2021 - 04 - Spinner Magazine

Club van 100 In maart 2008 introduceerde de NFV de Club van 100.

De Club bestaat uit personen en bedrijven die de NFV een warm hart toedragen. Zij betalen jaarlijks een bijdrage van 100 euro.

Iedereen kan lid worden: leden, niet-leden, vriendenclubs, bedrijven, sponsors. In de afgelopen jaren is er geïnvesteerd in de eigen collectie flipperkasten en het NFV Funhouse in Veenendaal.

Word ook Club van 100 lid! Dit zijn de voordelen: • Gratis toegang tot evenementen in het NFV Funhouse ( één toegangsbewijs per deelnemer) • Logovermelding op deze pagina en op de Club van 100 pagina op de NFV-site (met link) • Ingelijst logo op A4 formaat in het NFV Funhouse • Deelname aan jaarlijkse Club van 100 bijeenkomst in het NFV F unhouse (voor deelnemer en introducé)

Lid worden van de Club van 100 is eenvoudig: Stuur een e-mail naar Marianne Winkel (Cv100@nfvpinball.nl) en zij helpt u verder. Of kijk eens op www.nfvpinball.nl/ club-van-100.

Logoblok Club van 100 - NFV

www.kleurenklok.nl Een praktisch hulpmiddel om kinderen zelfstandig te leren werken

FQF Langedijk samen werken aan oplossingen

VAN DER PERK

2

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Top stories 6 38

Inhoud

Multimorphic P3: Heist Pinball Brothers’ Alien

Evenementen 15 44

Evenementenagenda Clubhuisdagen

Vereniging 20 50 60

Voorzitters van de NFV NFV-Clubhuis-collectie: Solid State Start a new game

Pinball Brothers’ Alien

Overig 12 16 22 26 28 32 34 37 46 52 58 62

Williams EM-schemasymbolen Nieuws uit de flipperwereld Historie van de flipperkast: 1850 tot 1945 De boeken van Henk de Jager Restauratie Bride of Pinbot Pinball on location Brein in een potje: virtuele Stargazer Interview met Colin O’Brien (Findapinball) Digital Pinball: Timeshock!

The gameroom van... Dirk Langedijk The Adventure Continues Een dag in de werkplaats bij Starjet: Avatar Restauratie Bride of Pinbot

De gameroom van...

Clubhuisdagen!

3

Ronald Eijkman

Van de redactie

Ronald Eijkman

De techniek staat voor niets Leden die al wat langer bij onze club rondlopen zullen bij de titel van dit openingsstukje gelijk terugdenken aan die langlopende rubriek van Richard Baan over allerhande flippertechnische zaken. De laatste jaren is het echter stil aan het technische schrijversfront. Bovengemiddelde interesse is er wel, dat blijkt keer op keer uit de enquêtes die we houden om erachter te komen waar onze leden het liefst over zouden willen lezen in de Spinner. Techniek staat altijd hoog in de lijst. Ondertussen knutselen velen onder ons zich helemaal suf. Of het nou gaat om het vervangen van een rubbertje of het reviseren van een hele flipperkast, men deinst er niet voor terug om zelf de handen uit de mouwen te steken. Maar schrijven over techniek? Nee. Dat doen we niet zo graag. Zo lijkt het.

Bij de redactie gooien we meer dan eens een balletje op bij bekende klussers. Vaak zonder succes. Ook hebben we overwogen om gepubliceerde artikelen in een nieuw jasje in ons periodiek op te nemen. Toch voelt dat op de één of andere manier een beetje als valsspelen. Dus liever niet. Maar ja, als we de lezers ermee kunnen plezieren.

Gelukkig hebben we ons nog niet laten verleiden om tot dit soort schaamteloze praktijken over te gaan. Vaak zijn er genoeg andere onderwerpen waarover geschreven wordt. En zo krijgen we de Spinner elke keer weer mooi vol.

Maar er komen technisch betere tijden aan kan ik jullie verklappen. En deze Spinner is daar een begin van. Sterker nog, we hadden zoveel technisch schrijverswerk dat we ervoor moesten kiezen om een deel ervan door te schuiven naar de volgende Spinner.

4

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Deze Spinner heeft dus een hoog techniekgehalte. We hebben een geweldig fotoverslag van de sloop en wederopbouw van een Bride of Pinbot geplaatst. Hoe mooi is het dat van een ogenschijnlijk afgeschreven flipperkast toch nog iets prachtigs te maken is. Dit is waar we dan veelal aan denken als we het over ‘techniek’ hebben. Maar het leuke is dat het in deze Spinner niet alleen over boutjes en moertjes gaat. Ook de softwarematige kant wordt belicht. We hebben een mooi artikel over QElectroTech, een programma dat wordt gebruikt voor het tekenen van elektrische schema’s. En Visual Pinball X, software waarmee je complete flipperkasten virtueel na kunt maken.

Nu is het een hele uitdaging om tekst over techniek zo te vertalen dat iedereen het leuk vindt om te lezen. Schrijf je teveel in Jip-en-Janneke-taal dan heeft de techneut er niets aan. Kun je door al het jargon geen letter meer lezen dan haakt de huis-tuin-en-keuken-flipperaar waarschijnlijk gelijk af. Kortom; je kunt het nooit helemaal goed doen.

Maar hoe er ook over techniek geschreven wordt, één ding komt wel altijd duidelijk naar voren. En dat is hoe gepas­ sioneerd mensen met hun hobby bezig kunnen zijn. Met dat in mijn achterhoofd lees ik elk technisch flipperartikel met plezier. Ook al snap ik er soms geen hout van.

Fijne klusdagen en een klusrijk nieuwjaar!

Bas Vis

Van de waarnemend voorzitter

Bas Vis

Anders denken, anders plannen De gedwongen inperking van activiteiten heeft in 2021 (alweer) een flinke impact gehad op ons verenigingsleven. Simpel: minder clubhuisactiviteiten, geen grote evenementen, dat betekende minder contact met andere leden. Op sommige terreinen kun je dat enigszins opvangen, zoals digitaal vergaderen met het bestuur of de Spinner-redactie, maar het blijft behelpen. Het zorgde bij mij ook voor een sterk bewustzijn dat dingen die je als vanzelfsprekend aannam, toch niet zo vanzelfsprekend zijn. Waar ik normaal nog wel eens een clubhuisdag over moest slaan, had ik ze nu rood omcirkeld in mijn agenda staan. Het was een genoegen om in het najaar weer in het clubhuis te zijn, deel te nemen aan de toernooien en nieuwe en bekende leden te ontmoeten!

Het betekent onder andere dat we meer flexibiliteit moeten inbouwen in de clubhuisplanning. Nog niet zo lang geleden maakten we de planning voor het NFV-Funhouse een jaar van te voren, anno 2021 is het verstandig om vooral flexibel te zijn. Vorige week hebben we bedacht dat, als de overheidsregels die ruimte bieden, het clubhuis in de periode tussen kerst en oudjaar voor het eerst op een woensdag overdag open zal zijn. Een definitief besluit daarover kunnen we waarschijnlijk pas twee weken daarvoor nemen. We hebben de bezetting geregeld en de voorgenomen communicatie alvast in concept opgesteld. Alles staat klaar, nu hopen dat het kan! En voor wie dan niet kan: op de tweede zaterdag van januari 2022 hebben we de traditionele Nieuwjaarsbijeenkomst met potlood genoteerd.

De wereld is veranderd in de voorbije twee jaren. Dat kunnen we niet leuk vinden, maar daarmee verandert dat feit natuurlijk niet. Er komt geen groepsimmuniteit en er komt geen ‘life after Covid’. Het gezegde ‘regeren is vooruitzien’ dekt de lading niet meer afdoende. Het gaat meer in de richting van de quote van Acda & De Munnik die ik wel vaker heb gebruikt: ‘het leven is wat je gebeurt terwijl je andere plannen maakt’. Als je weet dat het meer regel dan uitzondering wordt dat zaken zich anders ontwikkelen dan gedacht, dan doen we er als bestuur verstandig aan om rekening te houden met diverse scenario’s en alternatieve planningen. Naast een Plan A dus ook een Plan B en C maken. We vergaderen éénmaal per maand, maar hebben digitaal vaak tussentijds planningsoverleg.

Nog een voorbeeld: nu al nadenken over de planning van grote(re) evenementen. Volgend jaar bestaat de NFV 30 jaar. Dat is vanzelfsprekend een mooie aanleiding voor een (extra) feestje, zeker na twee DPO-loze jaren. Het is belangrijk om nu al na te denken over de invulling, zonder dat we heel specifiek een locatie of datum vastleggen. De vraag beantwoorden: wat kunnen we doen om de kans op gedwongen afgelasting zo klein mogelijk te houden? De traditie is dat we het grootste evenement van het jaar in november organiseren. In het huidige tijdsgewricht is de onzekerheid qua planning van evenementen in die periode echter veel groter dan in de maanden zonder -r- in de naam.

Iets om samen met het DPO-team in de eerste verkenningen rekening mee te houden.

Blijf gezond en graag tot ziens in 2022!

5

Tekst: Rens Hooijmaijers Foto’s: Rens Hooijmaijers en Multimorphic

Multimorphic P3:

Heist

Een merk waarvan wereldwijd al weinig van te vinden is, en in Nederland nog minder, is Multimorphic uit de Verenigde Staten.

Multimorphic is bij de meeste flipperaars bekend als producent van de zogenaamde P-ROC printplaten waarmee zelfbouwers een eigen flipperkast kunnen aansturen.

Maar Multimorphic maakt zelf ook een flipperkast met een geheel eigen visie op het flipperen. Toen uw reporter de kans kreeg om een dergelijke flipperkast te spelen in Nederland (één van de slechts twee die in Europa aanwezig zijn blijkbaar) bij Pinsider “AMSNL” (een lid van het flipperforum Pinside.com, red.) aarzelde hij niet en sprong meteen in de auto.

Alles voor de Spinner uiteraard!

6

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Zoals in de intro beschreven, heeft Multimorpic er een geheel eigen kijk op hoe een flipperkast in de moderne tijd er uit moet zien. Het is een zogenaamd platform, genaamd P3, wat wil zeggen dat er een deel van de flipperkast is dat steeds opnieuw gebruikt wordt. En een gedeelte dat steeds gewisseld kan worden afhankelijk van het spel dat gespeeld wordt. Dit geldt zowel voor de hardware als de software.

We kennen deze vorm al min of meer van het Pinball2000 platform van Bally-Williams (Revenge from Mars en Star Wars Episode I) en van Heighway Pinball (Full Throttle en Alien). Multimorphic heeft echter wel een iets andere versie hiervan gemaakt. Waar bij Heighway en Pinball2000 het gehele speelveld gewisseld moet worden, hoeft dat bij Multimorphic alleen bij het achterste (ongeveer 1/3) deel. Het voorste gedeelte bestaat uit één groot lcd-display, waarmee we bij het volgende deel zijn aangekomen van wat Multimorphic duidelijk anders maakt dan een traditionele flipperkast.

Het principe

Het Multimorphic P3 platform bestaat uit de volgende onderdelen:

Verwisselbaar magnetisch artwork

Bovenste deel van het speelveld

• Een cabinet dat hergebruikt wordt bij elk spel. Het artwork (dat bij ieder spel anders is) is magnetisch en kan dus heel eenvoudig en snel gewisseld worden.

• Het voorste deel van het speelveld dat voornamelijk bestaat uit een lcd-display en ongeveer 2/3 van een traditioneel speelveld is.

• Een laatste 1/3 deel van het speelveld dat uniek is per spel.

Als een gebruiker een ander spel wil spelen, is het puur een kwestie van het verwisselen van een deel van het speelveld en het verwisselen van het (magnetisch) artwork aan de buitenzijde van het cabinet. De software zit al in de computer van de P3. Het plaatsen van het speelveld maakt dat de P3 zelf automatisch de juiste software kiest. Het wisselen van een speelveld is een klusje dat binnen vijf minuten te doen is voor een ervaren gebruiker (zegt men).

de flippers en de slingshots. Voor beide is een zwevende constructie gemaakt; behoorlijk innovatief kun je wel stellen! Je zou zeggen dat dit een heel ander flippergevoel geeft, maar dit valt reuze mee.

Het is duidelijk een andere insteek dan bij een traditionele flipperkast.

Het P3 concept bestaat al sinds 2014 maar nog niet echt aangeslagen.

Blijkbaar heeft de flipperaar de voorkeur voor de klassieke benadering van het spel met de stalen kogel.

Of komt het doordat er nog geen spel is gemaakt waarvan het flipperhart sneller gaat kloppen? Denk dan aan thema’s zoals Stern die uitbrengt met bijvoorbeeld Star Wars, Ghostbusters, AC-DC, etc.

Speelveld (onderste deel Lcd)

Lcd-display

Het lcd-display beslaat het onderste 2/3 deel van het speelveld. Niet alleen kunnen hier steeds wisselende beelden op getoond worden (afhankelijk van het spel wat men speelt). Maar ook wordt door middel van sensoren aan de zijkanten - en dus niet zoals bij een touchscreen steeds bijgehouden waar de bal zich bevindt. Dit maakt het mogelijk dat de beelden op het scherm interactief reageren op de bal en dat is een “first” in de flipperwereld. Het lcd-display bevindt zich ook onder

7

Aandenken voor de eigenaar

Onderzijde speelveld Ik moet zeggen dat de spellen die Multimorphic voor dit platform heeft uitgebracht ook mijn flipperhart niet sneller hebben laten kloppen. Maar met de introductie van het laatste spel, Heist, lijkt het tij wat te keren. Niet dat Heist een bekende licentie is - want dat is het niet - maar het bovenste stuk speelveld van Heist is zoals flipperaars dat graag zien: volgebouwd met leuke schoten en mooie hardware.

Heist is op dit moment het nieuwste P3 spel. Het P3 platform is al in 2012 geïntroduceerd, maar pas in 2014 werd Lexy Lightspeed Galaxy Girl als P3’s eerste volledig spel/speelveld uitgebracht. Hierna volgde nog een aantal mini-spellen en in 2018 kwam er pas weer een tweede volledig spel/speelveld uit: Cosmic Cart Racing. Heist is in 2020 uitgebracht.

De genoemde mini-spellen zijn overigens spellen die op het lcd-display plaatsvinden. Aan de bovenzijde van het lcd-display bevinden zich een aantal blokken die omhoog kunnen komen en ervoor zorgen dat de bal alleen op het lcd-display kan bewegen. Zo is er bijvoorbeeld een

spel waarbij je bewegende rotsen ziet op het scherm. Deze moet je met de bal raken voordat ze onderaan zijn. Dit geeft een goed idee van de mogelijkheden van het systeem.

Laten we dus nu eens ingaan op het spelen van deze bijzondere flipperkast. En dan met name het spel Heist.

“De flippers en slingshots hangen in een zwevende constructie” Het speelveld

De eerste indruk als je het speelveld ziet is: “Oh, dit is anders dan dat ik gewend ben”. Het lcd-display is nadrukkelijk aanwezig en dat geeft een totaal andere indruk dan een gebruikelijke flipperkast. In het bovenste deel zien we wel iets herkenbaars. De RGB-verlichting

zorgt voor een kleurrijke lichtshow.

In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is het lcd-display geen touchscreen waardoor de flipperkast weet waar de bal zich bevindt, maar wordt de detectie gedaan door infrarood-sensoren die links en rechts zijn gemonteerd naast het lcd-display.

Als je kijkt naar het speelveld dan zie je dus allereerst een overheersend lcd-display, maar achterin toch een behoorlijk vol speelveld. Dit bovenste deel is goed voor maar liefst acht schoten. Nieuw bij Heist ten opzichte van de voorgaande spellen is een derde flipper rechtsboven. Als we onderaan beginnen zien we eerst de bijzondere constructie van de slingshots en de flippers.

Je ziet dat de flippers en de slingshots dus zwevend zijn ‘opgehangen’ boven het lcd-display. Ik was bang dat dit een heel ander flippergevoel zou geven, maar werd verrast door een reactietijd gelijkwaardig aan wat we gewend zijn van een klassieke constructie. Ik ben geen wedstrijd-flipperaar maar ik denk dat het flippergevoel voor veel flipperaars goed genoeg zal zijn.

Details van onderste deel speelveld

8

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Gaan we hogerop naar het einde van het lcd-display, dan zien we een rij ‘doosjes’. Deze kunnen omhoog en zo de bal vangen (scoop), of ze kunnen gebruikt worden om een muur te vormen en zo de bal op het lcd-display te houden.

Gaan we nog hoger, dan komen we aan bij wat ik het beste kan omschrijven als een klassiek speelveld. Dit deel is dus uniek voor Heist en het deel dat gewisseld kan worden als je een ander spel wilt spelen.Het is een compact geheel met toch een behoorlijk aantal van acht mogelijke schoten.

Het meest opvallende is de kraan. Deze kan draaien en zelfs boven het lcd-display uitkomen.

9

Bovenste deel van het speelveld De hamvraag: Hoe speelt-ie?

Hij kan niet alleen gebruikt worden als een ‘bash-toy’ maar ook de bal vangen met behulp van een magneet en de bal op een andere plaats leggen.

Verder zie je ramps, wire-forms, een loop-return, scoop, stand-up-targets, etc. Alles wat we als flipperaar graag zien. Voor een dergelijk kleine ruimte is er behoorlijk wat te doen/zien/ schieten.

Het cabinet

Het cabinet heeft het standaardformaat, geen wide-body dus. Het voelt degelijk gebouwd aan en heeft meerdere flipperknoppen aan iedere

10

kant waarvan de functie afhangt van het gekozen spel. Het artwork ziet er goed uit en is snel verwisselbaar omdat het magnetisch ‘geplakt’ is op het cabinet.

In de kopkast bevindt zich ogenschijnlijk een klassieke translite, het is echter geen translite, maar een 28 inch lcd-display waarop de ‘translite’ getoond wordt. Eronder zit geen display zoals we gewend zijn van een klassieke flipperkast maar het P3 logo met aan iedere kant een luidspreker.

Een display is daar ook niet nodig, alle info bevindt zich immers op het lcd-display in het speelveld.

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Makkelijke vraag, moeilijk antwoord roep ik dan altijd, zoals trouwe Spinnerlezers ondertussen wel weten.

En raad eens, ook deze flipperkast is hier geen uitzondering op. Dat is en blijft gewoon iets persoonlijks.

Wat de één fantastisch vindt, vindt iemand anders juist helemaal niets.

En bij deze flipperkast is het nog eens extra moeilijk.

De ervaring van een groot lcd-display waar de bal over rolt en interactief reageert op de bal, is in ieder geval anders dan anders.

Die interactiviteit maakt het mogelijk voor een game-designer om steeds andere dingen te presenteren, maar het is en blijft een vlak open deel natuurlijk. Om ons een meer klassiek gevoel te geven is de bovenzijde van het speelveld bij Heist gelukkig goed gevuld.

De schoten lopen behoorlijk vlot rond en achterin zijn er ook behoorlijk wat sluipwegen voor de bal.

Toys? Hier kun je op een paar manieren naar kijken. Een fysieke toy is er bijvoorbeeld in de vorm van een kraan die boven het speelveld kan zweven en zo een doel vormt. Je kunt ook praten over ‘virtuele toys’ die op het lcd-display te zien zijn. En daarnaast heb je ook nog de ‘doosjes’ die tussen het lcd-display en het fysieke speelveld zitten. Die kunnen

op en neer gaan en zo de bal vangen.

Kortom: Er is zeker wat te schieten!

Volgens de eigenaar is de prijs in Europa 12.000 euro voor het P3 platform met één speelveld naar keuze.

De losse spellen (speelvelden) variëren tussen 1.500 euro en 3.100 euro waarbij Heist in de dure categorie valt. Als je kijkt naar deze prijzen, zie je duidelijk de gedachte achter dit concept.

