwerk, maar dat vaak ook aanvullend maatwerk vereist is. De nieuwe Arbo-wet die in 2007 van kracht werd, ondersteunde die overtuiging en onze bedrijfsfilosofie volledig.”

Maakt het NIVI bij zijn opleidingen gebruik van vaste medewerkers? Cor van der Laan: “Ons team bestaat uit ongeveer veertig personen, onder wie een groot aantal zzp’ers. Uiteraard zijn al onze instructeurs volledig gecertificeerd. Op onze website (www.nivi.nl) kan iedereen zien welke opleidingen wij aanbieden.”

Jullie gaan ook een opleiding tot middelbare veiligheidskundige (MVK) verzorgen? Cor van der Laan: “Ja. Wij starten in september met MVK. Binnenkort zijn wij daartoe volledig (SKO)gecertificeerd. Het is een middelbare beroepsopleiding die op een praktische manier uitleg geeft over het toepassen van veiligheid en over het verhogen van het veiligheidsbewustzijn binnen organisaties. Er komen vooral praktische onderwerpen aan de orde. Zoals machineveiligheid, gevaarlijke stoffen, het maken van een RI&E, het opstellen van allerlei veiligheidsplannen, het geven van veiligheidsadviezen en het regelmatig houden van toezicht.”

Het NIVI hecht er sterk aan het veiligheidsbewustzijn bij klanten te verhogen? Cor van der Laan: “Zeker. Bij het opleiden van mensen is het erg belangrijk dat ook hun veiligheidsbewustzijn wordt verhoogd. Veiligheid is bewustzijn. Neem VCA. Het komt steeds vaker voor dat wij in de bedrijven van de mensen die wij VCA opleiden in het kader van het veiligheidsbeheerssysteem een uitgebreide inspectieronde maken om de mate van veiligheid te onderzoeken. Dat leidt vaak tot een bewustere kijk op ieders werkplek en de daar aanwezige machines. Een belangrijk onderdeel van een veiligheidsbeheerssysteem is immers het melden van gevaarlijke situaties of handelingen, plus het afhandelen ervan. Het durven aanspreken van collega’s en leidinggevenden vormt een belangrijk onderdeel van VCA. Wij vinden dat vervolgens gezamenlijk met inzet van ieders kennis en ervaring een eind moet worden gemaakt aan de bestaande risicovolle handeling of situatie. Daarom maakt het ‘melden’ manifest deel uit van die ‘praktische’ inspectieronde, die wij in aanvulling op onze VCA-opleiding kunnen verzorgen. In VCA staat immers theoretisch beschreven dat (het observeren van) een veilige werkplek van groot belang is voor de operationeel werknemer.”

Hoe is het slagingspercentage van jullie VCA-kandidaten? Cor van der Laan: “Bovengemiddeld. Landelijk slaagt ongeveer tachtig procent van de kandidaten in één keer. Bij ons ligt dat percentage op 95. Dat komt mede doordat wij de leerstof tijdig verstrekken, optimaal gebruik maken van de NIBHV-presentaties en onze

“Tijdens het ‘brandgedeelte’ blussen alle BHVcursisten zelf daadwerkelijk een aantal brandjes”

cursisten nauwlettend begeleiden. Verder benutten wij alle zestien cursusuren optimaal. Dag 1 en dag 2 zitten in verschillende weken. Na dag 2 doen de kandidaten aansluitend examen. Als zij dat willen, kunnen de cursisten ook proefexamen doen.”

NIBHV Veiligheid 41 2010

“Een BHV-basisopleiding in één dag is absoluut onmogelijk en kan nooit voldoen aan de eisen.”

Marion van der Laan: “Er zijn vele verschil-

doen door onze cursisten. Wij zien in ver-

één dag” moet optreden. Mogelijk weet

lende VCA-cursusboeken op de markt. Wij

gelijking met voorheen geen significante

deze niet wat hij moet doen of hij voert

kiezen bewust voor de door het NIBHV

verschillen in slagingspercentages.”

de benodigde handelingen niet correct uit. Geen enkel zichzelf respecterend bedrijf kan

ontwikkelde leerstof. Die sluit onzes inziens

zich dat permitteren. Daarbij komt, dat een

Marion van der Laan: “Per 1 januari 2010

U spreekt over tijdnood. Soms hoor je de roep dat de hele BHV-basisopleiding in één dag zou moeten. Dus een halve dag Eerste hulp, een halve dag ‘brand’ en aansluitend examen afleggen. Delen jullie die mening?

gebruikt de SSVV overigens nieuwe examen-

Cor van der Laan: “Nee, dat kan niet. Zeker

Cor van der Laan: “Het gaat om de veiligheid

vragen. De meeste kandidaten vinden dat

niet gezien het feit dat sommige cursisten

van mens en materieel binnen een onder-

een verbetering. Sommigen van hen zijn

nu enige moeite hebben om alle stof tot

neming. Daarbij mogen kostenbesparingen

echte doorzetters. Laatst slaagde iemand,

zich te nemen alvorens zij het BHV-examen

op (veiligheids)opleidingen niet leidend zijn.

nadat hij al vijftien keer tevergeefs examen

afleggen. Een BHV-basisopleiding in één

Kwaliteit wel. Het streven van iedere orga-

had gedaan. Hij had het zowel mondeling

dag is absoluut onmogelijk en kan nooit

nisatie moet erop gericht zijn om nul onge-

als schriftelijk geprobeerd.”

voldoen aan de eisen. Daarom heeft het

vallen te hebben. Alle medewerkers moeten

NIVI zich bewust aangemeld als deelnemer

’s avonds thuiskomen zoals ze zijn vertrok-

Het NIVI geeft ook BHV-cursussen. Hoe bevalt de vernieuwde opleidingstructuur van de basisopleiding?

aan het NIBHV-Keurmerk. De ondersteuning

ken. Veiligheid is mensenwerk. Dat vraagt

vanuit het NIBHV is prima en onze cursis-

om een gedegen, betrouwbare opleiding.”

