W kręgu ducha i materii. Kultura Indian Ameryki Północnej i Południowej - Wystawa w Muzeum Etnograficznym im. F. Kotuli w Rzeszowie

Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli w Rzeszowie, po raz pierwszy w swych murach zaprezentuje fragment autentycznej kultury Indian Ameryki Północnej oraz Południowej. Dzięki kolekcji „Ranoresa” Zdzisława Wszołka, będzie można zapoznać się zarówno z wytworami materialnymi, jak i duchowością mieszkańców tamtych terenów.

Rdzenni mieszkańcy kontynentów obu Ameryk, od momentu spotkania z białym człowiekiem zawsze budzili fascynację i ciekawość, zarówno w kręgach naukowych jak i u zwykłych ludzi. Ich pełne tajemnic obrzędy i zwyczaje oraz kultura materialna przez lata obrosły w wiele legend i mitów, głównie za sprawą literatury i filmów.

Na wystawie zaprezentowane zostały zarówno ubiory codzienne (leginy, koszule, mokasyny) jak i noszone przez myśliwych i wojowników (skórzane spodnie, koszule, wełniane płaszcze – tzw. hudsony). Licznie prezentowane jest rękodzieło Indian związane zarówno ze sztuką (rzeźby, miniatury totemów, rozetki koralikowe, pasy, opaski), a także z obrzędowością i zwyczajami” łapacze snów, stroje i akcesoria do tańców Pow-Wow. Te ostatnie są szczególnie okazałe, wzorowane na dawnych strojach obrzędowych. Współcześnie Indianie w rezerwatach, a także na zlotach

Pogrzeb - ceremonia pochówku (Ameryka Północna)

na całym świecie, wykonują w nich tańce nawiązujące swą genezą do dawnych, tradycyjnych tańców, bogatych w symbolikę i będących przekazem pewnych historii. Wystawa ukazuje broń służącą do polowań i walki (łuki, strzały z kołczanami, bolas, tomahawki, maczugi wojenne (tzw. pokkesi) oraz ubiory i pióropusze wojenne (zwane roach). Te ostatnie są najbardziej rozpoznawalnym znakiem kultury Indian, chociaż nie we wszystkich plemionach przybierały tak okazałe rozmiary. Jednak dla Indian

największą wartość posiadał nie wspaniały wygląd pióropusza lecz przypisywana mu magiczna, uświęcona moc, która miała ochraniać właściciela na polu bitwy.

Na wystawie pokazana jest także rekonstrukcja tipi, charakterystycznego dla koczowniczego trybu życia większości plemion Wielkich Równin. Zebrane przedmioty ukazują także bogatą kulturę duchową Indian. Zobaczyć można tu ceremonialne grzechotki, bębny, których dźwięk miał dodawać sił, chronić przed złymi mocami bądź też chronić przed chorobami. Nie mogło zabraknąć także fajek, będących jednym z najistotniejszych dla Indian przedmiotów obrzędowych oraz codziennego użytku. Wystawa jest również okazją do zapoznania się z rytuałami pochówku (dzięki inscenizacji platformy pogrzebowej), ceramiką ludów andyjskich, oraz instrumentami i ubiorem Indian Ameryki Południowej. Uzupełnieniem są liczne zdjęcia najsłynniejszych wodzów indiańskich wraz z ich krótkimi notami biograficznymi.

Wystawa ma charakter edukacyjny. Na zamieszczonych mapach ukazane jest rozmieszczenie Indian Wielkich Równin, Indian w Ameryce Północnej i Południowej przed przybyciem białych, oraz w dzisiejszych rezerwatach.

Dla nauczycieli i uczniów jest to okazja przełamania wielu stereotypowych poglądów na temat Indian. Zwiedzający dowiedzą się czym różni się tipi od wigwamu, dlaczego Indianie byli nazywani „czerwonymi twarzami”, skąd się wzięły tomahawki, co to była „fajka pokoju”, czy wszyscy

Od lewej: Samponias - instrument muzyczny (Ameryka Południowa), Laska burzowa - Peru (Ameryka Południowa)

Indianie jeździli konno i skąd wzięli konie, itp. Jednak głównym walorem opisywanej wystawy jest ukazanie różnorodności zwyczajów, wierzeń, języków i kultury materialnej wśród samych Indian, których my sami często traktujemy jedną miarą.

Wystawa czynna będzie do końca kwietnia 2010 r. W ramach promocji wystawy planowane jest także przeprowadzenie warsztatów rękodzieła indiańskiego.

Serdecznie zapraszamy również nauczycieli z uczniami do Muzeum na wystawy stałe: • Na co dzień i od święta. Odzież i stroje w społecznościach wiejskich w Rzeszowskiem w XIX i XX w. • Dawna rzeźba i malarstwo ludowe

Grupy prosimy zgłaszać telefonicznie minimum dzień wcześniej – 17 86 20 217. Ostatnie wejście grup zorganizowanych: godz. 14.30.

Muzeum Etnograficzne im. Franciszka Kotuli w Rzeszowie

35-064 Rzeszów, Rynek 6, tel. 17 862 02 17

Godziny otwarcia:

wt.-cz., nd.: 9.00-15.30, pt.: 9.00-17.30 Bilety: ulgowe - 3,50 zł, normalne - 5,50 zł niedziela - wstęp wolny, przewodnik - 20 zł

Opracował: Michał Majowicz etnograf Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli w Rzeszowie, fot. Grzegorz Stec