“Of de markt zit te wachten op een platform zoals dit, gaat de tijd ons leren” Koop eenmalig het dure cabinet, of platform en breid naderhand je collectie uit tegen relatief geringe bedragen (vergeleken met een klassieke flipperkast). Het platform is ook handig als je kleiner behuisd bent.

Ik vind dat het uiteindelijk een verrassende flipper is die meer te bieden heeft dan ik had gedacht.

Zeker in combinatie met het Heist speelveld. Het is zeker innovatief en iets anders is dan gebruikelijk. Of

de markt zit te wachten op een platform zoals dit, gaat de tijd ons leren.

Voor nu denk ik dat het P3 platform een thema nodig heeft dat veel mensen aanspreekt en ze over de drempel kan trekken tot aanschaf.

Het is niet voor niets dat een moloch zoals Stern met ‘echte’ thema’s komt, die kopers meteen tot een aankoop aanzet. Een P3 zal echter altijd exclusief zijn. Het prijskaartje en het feit dat de typische flipperaar iets wil dat hem doet denken aan vroeger, zal hier wel voor zorgen verwacht ik.

In een uur kun je echter niet altijd een flipperkast goed leren kennen.

En al helemaal niet een nieuw concept zoals de P3. Ga dus vooral je eigen mening vormen. Het is tenslotte allemaal subjectief en je weet wat ze zeggen over smaak.

Ik ben in ieder geval positief verrast en ik heb mijn mening positief bijgesteld ten opzichte van de mening die ik had door het spelen van de P3 met een ander spel op een beurs in 2014.

Normaal sluit ik af met de zin ‘Kom je er één tegen in het wild, loop er niet voorbij maar druk een potje af.

Je zult er zeker plezier aan beleven’.

Met de P3 is de kans hierop echter nul, deze flipper zal je vrijwel alleen bij verzamelaars aantreffen die iets anders dan anders willen proberen.

Translite Heist!

11

Thomas Gravekamp

Williams EM-schemasymbolen Voor een project heb ik in het programma QElectroTech een aantal symbolen gemaakt. Deze gebruik ik voor het (na)tekenen van schema’s van elektromechanische (EM) flipperkasten van Williams. Zo kon ik het schema van een Williams Stardust natekenen.

QElectroTech

De bedrading van de flipperkast in kwestie zal volledig vervangen gaan worden. Daarom was het belangrijk dat ik een volledig kloppend schema zou hebben van de werkende flipperkast.

Het enige schema dat ik had was een scan van het origineel. Dit schema bestaat uit een aantal losse scans die aan elkaar gezet zijn.

Hierdoor is een aantal onduidelijkheden in het schema ontstaan. Dit was een van de redenen dat ik het schema wilde natekenen.

Het is natuurlijk ook mogelijk om dit soort schema’s met tekenprogramma’s zoals Adobe Illustrator of Ink­scape na te tekenen. Het is alleen een stuk minder makkelijk om met deze programma’s achteraf nog wijzigingen aan te brengen. Hierdoor zijn deze programma’s alleen een optie wanneer je een schema één op één wil overtekenen.

Programma Om het schema digitaal na te kunnen tekenen had ik een geschikt programma nodig. Na een korte zoektocht kwam ik het opensource programma QElectroTech tegen. Dit programma is specifiek gemaakt voor het tekenen van schema’s en diagrammen. Zo bevat het programma standaardsymbolen voor het tekenen van onder andere diagrammen voor elektrotechniek en pneumatiek.

12

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Symbolen QElectroTech bevat, vanzelfsprekend, geen symbolen voor het tekenen van Williams EM-schema’s. Gelukkig ondersteunt QElectroTech het aanmaken van eigen elementen (symbolen).

Hiervoor heeft QElectroTech een apart venster voor het tekenen van elementen.

Onduidelijke scan van het originele schema

Een element bestaat uit een aantal basisvormen, zoals rechthoeken, cirkels en lijnen. Daaraan kunnen terminals toegevoegd worden. Dit zijn punten of uiteinden van een element waaraan in de tekening lijnen verbonden kunnen worden.

Elementen worden opgeslagen in collecties.

Om het natekenen van het schema mogelijk te maken heb ik zelf een collectie gemaakt. De elementen heb ik binnen de collectie ondergebracht in een aantal mappen. Zo is er een map met elementen in de categorie “Uitvoer”, zoals spoelen en lampjes. Daarnaast zijn er mappen voor contacten, stroom, schakelaars, schakelaars op een scoremotor en de sleepcontacten van verschillende units.

“Om het schema na te kunnen tekenen heb ik zelf symbolen gemaakt”

Overzicht van elementen binnen een collectie

Het programmavenster waarmee elementen gemaakt worden

Natekenen Het schema heb ik nagetekend op A4-pagina’s. Ik heb een poging gedaan om het schema op één pagina te tekenen, maar daarbij liep ik vooral bij het exporteren naar een pdf-bestand tegen een aantal problemen aan. Het verdelen van het schema zelf was niet moeilijk.

Het schema van een EM-flipperkast bestaat doorgaans uit drie hoofdlijnen; links de 6V AC-lijn voor de lampjes, rechts de 24V AC-lijn voor de spoelen en in het midden de common-lijn. Tussen die drie hoofd-

lijnen lopen de meeste lijnen horizontaal, met een minimaal aantal vertakkingen.

Tijdens het natekenen van het schema heb ik ook de originele bedrading van de flipperkast losgehaald. Elke draad die ik overnam uit het originele schema haalde ik tegelijk uit de flipperkast. Dit zorgde er uiteindelijk voor dat het schema, toen het af was, helemaal klopte met de flipperkast. Het originele schema bleek uiteindelijk niet meer dan twee kleine foutjes te bevatten.

Een deel van het schema op A4-formaat 13

Afwijkend schema Opmerkelijk was dat een groot deel van de bedrading rondom het tiencent-relais afweek van het originele schema.

De extra pagina in de handleiding

Dit leek eerst een fout, maar daarvoor klopte er te veel niet. Omdat deze afwijking zat in een deel dat ook voorkomt in andere flipperkasten ben ik gaan zoeken in de schema’s en handleidingen van andere Williams EM-flipperkasten uit die tijd.

Na wat zoeken kwam ik een handleiding van de Williams Honey (1971) tegen. Deze handleiding heeft een extra pagina met een stuk schema van de bedrading rondom het tiencent-relais. De bedrading op die pagina kwam precies overeen met de afwijkende bedrading in mijn flipperkast.

De afwijkende bedrading zorgt ervoor dat het tien-cent-relais gebruikt kan worden om tien of twaalf credits aan te tellen bij inworp van een munt. Dit in tegenstelling tot de een, twee of drie credits in de ‘standaardconfiguratie’.

Ik weet het niet zeker, maar ik denk dat deze wijziging is gemaakt voor flipperkasten die naar Europa werden geëxporteerd. In Europa is er meer muntgeld met hogere waardes in omloop dan in de USA, waar één dollar doorgaans al een bankbiljet is.

Publicatie collectie Na het natekenen van het schema heb ik de collectie met Williams EM-elementen geschikt gemaakt voor publicatie. De collectie heb ik daarna gepubliceerd op Github en dit heb ik op Reddit bekend gemaakt.

14

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

De elementen die nu onderdeel zijn van QElectroTech

Dit werd opgemerkt door een van de beheerders van QElectroTech.

Hij vroeg mij om de collectie toe te voegen aan het programma.

Dit betekent nu dat iedereen die QElectroTech, versie 0.9 of hoger, downloadt en installeert zelf aan de slag kan met het tekenen van Williams EM-schema’s.

Evenementenagenda Maand

Dag

Datum

Locatie

Tijden

Thema

Januari

zaterdag vrijdag

8 28

Veenendaal Veenendaal

10:00 - 18:00 15:00 - 23:00

Clubhuisdag met nieuwjaarsborrel Funhouse Friday

Februari

zaterdag vrijdag

12 26

Veenendaal Veenendaal

10:00 - 18:00 15:00 - 23:00

Clubhuisdag met toernooi Funhouse Friday

Maart

vrijdag

25

Veenendaal

15:00 - 23:00

Funhouse Friday

Check de NFV website voor aanmelding, beperkingen of wijzigingen!

15

Tekst: Rens Hooijmaijers

Nieuws

uit de flipperwereld In deze nieuwe rubriek willen we in het kort aanstippen wat er speelt in de flipperwereld. Nieuws vanuit de fabrikanten, geruchten vanuit fora, et cetera. Omdat deze rubriek slechts eenmaal per kwartaal uitkomt, kan dit nieuws wellicht al achterhaald zijn of geruchten zelfs weerlegd. Deze rubriek is niet bedoeld voor de mensen die dagelijks Facebook en Pinside afstruinen naar het laatste nieuws, meer voor de lezer die dit allemaal niet volgt en in een paar pagina’s wil worden bijgepraat.

Wat speelt er allemaal in de flipperwereld in de maanden september, oktober en november 2021? Laten we eens de diverse fabrikanten langs gaan en kijken wat er daar aan nieuws te vertellen is. Op 27 – 30 oktober werd de jaarlijkse Pinball Expo te Chicago gehouden; dus veel nieuws concentreerde zich rond deze show. Als bronnen worden onder andere facebook, Pinside, diverse podcasts (denk aan Kaneda’s Pinball Podcast en Pinball Magazine/Pinball News Podcast), de nieuwsbrief van Pinball Magazine en thisweekinpinball.com (TWIP) gebruikt. Er zitten ook geruchten bij, dus niet alles is een vaststaand feit! Laten we beginnen met de grootste fabrikant, Stern.

Stern Pinball Stern lanceerde in de staart van het vorige kwartaal zijn nieuwste model: Godzilla.

Godzilla is een creatie van ontwerper Keith Elwin met Zombie Yeti verantwoordelijk voor het artwork. Deze flipperkast zal zeker nog een keer aan bod komen in de Spinner, maar de beoordelingen die al op diverse fora verschenen zijn zeer bemoedigend.

Godzilla geeft ons ook gelijk een idee van de

16

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

nieuwe prijsstelling, de Pro versie gaat maar liefst een prijs krijgen van rond de 7.700 euro! De LE zelfs ruim 13.000 euro. Gary Stern heeft in een interview aangegeven dat de andere modellen ook een soortgelijke prijs gaan krijgen vanaf 1 januari 2022. De stijgende prijzen voor materialen op de wereldmarkt en ook de sterk gestegen transportprijzen zouden hier debet aan zijn.

Voor dit bedrag komt de Godzilla wel met het nieuwe systeem “Insider Connected”. Godzilla heeft een QR-scanner aan boord en kan met internet verbonden worden. Vervolgens kun je jezelf registreren via de Stern website en je daar gekregen QR-code laten scannen door de flipperkast. Jouw scores worden dan geregistreerd en je kunt dan extra trofeeën verkrijgen en jouw scores vergelijken met andere spelers.

Godzilla is nog maar de eerste, maar het is de bedoeling dat uiteindelijk alle Spike 2 systemen voorzien kunnen worden met deze functionaliteit. In Amerika kost deze upgradekit 199 dollar. Ook maakt Insider Connected het mogelijk om de software in je flipperkast via Internet te updaten. Wat dit voor consequenties heeft voor gebruikers die aangepaste

L: De Insider Connected functie van Stern

software draaien is nog onbekend. Voorzichtigheid is in ieder geval geboden voor die gebruikers.

Voor exploitanten biedt Insider Connected ook de mogelijkheid om te kijken wat de status is van de flipperkast, hoeveel spellen er op staan, of er fouten gerapporteerd worden en dergelijke. Het is duidelijk een plus voor de exploitant dat hij op afstand kan zien hoe het gaat met de kast. En natuurlijk krijgt Stern zelf ook al deze informatie die gebruikt kan worden voor marketing doeleinden en ook voor verbetering van het product omdat ze nu snel inzichtelijk hebben waar een eventueel veel voorkomend probleem zit.

Een videopresentatie kun je zien op www. youtube.com/watch?v=Cm_wd8Ey65I Op Pinball Expo kondigde Stern ook een nieuwe versie van Elvira aan: Elvira 40th, om het 40-jarig jubileum van Elvira, Mistress of the Dark, te vieren.

Om met de woorden van Gary Stern te spreken: Stern Pinball didn’t exist until five years after Elvira, Mistress of the Dark, started her fourty year career appearing on television and in movies. In those fourty years she became and remains a pop culture, hosting B horror movies on her syndicated television show. Having appeared in hundreds of films, television shows and live appearances, Elvira recently stared in Hulu’s Thirteen Nights of Elvira.

She has licensed and sold thousands and thousands of products. Now she has published her bestselling autobiography, Yours Cruelly, Elvira; Memoirs of the Mistress of the Dark.

To honor Elvira’s fourty years, Stern is offering a very limited 199 game special 40th Anniversary Edition Elvira House of Horrors pinball game. The collectability of these 199 games will be augmented with and exclusive Elvira autographed trading card mounted to the game. She will autograph a copy of her Yours Cruelly, Elvira; Memoirs of the Mistress of the Dark to be included with each game. The game Certificate of Authenticity for this 40th Anniversary

Edition game will be validated not only by a signature by me as Stern Chairman & CEO but also by Elvira herself signing.

Van dit model worden maar 199 stuks gemaakt. De prijs werd niet bekend gemaakt en het verhaal gaat dat de distributeurs ze konden kopen voor 15.000 dollar en vrij zijn in het bepalen van de klantprijs. In Europa gaan prijzen rond tot zeker 25.000 euro. Voor dit bedrag krijg je dus: anders gekleurde siderails, een speciale afschietknop, een handtekening van Elvira op zowel een trading card als op een meegeleverd exemplaar van haar memoires en een 40th Elvira logo op de flipperkast. Het speelveld is exact hetzelfde als het Premium model die tegenwoordig ongeveer 10.000 euro kost. Of die extra’s die meerprijs waard zijn? Voor mij niet, maar er zullen best diehard Elvira fans zijn die het er wel voor over hebben.

Ook kondigde Stern hun nieuwste model “Pin” aan: Jurassic Park Pin. Pin is de uitvoering die Stern heeft puur voor recreatief gebruik bij mensen thuis. Er kunnen bijvoorbeeld geen muntproevers in. Deze nieuwe flipperkast is ontworpen door een nieuwe ontwerper, niemand minder dan de bekende pinball streamer Jack Danger.

Jack is ook eens te gast geweest op een DPO in Drunen.

17

Speelveld jurassic park Pin

ontwerp. Op facebook was verder te lezen, in een post van 2 november, dat Bowen Kerins, medeverantwoordelijk voor de spelregels, Spooky alweer gaat verlaten. Is daar iets gebeurd?

Vergeleken met de vorige uitvoeringen van Pin heeft deze een verrassend andere lay-out en is er duidelijk meer op het speelveld aanwezig. Het ziet er niet verkeerd uit. Een tegenvaller is overigens wel een behoorlijk klein lcd-display in de kopkast.

Met betrekking tot nieuwe modellen blijft de geruchtenmachine volhouden dat de volgende flipperkast het thema Rush zal zijn en dat James Bond ook snel aan de beurt is. Of het zinvol is voor Stern om nog steeds nieuwe modellen uit te brengen terwijl ze een achterstand in productie hebben van duizenden orders? Kopers van de tweede run Godzilla Premium hebben, volgens zeggen, al te horen gekregen dat de levertijd november 2022 wordt!

Spooky Pinball Spooky verraste de flipperwereld in het vorig kwartaal al met niet één, maar met liefst twee nieuwe titels: Halloween en Ultraman. Dit houdt Spooky wel tot eind 2022 bezig is de verwachting. Er is dus weinig tot geen nieuws te rapporteren.

Wel is het zo dat de eerste Halloween flipperkasten bij hun eigenaren geleverd zijn en dat er wat teleurstelling is over de huidige staat van de software. “Er wordt hard aan gewerkt” is de uitspraak van Spooky, tijd zal het ons leren.

Ook is er wat commotie over het feit dat de tekst van een insert niet geheel past. Er staat Hedge MultibaLL waarbij de twee LL-en buiten de insert vallen. Geen drama lijkt me, maar getuigt niet van een hoge oplettendheid bij het

18

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Jersey Jack Pinball (JJP) Bij JJP is het eigenlijk stil, ze zijn druk bezig met de productie van Guns N’ Roses denk ik. Ook is er weer een run gedaan van Willy Wonka LE. Het vermoeden is dat dit gedaan werd vanwege een tekort aan een specifiek onderdeel voor de GnR. Ook op Pinball Expo was er weinig te melden.

Klachten met betrekking tot de kwaliteit van de speelvelden lijken minder te zijn geworden. Of dat dit komt omdat men er geen zin meer heeft om er over te praten, of dat het daadwerkelijk beter is?

Chicago Gaming Company (CGC) Al eerder aangekondigd, maar nu aan de wereld getoond op Pinball Expo: Cactus Canyon Remake (CCr).

Er zijn maar liefst drie jaar voorbijgegaan sinds de aankondiging van de voorganger (Monster Bash), maar het schijnt een plaatje te zijn. De LE komt inclusief een, waarvan kopers dachten, unieke topper, maar nadat de LE binnen één dag was uitverkocht, lanceerde CGC ook de SE Plus die ook komt met deze topper. Deze heeft echter dezelfde prijs als de LE versie waardoor de LE-kopers in ieder geval de betere financiële deal hebben. Ook noemenswaardig is dat Lyman Sheats (door velen beschouwd als de beste flipperkastprogrammeur) de code van de Cactus Canyon herschrijft. Dit schept, en waarschijnlijk terecht, hoge verwachtingen bij de kopers.

Overigens kan de speler er ook voor kiezen om de originele variant van de software te spelen.

Haggis Pinball Haggis Pinball (uit Australië) maakte eerder dit jaar hun nieuwste creatie, een remake van Fathom, bekend.

Productie zou rond de zomer gaan starten maar rond Fathom is het angstvallig stil. Wel post Haggis op facebook een overvloed aan foto’s van de productie van hun vorige titel: Celts.

Feit is dat de productie van Fathom al met maanden vertraagd is en dat is geen goed teken. Ter verdediging van Haggis: in Melbourne, waar Haggis gevestigd is, hebben ze de zwaarste Covid lockdown ter wereld. Dit maakt productie er niet makkelijker op.

Dutch Pinball Hier valt eigenlijk weinig nieuws te melden. Er wordt gestaag verder gewerkt aan de productie van de The Big Lebowski en versie 1.0 van de software. Momenteel is de toevoer van onderdelen stabieler, wat bemoedigend is.

Ook heeft Dutch Pinball weer vacatures geplaatst voor twee productiemedewerkers. Altijd al bij een flipperproducent willen werken? Dan is dit je kans!

American Pinball (AP) American Pinball heeft hun volgende titel gelanceerd en de geruchten klopten: het is “Legends of Valhalla”.

Legends of Valhalla is origineel een zogenaamd homebrew design, gemaakt door Riot Pinball. American Pinball heeft dit concept overgenomen en de kast productieklaar gemaakt.

Het LE model was origineel gelimiteerd tot 300 stuks, maar toen die snel uitverkocht was is dit aantal achteraf verhoogd tot 500 stuks. Deze verhoging veroorzaakte wel wat beroering onder de eerste kopers die de zeldzaamheid van hun flipperkast ineens zagen verminderen.

Legends of Valhalla is een thema rond Noorse goden en Viking mythologie. Verder kondigde AP aan dat ze Steve Bowden in dienst hebben genomen als Corporate Accountmanager en Creative & Marketing Consultant. Hopelijk gaat het hem hier beter af dan bij zijn vorige werkgever, Deeproot Pinball.

heeft gedaan voor de Bride of Pinbot (BoP 2.0). Het bestaat niet alleen uit een stuk hardware maar ook uit nieuwe software. Weliswaar blijft het speelveld hetzelfde maar de verwachting is dat je toch een totaal nieuwe spelervaring krijgt.