Marion van der Laan: “Onze Eerste hulp

leveren. Ook bij de verplichte praktische

instructeur is een ervaren ambulancever-

onderdelen. Tijdens het ‘brandgedeelte’

pleegkundige. Hij heeft de volgorde van

moeten alle cursisten zelf daadwerkelijk een

Het NIVI heeft in een betrekkelijk korte tijd een grote groei doorgemaakt. Wat is het geheim?

de presentaties hier en daar aangepast,

aantal brandjes blussen. Alle competenties

Cor van der Laan: “Dat is eigenlijk al

mede om enige tijdswinst te boeken. Onze

moeten aan bod komen. En alles moet mini-

gezegd: het leveren van kwaliteit. Dat geldt

instructeurs ondervonden soms wat moeite

maal ieder jaar herhaald worden. Regelmatig

voor instructeurs, lesmateriaal, examine-

om het Eerste hulp onderdeel binnen acht

oefenen en goed trainen is erg belangrijk.”

ring, certificering en praktijkoefeningen.

uur te behandelen. Bij het ‘brandgedeelte’

Marion van der Laan: “Je moet er toch

Onze opdrachtgevers zijn zeer tevreden en

speelde die tijdnood nooit. De vernieuwde

niet aan denken dat er in een bedrijf een

zij vertellen dat door. Dat werkt onze groei

BHV-basisopleiding is overigens goed te

incident gebeurt, waarbij een ‘BHV’er van

in de hand.” (JK)

het best aan op het SSVV-examen, ook qua taalgebruik.” Cor van der Laan: “Door ons opgeleide VCAkandidaten lopen op dat gebied nooit tegen verrassingen aan tijdens het examen.”

dergelijke niet gekwalificeerde BHV’er zich ook uiterst ongemakkelijk moet voelen, als hij zich bewust wordt van het feit dat hij niet competent is of dat hij niet volledig is opgeleid.”

ten kunnen erop rekenen dat wij kwaliteit

Sinds kort is er een handig klein apparaatje op de markt waarmee vliegensvlug een autoruit kan worden verbrijzeld: de ResQMe. Dit ontsnappingsproduct verdient beslist de aandacht die VEILIGHEID regelmatig besteedt aan (innovatieve) initiatieven op het gebied van veiligheid.

Ontsnappen uit een afgesloten auto Het is waarschijnlijk de nachtmerrie van

Veel auto’s zijn daarom uitgerust met een ont-

Simpele werkwijze

iedere automobilist: te water raken en

snappingshamer. Die biedt echter lang niet

De ResQMe is ongeveer 8 centimeter lang

opgesloten blijven zitten in je eigen auto,

altijd soelaas, omdat bijvoorbeeld de weer-

en past aan een (auto)sleutelbos. Hij is

terwijl die langzaam naar de bodem zinkt.

stand van het water te groot is om een ruit

dus bij iedere noodsituatie bij de hand. De

In Nederland raken jaarlijks ongeveer acht-

in te slaan. Ook weten mensen niet altijd dat

werkwijze is simpel. Door het apparaatje

honderd auto’s te water. Daarbij komen ruim

je met de noodhamer hard op een hoek van

met een geringe krachtsinspanning tegen

dertig mensen door verdrinking om het

de zijruit moet tikken om hem het gemak-

de autozijruit te drukken schiet een stalen

leven. Autoramen en -deuren zijn geblok-

kelijkst te verbrijzelen. Soms is de hamer niet

punt met grote kracht in een flits naar bui-

keerd en blijven hermetisch afgesloten,

te gebruiken, omdat hij op een onbereikbare

ten. Dankzij de automatische slagpin en de

omdat alle elektronica is uitgevallen, of

plek in de auto ligt. Sinds enige tijd is er een

zelfontspannende veer verbrijzelt de punt

omdat de druk van het water aan de buiten-

uit de VS geïmporteerd apparaatje, dat de

de autoruit. Daarna kan de auto door het

zijde het onmogelijk maakt de deuren open

kans op ontsnappen uit een afgesloten auto

raam worden verlaten. In noodsituaties kan

te duwen.

een stuk groter maakt: de ResQMe.

het voorkomen dat inzittenden vastzitten in hun autogordel of dat ze die vanwege een beknelling niet kunnen losmaken. Daarom is de ResQMe ook uitgerust met een klein, vlijmscherp mesje. Daarmee kunnen de autogordels snel worden doorgesneden. De ResQMe kan eindeloos achter elkaar worden gebruikt. Bovendien is het apparaatje veilig: de stalen punt komt slechts een heel klein stukje naar buiten en het mesje zit zo weggewerkt dat het onmogelijk is om erdoor verwond te raken. Het is te bestellen via de website www.autoveiligheid.nu. Op deze site staat ook een filmpje, waarin wordt gedemonstreerd hoe uit een zinkende auto te ontvluchten. Probeer eerst zo vlug mogelijk een deur of een raam te openen en daardoor weg te komen. Indien de auto tijdens het zinken over de kop rolt, blijf dan in de veiligheidsgordel zitten, zodat desoriëntatie wordt voorkomen. Natuurlijk laat de film ook zien hoe de ResQMe als hulpmiddel wordt ingezet om

ResQMe verbrijzelt autoruit razendsnel.

NIBHV Veiligheid 41 2010

uit een afgesloten auto te komen. (JK)

NIBHV Nieuws

Bestelformulier juni 2010 Organisatie/bedrijf:

Debiteurnummer:

Telefoon: Factuuradres:

Aﬂeveradres:

T.a.v.:

m/v

T.a.v.:

Postcode/plaats:

Datum:

Handtekening:

AANTAL

BHV- uitgaven

m/v

Prijs ex BTW (Euro)