De hardware bestaat uit een nieuw luidsprekerpaneel met kleuren LCD-scherm, nieuw CPU bord met software (zowel nieuwe als oude spelregels speelbaar voor de puristen onder ons), nieuwe luidsprekers, een tweede klein LCD display in plaats van de Mystery Mirror, een nieuw PinSound geluidsbord met nieuwe geluiden en muziek. De kit brengt geen permanente veranderingen aan in je flipperkast en is dus volledig omkeerbaar. Op de Pinball News website is meer info te krijgen: https:// www.pinballnews.com/site/2021/11/19/funhouse-rudys-nightmare-announced/ Op YouTube staat een intro-filmpje van dit nieuwe product. Zoek maar even op Pedretti+Funhouse Ben niet bekend met een Nederlandse distributeur van dit product maar via Freddy’s Pinball parts website te koop als pre-order voor 2.420 euro.

Pedretti Gaming Pedretti Gaming uit Italië, maker van voornamelijk flipperonderdelen maar ook de productielijn van Alien, heeft een conversiekit aangekondigd voor Funhouse: Rudy’s Nightmare. Funhouse 2.0 zullen we maar zeggen.

Het idee is gelijk aan wat Dutch Pinball al eens

19

Tekst: Ronald Eijkman, foto’s: Guus Arens

Voorzitters van de NFV

Typisch Guus: altijd bezig met innovatie, hier met een digitale flipperkast

‘Stilzitten en karnemelk drinken zijn niet mijn favoriete bezigheden’ Guus Arens over het NFV-voorzitterschap

Het voorzitterschap verandert met de tijd en elke voorzitter gaat uitdagingen aan die bij zijn tijd horen. Guus Arens, voorzitter van 1995 tot en met 2002, wist het gelijk: de NFV moest meer leden aantrekken. Dus wilde hij grotere evenementen gaan organiseren, maar hij werd daarin tegengewerkt door de ambtenarij. Handdoek in de ring? Bij de pakken neerzitten?

Zeker niet!

De piepjonge flippervereniging had in 1993 net een succesvolle start achter de rug. Met een stabiel bestuur, een flippermagazine en een klein ledenbestand was de NFV goed op weg. In diezelfde tijd werd Guus opnieuw aangestoken met het flippervirus. ‘In het voorjaar van 1993 verhuisden mijn echtgenote en ik naar Valkenburg aan de Geul.

Vlak naast onze nieuwe woning trof ik een speelhal met de veelzeggende naam “Funhouse”. Daar stond een tiental flipperkasten. Ik had al heel lang niet geflipperd, de laatste keer was tijdens mijn militaire dienstplicht rond 1970. Maar ik was gelijk weer verkocht.’

Van jukeboxbeurs naar voorzitter Tijdens een van de vele flipperuurtjes die Guus in het Funhouse doorbracht, hoorde hij van een juke-

20

boxbeurs in Rosmalen. Er zouden ook flipperkasten staan. Guus ging naar de beurs om te kijken wat er zoal te koop was. Daar trof hij een bescheiden stand aan van de Nederlandse Flippervereniging en al snel raakte hij in gesprek met voorzitter Freerk André de la Porte.

Guus wist niet wat hij hoorde. ‘Ik was verrast dat de vereniging zo weinig leden had, 120 kan ik me herinneren. Aan het einde van de dag bood ik aan om in het voorjaar van 1994 een flipperbijeenkomst te organiseren. Dat werd het eerste Flippergala in Valkenburg aan de Geul. Tot mijn verbazing kwamen hier mensen uit het hele land op af!’ Het kwartje was bij Guus gevallen. Hier was wat moois uit te halen. Guus stelde zich beschikbaar als voorzitter en in 1995 nam hij de plaats van Freerk in.

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Uiteindelijk heb ik de vergunning na een eindeloze reeks faxen toch gekregen.’ De flipperkast kampte dus met een schimmig imago. Dat imago stond volgens Guus een landelijke doorbraak in de weg.

Het voorval in Assen liet hem niet met rust, tot hij op een nacht wakker werd met een geweldig idee.

n

Veredelde gokkasten Dat jaar organiseerde Guus met de NFV het eerste landelijke open flipperkampioenschap in Assen; het Dutch Pinball Open. Hij herinnert zich de moeizame organisatie nog goed. ‘De wethouder en zijn ambtenaren waren van mening dat flipperkasten veredelde gokkasten waren. Er werd vreselijk moeilijk gedaan over de vergunning die we nodig hadden voor het evenement.

De pianist en de minister Guus ging een flipperwedstrijd organiseren met twee bekende Nederlanders in een passende omgeving. Dat zou het flipperen bij een breed publiek onder de aandacht moeten brengen. ‘We hebben toenmalig minister van financiën Gerrit Zalm en de inmiddels overleden pianist Daniël Wayenberg voor de wedstrijd weten te strikken. Deze vond plaats in een chic hotel in Den Haag en de NOS had opnamen van de wedstrijd gemaakt, midden in een politiek turbulente periode.

Die avond werd de wedstrijd op prime time uitgezonden. Ruim tien minuten nationale aandacht voor de wedstrijd en de NFV!’ Vanaf dat moment werd de flipperhobby sociaal geaccepteerd, zelfs chic.

Niets stond de vereniging in de weg om te groeien.

Het is maar een spelletje Guus had bij zijn aantreden als voorzitter gelijk een flinke ambitie: naar de 1.000 leden binnen twee jaar. Dat duurde iets langer, maar het is uiteindelijk toch gelukt. Nu de vereniging volwassen is, zijn er ambities op andere vlakken. Uiteraard heeft Guus daar ook ideeën over. ‘Zorg dat virtual pinball een duidelijke plek krijgt binnen de vereniging.

Steeds meer leden bouwen zelf een digitale flipperkast. Denk ook na over een mobiel clubhuis om het flipperen naar de leden en geïnteresseerden toe te brengen.’

Wat Guus de laatste jaren opvalt, is dat de flipperhobby bij de NFV behoorlijk serieus wordt genomen.

Er mag wat hem betreft best wel wat meer gelachen worden.

‘Probeer wat meer humor in te voeren met kleine wedstrijden zoals voetflipperen of AOW-pinball. Het is maar een spelletje.

Maar wel een verdraaid leuk spelletje!’

Toe aan een nieuwe uitdaging?

Meer informatie over het voorzitterschap of andere vacatures kun je opvragen bij Bas Vis: 06-44756466 of bvis@nfvpinball.nl.

Openingstekst van Guus in Spinner 1995-3

21

Henk de Jager

De historie van de flipperkast in woord & beeld Deel 1 – van 1850 tot 1941

Nederland is op diverse terreinen actief binnen de flipperwereld. Albert Nomden werd ooit wereldkampioen, het Pinball Magazine staat goed bekend om mooie verhalen uit de flipperscene en Dutch Pinball geniet faam dankzij hun Big Lebowski-creatie. Qua naamsbekendheid is ‘onze’ Henk de Jager hun absoluut de baas. Zijn Flipper Service Boek wordt wereldwijd geroemd: menig EM-liefhebber beschouwt dat boek als een musthave en baken in de wondere wereld van de techniek. Minder bekend is dat Henk ook een heel uitgebreide kroniek heeft geschreven over de historie van de flipperkast. In drie kloeke delen doet hij verslag van de ontwikkelingen, vanaf het prille begin voor de Tweede Wereldoorlog in de vorige eeuw tot de producties van deze eeuw. Tot nu toe was er slechts een handvol mensen die dit werk konden lezen. We zijn er heel blij mee dat we nu de lezers van Spinner kennis kunnen laten maken met Henk de Jagers ’Ontwikkeling van de flipperkast - van knikker tot virtual-reality’. In dit eerste deel de vooroorlogse jaren tot 1941.

Spelletjes met rollende knikkers of kogels hebben de mens al sinds de grijze oudheid geboeid. Het is bekend dat in het oude Griekenland, zo’n tweeduizend jaar voor het begin van onze jaartelling, al een spel bestond waarbij verschillende spelers rondgeslepen steentjes in kuiltjes of zo dicht mogelijk bij elkaar moesten rollen. Hier zien we dat flipperen een gemeenschappelijke voorouder heeft met knikkeren en jeu-deboules. Eeuwenlang veranderde er weinig. De ronde geslepen kiezeltjes maakten plaats voor balletjes en kogeltjes van andere materialen: marmer, glas en metaal. Ook zullen er ongetwijfeld vele variaties op het knikkerspel zijn bedacht, maar de

22

eerste stap in de richting van het flipperen was toch de uitvinding van het biljart, vermoedelijk in het Frankrijk van de 18e eeuw.

Eigenlijk was dit het eerste bal(knikker)spel dat binnenshuis kon worden gespeeld. Aan het eind van de 18e eeuw kwamen variaties op het klassieke biljartspel in zwang, een ervan was het zogeheten “bagatelle-biljart”, een lichtelijk schuinoplopende biljarttafel met aan de bovenzijde een aantal gaten waarin de biljartballen vast konden komen te liggen, ieder met een verschillende puntenwaarde. De bedoeling van het spel was de bal met de keu naar boven te schieten in een van de gaten met de hoogste puntenwaarde.

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Al spoedig werden er paaltjes op het speelblad geschroefd in de nabijheid van de score-gaten om het spel moeilijker te maken. Vele variaties op het bagatelle-biljart werden bedacht en gebouwd, maar de volgende stap in de richting van het flipperen liet op zich wachten tot circa 1850. Een helaas onbekend gebleven uitvinder bedacht de op veerkracht werkende balafschieter. Enige tijd later, op 30 mei 1871, vroeg ene Montague Redgrave patent aan op een verbeterde bagatelle (“improvement in bagatelles”): een houten kastje met score-gaten en afschieter (zie afbeelding op pagina 5). De score-gaten werden hier en daar omgeven door spijkers, in het Engels “pins”, wat

later zou leiden tot de naam “pinball” voor de flipperkast. De verbeterde bagatelle van Redgrave werkte nog niet op geldinworp en was dus te vergelijken met de knikkerborden die nu nog steeds in de speelgoedwinkels te koop zijn. Het duurde nog 22 jaar, tot 21 februari 1893, eer er een patent werd aangevraagd - en verleend - op een muntbediend knikkerspel (C.P. Young, York Pennsylvania, US patent 492,178). Young ontwikkelde dit spel, de “Coin Game Board” als zogeheten “Trade Stimulator”, een apparaat waarbij door het halen van hoge scores sigaren en sigaretten konden worden verdiend.

Het succes van Youngs apparaat leidde er toe dat veel fabrikanten zijn product imiteerden, waaronder een aantal namen die later van grote betekenis zouden worden in de juist ontstane speelautomatenindustrie. Een van die bedrijven was de “Caille Brothers Company” uit East Saginaw in Michigan. De broers Art en Adolph Caille, die veel later nog een hoofdrol mochten vervullen in het Lucky-Luke album “De Eenarmige Bandiet”, brachten het knikkerspel “Log Cabin” op de markt.

Een daverend succes: tot diep in de jaren ‘20 werden deze loodzware gietijzeren apparaten gebruikt. De populariteit van het knikkerspel bereikte een hoogtepunt tijdens de donkerste dagen van de economische crisis waarin de wereld zich bevond eind jaren ‘20, begin jaren ‘30. Heel verklaarbaar, juist in die tijd was er grote behoefte aan goedkoop amusement (1¢ per spel), waarmee soms ook nog kleine prijzen als sigaren of snoepgoed te winnen waren. Een van de fabrikanten uit die tijd was de “Bingo Novelty Company” in Chicago. In 1930 raakte dit fabriekje in moeilijkheden door de tegenvallende ontwikkeling van een nieuw spel. Ene David Gottlieb nam de bijna failliete boedel over en verbeterde het idee en produceerde de machine onder de naam “Baffle Ball”. Het werd het grootste succes uit de pinball-historie: al spoedig overtrof de vraag de productie. Dag en nacht werd doorgewerkt, soms werd een productie van vierhonderd apparaten per dag gehaald. Gottlieb verkocht ruim 50.000 Baffle Balls.

Redgrave Patent

“De populariteit van het knikkerspel bereikte een hoogtepunt tijdens de economische crisis eind jaren 20” Bij een groothandelsprijs van $16 per spel leverde dit een omzet op van zo’n $800.000. Dit succes legde de grondslag voor wat eens ‘s werelds grootste flipperkastenfabriek zou worden: D.Gottlieb & Co. Succes blijft natuurlijk nooit onopgemerkt, dus ook hier sloeg de concurrentie toe.

Eind 1931 zette ook Ray Moloney een fabriekje van knikkerspelen op; hij ontwierp een voor die tijd ongekend felgekleurd apparaat waarvoor hij de naam en zelfs kleurpatroon “leende” van een toen populair tijdschrift: “Ballyhoo”. Ook de “Ballyhoo” (zie afbeelding 2) werd een bestseller, Ray Moloney liet de laatste drie letters van zijn succesmachine vallen, en richtte de “Bally Manufacturing Company” op, later ook een grote naam in de flipperindustrie.

We schrijven 1933 als een andere pinball-fabrikant, Jack Olson van Automatic Amusements Company het voor gezien houdt omdat hij meer brood zag in het als groothandelaar verkopen van nieuwe

23

Ballyhoo uit 1932

en gebruikte amusementspelen en gokmachines. Een jonge reclameschilder / decorbouwer zag er wel wat in en nam de onderneming over. Zijn naam, Harry E. Williams, zou ooit bekend worden als de derde grote fabrikant van flipperkasten. In die beginjaren hield Williams zich overigens hoofdzakelijk bezig met ombouw van bestaande apparaten naar nieuwe spellen, wat hem met zijn creativiteit en vaardigheid in houtbewerking wel toevertrouwd was. Nu het bouwen van knikkerkastjes was uitgegroeid tot een ware industrie volgden de ontwikkelingen elkaar snel op. In datzelfde jaar 1933 werd voor het eerst geëxperimenteerd met elektriciteit: door batterijen gevoede score-lampjes op het speelveld flitsten op. Nieuwkomer Harry Williams liet van zich horen: hij zorgde voor de eerste echte “actie” op het speelveld door de “kick-out hole”, het elektrische uitworpgat te

24

construeren. Dit idee leidde in 1934 tot de “kicker”, een hamertje dat de bal wegschiet uit een baan.

Ook was 1934 het jaar dat voor het eerst kleine ‘bovenstukjes’ op de machines verschenen. Nog wel van gering formaat, maar toch met een echte kopruit. In 1935 begon de transformator (lichtnetaansluiting) het gebruik van batterijen te verdringen.

Een scala van technische mogelijkheden opende zich. Ook kregen de meeste machines nu (houten) poten, pinball was geen tafelspelletje meer, het werd een zelfstandig apparaat.

Het was ook het jaar waarin Harry Williams het tiltmechaniek uitvond.

De term “tilt” is overigens afkomstig van een speler die, voor het eerst geconfronteerd met Williams’ vinding, uitriep: “Look, I nudged the machine and it tilted!”. Williams nam het woord over, met het gevolg dat het nu een algemeen bekende

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

uitspraak,ook in de Nederlandse taal, is geworden. Het jaar 1936 bracht weer een revolutie op het gebied van pinball, waarschijnlijk zonder dat de uitvinder het besefte: RockOla bracht de “Totalite” uit, de eerste pinball voorzien van een met lichtjes werkend scoresysteem: de zogeheten “blokkenteller”, waarbij de score van een speler zichtbaar wordt gemaakt door middel van kolommen lichtjes die ieder een getalwaarde vertegenwoordigen. (Zie afbeeldingen 3 en 4). Tot dan moesten de spelers altijd hun score zelf optellen, de ballen werden in gaten met verschillende puntenwaardes vastgehouden. De blokkenteller maakte het mogelijk punten te verdienen door een object slechts even aan te stoten. Dit tellersysteem bepaalde tot ongeveer 1960 de aanblik van de apparaten. Gretig maakten de ontwerpers gebruik van die nieuwe mogelijkheden.

Kort na deze uitvinding bracht Bally de eerste pinball met bumpers op de markt, toepasselijk “Bumper” geheten (1937). Nog niet de bumpers zoals we die vandaag de dag kennen, maar ronde metalen veren waar de bal tegenaan stootte en zo het circuit naar de scoreteller sloot. Nog niet gewend aan enige actie op het speelveld raakten de spelers gefascineerd door de terugverende ballen en de schakelklik van de puntenteller die ook toen al vaak gepaard ging met een luide bel. Het gebruik van een transformator maakte ook permanente verlichting in de apparaten mogelijk. In de beginperiode waren dat vaak een soort kerstboomlampjes met gekleurd glas. Door het gebruik van de blokkenteller moest de oppervlakte van de kopruit worden vergroot: de vele scorelampjes hadden natuurlijk hun ruimte nodig, maar ook de snel toenemende hoeveelheid apparatuur moest een plekje in het apparaat vinden. In de loop van 1938 groeiden de kopruiten bij de meeste fabrikanten tot het formaat dat zij tot diep in de jaren ‘50 zouden houden.

Het zo nadrukkelijk aanwezig zijn van bovenkast en kopruit had nog een bijkomstigheid: het maken van fraai artwork werd een noodzaak.

Al snel werden de kopruiten kunststukjes op zich, de tekenaars en ontwerpers wisten als geen ander hoe belangrijk het is om de speler te verleiden zijn muntstuk in het apparaat te stoppen. Pinball was, zeker in die tijd, een echt “mannenspel”. Het lag dus voor de hand dat het verleiden van de speler werd

De eerste ‘bumpers’

Blokkenteller overgelaten aan wulps getekende pin-ups, jarenlang bleven deze fraai gevormde jongedames het handelsmerk van de flipperkast.

De tekeningen waren voor hun tijd soms zo gewaagd, dat er zelfs nog in het begin van de zestiger jaren in Nederland enkele gemeentebesturen slechts vergunningen voor flipperkasten afgaven als de “aanstootgevende” afbeeldingen werden afgeplakt of weggeschilderd.

Reken maar dat de danseressen op de kopruit van “Topper” (Chicago Coin, 1936), waarvan we in afbeelding 4 een detail zien, als zeer gedurfd werden ervaren. Al snel kwamen de pinballontwerpers er achter dat de fabrieken: Exhibit, Genco, Bally, vrije ruimte op de kopruit uitstekend Gottlieb en Chicago Coin. Absoluut geschikt was voor verdere aardigmarktleider was Bally, die maar liefst 22 nieuwe modellen uitbracht, heden om het spel aantrekkelijk te tegen een gemiddelde van zo’n maken. In 1939 bracht Exhibit Supply negen modellen per concurrent. Het Company de “Contact” op de markt, jaar 1940 liet een gelijkmatiger beeld de eerste pinball-machine met een zien: Bally verloor zijn voorsprong en had een nagenoeg even grote productie als zijn naaste concurrenten. Voor Exhibit was 1940 een slecht jaar: na één model te hebben uitgebracht (“Flagship”) verdween deze naam van het pinball-toneel, om pas na de oorlog weer een doorstart te maken. Het volgende jaar, 1941, bracht geen grote verschuivingen in de markt. In Europa woedde de Tweede Wereldoorlog in alle hevigheid, wat natuurlijk wel de nodige gevolgen had voor de levekopruit-animatie. Door middel van ring van grondstoffen zowel voor de lichtjes verschenen steeds meer fabrikanten van pinball-machines, vliegtuigjes in de lucht rondom een als voor de overige takken van indusvliegdekschip. Bij gedoofde lampjes trie. Op 7 december 1941 viel Japan de waren de vliegtuigjes onzichtbaar Amerikaanse basis in Pearl Harbour voor de speler. Het presenteren van aan, de Verenigde Staten raakten aantrekkelijke apparaten met veel rechtstreeks betrokken in de oorlog. nieuwe vondsten was overigens van Direct werden grote en middellevensbelang voor de fabrikanten. grote productiefaciliteiten door de Door de optredende verzadiging overheid gevorderd om oorlogsmavan de pinball-markt legden veel terieel te maken. De productie van fabrikanten in 1938 het loodje, onder civiele goederen, waaronder ook hen zelfs bekende namen als O.D. pinball-machines, kwam geheel stil Jennings (die zich verder slechts te liggen. De laatste machines die op eenarmige bandieten ging van de band liepen waren Bally’s toeleggen), RockOla Manufacturing “Monicker”, Chicago Coin’s “Venus” (ging verder als fabrikant van jukeen Gottlieb’s “Five & Ten”. De liefboxen) en Daval (verdween geheel hebbers van pinball zouden nog vijf van de markt). jaar moeten wachten op nieuwe modellen…..of werd het pinball-geVanaf 1939 werd de markt beheerst beuren misschien op een andere door een aantal wat grotere wijze levend gehouden?