- Basisopleiding Bedrijfshulpverlener (15e druk, nieuw) - Basisopleiding Bedrijfshulpverlener Eerste Hulp (4e druk, nieuw!) - Basisopleiding Bedrijfshulpverlener Brandbestrijding en Ontruiming (1e druk, nieuw) - BHV in de petrochemische industrie - Adembescherming voor de bedrijfshulpverlener - Bedrijfshulpverlening in de OK - Beheerder Brandmeldinstallatie - Beheerder Ontruimingsalarminstallatie - Coördinator/Hoofd Bedrijfshulpverlening - De bedrijfshulpverlening in uw organisatie. Voorlichting en instructie BHV per 10 stuks - Gebruik AED - Gevaarlijke Stoffen Bedrijfshulpverlening - Handleiding kleine blustoestellen - Handleiding Omgaan met alarmmeldingen - Omgaan met bommeldingen - Ontruimingsplannen en -oefeningen - Ontruiming van schepen - Ploegleider Bedrijfshulpverlening - Preventiecontrole en bedrijfshulpverlening - Preventiemedewerker - Syllabus Preventiemedewerker (werkboek) - Salvage en bedrijfshulpverlening - Wat te doen bij brand in uw bedrijf Instructeursmaterialen BHV - DVD Basisopleiding BHV (met video) (nieuw) - CD-rom met sheets BHV in de petrochemische industrie - CD-rom met sheets Adembescherming - CD-rom met sheets Beheerder Brandmeldinstallatie - CD-rom met sheets en tips De bedrijfshulpverlening in uw organisatie (Powerpoint) - CD-rom met sheets Gebruik AED (Powerpoint) - CD-rom met sheets Gevaarlijke Stoffen Bedrijfshulpverlening - CD-rom met sheets Ploegleider Bedrijfshulpverlening - CD-rom met sheets Preventiecontrole en bedrijfshulpverlening - CD-rom met sheets Preventiemedewerker - CD-rom met sheets Salvage en bedrijfshulpverlening - Instructeurshandleiding Preventiemedewerker incl. CD-rom met sheets Anderstalige BHV-uitgaven - Emergency Response Ofﬁcer: Basic Training (Engelse Basisopleiding BHV) (11e druk nieuw) - AED User Guide (Engelse Gebruik AED) - Emergency Response in your organisation per 10 stuks - Small Fire-Extinguishing Devices (Engelse Handleiding kleine blustoestellen) - What to do in case of ﬁre (Engelse Wat te doen bij brand bij uw bedrijf) Anderstalige instructeursmaterialen BHV - CD-rom met sheets AED User Guide (Powerpoint) - CD-rom Emergency Response in your organisation Gratis uitgaven BHV - Folder Keurmerk - Folder Preventiemedewerker - Folder Workshops en studiedagen - Folder VCA - Informatiebrochure NIBHV VCA-uitgaven - Basisveiligheid VCA (6e druk nieuw) - Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA (5e druk nieuw) Instructeursmaterialen VCA - CD-rom met sheets Basisveiligheid VCA - CD-rom met sheets Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA Anderstalige VCA-uitgaven - Basic Elements of Safety SCC and Safety for Operational Supervisors SCC (nieuw) (gecombineerde uitgave Engelse Basisveiligheid en VOL-VCA) - Poolse Basisveiligheid VCA (op aanvraag) Anderstalige instructeursmaterialen VCA - CD-rom Basic Elements of Safety SCC & Safety for Operational Supervisors SCC VAKBLAD - Abonnement vakblad NIBHV-VEILIGHEID (kwartaalblad)

13,50 11,25 9,75 17,00 9,10 6,50 18,30 14,90 37,30 25,00 5,00 9,10 1,80 12,20 3,30 11,50 5,80 12,50 6,80 13,00 10,60 7,80 1,80 75,00 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 33,90 63,00 21,50 6,90 25,00 1,80 1,80 33,90 33,90 gratis gratis gratis gratis gratis 22,50 37,50 33,90 33,90 42,50 28,50 33,90 33,40

Levering geschiedt, indien voorradig, binnen 5 tot 7 werkdagen. Bestellingen per fax op nummer 010-2892880 of per e-mail: bhv@nibhv.nl. Spoedzendingen worden verzonden via DHL. Prijzen zijn geldig vanaf 1 juli 2009, exclusief BTW, exclusief verzendkosten. Aanpassingen en prijswijzigingen voorbehouden. Korting Basisopleiding BHV: ≥ 100 stuks 3%, ≥ 250 stuks 5%, ≥ 500 stuks 10%

NIBHV Nieuws

Handleiding BHV 2010 Oplossingen voor uw bedrijf

PLANNING WORKSHOPS 2010 September

Rond de zomer verschijnt

Rotterdam

Opstellen BHV-plan

de vernieuwde versie van de

Zwolle

BHV en de RI&E

‘Handleiding BHV 2010. Op-

Den Bosch

Ontruimingsplannen

lossingen voor uw bedrijf’. De handleiding bestaat

Oktober

uit een brochure met een

Rotterdam

Ontruimingsplannen

Cd-rom. De handleiding

Goes

BHV en de RI&E

beschrijft de stappen die

Stein

Ontruimingsplannen

bedrijven moeten nemen om te komen tot een BHV

November

‘op maat’. Elke stap biedt

Amersfoort

Ontruimingsplannen

concrete oplossingen,

Arnhem

BHV en de RI&E

waaronder een BHV-plan.

Deventer

Opstellen BHV-plan

Op de bijgevoegde Cd-rom staan diverse documenten

December

met voorbeelduitwerkingen,

Haarlem

Ontruimingsplannen

zoals een aanvulling op

Assen

Ontruimingsplannen

de RI&E voor de BHV, een BHV-plan, formulieren voor alarmmeldingen

Haarlem

RI&E

en een wegwijzer BHV-oefeningen. Tevens bevat de Cd-rom informatie over weten regelgeving, wetteksten, het BHV-opleidingsproﬁel en aandachtspunten bij alleenwerk/duowerk en bij het samenwerken op het gebied van BHV. De handleiding is voorlopig kosteloos te bestellen bij het NIBHV.

Nieuw! Workshop Opstellen BHV-plan

NOTEER VAST IN DE AGENDA:

In de workshop ‘Opstellen BHV-plan’ komt aan bod hoe de maatregelen op het gebied van bedrijfshulpverlening schriftelijk kunnen worden

25 november 2010

vastgelegd in een BHV-plan. Het is belangrijk dat duidelijk is wat er in een BHV-plan moet staan, zodat bedrijven aan alle verplichtingen kun-

NIBHV-congres in Ede

nen voldoen. Elke bedrijf moet een Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) uitvoeren. Uit de RI&E worden de restrisico’s voor de organisatie afgeleid. Deze restrisico’s vormen het uitgangspunt voor het BHV-plan. In de workshop komen ook de borging en het beheer van de BHV-organisatie aan bod. In de middag wordt de taakstelling uit het BHV-plan getoetst door het spelen van een aantal simulaties (table-tops). In de table-tops komen onder meer de procedures voor een ongevalsmelding en een brandmelding aan de orde. Cursisten krijgen handvatten om een BHV-plan voor de eigen organisatie te kunnen schrijven. Deze workshop is bedoeld voor (aankomend) coördinatoren/hoofden bedrijfshulpverlening, voor de BHV verantwoordelijke functionarissen, facility managers, hoofden beveiliging en BHV-instructeurs. Inschrijven voor de workshop kan via www.nibhv.nl.

NIBHV Veiligheid 41 2010

Koninklijke Utermöhlen: 130 jaar medische hulpmiddelen Bij het verzorgen van wonden hebben hulpverleners de beschikking over een ruime keuze aan verbandmiddelen, waaronder het snelverband. Het snelverband is rond 1900 ontwikkeld door Carl Friedrich Utermöhlen en was direct een groot succes. Het bedrijf dat Carl Friedrich Utermöhlen stichtte is nog steeds actief en verkoopt het snelverband tot op de dag van vandaag. VEILIGHEID sprak met Joukje Marra, productmanager, en Siebe van der Meer, accountmanager, over het bedrijf en over recente ontwikkelingen op het gebied van medische hulpmiddelen.

Utermöhlen is in 1880 opgericht door Carl

De historie van het bedrijf is uitgebreid

als WratWeg en HeltiQ WaterWratjes worden

Friedrich Utermöhlen. In eerste instantie

beschreven in het herdenkboek dat in 2005

in Wolvega geassembleerd. Kwaliteit en

startte hij met het handelen in verband-

verscheen ter gelegenheid van het 125 jarig

efficiency zijn voor Koninklijke Utermöhlen

stoffen, maar al snel werd besloten om ook

bestaan.

belangrijke pijlers bij het realiseren van een

zelf producten te fabriceren. Ook werden er

klantgerichte benadering. Om producten

nieuwe producten ontwikkeld. De uitvin-

Kantoor Wolvega

met een goede en betrouwbare kwaliteit

ding van het snelverband in 1901 bleek een

Vanuit het kantoor in Wolvega vindt de ver-

te kunnen garanderen voldoet Koninklijke

unieke en doeltreffende oplossing te zijn

koop, de assemblage en de distributie over

Utermöhlen aan de kwaliteitseisen: EN-ISO

voor de behandeling van schotwonden bij

de hele wereld plaats. De productie van ver-

13485:2003-certificering en CE-markering.

soldaten tijdens tal van oorlogen.

bandmiddelen wordt in samenwerking met

Ook het logistieke traject wordt aangestuurd

Dit was voor Koningin Wilhelmina aan-

Europese partners gedaan, waarbij wordt

op basis van ISO-procedures.

leiding om in dat jaar het predicaat

geproduceerd volgens de kwaliteitsnormen

Utermöhlen beschikt ook over een eigen

‘Koninklijke’ aan Utermöhlen te verlenen.

en specificaties van Utermöhlen. Producten

research en development afdeling waar

HeltiQ WratWeg

HeltiQ WaterPokken

Watervaste Eilandpleister

nieuwe producten worden bedacht en ont-

Merknamen

ve en de professionele markt. De producten

wikkeld. Voordat nieuwe producten op de

Utermöhlen voert vier merken: Utermöhlen,

worden over de hele wereld verkocht, waar-

markt worden gebracht, worden zij uitvoerig

4CARE, HeltiQ en ByeBites. Het assortiment

bij het in 2009 geïntroduceerde WratWeg

getest. Iedere claim die het bedrijf stelt

bestaat uit kwaliteitsproducten op het

het grootste verkoopsucces is.

moet daadwerkelijk met onderbouwing kun-

gebied van verbanddozen, eerste hulpsets,

HeltiQ is een merk voor consumenten op het

nen worden aangetoond.

wondverzorgingsproducten voor sportbles-

gebied van wondverzorging, kraam, natuur-

Utermöhlen heeft haar markt de laatste

sures, steken en beten van insecten, kraam-

lijke pijnverlichting en hygiëne. ByeBites is

jaren uitgebreid van verbandmiddelen tot

verzorging, hygiëne, wratverwijdering en

een merk dat alle producten uit de categorie

medische hulpmiddelen in brede zin. Naast

waterpokken. Bestemd voor de consumptie-

Steken & Beten omvat.

het merk Utermöhlen zijn er nog een aantal merken ontwikkeld voor de consument en voor de professionele markt.

NIBHV Veiligheid 41 2010

‘Het snelverband was een unieke en doeltreffende oplossing voor de behandeling van schotwonden.’

BHV-producten

De pleisters zijn blauw vanwege de voedsel-

keld en wordt binnenkort ook toegepast

Onder de merken Utermöhlen en 4CARE

vreemde kleur, waardoor de pleisters indien

bij een nieuw middel tegen waterwratjes.

worden producten aan de professionele

nodig snel gevonden kunnen worden. Op

Waterwratjes komen vooral voor bij kinde-

markt geleverd. Vorig jaar heeft Utermöhlen

deze pleisters is een aluminiumstrip aange-

ren; ze worden veroorzaakt door een virus.

naar aanleiding van de vijftiende druk van

bracht die in grotere fabrieken kan worden

De Watervaste Eilandpleister van HeltiQ is de

het Basisboek bedrijfshulpverlener een

getraceerd door de productieapparatuur. De

laatste ontwikkeling op het gebied van wond-

trainingsset en een cursusset ontwikkeld.

pleisters zijn ook waterafstotend.