“Door de optredende verzadiging van de pinball markt legden veel fabrikanten in 1938 het loodje”

25

Bas Vis

De boeken van Henk de Jager Inventarisatie belangstelling!

De naamsbekendheid van ‘onze’ Henk de Jager in de flipperwereld is groot. Zijn Flipper Service Boek wordt wereldwijd geroemd: menig EM-liefhebber beschouwt dat boek als een must have en baken in de wondere wereld van de techniek. Het boek is in Nederland al langere tijd alleen via Marktplaats te verkrijgen. Als er al aanbod is. Zoals je elders in deze Spinner kunt lezen heeft Henk ook een boek in drie delen geschreven over de historie van de flipperkast waarin hij verslag doet van de ontwikkelingen, vanaf het prille begin voor de Tweede Wereldoorlog in de vorige eeuw tot de producties van deze eeuw.

Tot nu toe was er slechts een handvol mensen die dit werk konden lezen. In overleg met Henk en zijn broer Rien bekijken we als NFV de mogelijkheid om deze boeken in een beperkte oplage alsnog uit te brengen. Interesse? Geef dat door via de poll op de NFV website. Met behulp van de QR-code kom je direct bij de poll terecht!

Het Flipper Service Boek van de Henk de Jager verscheen in 1991.

Zo’n dertig jaar later geldt het als een ‘standaardwerk’, dat zowel voor beginnende techniekliefhebbers als ervaren flipperkastmonteurs van waarde is. Het boek is ook vertaald in het Duits en Engels. Menig EM-liefhebber beschouwt dat boek als een must have en baken in de wondere wereld van de techniek.

In de inleiding van zijn boek omschrijft Henk het als volgt: ‘Om de werking van een elektromechanische flipperautomaat te kunnen begrijpen is niet veel kennis nodig van de aard en gedraging van elektrische stroom. Vandaar dat in dit boek niet diep wordt ingegaan op de natuurkundige eigenschappen van elektriciteit, maar slechts volstaan met een beknopte uitleg. Wat verder

26

in dit boek wordt ingegaan op alle afzonderlijke delen die samen een flipperautomaat vormen, en hoe zij geschakeld worden. Er is geprobeerd het zo te beschrijven dat het ook voor de “leek” een goede handleiding vormt voor het repareren en reviseren van de “classic pinball”.

Oorspronkelijke uitgave: 1991 Laatste druk: 4e druk, 2007 Inhoud: ca. 180 pagina’s Prijsindicatie: 30 Euro

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Een Magische Machine: Ontwikkeling van de flipperkast

DEEL 1: t/m 1975 Bij dit eerste deel, schreef Henk de volgende inleiding: ‘Alweer een flipperboek? Ook al kan er voor de werkelijke liefhebber van deze materie niet genoeg over worden geschreven, de meeste boeken over dit onderwerp lijken op elkaar. Meestal een stukje geschiedenis: bagatelle biljart, knikkerspel en dan flipperkast gevolgd door beschrijvingen van ontwerpers en hun favoriete machines. Ook ik ontkwam niet aan het volgen van de tijdlijn, maar het beschrijven van de ontwikkeling van de flipperkast probeer ik vanuit een andere invalshoek, misschien een wat meer technische. In het boek “Pinball Art” van Keith Temple (1991, H.C. Blossom - Londen) staat een hoofdstuk “Pinball Milestones”, met daarin mijlpalen in de ontwikkeling van de flipperkast. Dat bracht mij op het idee van dit boek: is niet bijna ieder model een mijlpaal op zich? Probeerden de ontwerpers met hun schier eindeloze creativiteit niet steeds weer ieder nieuw model wat extra’s mee te geven ten opzichte van de vorige?’

Oorspronkelijke uitgave: 2002 Laatste druk: niet in druk verschenen Inhoud: ca. 300 pagina’s Prijsindicatie: 35-45 Euro

DEEL 2: 1976 t/m 1991 In woord en beeld verhaalt Henk over de flipperkasten uit de Solid State generatie. Wie is er niet groot geworden met de Centaur, Black Knight en High Speed?

Bij dit tweede deel schreef Henk de volgende inleiding: ‘De techniek is in een stroomversnelling geraakt. De ouderwetse technologie van relais, sleepcontacten en motoren heeft afgedaan. Het toverwoord is “microprocessor”. Een complete computer op een stukje silicium van nog geen vierkante centimeter. Razendsnel kunnen opdrachten worden uitgevoerd, niet alleen duizenden malen sneller dan met relais, maar ook complexe systemen die eerder onmogelijk leken te zijn kwamen nu binnen het bereik van de ontwerpers. Leken de eerste elektronische flipperkasten nog sterk op hun mechanische voorgangers, al snel ontdekten de constructeurs de eindeloze mogelijkheden van de chip technologie. Spraakmodules, matrixschermen, zelf-diagnose systemen, alles vond zijn plekje in de flipperkast.’

Oorspronkelijke uitgave: 2004 Laatste druk: niet in druk verschenen Inhoud: ca. 300 pagina’s Prijsindicatie: 35-45 Euro

DEEL 3: 1992 t/m 2007 Alle populaire titels uit de Dot-Matrix-generatie passeren de revue. De Terminator zet de toon, de Medieval Madness is tijdloos en nog altijd heel populair. Henk schreef het verhaal in 2007, op een moment dat hij dacht dat Stern de deur moest gaan sluiten.

Intussen weten wij dat het anders is gelopen, maar het boek is wel een fraai tijdsdocument.

Bij dit derde deel schreef Henk de volgende inleiding: ‘Vijftien jaar na de komst van de micro-elektronica waren flipperkasten amper meer te vergelijken met hun elektromechanische voorgangers. De mogelijkheden die deze technologie biedt lijken bijna grenzeloos. Maar de microchip drong overal door in de samenleving.

Elektronische spelletjes zijn inmiddels al lang niet meer voorbehouden aan de automatenindustrie. Het doorsnee gezin heeft nu een groter assortiment videospellen in huis dan menig speelautomatenhal. En gespeeld wordt er de hele dag: zelfs in veel mobiele telefoons zijn al spelletjes geïntegreerd.’

Oorspronkelijke uitgave: 2007 Laatste druk: niet in druk verschenen Inhoud: ca. 250 pagina’s Prijsindicatie: 35-45 Euro

27

Ron Sommeling

The Bride will awake!

Restauratie van een Bride of Pinbot Zo’n vijf jaar geleden besloot ik deze flipperkast te kopen van een goede bekende die hem weer doorverkocht voor een vriend. Zo werkt het handeltje nu eenmaal. Het was een flipperkast die ik al lang op mijn verlanglijstje had staan en ondanks dat ik er voor mijn gevoel teveel voor betaald had, was ik weer helemaal blij met deze project-flipperkast.

Ik kon er echter op dat moment niet aan beginnen omdat ik nog druk bezig was met de High Speed restauratie. Ik stalde hem in de garage waar de Bride moest wachten totdat ik klaar was met de High Speed flipperkast. Dit liep echter weer wat anders dan gepland want er kwam een Taxi restauratie doorheen. De

Bride of Pinbot bleef in slaap tot begin 2018. Het werd tijd om de Bride wakker te maken.

De eerste werkzaamheden Natuurlijk had ik de flipperkast al aan gehad om te kijken wat er allemaal mis was. Het geluid was het eerste dat opviel. Krakend en heel

Displayaansluiting

28

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

zacht. Het display miste twee lijnen en de linker flipper bleef hangen in de omhoog stand. Ik besloot om eerst het display te bekijken en zag twee afgebroken pennen. Dit was wel te repareren met contactlijm van Bison.

Dit display kan dus nog wel even mee en is mooi helder.

NTC 5 weerstand (zwart vlakje)

Soundboard

YM-geluids-chips (boven)

De zenerdiode truc hoeft hier niet toegepast te worden omdat vanaf de Bride deze standaard werd gebruikt door Williams. Eerste klus geklaard.

Al een aantal keren tijdens het aanzetten van de flipperkast vloog de stop eruit. Dit vroeg om het plaatsen van een NTC 5 weerstand en is een klein, maar lastig klusje om er goed bij te komen.

Losse RAM-chip zonder voet

Na deze ingreep bleef de stop heel en kon er verder gekeken worden naar het soundboard probleem. Dit is een Williams/Bally A12738 board en wordt gebruikt in onder andere Funhouse, the Addams Family, Terminator 2, Twilight Zone etc. Een board wat ook bekend staat om zijn problemen helaas. Eerst maar eens een visuele check doen.

“Ik raad iedereen aan het RAM te vervangen en op een voet te plaatsen” Er was wel wat aan sporen te zien onder de print maar geen reparatie of andere hack-ingrepen. Het soundboard zag er eigenlijk nog prima uit.

Waar te beginnen?

RAM-chip vervangen en op voet geplaatst

Troubleshooten van een A12738 soundboard Wat mij in ieder geval meteen was opgevallen, voordat ik dit board beter bekeek en uit de kopkast had gehaald was een soort brandlucht.

Ook het grote koelelement waar de LM1875 aan vast zit was flink heet.

Meestal is dit het gevolg van een kapotte tantaalcondensator maar in mijn geval waren deze op C46 en C47 prima in orde. Ik besloot om preventief de LM1875 versterker te vervangen en ook de grote condensatoren C24 en C25.

Na dit klusje het soundboard weer in de kast en wat schetste mijn verbazing, er was weer normaal geluid en de volumeregelaar werkte ook naar behoren. Het koelelement bleef nu op

normale temperatuur zelfs met hoog volume. Er klopte alleen helemaal niets van het geluid wat ik hoorde.

Allerlei samples die werden getriggerd op switches waar je ze niet zou mogen horen. Terug naar de werkbank dus. De flat ribbon cable kon dit gedrag misschien verklaren maar na vervanging nog steeds hetzelfde. Nu moest ik even Google raadplegen of dit meer voorkwam en ja hoor, het kon zijn: 1.

2.

3.

4.

Ribbon Cable MPU 74LS374 IC’s RAM maar dat komt zeer zelden voor.

Goed, nummer 1 vervangen nummer 2 en 3 dan ook maar, een beetje shotgunning.

Zo verving ik de MPU en ook de twee YM-geluidschips. EBay was weer in trek op dat moment. De IC’s heb ik overgeslagen op dat moment en wilde dit later doen. Na een test was het probleem nog steeds hetzelfde en besloot ik (eigenwijs) eerst het RAM te vervangen en meteen op een voet te zetten voordat ik alle IC’s eraf haalde. En ja hoor, dat was dus de boosdoener. Komt zelden voor zeggen ze, maar ik zou iedereen aanraden deze preventief te vervangen en op een voet te zetten. Gelukkig weer een werkend soundboard en dat speelt zoveel leuker! Tijd om eens naar het speelveld te gaan kijken wat daar nog allemaal mis is.

Dit speelveld is aan een opknapbeurt toe!

29

De gebruikelijke slijtageplekken Verder opknappen en schoonmaken van het speelveld Vuil en vies is toch de beste omschrijving die ik deze kast kan meegeven. Werkelijk geen idee wat deze flipperkast allemaal heeft doorgemaakt en waar natuurlijk.

Maar dat hij niet altijd droog heeft gestaan was wel erg duidelijk.

Geen probleem wat mij betreft want ik hou wel van dit soort restauraties en ik weet ook dat dit uiteindelijk weer helemaal goed gaat komen, maar daar zal nog veel tijd en geld ingestoken moeten worden. Het doel voor nu is om de kast weer schoon te krijgen en spelend. Het jaar 2019 zal het jaar worden van de restauratie. Alles eerst maar eens losschroeven en schoonmaken.

Speelveld zo schoon mogelijk

“Ik hou wel van dit soort restauraties en ik weet ook dat het helemaal goed gaat komen”

Flippers en lampen vervangen: klaar voor een testspel

De opbouw Een mooi glimmend (als) nieuw speelveld ligt klaar om weer opnieuw opgebouwd te worden. Na een aantal schuurbeurten tussen de lagen door was het speelveld weer mooi vlak en klaar voor de extra protector die ik tegenwoordig altijd gebruik. Tijd om het speelveld dus weer te vullen met alle accessoires die nog thuis uitgespreid op handdoeken liggen.

Alles weer netjes gepoetst, gepolijst, getumbled etc. Een mooie klus vind ik dit altijd. Prachtig hoe iets van niets weer opknapt en weer iets wordt. Het speelveld uiteindelijk

We beginnen nu met het speelveld.

Deze was in slechte staat zoals je kunt zien. Uiteraard is dat nog allemaal heel mooi te krijgen als je de airbrush techniek beheerst en hanteert. Dit is echter niet aan mij besteed dus moest ik kiezen voor een speelveld overlay. En om deze te plakken moest er eerst geschuurd worden.

Het speelveld is inmiddels voorzien van een nieuwe overlay en kan naar de spuiterij om te worden voorzien van een aantal lagen clearcoat.

30

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Nieuwe decals

Opbouw van het nieuwe speelveld

Speelveld kaalgeschuurd

Nieuwe overlay

Speelveld met overlay en clearcoat

weer helemaal klaar om ingebouwd te worden. Rest ons nog een cabinet wat opgeknapt moest worden. Dit is plamuren schuren en stickers afbranden. Een grote klus maar uiteindelijk ook weer lonend.

Als laatste nog de side art blades toegevoegd wat het geheel naar mijn mening helemaal afmaakt.

Rest alleen nog een nieuwe lockbar maar dat komt eerdaags wel goed.

Nu maar even flink genieten van een mooie BoP. She `s Alive!

Nieuw speelveld ingebouwd

Het eindresultaat

31

Jim Jansen

Pinball on location EuroAirport Basel Mulhouse Freiburg, Saint-Louis, France Wat is de beste plek om een flipperkast te exploiteren? Deze vraag is niet eenvoudig te beantwoorden. Hoewel ik er zelf nooit meer kom, schijnt een flipperkast in een coffeeshop nog steeds best wat op te leveren. Ook een populaire camping kan in een goede zomer best voor wat omzet zorgen. Ondanks dat ik er geen onderzoek naar heb gedaan, denk ik dat een luchthaven verreweg de beste locatie is om een kastje neer te zetten.

Ga maar na. Het enige wat je doet op een vliegveld is wachten (bij een gewone vlucht) of nog langer wachten (bij een vertraagde vlucht).

Hoe verleidelijk is het dan om even lekker te flipperen?

Een jaar of vijf geleden was ik op Eindhoven Airport en de flipperkast die daar stond was defect. Niet omdat er een switch stuk was of een flipper niet meer werkte, maar de geldbak was de boosdoener. Er waren zoveel euro’s ingeworpen, dat hij eerst geleegd moest worden, voordat er verder gespeeld kon worden.

De kast in Eindhoven is helaas om onbegrijpelijke redenen verdwenen, maar onlangs was ik op EuroAirport Basel Mulhouse Freiburg en daar is het goed toeven voor de flipperliefhebber. Hoewel we normaliter de trein pakken van Amsterdam naar Basel, maakten we voor de tachtigste verjaardag van mijn schoonvader een uitzondering en vlogen we weer voor het eerst sinds jaren.

32

Als je op de EuroAirport landt dan kan je links Zwitserland in en als je de rechteruitgang neemt, dan beland je in Frankrijk. In het Zwitserse gedeelte zijn her en der maar liefst vijf machines te bespelen.

Voor de douane en dus voor iedereen toegankelijk stonden een Stranger Things en een Mandalorian.

“De kast van Mick Jagger en co vind ik oprecht het grootste dieptepunt op gebied van flipperkasten“ De eerste kast had ik al een paar keer eerder gespeeld, maar gezien de beperkte tijd, stortte ik me op een van de nieuwere titels van Stern. Iedereen die van flipperen houdt weet dat een eerste potje op een nieuwe kast iets magisch heeft.

Ook deze keer was geen uitzonding.

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

De eerste minuten was het een kwestie van ballen binnenhouden en schoten maken. Toen de eerste extra bal een feit was, kon ik wat gerichter gaan spelen. Ik speelde drie potjes en werd met een kleine vijftig miljoen punten Encounter Champion, waarna we snel de douane door moesten.

De kasten worden er overigens neergezet door Extra Ball Sarl uit Frankrijk, waarschijnlijk een vrij grote exploitant, want op de Stranger Things is te lezen dat is machine 527 is. Je krijgt drie ballen voor een euro en zes spellen voor vijf euro. Ook accepteert de machine franken en ponden, best uniek.

Ook als je door de beveiliging heen bent, kan je als flipperaar je hart ophalen. Uit ervaring weet ik dat de kasten daar bijna nooit wisselen, want al jaren staan hier een Rolling Stones, een CSI en een Metallica.

De kast van Mick Jagger en co vind ik oprecht het grootste dieptepunt op gebied van flipperkasten van de afgelopen vijfentwintig jaar.

De kasten voor de douane

Encounter Champion!

In de kast ontbreekt flow, humor en uitdaging, maar ondanks dat, was hij continu bezet. De CSI laat ik ook even links liggen, en Metallica is oprecht leuk om op te spelen.

Rondom de flipperknoppen is geen verf meer te bekennen en als ik naar het speelveld kijk, zijn er tienduizenden potjes op afgedrukt.

Toch deed alles het redelijk en met een frank kon ik een uur flipperen.

Het vrij spel stond bij aanvang op zes miljoen en toen ik wegging, twee credits achterlatend, was dat verhoogd naar 48 miljoen.

Aan de Franse kant van de douane staan ook nog een 24 en een Tron, ook zeker twee machines die leuk zijn om in het wild tegen te komen.

De conclusie is dat het huwelijk tussen een flipperkast en een vliegveld gelukkig is te noemen.

Mensen vinden het leuk om de tijd te doden, gooien er geld in hetgeen weer goed voor de distributeur is. Dus exploitanten onder ons; ik hoop dat op Schiphol, Eindhoven, Rotterdam en Groningen binnenkort iets wordt neergezet. U zult er geen spijt van krijgen.

Jim na een geslaagd potje op de Mandalorian

33

Frank Buiting

Brein in een potje ‘The making of’ een virtuele versie van Stargazer In de 17e eeuw kwam Descartes met een gedachte-experiment waarbij de zintuigen zo om de tuin geleid werden dat je niet langer kon vertrouwen wat echt en wat nep was. Hedendaagse filosofen hebben het dan over het “Brain in a Vat”, ofwel hersenschors in een potje. Het concept is als volgt: wat als je een stel hersenen in een vloeistof stopt en daarbij alle inkomende en uitgaande prikkels nabootst, dan weet het brein niet langer wat de werkelijkheid is. Descartes had nooit kunnen vermoeden dat zijn oorspronkelijke idee ooit de basis voor een artikel in de Spinner zou zijn- laat staan een plot element in The Matrix filmserie.

34

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Vanwaar deze filosofische inleiding?

Omdat het brein in een potje precies is waar het bij een virtuele flipperkast om draait. De flipper software in de ROM moet dezelfde signalen krijgen als deze in de werkelijke wereld. Door het speelveld na te bootsen maakt het, dat het voor de ROM niet te onderscheiden is, of het signaal nou van een echte bumper komt of niet… Ikzelf vond dat idee fascinerend en ben aan de slag gegaan.