verzorging. Deze eilandpleister beschermt

De 4CARE Basic BHV trainingsset bevat alle

grotere wonden onder de douche, bijvoorbeeld

middelen die nodig zijn om de vaardigheden

na een operatie. Door de ultradunne en elas-

te oefenen, die horen bij Niet-spoedeisende

tische kleefrand rondom komt er geen water

Eerste Hulp. De instructeur heeft per cursist

bij de wond tijdens het douchen. De kleefrand

één trainingsset nodig. De cursusset is luxer

is bijzonder huidvriendelijk en tegelijkertijd

en uitgebreider en is ook geschikt als rela-

eenvoudig te verwijderen. Het wondkussen hecht niet aan de wond. Door de elasticiteit

tiegeschenk. Cursusset

zijn ze prettig te dragen. Het meest recent ontwikkelde product is

Tekenbeet en ziekte van Lyme

HeltiQ WaterPokken, een middel voor de

Vanaf maart tot oktober zijn de teken

behandeling van waterpokken. Het mid-

actief. Teken komen vooral voor in lage

del werkt direct jeukstillend, kalmerend en

begroeiing en vochtige gebieden (zie ook

verkoelt de huid. Bovendien heeft de gel

VEILIGHEID nummer 30). Een tekenbeet is

een antibacteriële werking, waardoor infec-

meestal onschuldig, maar kan de gevaar-

ties door het krabben worden voorkomen.

lijke ziekte van Lyme overbrengen als de

Iemand met waterpokken gaat hierdoor

teek zich langere tijd in de huid heeft

minder krabben en de kans op littekens

vastgebeten. Ongeveer twintig procent van

neemt af. Een bad met de bijgeleverde

de teken in Nederland is met deze ziekte

sachets met zemelenextract zorgt gedurende

besmet. Als een teek binnen 24 uur op de

de nacht voor een extra kalmerende en ver-

Bedrijfsspecifieke risico’s

juiste wijze met een speciale tekenpincet

zorgende werking.

Utermöhlen richt zich ook op bedrijfsspeci-

wordt verwijderd, is de kans op Lyme vrij-

De recente ontwikkelingen laten zien dat

fieke risico’s. Hiervoor zijn aanvullingen op

wel nihil. Werknemers die buiten werken,

Utermöhlen als bedrijf springlevend is en

de standaard BHV-verbanddoos ontwikkeld.

bijvoorbeeld in de groenvoorziening, land-

dat het de reputatie van haar oprichter

Voor kinderdagopvang en scholen is een

bouw, outdoorcentra en op golfterreinen,

waarmaakt door zich te blijven vernieuwen

aanvulling beschikbaar met kleine maten

lopen de meeste kans op een tekenbeet of

en in te spelen op nieuwe markten. (JdH)

verband en kinderpleisters. In de industrie

een beet van een ander insect. De Steken-

is vooral behoefte aan lange vingerpleisters

& Betenset van ByeBites is een handzaam

Tip: Het Nederlands Drogisterijmuseum in

en brandwondenpleisters. Op aanvraag kun-

setje, waarmee werknemers direct de juiste

Maarssen organiseert dit jaar de tentoonstel-

nen ook oogspoelflessen worden geleverd.

middelen bij de hand hebben om teken te

ling ‘Pleister op de wonde’. Daar zijn onder

In de bouw en in andere productiegerichte

verwijderen en steken te behandelen. Dit

meer een aantal van de oude verbanddozen

branches wordt veel gebruik gemaakt van

setje bevat onder andere een tekenpincet,

van Utermöhlen te bewonderen. De tentoon-

lange vingerpleisters. Deze pleisters kunnen

een gifverwijderpompje, een koelspray en

stelling is 21 mei geopend. Kijk voor meer

goed en stevig om de vinger worden gewon-

een aantal verzorgende producten.

informatie op www.drogisterijmuseum.nl.

BHV trainingsset

den, zodat ze niet loslaten.

Bedrijven in de levensmiddelenver-

Recente ontwikkelingen

werkende industrie werken volgens de

Utermöhlen heeft dit jaar HeltiQ WratWeg

HACCP-hygiënecode (Hazard Analysis

op de markt gebracht. Daarmee kunnen

Critical Control Points). Ook daar treden

wratten op een vergelijkbare manier worden

wel eens wondjes op die met een pleister

behandeld als bij de huisarts. WratWeg is

moeten worden afgedekt. Deze pleisters

eenvoudig te gebruiken en minder pijnlijk

mogen natuurlijk nooit in het eindproduct

dan veel andere wratmiddelen. De gesloten

terechtkomen. Utermöhlen levert aan deze

kap waarmee het middel moet worden toe-

doelgroep detecteerbare blauwe pleisters.

gebracht is door Utermöhlen zelf ontwik-

Byebites setje

Op 1 maart 2010 bestond de Arbeidsinspectie van dit jubileum is 120 jaar. Ter gelegenheid geleg in beeld’ samengesteld. het fotoboek ‘Arbeid ‘Arb Het boek schetst een beeld van de arbeidsomstandigheden anno 2010. Alle foto’s

Arbeid in beeld

zijn gemaakt door inspecteurs van de Arbeidsinspectie. In sommige gevallen is een fotografische vergelijking gemaakt met arbeidsituaties van honderd jaar geleden. De foto’s geven een prachtig, actueel beeld van mensen aan het werk op diverse werkplekken, in verschillende omstandigheden binnen de bouw, de industrie en de dienstverlening. Het boek is kosteloos verkrijgbaar via www.arbeidsinspectie.nl. Op die website staat een link waarmee het verzoek kan worden gedaan om ‘Arbeid in beeld’ te laten toesturen. (JK)

Verfspuiter in autoschadebedrijf. (Foto: Paul Frenken)

NIBHV Veiligheid 41 2010

Beoordeling competentie blussen met de brandslanghaspel.

Opleiders over ervaringen Basiscursus nieuwe stijl De Basisopleiding Bedrijfshulpverlener nieuwe stijl ging 1 januari deﬁnitief van start. VEILIGHEID bezocht twee opleiders, Cura Advies en Training BV en het VeiligheidsOefenCentrum (VOC) van Brandweer Midden en West-Brabant, om ervaringen met de opleiding nieuwe stijl uit te wisselen.