Stargazer Omdat er al enorm veel kasten als simulatie beschikbaar zijn, ging ik als eerste op zoek naar een kast die me aansprak én waar nog geen goede versie van bestond. Het oog wil ook wat, zodoende kwam ik uit op Stargazer (Stern, 1980). Een mooie kleurrijke illustratie siert de kopkast en het speelveld is niet al te complex. Een mooi projectje dacht ik zo bij mezelf.

Ik verdeelde het project in twee parten.

Het ene deel richt zich op de speler, het speelveld en de backglass moest er mooi uitzien. Hiervoor heb ik gebruik gemaakt van Affinity Designer.

Translite en speelveld van Stargazer

Het andere deel richt zich op het brein in het potje, de Stern software moet de juiste signalen uitwisselen om de juiste speelervaring voor te schotelen. Voor dit deel heb ik Visual Pinball X (VPX) gebruikt.

Digitaal tekenwerk Omdat het tweede deel wat research vergde begon ik vol goede moed aan het maken van het artwork. Het internet is een goudmijn met voldoende foto’s als referentiemateriaal. Het plan was gesmeed: er moest een “remastered” versie van het artwork komen. In volle 4K resolutie zodat het haarscherp met mooie kleuren van het beeldscherm zou spatten. Gelukkig heb ik regelmatig met tekensoftware gestoeid, en zo is het ontwerp - met de hand - digitaal nagetekend.

Centraal in het ontwerp van Stargazer is het Zigeunermeisje op de backglass. Deze afbeelding is herhaald op het speelveld met kleine subtiele wijzigingen. Zo heeft de dame een koord om haar middel eindigend in een knoop met een kwast. Ik had al eerder gelezen dat hier een soort “misdruk” van bestond op het speelveld. Mijn eerste gedachte was om dit kwastje nu eens netjes in het speelveld te verwerken. Toen ik eenmaal de afbeelding had nagemaakt werd direct duidelijk dat de originele ontwerpers de juiste keuze gemaakt hadden: vanwege de positie van de inserts komt het kwastje op een vreemde plek op de knie; waardoor elke verbinding met het koord verloren gaat. Het gaf me toch een

Versie van Stargazer met mislukte knie

aardig gevoel van forensisch inzicht hoe delen van de tafel tot stand zijn gekomen!

De simulatie Aan het speelveld had ik een flinke kluif, om het spel natuurgetrouw na te bouwen heb je wel wat informatie nodig: de afmetingen van verschillende componenten, maar ook hoe de schakelingen er uit zien. Immers als het brein moet geloven dat de bal tussen de flippers is geglipt, moet wel het juiste signaal verzonden worden.

Als er een lampje wordt aangezet, dan is het wel zo fijn dat de speler dat dan ook ziet.

Gelukkig is van de meeste flipperkasten documentatie beschikbaar (had ik al vermeld dat het internet een goudmijn is?).

Remastered artwork

35

Speelvelden (vlnr) voor pc desktop, in vpx, en voor digitale flipperkasten

36

Elk lampje en elke droptarget heeft een code. Door in de VPX-software een virtuele droptarget op het speelveld te slepen én deze te voorzien van deze code, kun je de ROM van die prikkel voorzien. Door de hele kast te vol te stoppen met dergelijke virtueel digitale componenten, is de hele speelervaring vanuit het perspectief van de ROM niet langer van echt te onderscheiden. De pinball-software simuleert de zwaartekracht met de bijbehorende wetten van Newton. Het balletje rolt en raakt de onderdelen; en het brein in het potje doet de rest!

Het is fascinerend om te zien dat er zoveel documentatie beschikbaar is hoe zo’n kast nu eigenlijk werkt.

Ondanks dat ik nu geen echte flipperkast onder handen kan nemen, is het mooi om te ontdekken hoe de spelregels verbonden zijn met de schakelingen onder de tafel.

Over Visual Pinball X Het hart van menig digitale flipperkast wordt gevormd door Visual Pinball X. Alweer de tiende iteratie (vandaar de X) van flipper simulatie software.

Er zijn voldoende games om digitaal te flipperen, zo is er de PinballFX serie met mooie kasten, maar dit zijn vaak meer videogames dan het echt zo ver mogelijk nabootsen van een flipperkast. Visual Pinball X (vpx in het kort) is een stuk gratis software welke door een groep liefhebbers wordt onderhouden. Met deze software is het mogelijk om natuur-

getrouw flipperkasten na te bouwen én te spelen. Allerlei elementen op het speelveld zijn in 3D nagemaakt en gedragen zich zoveel mogelijk als in het echt.

De software heeft een eigen physics engine waarin de natuurkundige eigenschappen van de elementen wordt nagebootst: hoe elastisch zijn de rubbers? Met welke kracht wordt de bal afgeschoten? Met VPX is dit allemaal in te regelen. Daarnaast bevat Visual Pinball X een scripttaal.

Door middel van deze scripts, zijn de mogelijkheden om kasten tot leven te wekken eindeloos. Een hechte

Het sciencefiction-plot waarbij iemands bewustzijn wordt overgezet in een computer of reageerbuis zodat deze voor eeuwig door kan leven is realiteit in het emuleren van computergames en flipperkasten.

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Het echte analoge gevoel ontbreekt misschien, maar de geest van het spel blijft voortbestaan. Met mijn versie van Stargazer hoop ik dat vele virtuele flipperaars plezier beleven aan deze Stern klassieker uit 1980!

Mijn versie van Stargazer is nu nog “under construction”, als deze af is zal het, via de voor virtuele flipperaars bekende kanalen, te downloaden zijn.

community maakt digitale replica’s van allerlei kasten- een handjevol bedenkt eigen originele kasten die in menig speelhal niet zouden misstaan.

In VPX is het mogelijk om de virtuele bouwsels te laten integreren met een emulator welke de originele software van echte flipperkasten draaien. Met die combinatie is het dus mogelijk om de echte spelregels, geluiden en instellingen te koppelen aan een compleet digitale voorstelling van een flipperkast!

Jim Jansen

Colin O’Brien Oprichter van Findapinball.com Als je ergens op locatie in Europa wilt flipperen, dan ben je op findapinball.com op het juiste adres. Van hotel Magic Ski in Andorra tot de Alcatrazbar in Zweden; ontelbaar veel locaties zijn er in opgenomen en Frankrijk blijkt nog steeds het populairste flipperland te zijn. Een gesprek met Colin O’Brien (51) uit Brussel, de bedenker van de website.

Wanneer heb je voor het eerst geflipperd?

‘Mijn herinneringen aan die tijd zijn vaag, maar ik geloof dat het op een Bally Boomerang was ergens rond 1976. De eerste flipperkast waar ik echt verslaafd aan raakte, was een Bally Xenon een paar jaar later.’

Je komt uit Ierland, geen typisch flipperkastland. Heb je ergens kunnen spelen?

‘Ik ben er geboren, maar het grootste deel van mijn leven heb ik in het buitenland gewoond. We kwamen echter elke zomer terug en ik heb niet zoveel flipperkasten gezien. Meestal arcade-spellen die absoluut overal waren, waarschijnlijk dankzij bedrijven als Atari die hun Europese productie daar hebben.’

Wanneer ben je Findapinball.com begonnen en waarom?

‘In oktober 2010. Zoals voor veel dingen was het een kwestie van “scratch your own itch”. Ik flipper heel graag en ik kon niet gemakkelijk plaatsen vinden om te spelen, dus besloot ik te kijken of ik de gegevens kon “crowdsourcen”. En verrassend genoeg ging het vrij snel. Ik denk dat ik niet de enige was.’

die worden toegevoegd. Maar de meeste tijd wordt besteed aan de volgende versie.’

Speel je veel op locaties?

‘Niet zoveel als ik zou willen, maar ik speel een paar keer per maand op openbare locaties die ik via de site vind en ook bij een vriend die een grote verzameling heeft.’

Wat is het beste flipperland voor jou?

‘Als ik naar Findapinball kijk, zou ik Zweden zeggen. Ze lijken de nieuwste games te hebben. Uit persoonlijke ervaring zeg ik Frankrijk. Daar hebben ze nog steeds een cultuur van flipperkasten in bars.’

Hoeveel bezoekers heb je (maandelijks) en hoeveel mensen voegen nieuwe locaties toe?

‘Momenteel ongeveer 2500 unieke bezoekers per maand, maar

de pandemie heeft het aantal verlaagd. Ik heb geen exacte statistieken over mensen die toevoegen, maar het is een heel klein aantal bezoekers, niet meer dan 50.’

Ga je de website uitbreiden of wijzigen?

‘Ik werk momenteel aan een nieuwe versie met meer functionaliteit. Ook ben ik bezig met het wegwerken van bestaande pijnpunten voor bezoekers en vooral bijdragers.’

Wat is de beste locatie die je ooit hebt bezocht?

‘De Las Vegas Pinball Hall of Fame.

Het is enorm en heeft een aantal unieke spellen. Het heeft ook een geweldige sfeer.’

Wat is je favoriete machine aller tijden?

‘Black Knight 2000.’

Colin O’Brien, oprichter van Findapinball.com

Hoeveel werk is het om alles draaiende te houden?

‘Een paar uur per week om bijvoorbeeld gegevens op te schonen

37

Rens Hooijmaijers

Alien

van Pinball Brothers:

Scream again!

In 2018 hebben we Alien ook al eens in de Spinner gehad (2018-2), maar nog voor het verschijnen van het artikel ging de toenmalige producent Heighway Pinball helaas failliet. In 2021 kwam er een herstart en is deze flipperkast opnieuw in productie genomen. Al zijn er wel wat wijzigingen aangebracht. Toen uw reporter de kans kreeg om deze ‘remake’ te spelen bij NFV-lid Jan Booij, aarzelde hij niet lang en stapte in de auto.

38

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

In 2014 kondigde Andrew Heighway van Heighway Pinball zijn tweede model flipperkast aan, Alien. Deze had hetzelfde concept als het eerste model Full Throttle: een verwisselbaar speelveld met in het speelveld een lcd-display. De productie kwam echter maar met horten en stoten op gang en erg veel hebben er niet de fabriek verlaten (naar schatting ruim minder dan 200 stuks). In 2017 treedt Andrew Heighway terug en draagt hij het bedrijf over aan een paar Scandinavische investeerders die voorheen ook al met geld in het bedrijf zaten. Er blijken echter te veel lijken in de kast te zitten en deze investeerders (bekend onder de naam Pinball Brothers) trekken er in 2018 de stekker uit en laten een aantal gedesillusioneerde kopers achter die hun geld in rook op zagen gaan.

Jarenlang gonst het daarna van geruchten dat er een herstart gaat komen maar pas in december 2020 wordt dit uiteindelijk officieel door Pinball Brothers bevestigd, Alien is back. Scream Again als de Alien slogan krijgt zo een extra betekenis.

Veel is hetzelfde gebleven maar zeker niet alles.

Meest opvallend verschil is dat het lcd-display in het speelveld ontbreekt. Verder is het formaat van het lcd-display in de backbox kleiner en is een meer standaard wide-body cabinet gebruikt. Ook is er afscheid genomen van het snel verwisselbare speelveld (zoals we ook kennen van Pinball 2000). Ook is de elektronica opnieuw ontworpen. Onder de motorkap is er wel wat meer veranderd om de remake betrouwbaarder te maken dan zijn voorganger.

Pinball Brothers produceert Alien niet zelf, maar laat deze produceren onder contract door Pedretti in Italië.

Pedretti is onder andere een producent van flipper-onderdelen dus behoren ze in ieder geval kennis in huis te hebben om het een en ander te kunnen produceren. Van onderdelen produceren naar een complete flipperkast assembleren is echter een flinke stap.

Waar Heighway pre-orders met betaling vroeg, doet Pinball Brothers dit niet en gaat alles via distributeurs.

Kopers van de eerste uitvoering die geen kast hebben gekregen kunnen vouchers krijgen ter waarde van minimaal 50% van hun verlies om deze te gebruiken als (deel)betaling van een nieuwe Alien.

Voor het ontwerp stond Dave Sanders garant en voor het artwork Aurich Lawson. Het geluid was in handen van David Thiel.

Alien is er in twee varianten: een standaardversie en een Limited Version (LV). In dit artikel komt de standaardversie aan bod.

Dit verslag gaat niet in op spelregels maar vooral op het speelplezier en het uiterlijk van de kast.

Het speelveld:

Alien films zijn donker en grimmig en dat wordt behoorlijk goed weergegeven door het speelveld. Donker artwork in combinatie met (te) weinig verlichting zorgt hiervoor. De verlichting (zowel GI als de inserts) is echter volledig RGB en wordt goed benut. Met de lichtshow is dan ook weinig mis.

Ten opzichte van de vorige versie is dus het lcd-display weggehaald en ik moet zeggen dat ik dit toch wel jammer vind. Men heeft het artwork

wat opgevuld op die plaats met een rijtje inserts. Over smaak valt niet te twisten zeg ik altijd en het artwork past goed bij de grimmige sfeer dat Alien kenmerkt, maar het valt bij mij zeker niet in de classificatie ‘uitstekend’. Het is passend en niet meer dan dat, geen wow-factor bij mij in ieder geval. De lay-out is behoorlijk apart en bevat in totaal vier flippers.

Voor een paar schoten is het gebruik van de bovenste twee flippers ook echt een noodzaak.

Kijken we naar de ‘Toys’ op het speelveld dan valt natuurlijk als eerste de ‘Xenomorph’ op achter in het speelveld. Deze is speciaal voor deze flipperkast gemaakt en mooi afgewerkt. Ze is zelfs interactief met de bal, dat wil zeggen dat wanneer

39

Bovenste deel speelveld

Ambush Multiball start, de bal wordt vastgegrepen door een magneet in het speelveld voor de Xenomorph.

Vervolgens gaat de mond van de Xenomorph open en komt de ‘tong’ naar buiten, grijpt de bal en trekt deze de mond in om uiteindelijk via de Airlock scoop weer terug op het speelveld te komen. Hierna start Ambush Multiball.

Links van de Xenomorph zit een scoop genaamd Airlock met daarboven een extra lcd-display met eventueel aanvullende instructies.

De Airlock speelt een belangrijke rol in het starten van missies (modes) en is een makkelijk te maken schot. Om Airlock actief te maken dient de bal door de linker en rechter outlane te gaan. Kijkend naar het speelveld valt je vroeg of laat

de interactieve Xenomorph

40

op dat je nergens schakelaars ziet.

Er wordt namelijk alleen gebruik gemaakt van zogenaamde Eddy sensors. Die zouden het geheel betrouwbaarder moeten maken en ze geven het speelveld in ieder

De ball-guides zijn gemaakt van spiegelstaal, maar een aantal zijn er ook gemaakt van diffuus doorzichtig plastic met een RGB-verlichting erachter. Anders dan anders en wat mij betreft, innovatief en geslaagd.

“Kijkend naar het speelveld valt je vroeg of laat op dat je nergens schakelaars ziet.” geval een opgeruimde indruk. Prima idee. In de Guns N’ Roses van Jersey Jack Pinball is dit idee ook al overgenomen op een aantal plekken.

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Het cabinet:

Het cabinet is een traditionele widebody met in de kopkast een lcd-dis-

play gemonteerd. Ook geen verlichte art-blades op de buitenzijde van het cabinet zoals bij het origineel.

De lcd-animaties zijn mooi helder en scherp en er wordt goed gebruik gemaakt van de clips van de films.

Deze zien er gewoon goed uit en zeer passend bij de flipperkast. Echt top, en al helemaal top als je een Alien fan bent. Dit geldt ook voor het geluid; gemaakt door David Thiel en is een meesterwerk. Het beeld en geluid trekken je echt de kast in en zijn van een topklasse wat mij betreft.

Bij een nieuwe fabrikant zijn we ook altijd nieuwsgierig hoe het er onder de motorkap uit ziet.

Alle bekabeling en verlichting zijn keurig ondergebracht op een aantal printplaten. Ook zitten hier de schakelaars (Eddy sensors) van het speelveld op. Het maakt een nette, maar ook lege indruk. Qua mechanieken kom je eigenlijk niet verder dan de vier flippermechanieken, drie popbumpers en twee magneten. Het Xenomorph-mechaniek bevindt zich vrijwel geheel boven het speelveld, je ziet alleen een kleine subway naar de airlock.

Onderaan bevindt zich een zwarte metalen doos met daarin de interface tussen de PC in de kopkast en de elementen in en op het speelveld.

Zoiets als de P3-Roc gemaakt door Multimorphic

De hamvraag: Hoe speelt-ie?

Het is een wide-body en dat is voor mij altijd net wat minder. Dit is natuurlijk persoonlijk en zal door iemand anders zeker anders ervaren worden (zo ben ik ook geen fan van de Wizard of Oz of The Hobbit, ook al zijn het beide prachtige flipperkasten). De bal loopt hierdoor net wat minder snel rond en daarbij geeft het Alien een wat hoekig gevoel.

Multiball start je vrij makkelijk, zoals bij een Stern ook het geval is. Het geheel ziet er voor het oog zeer appetijtelijk uit (wel wat te donker naar mijn zin). Het zijn net wat andere schoten dan gebruikelijk en verandering van spijs doet eten, zeggen ze, en dat klopt ook hier. Een fysieke ball-lock in de Hypersleep ramp,

echt topgeluid en muziek en ook het gebruik van originele filmclips dragen bij aan het gevoel dat Pinball Brothers op de goede weg is.

Voor het afschieten van de eerste bal kun je kiezen of je scenes gaat spelen uit de eerste film (Alien), of de tweede film (Aliens). Een leuke optie die voor meer afwisseling zorgt. Wanneer je een film uitgespeeld hebt, ga je automatisch naar de modes van de andere film. Er zijn behoorlijk wat modes te spelen die niet allemaal complex zijn en de instructies op het beeldscherm in combinatie met de RGB-verlichting zijn duidelijk te volgen.

Ik schat in dat op termijn het eindspel ook voor mindere flippergoden te halen is.

Verlichte ball-guides

41

Met betrekking tot de mechanieken is het helaas behoorlijk beperkt.

Eigenlijk is er alleen de Xenomorph die iets doet met de bal. Kijk maar eens onder het speelveld om dit goed te beseffen. Dat dit niet gelijk betekent dat een flipperkast slecht is, bewijst de door velen geprezen Avengers: Infinity Quest van Stern.

Ook hier vrijwel geen mechanieken maar toch een uitdagende flipperkast voor de liefhebber.

Kortom, een flipperkast van een ‘nieuwe’ fabrikant die zeker zijn mogelijkheden kent, maar waar het wellicht beter is om even af te wachten om te zien hoe de situatie zich ontwikkelt. Er zijn namelijk wel

42

wat technische startup probleempjes gerapporteerd op diverse fora.

De support is echter aanwezig en reageert prompt heb ik begrepen, een bemoedigend teken. Alien is verder een niet doorsnee flipperkast met zeker een goede integratie van het thema op het gebied van beeld en geluid.

“Ik denk niet dat je een Alien in het wild vlug tegen het lijf zult lopen...”

De website van Pinball Brothers kun je vinden op www.pinballbrothers. com.Hier worden ook de distributeurs weergegeven met voor de Benelux, de voor mij onbekende,

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

firma genaamd Skillshot. Dat een voor mij totaal onbekende firma het verkooprecht heeft van Alien vind ik toch wel typisch (ik ben toch behoorlijk geïnformeerd, al zeg ik het zelf), maar iedereen moet ergens beginnen zeg ik dan maar. Voor andere landen zijn het veelal wel bekende namen.

Ik denk niet dat je een Alien in het wild vlug tegen het lijf zult lopen gezien de te hoge prijsstelling voor een exploitant (ca. 9.000 euro voor de standaardversie en 11.200 euro voor de Limited Versie), maar wellicht kom je hem tegen in de collectie van een verzamelaar.

Aarzel dan zeker niet om een potje af te drukken en je eigen mening te vormen.

Dank nogmaals aan Jan Booij voor het mogen spelen van deze nieuwe kast!!

Onder de motorkap

De ervaring van Jan Booij Het was de DPO in Zwolle waar ik de Alien van Heighway Pinball speelde. De Alien was een kast waar ik vaker naar had gekeken en mij altijd tot de verbeelding sprak. Nils had me al getipt waar de kast stond dus bij binnenkomst gelijk naar de kast. Ik had geluk, we waren vroeg en het was nog niet druk en gelijk dus diverse potjes gespeeld. De kast voldeed echt aan mijn verwachtingen, het enige wat ik toen slecht kon beoordelen was het geluid daar dit niet goed hoorbaar was. Maar ik was verkocht.

Dus toen een tijdje op zoek geweest naar een Alien van Heighway Pinball. Maar deze heb ik nooit kunnen vinden. Door het failliet gaan van Heighway Pinball werd het dus moelijker om aan reserveonderdelen te komen. Er was ook geen support meer, dus heb ik de zoektocht maar gestaakt.

Dit bleef zo tot er eind vorig jaar op het Belgische flipperforum een bericht voorbijkwam dat er een remake aankwam! Het mag duidelijk zijn dat ik gelijk alle filmpjes bekeken heb en wat ik zag sprak me gelijk weer aan. Maar ja, wat te doen? Het is een jong bedrijf, gaan ze het redden om echt iets op de markt te zetten, hoe gaan ze het doen met support en al dat soort zaken? Dus eerst maar eens afwachten hoe het zich ontwikkelt. Maar de kast bleef in mijn gedachten en ik bleef dus regelmatig op diverse fora de commentaren en problemen lezen om te kijken wat de algemene waardering is. En ja, er zijn links en rechts zeker wat van de te verwachten opstartproblemen maar over het algemeen zijn de reacties positief.

In mijn mancave heb ik plek voor drie flipperkasten.

Op dat moment waren die plekken gevuld met een Spiderman (red), Guardians of the Galaxy (pro) en een Ghostbusters (pro). Uiteindelijk zijn de Spiderman en Guardians of the Galaxy verkocht om plek en budget vrij te maken voor Alien.

Dus ik eind juli op zoek naar een dealer maar voor de Benelux was er toen nog geen dealer. Dus kwam ik uit bij Freddy’s Pinball Paradise die ik al kende van wat mods die ik daar eens besteld had. Bij Rens even te rade gegaan of dit een vertrouwde dealer is en dat was het. De kast was niet op voorraad maar was wel bestelbaar dus de kast besteld. De kast zou eind augustus komen, het wachten was begonnen.

Uiteindelijk kwam de kast begin september. Ik had er gelijk ontspiegeld glas in laten zetten en convolux mee besteld. Na het uitpakken (was mijn eerste NIB) eindelijk de kast voor het eerst aan. Wat een mooie licht show, nog beter als ik me van het origineel kon herinneren.

Die avond een paar potjes kunnen spelen maar er gebeurde wat onverklaarbare dingen. Vervolgens ging de kast in storing en na opnieuw opstarten ging het een paar minuten goed om vervolgens weer in storing te gaan. Dat was echt balen, koop ik ook een keer een hele nieuwe kast… Maar een berichtje naar

Freddy’s Pinball en naar Pinball Brothers op zaterdagochtend en binnen een paar uur al bericht van Cato van Pinball Brothers. Hij was zeer behulpzaam en met wat tips leek het probleem opgelost maar helaas was het probleem binnen een week weer terug.

Soms kon ik een potje spelen maar meestal niet. Dus weer een berichtje naar Cato van Pinball Brothers.

Na wat dingen uitgetest en uitgesloten te hebben kwam de conclusie dat de interface tussen de PC in de kopkast en de elementen in en op het speelveld stuk was (zoiets als de P3ROC van Multimorphic). Helaas hadden ze deze niet op voorraad en duurde het twee weken voor de interface binnen was. In de doos die ik kreeg zaten als bonus ook nog wat extra reserveonderdelen. De defecte interface heb ik vervangen en sindsdien draait de kast zonder problemen. In de tussentijd had ik ook diverse keren een berichtje van Freddy’s Pinball gehad hoe het met de kast ging dus met alle support zat het wel goed.

Nu de kast goed draait ben ik er helemaal weg van, het geluid is echt bijzonder goed. Al met al was het een stroeve start maar de kast maakt voor mij de verwachtingen helemaal waar. Het valt nog niet mee om de diverse modes uit te spelen maar dat mag de pret niet drukken.

Voor mij is het een topkast waar je redelijk makkelijk diverse multiballen kan halen maar ook met genoeg uitdaging om te blijven trekken. Nadat Rens geweest is voor het Spinnerartikel kwam er een update (versie 2.3) waarin ook een opmerking van Rens is verbeterd: de magneet welke de bal vangt voordat deze in de bek van de Xenomorph verdwijnt was vaak te laat.

Dit is nu een stuk beter. Dus er wordt nog steeds aan de software gesleuteld en ik kan niet wachten tot ze de shakersoftware klaar hebben.

Voor mij is de kast zeker een aanrader maar je moet wel van een donkere kast houden.

43

Bas Vis

Clubhuisactiviteiten - najaar 2021 Eindelijk mochten we weer bezoekers ontvangen in ons NFV Funhouse. We werkten nog wel nog met gemaximeerde bezoekersaantallen (75 inschrijvingen), om voldoende ruimte voor alle bezoekers te kunnen garanderen. Een Funhouse Friday in augustus, september en oktober en twee Funhouse weekend clubhuisdagen op zaterdagen in oktober en november. Leuk om te zien dat er veel nieuwe leden hun eerste bezoek aan het clubhuis konden brengen. De najaars activiteiten moesten de opmaat zijn tot een gezellige december maand, maar we zullen weer geduld moeten hebben. Gelukkig hebben we de verhalen en de foto’s nog!

Funhouse Fridays Het vaste team bestaat al enige tijd uit Jim van Wel en Arie Pijl, vaak met hulp van Michel Lanters. Sinds enige tijd is er hulp van Tijmen Stuifzand op de vrijdagen en de zaterdagen. Tijmen volgt een horecaopleiding in Wageningen. Na zijn stage op vrijdag komt hij naar ons clubhuis waar hij zijn kennis in de praktijk kan brengen en ons helpen om onze gasten op een goede manier van maaltijden te voorzien. Want die zijn populair op de FF’s: meer dan de helft van de bezoekers bestelt er één. Het aanbod in het clubhuis vind je op de verbeterd leesbare borden.

Clubhuis zaterdagen - flippertoernooien Voor het eerst in lange tijd werden er weer flippertoernooien gespeeld in ons clubhuis. Het clubhuis is op die dagen open voor alle leden, maar onze ervaring is dat de opkomst hoger is als er een toernooi of een andere activiteit wordt georganiseerd. Om een beeld te geven: er waren ca. 60 bezoekers waarvan meer dan de helft aan het toernooi deelnam.

Op zaterdag 16 oktober was er een ‘Match Play’-toernooi, waarbij de groep van circa 40 spelers steeds in groepen van vier spelers werd verspeeld. Die spelers speelden dan één partij op een door loting bepaalde kast.

Als alle tien partijen van die ronde waren gespeeld, werd er opnieuw een verdeling in groepen van vier spelers gemaakt. Voor de winst in zo’n partij kreeg den speler vier punten, voor de tweede plaats waren er twee punten, voor de derde plaats één punt en de speler die vierde werd moest het zonder puntenbeloning doen.

Veel bekende gezichten, maar leuk om te zien was dat er ook behoorlijk wat nieuwe spelers waren die voor het eerst aan een toernooi deelnamen.

Tussen half elf en half drie werden er acht rondes gespeeld in de kwalificatie. Voor het finale deel had wedstrijdleider Bart Volman iets nieuws verzonnen: een A-finale met de acht spelers die het hoogste aantal punten haalden in de kwalificatie en een B-finale met de acht spelers die hoog scoorden in de kwalificatie en niet in de top 5000 van de IFPA wereldranglijst staan.

De uitslag van de B-finale: 1.

Jose Marin Huttinga 2.

Victor Stulemeijer 3.

Marcel de Lang

Finalisten B-finale

44

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Finalisten A-finale

Toernooi-uitslagen

De uitslag van de A-finale: 1.

Mark van der Gugten 2.

John van der Wulp 3.

Lefman Kan Op zaterdag 20 november had Bart een andere opzet voor het toernooi gekozen: PinGolf. Dat betekent: met zo min mogelijk ballen een vooraf vastgestelde score halen op een kast. Lukt dat in één bal, dan noteert een speler een 1. Als je er twee ballen voor nodig hebt, mag je een 2 op je score formulier noteren. Als het niet lukt met de derde bal, dan is het afhankelijk van hoever je van het doel verwijderd bent gebleven hoeveel ballen/slagen je moet noteren. Bijvoorbeeld: het doel ligt op 10 Mio. Kom je tot 8 Mio dan krijg je een 4, haal je 6 Mio dan krijg je een 5 etc.

De maximum score was steeds een 7. Bart had de scores goed gekozen: het lukte veel spelers om de benodigde score met hun derde bal te halen. De groep werd verdeeld

Waar bij toernooien in de meer traditionele opzet (‘zo hoog mogelijke score halen’), de betere spelers zorgen voor druk op het tijdschema, waren zij bij deze opzet juist het eerste klaar. Immers: bij een ‘hole in one’ mochten zijn soms al tijdens de eerste bal stoppen! Bij de halve finales met de beste acht spelers uit de kwalificatie ging het om zo min mogelijk ballen te spelen op drie kasten.

Bij de finale was de opzet hetzelfde. Albert Nomden had gedurende de hele dag al laten zien goed in vorm te zijn en liet veel ‘holes in one’ noteren. In de finale ging het iets minder gemakkelijk maar hij wist uiteindelijk toch met het minste aantal gespeelde ballen de finale af te ronden.

Uitslag Pin Golf (20 november 2021) 1.

Albert Nomden 2.

Martijn van Amsterdam 3.

Bart Volman

in drietallen die gezamenlijk het hele parcours aflegden.

In totaal had Bart 17 kasten geselecteerd. Eh, echt: 17? Ja inderdaad. Aandachtspunt voor de volgende keer, want bij golf horen natuurlijk 18 ‘holes’:-). Om half elf werd er gestart aan het gevarieerde aanbod van kasten. Moderne kasten (Avatar, ACDC, Dialed In), maar ook minder bekende kasten van een oudere datum (Rollergames). De spelers mochten zelf de volgorde bepalen en konden ook zelf hun pauzes bepalen. Zolang ze maar om 14.30 uur hun kwalificatie hadden afgerond!

45

Ronald Eijkman

Digital Pinball Pro Pinball: Timeshock!

In de vorige Spinner stond een update over het project van Silver Castle Pinball: het omzetten van een pc-spel uit de jaren 90 naar een echte flipperkast. In deze editie van Digital Pinball gaan we eens naar dat pc-spel kijken. Dat moet wel wat bijzonders geweest zijn natuurlijk, want waar komt anders die behoefte vandaan om het spel na te bouwen? Dit gaat natuurlijk over Timeshock! uit 1997. We gaan terug naar het vorige millennium!

46

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Timeshock!

Translite

Het digitale flipperen is altijd al een ondergeschoven kindje binnen de vereniging geweest. Het overgrote deel van de leden heeft een uitgesproken voorkeur voor het echte werk. Logisch, zul je zeggen, want men heeft bij het maken van digitale flipperspellen in nagenoeg alle gevallen getracht het echte flipperspel na te bootsen. Natuurlijk zijn er uitzonderingen en dan heb ik het met name over videogames met flipperelementen, zoals Sonic Spinball (Spinner 2019-3) of Alien Crush (Spinner 2020-3). Maar over het algemeen wordt gezegd dat het digitale flipperen een slap aftreksel is van het echte werk. Timeshock zorgde er echter voor dat sommige die-hard flipperfans voor het eerst met andere ogen naar het digitale flipperen gingen kijken. Als we kijken naar de keren dat Timeshock voorbij is gekomen in de Spinner, dan kunnen we denk ik wel stellen dat het echt een bijzonder spel is. In Spinner 1998-1 is door Koos Blauw een artikel gewijd aan dit spel en in diverse andere Spinners is een verwijzing naar dit spel opgenomen.

In dit artikel gaan we kijken waarom.

Windowsversie van Timeshock!

Kopie of origineel?

De meeste digitale flipperspellen die niet op een echte flipperkast gebaseerd zijn, tippen gewoon niet aan het echte werk. Het speelveldontwerp is vaak wel speelbaar, maar gewoon onder de maat. De spelregels zijn oppervlakkig en hebben weinig diepgang. Bij Timeshock is dat anders. Dit spel is in 1997 uitgebracht voor de pc met DOS en Windows. In 1998 is het spel ook op de Mac en de Playstation verschenen. Gemaakt door Cunning Developments, uitgegeven door Empire Interactive Entertainment, die we hierna gewoon Empire noemen. Timeshock was niet het eerste flipperspel van Empire, in 1995 kwamen ze met The Web. Dat was al een aardige vooruitgang ten opzichte van de tot dan toe uitgebrachte flippergames: realistisch balgedrag en een goed speelvelddesign vielen daarbij op. Maar Timeshock deed daar nog een schepje bovenop. Sterker nog, als je het spel

speelt, denk je al vrij snel: van welke flipperkast is dit een digitale kopie?

Het design klopt, het speelveld is geenszins simpel te noemen en het bijbehorende geluid vult het spel perfect aan. En er zit een verhaal achter het spel.

“Als de tijdsschok daar aankomt, zal dit leiden tot de vernietiging van het universum” Red het universum!

Het verhaal achter Timeshock is dat tijd vloeibaar is en in het nu kristalliseert. Eenmaal in kristal veranderd, kan er niets meer aan de tijd gedaan worden. Het kristal kan echter wel breken. Een experiment in de

toekomst heeft ervoor gezorgd dat een tijdskristal is gebroken. Hierdoor is een tijdsschok ontstaan die terugreist naar het begin der tijden.

Als de tijdsschok daar aankomt, zal dit leiden tot de vernietiging van het universum. Aan de speler de nobele taak om met behulp van een tijdmachine de vier stukken van het tijdskristal in vier verschillende tijdszones te vinden en het kristal op te bouwen. Vervolgens reis je af naar het begin der tijden om met het kristal een anti-tijdsschok te creëren en zo het universum te redden.

Wow. Over diepgang gesproken. Zo’n verhaal kom je maar weinig tegen bij een flipperkast. Dat verhaal is in zijn geheel terug te lezen in de uitgebreide handleiding.

Serieus boekwerk Die handleiding is in de eerste plaats van belang voor de spelregels, in het spel zelf zijn alleen de grote lijnen van de regels terug te vinden.

47

Table rules: kaartje op de apron

Als je namelijk de ‘table rules’ in het menu kiest, zie je een afbeelding van het kaartje dat in de hoek van de apron zit, zoals dat ook bij echte flipperkasten het geval is.

Daar staan alleen de hoognodige instructies op. Hmm, had je het spel nou maar gekocht, want de handleiding, dat is echt een serieus boekwerk. Bij het flipperspel hebben de makers getracht een simulatie te creëren die de realiteit heel dicht benadert. Bij de handleiding is dat niet anders. Daar vind je niet alleen de uitgebreide spelregels, maar ook een beschrijving van alle punten waarop je het spel kunt aanpassen.

Dat varieert van aantal (extra) ballen per spel, tot het aantal seconden dat een mode duurt, tot de manier waarop de lanes werken.

Bijna alles is aan te passen. Dan is er ook nog een ‘testsgedeelte’ in het spelmenu. Daarin kun je een breed scala aan tests uitvoeren om te kijken of bijvoorbeeld de verlichting van je digitale flipperkast nog volledig functioneel is. Of dat alle switches nog naar behoren werken.

Totaal nutteloos, maar het gevoel dat je hier met een ‘echte’ flipperkast te maken hebt wordt er wel door versterkt. Als laatste zijn er nog speltips in de handleiding opgenomen, geschreven door Jonas Martinsson, wereldkampioen flipperen op de eerdergenoemde The-Web-simulatie.

Heel handig en zeer bruikbaar als je het spel gaat spelen.

48

De gameplay Allemaal leuk en aardig, zo’n mooie handleiding en een bijna-net-echt speelveld, maar als je geen fatsoenlijk spelletje flipper kunt spelen, heb je er helemaal niets aan. Dus, hoe speelt het spel? Je moet wel even oefenen voordat je die bal een beetje leuk kan rondspelen. De ramps en orbits zijn niet zo makkelijk te raken, je bal komt regelmatig terug via een post, maar belandt daarbij vrijwel nooit straight down the middle. Voor een beginnende speler kan het spel

Detailafbeelding uit de ‘examine table’ menu-optie

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

dus wat frustrerend en traag zijn, anderzijds, makkelijke spelletjes vervelen sneller. De volhouder wordt getrakteerd op een geweldig potje pinball. Er zijn diverse multiball modes, er is een videomode, er is een magno-save bij de rechteroutlane, kortom, alle ingrediënten die horen bij een klassieker uit de jaren 90 zijn aanwezig. Het spelverloop is heel onderhoudend; het blijft leuk om door de tijd te reizen en de kristalstukken in de verschillende tijdzones op te pikken. Ook de muziek en de geluidseffecten zijn uitstekend. Het enige nadeel van het spel is dat het speelveld in één scherm is gepropt.

Ondanks dat de kijkhoek aanpasbaar is voordat je gaat spelen, blijft het gevoel dat je wat mist omdat bepaalde delen van het speelveld onzichtbaar zijn. Daar werkt het dot-matrix-display (dmd) bovenin het scherm ook niet aan mee. Er is wel een optie om het dmd te laten verdwijnen als dit inactief is. Verder kun je in het spelmenu een optie kiezen om details van het speelveld te bekijken, maar daar heb je tijdens het spelen niets aan.

Easter eggs Het spel bevat ook enkele ‘easter eggs’. Dat zijn verborgen grapjes of spelelementen die niet in de hand-

Pro Pinball Ultra: Timeshock remake uit 2015

leiding staan en die je misschien toevallig ontdekt, maar meestal zul je ze nooit zien. Houd je bijvoorbeeld beide flippers voor een paar seconden ingedrukt voordat je de bal afschiet, dan kun je een ‘secret skillshot’ maken. De plunger kun je dan handmatig bedienen zodat je de kracht waarmee de bal wordt afgeschoten kunt regelen. De truc is om dan één van de MAG-targets te raken. Er is ook nog een ‘secret videomode’. Alle ‘awards’ in de videomode zijn nu veranderd in koeien.

Daarnaast is er ‘Midnight Madness’, een bizarre multiball-mode met tien (!) ballen, die je alleen kunt activeren als je net voor middernacht een potje Timeshock gaat spelen. Denk niet dat je ook serieus punten kunt halen in deze modus, elke interactie met een switch of target levert je tien

punten op. Heel bijzonder. Vooral als je je bedenkt dat je in een ‘normaal’ spel multiball met maximaal zes ballen kunt spelen.

Die gaan we weer spelen!

Er zijn verschillende mogelijkheden om het spel weer te spelen. Ten eerste kun je een kopietje downloaden via Gog.com. Dan krijg je zowel de DOSals de Windows-versie. Die laatste is gemaakt voor 32-bits versies van Windows 95 en start niet gelijk.

Je krijgt ‘m aan de praat door de ‘Timeshock.exe’ in compatibility mode te starten en daarbij Windows 95 of 98 te kiezen. Je moet wel even de resolutie en het aantal kleuren opnieuw instellen, want die staan op minimaal als je het spel voor het eerst start. Ik heb helaas de muziek niet aan de praat kunnen krijgen.