Nick Crutzen is directeur van Cura Advies

groepen. We willen ook graag dat cursisten

en Training BV. Cura Advies en Training is

ervaren wat het betekent om een ontrui-

gevestigd in een gloednieuw opleidings-

ming te ondergaan. We spelen de table-top

centrum in Simpelveld Zuid-Limburg. Naast

nu eerst klassikaal met de hele cursistgroep.

BHV-opleidingen biedt Cura ook een uitge-

Vervolgens voeren ze de ontruiming ook

breid pakket aan advies en trainingen aan.

daadwerkelijk uit in ons trainingscentrum. Voor de invoering van het nieuwe lesplan

Wanneer heeft Cura de opleidingen geïntroduceerd?

Brandbestrijding en Ontruiming hadden

Nick Crutzen: “1 januari 2010 zijn de Eerste

stookhuis nog op een aantal punten moest

Hulpopleidingen nieuwe stijl gestart. We

worden aangepast. Nu kunnen we een car-

hebben de periode daaraan voorafgaand

rousel draaien met vijf stations. De instruc-

gebruikt om onze instructeurs te scholen en

teurs Brandbestrijding en Ontruiming zijn

te laten wennen aan de nieuwe aanpak.

eerst op lesbezoek gegaan bij de Eerst Hulp

we wat meer tijd nodig, mede omdat ons

instructeurs, zodat zij konden ervaren hoe

Hoe heeft Cura de implementatie aangepakt?

de nieuwe methodiek werkt.”

Nick Crutzen: “Een verandering in de opleidingen leidt in eerste instantie bijna

Zijn de trainingsfaciliteiten van Cura geschikt voor het werken in groepen?

altijd tot enige weerstand. De Eerste

Nick Crutzen: “We hebben het geluk dat we

Hulpinstructeurs waren al gewend aan de

bij het plannen van de nieuwbouw van ons

vierstappen methode en het werken in

bedrijfspand rekening konden houden met

groepjes. Voor de brandweerinstructeurs is

de nieuwe aanpak. Bovendien zijn we zelf

de overgang groter. Om die reden zijn we

ook altijd gericht op nieuwe invalshoeken

gestart met de invoering van Eerste Hulp.

om de opleidingen aantrekkelijk te houden

Een van onze instructeurs heeft de bijscho-

voor onze klanten. De leslokalen zijn zo

ling van het NIBHV gevolgd. Het was hem

ontworpen dat daar alle ruimte aanwezig is

niet meteen duidelijk hoe een en ander

om in groepen te werken. Ook hebben we

in zijn werk moest gaan. Toch hebben we

geïnvesteerd in extra lesmaterialen. Er zijn

doorgezet, omdat we wel heil zagen in het

onder andere twaalf reanimatiepoppen aan-

werken met groepjes. Mede omdat dit een

geschaft en vier oefenAED’s. In het oefenge-

positief effect heeft op de motivatie van de

bouw kunnen cursisten in groepjes de com-

cursisten. In samenwerking met Regio BHV/

petenties voor het gedeelte brandbestrijding

Achterkamp hebben we onze instructeurs

onder de knie krijgen, zonder elkaar te hin-

verder geschoold. Instructeurs hebben zich

deren. De ontruimingsbaan biedt veel moge-

het lesmateriaal eigen gemaakt en een les-

lijkheden om een ontruiming op maat te

presentatie gemaakt met de filmpjes van

maken. Er kunnen verschillende scenario’s

het NIBHV. We hebben het lesplan aange-

worden uitgespeeld, tot aan instorting en

past aan onze specifieke wensen, waarbij de

lekkage aan toe. Onze kracht is dat wij in

vereiste competenties natuurlijk wel cen-

de herhalingsbijeenkomsten steeds weer een

traal blijven staan.”

verrassend aanbod bieden aan onze cursis-

Het nieuwe leslokaal van Cura.

ten. Het nieuwe trainingscentrum biedt veel

Hoe hebben jullie de Basisopleiding aangepast?

mogelijkheden om de basiscompetenties

Nick Crutzen: In het onderdeel Spoedeisende

atie op peil te houden.”

BHV steeds weer in een nieuwe praktijksitu-

Eerste Hulp bieden we cursisten de basiscursisten de AED door en door willen leren

Wat zijn de ervaringen van de instructeurs?

kennen, bieden we ze graag een aparte cur-

Nick Crutzen: “In eerste instantie gaven zij

sus AED-bediener aan. De table-top bij het

aan te weinig ruimte te hebben voor hun

onderdeel Ontruimen doen we niet in aparte

eigen praktijkverhalen. Ook vonden ze het

vaardigheid in het gebruik van de AED. Als

NIBHV Veiligheid 41 2010

In groepjes oefenen met de deurprocedure.

benut om proeven te doen. Onder meer met het aanpassen van de manier waarop wij de vaste stoffen brand ensceneerden. Wij waren hier gewend een flinke stapel pallets in de brand te steken en die te laten blussen. De faciliteiten op ons oefencentrum bieden hiervoor ruimschoots de gelegenheid. Dat is voor de BHV echter een te grote brand. We hebben nu een goede oplossing gevonden met een vuurkorf. In november en december hebben we alle instructeurs laten bijscholen door een externe instructeur, vanuit de gedachte ’vreemde ogen dwingen’. In januari hebben we de gelegenheid geboden om bij elkaar op lesbezoek te gaan. Zo hebben zij elkaars ervaringen kunnen benutten.”

Cura Advies en Training BV.