De DOS-versie werkt sowieso met alles erop en eraan, want deze is verpakt in DOSBox, een DOS-emulator die ook op de nieuwste Windows draait. Maar dit betekent niet dat je dan maar pixels moet gaan zitten tellen. Er is namelijk in 2015 een remake uitgebracht die resoluties ondersteunt tot 4K. Onder de naam ‘Pro Pinball Ultra’ is het spel grafisch volledig geüpgraded. Supergedetailleerd en met een moderne videokaart krijg je er een prachtige lichtshow bij. De remake is via Steam verkrijgbaar. De naam suggereert dat je misschien alle Pro-Pinball-simulaties krijgt (dat zijn er vier), maar alleen Timeshock is inbegrepen. Als je een Apple-device hebt, kun je naar de app-store om ‘Pro Pinball’ voor een habbekrats te kopen. Now go save your past… and your future!

49

Bas Vis

De NFV Clubhuis-collectie Deel 2: Solid State (SS) flipperkasten

In de verwachting dat straks het clubhuis weer vaker opengaat is het leuk om een update te geven over de collectie in het clubhuis. Door de beperkte opening van het clubhuis in de voorbije anderhalf jaar zal niet iedereen nog zicht hebben op de line-up.

Hoe is de samenstelling van de collectie? Welke kasten zijn er recent bijgekomen?

Een korte update, met per generatie een paar opmerkingen, bijvoorbeeld of de NFV gericht op zoek is naar dit type kasten. Vorige keer was de kick-off voor de EM-kasten, dit keer zijn de kasten van de Solid State (SS)-generatie aan de beurt.

De Solid State collectie bestaat momenteel uit een kleine vijftig kasten, met onder andere veel populaire Bally titels uit de late jaren 70 – begin jaren 80, zoals de Harlem Globetrotters (ruim 14.000 exemplaren werden er van gemaakt!), Black Knight, Fathom en Centaur.

Deze kasten worden best intensief bespeeld, zowel bij Funhouse Fridays als bij flippertoernooien. Het spel is meestal eenvoudig te begrijpen maar wel leuk en uitdagend.

Voor veel leden van rond de 50 jaar zijn dit kasten waar ze in hun (vroege) jeugd op speelden. Nostalgie

50

dus! Laat de geluiden van de Star Trek of Harlem Globetrotters horen en velen zullen die met de ogen dicht herkennen. Bij deze generatie werd spraak geïntroduceerd (Corgar!) en doorontwikkeld (‘challenge…

Medusa!’). Ook nieuw bij deze generatie waren de bijzondere multilevel kasten (Haunted House), in een poging om de arcadekasten uit begin jaren 80 goed partij te kunnen bieden.

De Mystic en Elektra van Bally en de Black Hole van Gottlieb ondergingen groot onderhoud en zijn nu weer in goede staat en terug in het clubhuis.

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

In dit rijtje staan ook een aantal titels van Nederlandse makelij (van Jac van Ham).

De NFV is niet actief op zoek naar uitbreiding van de collectie van deze generatie. Door donaties komen er toch af en toe kasten bij. Bij de kastenveilingen zijn er ook diverse kasten van deze generatie naar leden verhuisd om ruimte te maken in de opslag van de NFV.

Solid State

Titel Eight Ball Mata Hari Dolly Parton Harlem GlobetroƩers Kiss Power Play Star Trek Paragon Xenon Sharpshooter Meteor Gorgar Tri Zone Fathom MysƟc Viking Movie Masters Flight 2000 Nine Ball Quicksilver Seawitch Alien Poker Black Knight Firepower Centaur Elektra Embryon Fireball 2 Flash Gordon Medusa Nitro Ground Shaker Black Hole Catacomb Freefall Jungle Lord Mr. & Mrs. Pac-Man Haunted House Rocky Soccer Kings Time Machine (Zaccaria) Space ShuƩle Eight Ball Champ Andromeda Ice Mania Escape Formula 1 Class of 1812

Fabrikant Bally Bally Bally Bally Bally Bally Bally Bally Bally GamePlan Stern Williams Williams Bally Bally Bally I.D.I. Stern Stern Stern Stern Williams Williams Williams Bally Bally Bally Bally Bally Bally Bally GoƩlieb Stern Stern Williams Bally GoƩlieb GoƩlieb Zaccaria Zaccaria Williams Bally GamePlan Jac van Ham Jac van Ham Jac van Ham GoƩlieb

Jaar 1977 1977 1978 1978 1978 1978 1978 1979 1979 1979 1979 1979 1979 1980 1980 1980 1980 1980 1980 1980 1980 1980 1980 1980 1981 1981 1981 1981 1981 1981 1981 1981 1981 1981 1981 1982 1982 1982 1982 1983 1984 1985 1985 1986 1987 1988 1991

Page 1

51

Tekst en foto’s: Bas Vis

Gameroom van

Dirk Langedijk

Dirk is sinds 2009 lid van de NFV en al jarenlang lid van de Cv100. Begin dit jaar stuurde hij me een bericht: ‘Ik krijg een eigen ruimte voor meer kasten, maar heb een uitdaging met transport’. Al vrij snel ging het over interessante kasten voor de beschikbare plaatsen in de nieuwe gameroom.

Dirk informeerde naar de mogelijkheden om een Big Lebowski te kopen. Ik bracht hem in contact met Barry, maar net als veel andere liefhebbers moet hij even wachten voordat deze droom vervuld kan worden.

Intussen is zijn gameroom netjes gewit en hangt er een bijzonder fraai plafond in met kleine glinsterende sterren. Het werk is nog niet helemaal af en nog niet alle plekken zijn gevuld, maar Dirk reageerde wel positief op mijn vraag of ik langs mocht komen voor een artikel over zijn nieuwe gameroom en over de opbouw van zijn collectie. Bij Dirk zit achter elke kast een verhaal!

52

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Kijkje in de gameroom met unieke sterrenhemel

Op de thee bij Dirk De locatie in Harderwijk is snel gevonden. Als ik de entree van de oude ambachtsschool binnenloop, ontmoet ik daar Dirk. Die komt net terug van zijn wekelijkse borrel/ diner met buren. Dat is een goede manier om kennis te maken met de mensen met wie je de voordeur deelt in een appartementencomplex. Dat Dirk zelf ook nog moeten wennen in eigen huis blijkt als hij thee wil zetten. Waar is die waterkoker nu toch? Met een steelpan op het fornuis lukt het ook prima.

Soms lijkt de tijd extra snel te gaan, het is in no time elf uur. Dat betekent dat we ruim drie uur hebben zitten praten, terwijl we af en toe een bal flipperden. De onderwerpen van gesprek waren divers, het gaat nu over de Citroen C6. Dirk rijdt graag in zijn Mercedes SL uit 1995, ik geniet van de ritten in mijn Citroën C5 Tourer uit 2008. Allebei geweldige auto’s, maar, zo concluderen we, als er een mooie Citroën C6 op ons pad zou komen dan zou de verleiding groot zijn om over te stappen.

Er zijn meer raakvlakken, ongetwijfeld geholpen door het feit dat onze ‘bouwjaren’ vrij dicht bij

elkaar liggen (1963 en 1965). Eerder wandelden we samen virtueel door het Enkhuizen van de jaren 80 van de vorige eeuw, langs de flipperkast in snackbar Kwinta aan het Venedie (Dirk herinnert zich de Bow & Arrow, ik de Elektra) en het biljart boven in de Dromedaris.

“De Whoa Nelly: Onbegrijpelijk dat iemand die wil hebben voor die prijs” Dirk heeft meer hobby’s en is veel onderweg. Flipperen thuis is echt ontspanning voor hem. Dirk: ‘Heel veel buitenshuis flipperen doe ik niet. Eigenlijk alleen in het clubhuis of op vakantie’. De VS is een favoriete bestemming en daar komen dan ook de meeste flipperervaringen op vakantie vandaan.

Dirk: ‘Ergens in Oregon, een middag terwijl mijn vrouw aan het winkelen was.

En in Seattle vlak bij een vestiging van Brewpub Gordon Biersch. Ook heb ik gespeeld in de Pinball Hall of Fame in Las Vegas waar die kast staat met meerdere verdiepingen waar er maar drie van gemaakt zijn.

Daar heb ik ook een paar keer op Whoa Nelly gespeeld. Onbegrijpelijk dat iemand die wil hebben voor die prijs. Via Google Maps ben ik in het Miami Pinball Museum terecht gekomen waar iemand zijn collectie net toegankelijk gemaakt had voor het publiek. Voor tien dollar mocht ik de hele dag op meer dan honderd kasten spelen. In Boston, in een soort speak easy (Roxy A4cade), vind je achter een gigantische koelkastdeur (met een heel grote meneer ervoor die je paspoort wil zien) een gezellige ruimte met eten, drinken en twintig flipperkasten’.

Mooie verhalen! Dat krijg je als je al zo lang van flipperen houdt. Mijn Palm biertje is allang op, maar de gespreksstof nog niet.

Als ik dan eindelijk opsta om te vertrekken, zie ik de vide in het appartement. Dirk volgt mijn blik en zegt: ‘Mooi he? Het is echt een prachtige ruimte!’ en dan volgt op de valreep nog even een korte rondleiding.

53

Dirk op de gevoelige plaat tussen een deel van de collectie

Het appartement bevindt zich op de bovenverdieping van de voormalige ambachtsschool. Door de hal en over de centrale trappen zijn veel kindervoeten gegaan, maar de voormalige lokalen zijn verdwenen en hebben plaatsgemaakt voor appartementen.

Vorig jaar hebben Dirk en zijn vrouw de sleutel gekregen en daarna is er stevig verbouwd. De hoofdzaken zijn geregeld, in de winter komen de puntjes op de spreekwoordelijke i. Dirk: ‘We waren klaar met de drukte in Amsterdam. Voor mijn werk ben ik niet gebonden aan een bepaalde locatie. We hadden dus een ruim zoekgebied en toen kwam dit toevallig op ons pad’. Het pand is een geslaagde mix van historie en modern comfort. Vanaf het dakterras zijn de kerktoren en lichten van de binnenstad van Harderwijk te zien. Duidelijk: het is een bijzonder appartement op een bijzondere locatie.

gameroom is het verlaagde plafond dat voor een passende sfeer zorgt.

Het bevat honderden glinsterende kleine ‘sterren’ en lampen aan de achterzijde die zorgen voor indirecte verlichting aan de randen van de gameroom. Er is een klein raam, nuttig voor frisse lucht, maar het geeft geen ruimte aan hinderlijk zonlicht.

We spelen eerst op de Ghostbusters.

Het is ‘de eerste keer’ voor mij op een Premium-uitvoering. Die blijkt echt een stuk leuker nog dan de Pro. Dirk heeft gekozen voor een instelling met vijf ballen en extra ballen, dus lukt het om de honderd geesten te verzamelen. Bijzonder ook om met omgekeerde flippers te spelen. De kast stijgt op mijn lijst van leuke kasten! Dirk: ‘Ik vind het ook elke keer leuk om de kast te spelen.

De gameroom van Dirk De gameroom van Dirk is met circa 25 vierkante meter best ruim bemeten. De tien kasten die hij noemde gaan hier probleemloos in passen. Nu staan er zeven, waarbij de Guns n’ Roses van JJP een prominente plaats heeft. De cd-draaischijf is helaas verzakt, dus spelen kan vandaag niet. Voor de foto maakt dat niet uit en het moet gezegd worden: de kast is echt heel fraai vormgegeven en met veel oog voor details gemaakt. De andere blikvanger in de

54

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Wel heb ik spijt van de laatste software-update. Sommige features zijn nu lastiger te halen!’.

“We spelen eerst op de Ghostbusters Premium. Die blijkt een stuk leuker dan de Pro” Het spelletje op Family Guy is relatief kort. Ik ben niet zo’n geweldige fan van de kast en mis ook een beetje de stem van de Donkey uit Shrek. Daarna is het de beurt aan de Corvette, een all time favorite van Dirk. Na 25 jaar heeft het spel nog

niets aan kracht ingeboet. De multiball halen is niet moeilijk, maar er daarna ook echt punten mee scoren is een ander verhaal. De kast speelt uitstekend, dat geldt iets minder voor de spelers. Dirk: ‘Voor een score van minder dan een miljard doen we het niet’ en dus spelen we een tweede spelletje.

Tussen de potjes door maak ik foto’s.

Dit is echt een lekkere ruimte. Dirk: ‘We hebben ook aandacht besteed aan de isolatie. We hebben niet bezuinigd op geluidwerend materiaal. De buren geven aan geen enkele last te hebben.’ Da’s mooi, en we eindigen met de Metallica. Die ken ik alleen als Premium en dit is een Pro. We worstelen samen, omdat de kast niet echt lekker speelt.

De Sparky multibal halen lijkt lastiger of ligt dat aan mij? Dirk twijfelde al langer tussen een Metallica en AC/DC en ik geef hem geen ongelijk. AC/DC speelt lekkerder vind ik. Dirk: ‘Maar ik ben een groot fan van Metallica’.

Dirk zegt aan het eind: ‘Ik heb nog allerlei ideeën voor de lege plekken.

Eerst natuurlijk de Big Lebowski!’

Als die geleverd wordt, ga ik mezelf beslist nog eens uitnodigen!

De kastenkeuzen van Dirk Voorafgaand aan mijn bezoek aan Harderwijk, schreef Dirk al een toelichting op zijn kastenkeuze. Elke kast in zijn collectie heeft zijn eigen verhaal!

Dirk: ‘Ik was een jaar of veertien en op woensdagavond moest ik wekelijks naar catechisatie (godsdienstles). Dat zag ik niet zo zitten, dus in plaats daarvan ging ik naar snackbar Kwinta op het Venedie. Daar stond een Bow and Arrow en een spelletje kostte een duppie. Dat ratelende oplopen van de bonus door de bal door de spinners te spelen was verslavend, nog steeds. Ik was blij verrast hem in het clubhuis aan te treffen en ik speel er altijd wel een paar keer op.

Vorig jaar heb ik er eindelijk zelf één gekocht. Snackbar Kwinta zit trouwens nog steeds in Enkhuizen, de Bow and Arrow is daar al een tijdje weg.

Om de hoek in de Westerstraat stond bij snackbar Koomen een Eight Ball. Een generatie verder, dus geen duppie maar een kwartje. Dat was vaste prik van school naar huis, met een omweggetje. Een paar jaar later zong ik in een punkbandje. De bassist had een handeltje in Duitse wandgokkasten en flipperkasten.

Wij hadden een garage, maar geen auto. Dus al gauw stonden er drie flipperkasten, waar mijn moeder, mijn zus en ik ’s avonds op stonden te spelen. Eén ervan was de Flight 2000 die toen nog niet zo lang uit was.

Dat was wat! Een pratende kast en dan die multiball! Jaren later zelf gekocht maar het oude gevoel was weg, dus weer vlot doorverkocht.

Dan stond er in het jongerencentrum R17 altijd (wisselend) een flipperkast. Dolly Parton, eerste generatie Kiss, veel Bally, veel paaltjes schieten. En daarna jaren niks geen geflipper voor mij. De jaren 80 en 90 (met al die leuke kasten) gingen vrijwel zonder flipperen aan mij voorbij. Totdat ik zo’n twintig jaar geleden mijn droom realiseerde: ik kocht een rode Corvette. Ik bracht hem bij een specialist voor onderhoud en daar stond ook de Corvette flipperkast.

Tja, die moest ik natuurlijk hebben.

Hij kwam in de woonkamer te staan en daar heb ik er tien jaar lang bijna dagelijks op gespeeld. Het ging nooit vervelen. Het leuke is dat wanneer je alle modellen in het spel verzameld hebt, je de “Corvette van de toekomst” ziet. De mijne dus.

Overigens reed ik die een jaar later al total loss, maar dat is een ander verhaal.

Ik werd lid van de NFV en kocht op de veiling van de club de Indy 500.

Ik heb er spijt van de kast weerverkocht te hebben (want ik ben een groot fan van Arie Luyendyk; het bezoeken van de Indy 500 staat op mijn bucketlist), maar ik woonde toen in een appartement in Amsterdam en daar was de ruimte beperkt en ik wilde iets nieuws.

Eigenlijk wilde ik de remake van Medieval Madness, maar er ging iets verkeerd bij de bestelling dus het werd de Ghostbusters.

55

Een film die ik nooit gezien had. Na de aanschaf van de kast wel. De kast is absoluut beter dan de film.

Inmiddels werkte en woonde mijn vrouw in Frankrijk en dat bood kansen voor uitbreiding aldaar.

Ik kocht The Walking Dead LE, ook weer zonder de serie gezien te hebben.

Ik vond de kast gewoon top. De serie ook, bleek later. Ook kwam er een Aerosmith Pro, vooral omdat ik de vliegende ballen zo leuk vond. Eigenlijk had ik liever een Metallica of AC/DC gewild, maar dat was toen al moeilijk. Ik denk hem binnenkort in te ruilen, want ik ben geen fan van de muziek.

56

Het mag wel iets ruiger. De nieuwe gameroom kwam eigenlijk een paar jaar te laat want de prijzen zijn door het dak gegaan, zoals iedereen weet. Ik kocht een paar kasten die op mijn lijstje stonden: WCS heb ik, ondanks dat ik geen voetbalfan ben, altijd erg leuk gevonden en is nog betaalbaar. Bijzonder herinnering ook, want ik was in de VS in de periode dat daar het WK gespeeld werd. De Simpsons Pinball Party stond ook hoog op mijn lijstje; leuk thema en een grappige kast.

Virtueel heb ik er veel op gespeeld, maar analoog valt deze me iets tegen. Family Guy (ook nooit een aflevering van gezien) verbaasde mij in zeer positieve zin. Erg leuk

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

dat je met Stewie veel sneller meer punten kunt halen dan met het gewone spel. Uiteindelijk vond ik Metallica ook, maar die speelt nog niet helemaal naar mijn zin. Vervolgens stond ik (budgettair) voor de keuze: de rest van de hal in één keer vol zetten met jaren-90-klassiekers of voorzichtig uitbreiden met nieuw.

Dat werd het laatste. Ik ben een groot fan van de Coen Brothers, dus ook van The Big Lebowski (TBL). En in een deel van de vriendenkring is de film TBL echt cult. En de eerste kast van Nederlandse makelij! En dan wordt hij ook nog geleverd met “(you peed on my) rug”! Ik heb er in het clubhuis op gespeeld. En ik was overtuigd. Hebben! Besteld. Maar ja, die semi-conductors he. Dus nog even geduld.En dan. Ik lees in de Spinner vooral de reportages over nieuwe kasten met veel interesse.

Ik was al een JJP-fan. In Manhattan vond ik een paar jaar terug een (kleine) speelhal (ze zijn inmiddels failliet geloof ik) waar onder meer Dialed In stond. Daar was ik niet vanaf te slaan. Overigens stond er ook The Beatles (2018). Ik heb er een paar keer op gespeeld om te begrijpen waarom iemand die zou willen kopen, maar snappen doe ik het nog steeds niet. Afijn, op basis van de recensie in de Spinner van de GNR wist ik: die wil ik! Maar in Nederland (op dat moment) niet meer te krijgen. In België werd al 3.000 euro boven de initiële prijs gevraagd maar in Duitsland zag ik nog één LE beschikbaar voor een nette prijs. We unboxten hem en we wisten niet wat we meemaakten.

Wat een ongelofelijke schoonheid!

Ik had al eens op de POTC gespeeld en dat was ook een geweldige ervaring, maar tjonge wat een prachtige kast is dit! Ik heb de eerste dag niet gespeeld, alleen maar gekeken. De lichtshow, de details. De instrumenten die allemaal zo prachtig verwerkt zijn in het speelveld.

Hierbij verbleekt toch al dat recente haastige routinewerk van Stern? Dit is van een geheel andere orde! En dan spelen. Tjonge, dat is flipperen 2.0. Of 3.0. Of…

Jim Jansen

Pinball People Quint van Kessel (43), Purmerend Hoe lang flipper je al?

‘Mijn broer kocht zijn eerste defecte flipperkast, een Bally Dogies, toen ik ongeveer zes jaar was, en toen is het begonnen. Van mijn eerste kleedgeld, dat ik rond mijn twaalfde kreeg, heb ik geen schoenen maar een flipperkast gekocht, een Dolly Parton voor driehonderd gulden inclusief bezorging. Vervolg heb ik non-stop flipperkasten thuis gehad en dat zal ook zo blijven.’

Wat is er zo leuk aan?

‘De kick van een goede score en je naam invoeren, je speelt tegen jezelf om steeds beter te worden.

Ook leuk als er mensen komen kijken als het goed gaat met je spel en verwonderd kijken wat er allemaal gebeurt op het speelveld.’

Je houdt actief de FindaPinball. com site bij. Waarom?

‘Het is leuk om actief bij te houden waar welke flipperkasten staan, zodat meer mensen ze gaan gebruiken. Het is natuurlijk balen als je ergens denkt te gaan spelen en de kast is al jaren weg. Ook is het een reden om juist ergens heen te gaan waar een bepaalde kast staat, vandaar dat ik altijd even een update doe als ik zie of weet dat kasten zijn veranderd of nieuw op een locatie zijn toegevoegd. Plus een foto erbij als het lukt.’

Wat is de mooiste kast ooit gemaakt en waarom?

‘De mooiste kast om te zien vind ik Tales of the Arabian Nights, het thema en de muziek komen goed over en de kast ziet er erg prachtig uit. De eerste keer dat ik deze kast zag was ik enorm onder de indruk, dat was bij Doomere in Almere.’

Quint voor een deel van zijn collectie

Wat prefereer je, thuis spelen of op locatie?

‘Op locatie, omdat je dan onbekendere kasten kunt spelen. Soms speel ik in de gamehallen zoals Gamebox of Gamestate omdat daar nieuwere kasten staan, maar in Amsterdam vooral bij de twee TonTon clubs.’

Wat is de beste locatie voor jou?

‘De Koog in Alkmaar is de beste locatie, naast een topcollectie ook leuke gasten, daarna de TonTon club, vanwege het sfeertje, meerdere flipperkasten en combinatie met andere games.’

Heb je een foto van jezelf achter een flipperkast, stuur hem naar jansen.jim@gmail.com en Jim neemt contact met je op!

57

Gerard van de Sanden

Paradise City Take me down to the paradise city Where the machines are fine and the magic girls are pretty.

Wetsteijn stelt hun GnR CE permanent tentoon in het Dutch Pinball Museum

Pandemie of nie, we zitten weer in een opwaartse golf van bijzondere belevenissen.

Het lijkt wel of mooie ervaringen net zo besmettelijk zijn als onze coronavriend.

Zo kan je maanden in een bubbel zitten waarin niets gebeurt en als je dan wel met een mooi verhaal besmet raakt dan volgen er in no-time meerdere. Een kleine bloemlezing van afgelopen weken.

You could be mine, hebben jullie al de mogelijkheid gehad om de Guns n’ Roses te bespelen? Wij mochten een collectors edition lenen voor een weekje. Wat een fenomeen dat apparaat!

Een sponsor van ons museum vond dat ook en nam contact op met de eigenaar van de Guns n’ Roses CE flipperkast.

Binnen een vloek en een zucht was de deal gesloten en had de flipperkast een nieuwe eigenaar.

Maar niet wetende dat de sponsor het plan had om de kast permanent in ons museum tentoon te stellen.

Yeaaahhh.

58

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Onboxing before unboxing

Gerard en Claudia

Claudia de Breij.

Mag ik dan een keer bij jou, komen flipperen.

Tuurlijk.

Via via kwam ik in contact met Claudia die in een oriënterende fase zit van de zoektocht naar een andere flipperkast.

Haar Spirit 76 mag plaatsmaken voor een andere flipperkast. Met partner en kinderen heeft ze uren rondgestruind in ons museum en ze hebben een topmiddag gehad (haar woorden, alhoewel ik het ook een topmiddag vond). Mooie foto bij de Magic Girl met de Magic Girl en de periode erna nog intensief contact gehouden met haar voor een zoektocht naar een nieuwe vulling voor haar woning. Maar daarover in een volgende Spinner wellicht meer.

Michael van Gerwen.

Een donateur van ons museum die ook flipperkastverzamelaar is en sponsor van een bekend darter kwam met de vraag of ik het niet leuk zou vinden om mee te gaan om de flipperkast van Michael van Gerwen te gaan ophalen bij hem thuis, aangezien Michael ervan af wilde en de donateur hem wel graag wilde overnemen. Ritje van 2x 90 km (samen 180) op een druilige maandagmiddag met een mooi verhaal in het vooruitzicht, dat is in de bullseye natuurlijk. Heel relaxed een bakkie koffie gedaan, zijn vier honden (beetje de Daltons in vier formaten) van je afwerpen en zijn kelder betreden. Het heiligdom van Michael, prijzenkasten aan de wanden, fitnessapparaten overal, een professionele dart lane en veel gesigneerde shirts aan de wand. Mijn oog valt op een Barcelona-shirt gesigneerd door Neymar, Messi en Suarez. Een ons kent ons systeem denk ik. Zo zou ik bijvoorbeeld heel snel een Dutch Pinball Open t-shirt kunnen regelen met de handtekening van onze Ad Jonker erop.

Maar dat is toch anders. Na een potje flipperen en even op de foto met zijn meest prestigieuze beker en dan handen uit de mouwen.

Want de High Speed the Getaway moet wel via een trap uit de kelder getild worden en MvG aka Mighty Mike verzaakt niet en we staan na vijf intensieve minuten te hijgen als een gemiddelde hobbydarter die net zijn veters heeft gestrikt.

Is er nog een mooie link te verzinnen tussen Guns n’ Roses, Claudia de Breij en Michael van Gerwen?

Micheal en Gerard

Nee, alleen in sprookjes of in de Spinner.

59

Frank Buiting

Start a new game Nieuwe leden stellen zich voor

Elk kwartaal verwelkomt de NFV zo’n 10 tot 20 nieuwe leden. Mensen die om uiteenlopende redenen zodanig enthousiast zijn over flipperen dat ze zich aansluiten bij onze vereniging. In deze Spinner is de lijst met nieuwe leden extra lang, omdat de vorige Spinner geen Start a new game bevatte. In deze editie stelt Frank Buiting uit Sint-Oedenrode zich voor.

“Zeg, jij bent toch zo’n flipperfan?”, stootte een collega me aan tijdens de lunch. Ik knikte bevestigend, onzeker waar dit gesprek toe zou leiden. De collega kwam uit Veenendaal en vertelde dat hij had gehoord dat er een plek was voor flipper-enthousiastelingen. Mijn interesse was gewekt en ik klikte op de Pinside locatietracker en navigeerde naar Veenendaal. “Clubhouse NFV”. Is er een Nederlandse Flipper Vereniging?

Diverse keren heb ik de website bekeken. Oude Spinner magazines digitaal doorgebladerd. Totdat mijn vrouw tegen me zei: “Waarom word je niet gewoon lid?” En zo geschiedde.

Het was ergens 1982 of 1983. Ik herinner me nog dat in het plaatselijke park “De Kienehoef” een paviljoen stond. Dat was een magische plek, als kleine jongen keek ik mijn ogen uit. Een tiental video-arcades naast elkaar, met daar tegenover drie flipperkasten. Dat is dan ook de plek waar ik het eerst flipperde. Ik herinner me een space thema met een extra speelveld, daarom vermoed ik dat mijn eerste spel Black Hole moet zijn geweest. Echt goed was ik er nog niet in. Helaas is het paviljoen eind jaren 80 gesloten en gesloopt.

Een lange tijd hadden deze arcadehallen een magnetische werking

60

en was ik vaak op zulke plekken te vinden. Helaas verdwenen de automatenhallen uit het straatbeeld of ze werden vervangen door meer casino-achtige plekken.

Jaren later had ik mijn eerste eigen appartement. Deze was gesitueerd direct boven een snackbar.

De snackbar had achter in de hoek een Star Trek: The Next Generation flipperkast. Soms ging ik ‘s avonds naar beneden om te kletsen met de eigenaar, terwijl ik flipperde als hij nog wat bestellingen wegwerkte.

Dat is het moment geweest dat het flipperspel plots ‘klikte’. Waar ik eerst vooral de bal in het spel wilde houden, lukte het me steeds beter om de bal te sturen naar de juiste lanes en targets. Ineens werden de missies en de regels duidelijker: dit veranderde alles! Picard feliciteerde me steeds vaker op het behalen van een nieuw rang, Data hoefde me niet langer toe te sneren dat ik de bal weer eens de verkeerde kant op had gestuurd. Dit zette mijn beeld van flipperkasten op zijn kop. Deze kast heeft mijn liefde voor het flipperen aangewakkerd. Helaas kwam aan deze flipperervaring een einde toen de snackbar de flipperkast inruilde voor twee fruitautomaten.

Doodzonde.

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Nobody

De retrogameroom van Frank

Het bezitten van een eigen flipperkast heeft lang op mijn verlanglijst gestaan. Wegens gebrek aan ruimte leek dit er ook niet in te zitten. Ik heb wel al een paar arcadekasten gemaakt en ben daar aardig bedreven in, al zeg ik het zelf. Na diverse keren met de indeling van de woonkamer gespeeld te hebben, was de kogel door de kerk.

Zo zou het moeten kunnen! Uiteindelijk heb ik mijn eigen virtual pinball machine gebouwd, gebaseerd op de afmetingen van de Star Trek kast.

Mijn ervaring met het knutselen met de arcademachines heeft hier enorm geholpen.

Om echt analoog te kunnen flipperen zal ik dus de deur uit moeten. Ik kijk er nu al naar uit om het clubhuis te bezoeken en naast het flipperen een praatje te maken met medeenthousiastelingen!

Frank voor zijn digitale flipperkast

Nieuwe leden Jorrit van der Sanden Christian Mussigbrodt Stefan van Oijen Patrick de Kleijn Ed Dries Monique van der Werf Marcel van Dun Chris Seijkens John Keijzer Freek Simoens Inge Breedveld-Yark Lydia Christiaans Beau Wooda Joost Sablerolle Mandy de Bruin Gert-Jan van den Bruinhorst Lucas van Daelen Tom van der Arend Leendert Odijk Jan Gieles Jeroen de Vries Hans Schinkel Natasha van Vorstenbos Yvette van Beusekom Luuk Willems Arthur van de Woestijne Bjorn Anthoons Jasper van de Woestijne Leon Verbeek

Carsten Wieske Ludy Cilissen Gabi Schmeichel Melcin Williams Peter Vereecken Conny Hofman Frank Buiting Nikolai Romeira Steffen Hartstock Lisette van Beek Ronald Hoogendoorn Evan Canalle Milo Canalle Chris Boers Raymond van Amersfoort Marc Lindackers Maarten van der Vlugt Wout van Aken Nico von Pickartz Wies Kooistra Ruud van Stralen Bart Idema Marcel van Tol Mark Nahon Eline Oosterloo Rene Hendriksen Erik Brandberg Hans Brouwer Anneke

61

Tekst en foto’s: Rens Hooijmaijers

Een dag in de werkplaats bij Starjet: Avatar In deze rubriek willen we iets laten zien dat voorbijkomt in de werkplaats van Starjet van Patrick Roose en net anders is dan gebruikelijk. Een bijzondere flipperkast, een reparatie die anders is dan anderen, alles kan en mag.

Vandaag is het de beurt aan een Avatar van Stern.

Nu is een Avatar niet direct iets bijzonders maar deze Avatar is een exemplaar die op locatie staat en eigenlijk laat zien dat flipperen op locatie zeker nog niet dood is.

Als je kijkt naar de teller zie je dat er maar liefst 49.984 euro ingeworpen is. Als je uitgaat van 1 euro per potje zijn dat dus maar liefst 50.000 potjes. Als je daarnaast ervan uitgaat dat er ook nog potjes gespeeld zijn op basis van een vrij spel of bijvoorbeeld dat je voor 2 euro drie spelen krijgt denk ik dat je toch wel kunt zeggen dat deze Avatar minstens 55.000 potjes gespeeld heeft oftewel 165.000 ballen op basis van drie ballen per spel!

De Avatar dateert uit 2010 wat zou neerkomen op een gemiddelde van 5.000 potjes per jaar. Iets waar de gemiddelde flipperaar echt niet aan toe komt, ook niet een die-hard.

De eigenaar vertelde dat er in al die jaren weinig defect is gegaan van deze Stern flipperkast, maar dat al die potjes niet geheel ongemerkt voorbij zijn gegaan, laten deze twee foto’s wel zien: De Avatar heeft een welverdiende grote onderhoudsbeurt ondergaan en gaat, voorzien van nieuwe rubbers, leds etc., weer terug de exploitatie in. Op naar de volgende 55.000 potjes P.S. Heb jij een bijzondere reparatie of iets dergelijks schrijf ons dan!

62

NFV Spinner Magazine | jaargang 30 | nummer 4

Detail van de magneet

Technische Vraagbaak Flipperkast defect? Hoe sluit je een nieuwe spoel aan? Hoe check je of de opto’s goed zijn?

Voorbeelden van vragen die leden kunnen stellen aan de Technische Vraagbaak (TV).

De TV wil leden helpen die zelf het initiatief hebben genomen om iets aan hun kast te gaan doen, maar met een technisch probleem zitten waardoor ze niet verder kunnen.

Of mensen die wel willen, maar misschien niet weten waar ze moeten beginnen; de TV biedt hulp.

Vragen kunnen zowel schriftelijk COLOFON NFV Spinner Magazine is het tijdschrift van en voor leden van de Nederlandse Flippervereniging (NFV) en wordt viermaal per jaar gratis aan leden toegestuurd. Oplage 1.200 ex.

REDACTIE Barry Driessen, Bas Vis, Gerard van de Sanden, Jos van Rixel, Mark Moolhuizen, Rens Hooijmaijers, Ronald Eijkman.

Aan dit nummer werkten verder mee Thomas Gravekamp, Guus Arens, Ron Sommeling, Jim Jansen, Frank Buiting, Jan Booij, Dirk Langedijk.

OMSLAG Barry Driessen COVERFOTO Multimorphic, Inc. GRAFISCH ONTWERP Brr Brr, Werkplaats voor visuele communicatie DRUK Drukkerij Koopmans REDACTIONELE BIJDRAGEN Artikelen en fotomateriaal zijn zeer welkom op het redactieadres. Er mogen geen rechten van derden op rusten.

Door inzending geeft de auteur of fotograaf toestemming tot publicatie in de Spinner.

Artikelen, advertenties, vragen, columns en ingezonden brieven opsturen naar: redactie@nfvpinball.nl ADVERTENTIE TARIEVEN • 1/4 pagina € 50,00(1x) / € 150,00 (jaarcontract,4x) • 1/2 pagina € 100,00(1x) / € 300,00 (jaarcontract,4x) • 1 pagina € 150,00(1x) / € 450,00 (jaarcontract,4x) • Achterkant op aanvraag

AANSPRAKELIJKHEID De redactie werkt met grote zorgvuldigheid aan de samenstelling van de SPINNER. De redactie en/of Nederlandse Flipper Vereniging aanvaardt geen aansprakelijkheid voor mogelijke schade (direct of indirect, van welke aard of omvang dan ook) die het gevolg is van onjuiste vermelding en/of zetfouten.

als telefonisch gesteld worden.

Verwacht geen kant-en-klare oplos­ singen. Gert-Jan en Eric zullen je een stap op weg helpen zodat je zelf weer verder kunt. Vanwege de onregelmatige werktijden van Eric kan het zijn dat zijn voicemail aan staat. Als je een berichtje inspreekt, dan wordt je uiterlijk de volgende dag teruggebeld. Let op!

Bel alleen op de aangegeven dagen en tijden! Schrijven of e-mailen kan natuurlijk altijd. Uiteraard kun je ook je vraag stellen in het NFV-forum.

De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden bijdragen in te korten, op onderdelen te wijzigen of te weigeren.

COPYRIGHT Niets uit de SPINNER mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie. PTT periodiek 146128 ISSN 1382-4066 NFV DAGELIJKS BESTUUR Waarnemend voorzitter Bas Vis: voorzitter@nfvpinball.nl, 0644756466 Secretaris Rens Hooijmaijers - secretaris@nfvpinball.nl Penningmeester Laurens Linssen penningmeester@nfvpinball.nl Clubhuis & Collectie Arie Pijl - 0318-548901 arie@nfvpinball.nl Competitie, wedstrijden & Spinner Bas Vis - b vis@nfvpinball.nl 06-44756466 Techniek & onderhoud collectie Bart Volman - techniek@nfvpinball.nl 06-13443222 COMMISSIES Ledenadministratie Nils de Kleine ledenadministratie@nfvpinball.nl Clubhuis evenementen & catering Arie Pijl - 0318-548901 arie@nfvpinball.nl Webmaster Koen Martens Social media Harrolf Staal Club van 100 Marianne Winkel - Cv100@nfvpinball.nl Evenementen Evenementencoördinator: [vacature] DPM coördinator: Albert Nomden albert@nfvpinball.nl Wedstrijden & competitie Regionale Toernooien (RFT) coördinator: Bas Vis - rft@nfvpinball.nl Lokale Competitie (LFC) coördinator:

Gert-Jan de Haan Roptasins 14 9051 GR Stiens 06 274 568 90 techniek@multigame.biz Maandag- en vrijdagavond van 19:00 tot 21:30 uur Eric Bartels Frankrijklaan 69 1966 VC Heemskerk 06 535 20 486 hmbartels@kpnmail.nl Dinsdag- en donderdagavond van 19:00 tot 21:30 uur Theo van Vroenhoven - lfc@nfvpinball.nl Wedstrijdleider: Ad Jonker ad@nfvpinball.nl Communicatie Spinner: redactie@nfvpinball.nl Public Relations: Jim Jansen jim@nfvpinball.nl / 06-12096694 TECHNISCHE VRAAGBAAK Gert-Jan de Haan techniek@multigame.biz / 06- 27456890 Maandag- en vrijdagavond van 19:00 tot 21:30 uur Eric Bartels - hmbartels@kpnmail.nl / 06-53520486 Dinsdag- en donderdagavond van 19:00 tot 21:30 uur ERELEDEN Guus Arens, Jurgen van de Peppel, Ad Jonker, Martijn van Aken, Bas Vis, Theo van Vroenhoven, Jan en Tonia Meijer LIDMAATSCHAP VAN DE NFV Lid worden van de Nederlandse Flipper Vereniging kan door een aanmeldingsformulier aan te vragen bij de secretaris of via de NFV website (www.nfvpinball.nl).

Een lidmaatschap kost € 35,00 per kalenderjaar.

Voor mensen die op hetzelfde adres wonen bestaat de mogelijkheid om duolid te worden.

De contributie voor dit duo lidmaatschap is € 40,- per jaar. Voor hele gezinnen is er het familie lidmaatschap: € 45,- per jaar.

Per adres wordt slechts één Spinner gestuurd.

Opzeggingen schriftelijk uiterlijk 1 maand voor het einde van het kalenderjaar bij de penningmeester.

BANKGEGEVENS ING Rekeningnr.: 7233926 t.n.v. NFV te Wierden IBAN: NL 52 INGB 0007233926 BIC: INGBNL2A KVKnr: 40482631

63

10% korting voor leden NFV Kortingscode: LED4PIN o.a - Ledverlichting - Siliconen ringen, banden & sleeves - Cabinet protectors - Starpost verlichting - Nylon bolt ringen - Flipperknop verlichting - Popbumper verlichting

WWW.LED4PIN.EU