Hebben jullie nog aanpassingen gedaan aan jullie ‘oude’ manier van werken? Henk de Laat: “We hebben een aantal beslissingen genomen om de invoering te

moeilijk om binnen het lesplan in te gaan

met reanimatie. Het theoriestuk over ziekte-

vergemakkelijken. We beginnen 8.30 uur.

op alle stof en vragen van cursisten. Ons

beelden en acute aandoeningen aan het eind

Een half uur vroeger dan we gewend waren.

uitgangspunt is echter dat de Basisopleiding

van de middag beviel zowel instructeurs als

Om de instructeurs de ruimte te geven om

BHV echt bedoeld is als basis. De verdieping

cursisten minder goed, vandaar.”

te wennen aan het werken met groepjes,

komt aan bod in de herhaling BHV.

hebben we de maximale groepsgrootte op twaalf cursisten gezet. In de groepjes wordt

dat cursisten in groepsverband aan het werk

Hoe reageren cursisten op de nieuwe aanpak?

gaan zonder de hele tijd onder toezicht van

Nick Crutzen: “De evaluaties Eerste Hulp zijn

ben we de instructiekaarten van het NIBHV

de instructeur te staan. In aanvang gaven

positief, zelfs positiever dan de evaluaties

als uitgangpunt genomen. Ook hebben we

zij aan het zwaar te vinden en moeite te

Brandbestrijding en Ontruiming. Reden te

demonstratieborden gemaakt. Daarop wor-

hebben om alles in de beschikbare tijd te

meer voor de instructeurs Brandbestrijding

den allerlei brandveiligheidsvoorzieningen

behandelen. Nu zij gewend zijn aan de

en Ontruiming om ook over te stappen op de

getoond, zoals brandmelders en slow-whoop.

nieuwe aanpak, zie je dat ze weer meer tijd

nieuwe methodiek.”

In de Basisopleiding BHV leggen we het

Instructeurs moesten er ook aan wennen

krijgen voor hun eigen inbreng. Een bijko-

accent op het aanleren van de basisvaardig-

mend voordeel van het werken in groepjes is, dat ongemotiveerde cursisten minder ruimte krijgen om de cursus te verstoren. In klassikaal verband trekken zij vaak veel

heden. We gebruiken de herhalingsbijeen-

“Nu de instructeurs vertrouwd zijn met de methodiek, ervaren zij de cursusdagen als minder intensief.”

komsten om meer variatie aan te bieden. Bij de open inschrijving bieden we in principe de allround Basisopleiding BHV aan. Als een

aandacht van de instructeur. Bij het werken

klant erom vraagt, is het wel mogelijk de

in groepjes treedt dat effect veel minder op

opleiding op maat te maken en een of meer

en worden zij door de groep gecorrigeerd.

Ook het VeiligheidsOefenCentrum (VOC) van

Nu de instructeurs vertrouwd zijn met de

Brandweer Midden en West-Brabant startte

methodiek, ervaren zij de cursusdagen als

1 januari met de Basisopleiding nieuwe stijl.

Hoe zijn de ervaringen tot nu toe?

minder intensief. Naar aanleiding van de

Henk de Laat geeft uitleg.

Henk de Laat: “Instructeurs moesten eerst

van de losse modulen te volgen.”

wennen aan hun meer begeleidende rol.

ervaringen hebben we wel wat aangepast in

Nu vinden zij het best relaxed en laten ze

werpen. Zo starten we het Spoedeisende

Hoe hebben jullie de instructeurs op de Basisopleiding nieuwe stijl voorbereid?

Eerste Hulp deel met ziektebeelden en acute

Henk de Laat: “We hebben de overgangspe-

het begin hadden zij moeite om alle onder-

aandoeningen. Daarna gaan we aan de slag

riode van september 2009 tot januari 2010

werpen binnen de tijd te behandelen, nu

de volgorde van het behandelen van onder-

gewerkt met instructiekaarten. Daarbij heb-

de cursisten veel meer denken en doen. In

hebben ze voldoende ruimte. Om wat meer afwisseling te krijgen in de dag hebben we wat demonstraties ingebracht. Bijvoorbeeld van een brand in een frietpan, kortsluiting in een meterkast en de ontploffing van spuitbusjes.

Hoe reageren de cursisten? Henk de Laat: “We krijgen positieve reacties van onze cursisten. Vooral het werken in kleine groepjes en het zelf aan de slag zijn bevalt hen goed.” Het bezoek aan beide opleiders maakte duidelijk dat de BHV-basisopleiding positief wordt beoordeeld. Zowel opleiders als cursisten blijken er na een kort gewenningsproces goed mee uit de voeten te kunnen. (JdH) Controle met behulp van de instructiekaart.

De vier stappenmethode

4. Uitvoeren competentie in groepsverband In stap 4 voert de cursist de (deel)competentie zelf uit in

Bij het aanleren van de competenties heeft het NIBHV gekozen

groepsverband. Cursisten oefenen zelfstandig in groepjes van

voor de vier stappenmethode, waarin de principes van Kolb’s¹

drie. Iedere cursist speelt bij het uitvoeren van de compe-

leerstijlen en het competentieleren zijn verwerkt voor het geven

tentie steeds een andere rol. De verschillende rollen in het

van instructie aan volwassenen. De vier stappen zijn:

leerproces zijn: BHV’er, slachtoffer en observant. De bedoeling

1. Demonstratie video van de competentie

is dat er een veilige omgeving ontstaat waarin de cursisten

In stap 1 wordt gebruikt gemaakt van het tonen van video-

samen leren, één cursist probeert de competentie goed uit te

beelden waarop de ideale uitvoering van de competentie te

voeren, de twee anderen letten goed op en geven als nodig

zien is. De instructeur maakt eigenlijk gebruik van een voor-

is (positieve) feedback. De instructeur speelt hierbij een

beeld dat altijd de juiste uitvoering van de handelingen laat

belangrijke rol, want hij let erop dat het groepsproces goed

zien. De cursisten kunnen altijd terugvallen op de videobeel-

verloopt en of de cursist voldoende leert. Bovendien geeft

den, ook in de latere stadia van het leerproces. De instructeur

hij aanwijzingen waar dat nodig is. Op de achtergrond draait

laat het ﬁlmpje de eerste keer altijd in zijn geheel zien en

steeds een ﬁlm van desbetreffende competentie. De groepjes

zonder eigen commentaar.

kunnen hiervan gebruik maken, als voorbeeld, bij het geven

2. Becommentariëren van video In stap 2 wordt het ﬁlmpje in verschillende delen opnieuw

van feedback en als vergelijkingsmateriaal voor de praktische handelingen.

getoond door de instructeur, voorzien van commentaar. Het commentaar kan bestaan uit het geven van belangrijke details

Evaluatie

of praktische tips voor de uitvoering.

Na stap 4 wordt de geleerde competentie met de gehele cur-

3. Het stellen van vragen

sistengroep geëvalueerd met behulp van sheets. De docent krijgt

In stap 3 stelt de instructeur aan de hand van de foto’s of

weer meer een centrale rol. De instructeur geeft samenvattingen

de video vragen aan de cursisten. Bijvoorbeeld ‘Wat moet de

met behulp van de sheets. Ook kan hij ingaan op mogelijke

BHV’er nu doen, wat is de belangrijkste handeling?

uitzonderingen. De evaluatie is een belangrijke afsluiting, omdat

Door de competentie vanuit verschillende invalshoeken

hierdoor de competentie voor een langere termijn onthouden

(beeld, commentaar en vragen) met behulp van de video en

wordt.

de foto’s te herhalen, kan de cursist de beelden opslaan in zijn geheugen en kan hij hiervan gebruik maken, als hij zelf de handeling in de praktijk mag uitvoeren.

NIBHV Veiligheid 41 2010

¹ Voor meer informatie over Kolb’s leerstijlen: www.leren.nl/ cursus/leren_en_studeren/didactiek/leerproces.html

O NVE IL I G H E I D

Safety Equipment bv, leverancier van diensten en materialen voor BEDRIJFSHULPVERLENING

Iedereen komt wel eens situaties tegen die overduidelijk erg onveilig zijn, of die absoluut niet door de beugel kunnen. De rubriek

* AED

* helmen

* pictogrammen

* alarm nooduitgang

* instructieplaten

* portofoons

* ANGLIA evacuatie

* isolatiedekens

* rescuesheet

* armbandherkenning

* keybox

* rook/vluchtmaskers

bij voorkeur digitaal, opgestuurd worden naar de redactie, e-mail:

* bedr.noodplankoffer

* kiss of life

* rookmelders

redactie@nibhv.nl, t.a.v. Jan Kooijman.

* BHV heuptas

* mag charger

* safety ﬁre stop

* BHV kasten

* megafoon

* signalisatie

ONVEILIGHEID vraagt er aandacht voor. De redactie van VEILIGHEID verzoekt oplettende lezers foto’s te maken van onveilige situaties. Via plaatsing in de rubriek ONVEILIGHEID kan een cadeaubon van 25 euro worden verdiend. Foto’s met begeleidende uitleg kunnen,

Via deze rubriek is al eerder gebleken dat de medewerkers van het

* BHV rugtas met cap

* micro mask

* sleutelbeveiliging

NIBHV zeer alert zijn als het gaat om veiligheid. Dat is natuurlijk

* blusdekens

* mini-pictogrammen

* stroboscoopﬂitser

logisch, omdat zij als geen ander een open oog moeten hebben voor

* blustoestellen

* noodsleutelkastje

* veiligheidsvesten

onveilige situaties. Zo ook Anita Huisman. Zij maakte tijdens een

* brancards

* noodverlichting

* verbandtrommels

vakantie op Cyprus de volgende foto in haar hotelkamer.

* brandw.kompres

* omikron

* vluchtladders

* deurcontroller

* oogspoeldouche

* vluchtweganalyse

Anita geeft als commentaar:

* eerstehulp paneel

* ontruimingssticker

* vluchtwegmarkering

“Cyprus wil wel voldoen aan de

* evacuatiestoel

* pers.zoeksysteem

* vluchtwegplattegrond

regels, maar ze weten nog niet precies hoe!” Het is inderdaad erg

VRAAG BROCHURE:

belangrijk om vliegensvlug alarm

Safety Equipment bv, Bosrand 29, 3121 XA Schiedam.

te slaan in geval van brand. Maar het is ook van groot belang dat de

Tel.: 010-4705354 Fax 010-4490137 E-mail: info@safetyequipment.nl Internet: www.safetyequipment.nl

gasten weten waar ze zich bij een ontruiming moeten verzamelen. Zeker bij brand in een hotel. Die verzamelplek is hier niet ingevuld. En dat is niet enige. Geadviseerd wordt ook om de dichtstbijzijnde (nood)uitgang te gebruiken. Maar

BHV vesten nodig? Wij regelen het voor u!

waar is die te vinden? In de hotelkamer ontbrak een ontruimingsschema. Kortom: dat hotel heeft kennelijk nog wat in te halen op veiligheidsgebied!

Overzicht adverteerders Rosier bedrijfshulpverlening Mediscore Laerdal Escape Mobility Company Omikron Europe Haagen Fire Training Products B&V Bedrijfshulpverlening Safety Equipment BHV Totaal Safety Control Deﬁbrion

pagina 02 16 40 40 40 46 46 62 62 63 64

Leverbare kleuren: geel, oranje, rood, limegroen, donkergroen, blauw, paars, wit en roze.

BHV vesten in diverse kleuren en uitvoeringen. Ook vlamvertragend. Eigen (tekst)opdruk zonder startkosten! Informeer naar de mogelijkheden.

Vennestraat 12 2161 LE LISSE T 0252 419247 F 0252 419479 E info@bhvtotaal.nl I www.bhvtotaal.nl

Safety Control is aanbieder van zeer praktijkgerichte BHV opleidingen met een landelijk dekkende openbare cursusagenda. Door middel van een zeer actief dagprogramma motiveren wij onze cursisten tot het uiterste. Bij onze trainingen maken wij gebruik van onze spectaculaire Mobile Training Units. Voor een volledig overzicht van onze opleidingen, zie www.safety-control.nl

NIEUW!!

Safety Control introduceert de HeartOn A10 AED, de meest complete en professionele AED van Nederland tegen een zeer scherpe prijs. De AED wordt standaard geleverd met:

AED tas + toebehoren

Een digitale opleiding AED bedienaar

Een reanimatiekit

Stevige AED kast en trainingtoestellen als optie verkrijgbaar

Overige kenmerken:

Eenvoudig en zeker in gebruik

Stootvast

Vaste lage prijs

Meer informatie over de HeartOn AED zie:

www.heartonaed.nl

Website & cursusagenda: www.safety-control.nl Bezoekadres: Safety Training Center Vredeweg 1V 1505 HH Zaandam T: 075-6122164 F: 075-6148885 E: info@safety-control.nl