Natureluur+ 2022 nr 4

Retouradres: Dr. Haekstraat 37 9200 Grembergen

NATURELUUR+

Driemaandelijks ledentijdschrift van Natuurpunt Land van Schelde Dender Durme vzw Jaargang 44 | nr 4 | oktober - november - december 2022

Mossen

Een bijzondere micro-kosmos

Veelvraten spotten

In de Finse natuur

Keutels op de kerkzolder

Vleermuisvriendelijke kerken

COLOFON

Natureluur+ is een uitgave van Natuurpunt Land van Schelde Dender Durme vzw. Deze vzw is een regionale vereniging die het werkingsgebied van de afdelingen Natuurpunt ‘s Heerenbosch, Natuurpunt Hamme en Natuurpunt Dendermonding omvat. Dat zijn dus volgende gemeenten: Buggenhout, Lebbeke, Dendermonde, Zele en Hamme. Het tijdschrift verschijnt 4x per jaar. Verantwoordelijke uitgever

Graziella De Ros, Rootjensweg 73, 9200 Grembergen

Hoofdredactie

Robin Bosteels

Redactieraad

Bert Blondeel, Frans Van Havermaet, Graziella De Ros, Luc Bruggeman

Werkten mee aan dit nummer

Tarcy Verstraeten, Graziella De Ros, Robbert Schepers, Bart Dierickx, Frans Van Havermaet, Robin Bosteels, Patrick De Brauwer, Chris De Roover, Georges De Troyer, Luc Bruggeman, Brian Roelandt, Yvette Saerens, Miek van der Heyden, Mikol De Decker, Maryse Vanderstraeten, Marie-José

Lambecht, Marleen Segers

Lay-out

Bert Blondeel, Robin Bosteels

Fotografie

Robin Bosteels, Bert Blondeel, Robbert Schepers, Frans Van Havermaet, Patrick De Brauwer, Myriam De Munter, Brian Roelandt, Luc Verhelst, Jeon Sang-O Pixabay, The other Kev Pixabay, Patrick Van Weyenbergh

Druk

Graphius

Coverfoto

Robin Bosteels

Oplage

1950

HEB JIJ IETS TE VERTELLEN?

Onze redactieraad bedenkt, schrijft en lay-out de leukste artikels voor Natureluur+. Wist je dat al deze interessante weetjes, diepgaande artikels en prachtige foto’s tot bij jou geraken dankzij een aantal gemotiveerde vrijwilligers? En wij zijn op zoek naar mensen die deze passie met ons delen! Schrijf je graag interessante teksten, neem je prachtige foto’s of is lay-outten volledig jouw ding en zie je het wel zitten om een bijdrage te leveren aan dit magazine? Stuur dan een mailtje naar: redactie.lsdd@gmail.com

NA DROOGTE KOMT NATTIGHEID

Vorig jaar noteerde het KMI de natste zomer sinds het begin van de waarnemingen. De watervoorraden herstelden zich langzaam zonder het normale peil te bereiken.

De voorbije zomer volgden de hittegolven elkaar op. De verwijzing naar de droge zomer van 1976 was nooit ver weg. Onze grasvelden en vele landschappen kleurden geel en bruin. Extreme klimaattoestanden wereldwijd met bosbranden, wateroverlast, smeltende gletsjers en hongersnood waren dagelijks nieuws.

Als reactie op de hoge temperaturen en lage watertafel lieten bomen en struiken hun bladeren vroegtijdig vallen. Het leek in onze tuinen en natuurgebieden of de herfst al was ingezet.

Het zonnige weer heeft ook zijn voordelen. Aan het begin van de vakantie vonden vele natuurliefhebbers de weg naar het stadspark voor de eerste Natuur.Happening met als hoogtepunt een optreden van Kadril.

Na de deugddoende zomerperiode starten de cursussen natuureducatie en natuurbeheer. De beheerteams gaan weer volop aan de slag in onze bossen. Het beheer van houtkanten, knotten van bomen en landschapsherstel zijn typische winterwerken.

Naast de beheerwerken staan tal van wandelingen en activiteiten van de werkgroepen van onze drie afdelingen op het programma. Vergeet ook de herfsten winterwandeling niet in het kader van de regionale samenwerking.

Veel leesgenot en tot op één van onze wandelingen of activiteiten.

Tarcy Verstraeten

Voorzitter Natuurpunt Dendermonding

Genieten van natuurpracht in de Ardense natuur

| Tekst: Graziella De Ros

In juni 2022 werd het eerste lenteweekend georganiseerd in Houffalize in vakantiewoning ‘le brâme du cerf’. En het was een écht succes!

Van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat samen met natuurliefhebbers, één met de natuur. Het weer was prachtig, de hemel helder en de dertien deelnemers hadden naast hun verrekijkers, determinatieloupes, gidsen, fototoestellen, laarzen en hoedjes ook hun beste humeur in hun koffer gestoken. Samen kokerellen en op stap gaan in de natuur zorgt voor rust, humor en verbondenheid.

De nachtvlindertellingen om zes uur ’s ochtends zorgden voor blije determinatoren – er waren enkele unie-

ke exemplaren bij! Maar ook voor dagvlinderliefhebbers was de streek een waar paradijs. We zagen er tal van parelmoervlinders, het groot geaderd witje en zelfs een bont dikkopje.

Na het ontbijt wandelden we steevast een kort traject terwijl we ondertussen insecten, vlinders en planten determineerden. ‘s Avonds stonden er spotmomenten vanuit de observatiehut op het programma: daar zagen we everzwijnen met jongen, tal van reeën en zelfs een wilde kat! We sloten het weekend af met een aangename barbecue, een paar nieuwe vriendschappen en veel goede herinneringen.

Zin om mee te gaan in 2023?

Foto: Robin Bosteels

Zeldzame rietorchis duikt op in Dendermonde

Dit voorjaar werd de zeldzame rietorchis (Dactylorhiza praetermissa) ontdekt op een bloemrijk perceeltje in de Sint-Onolfspolder te Dendermonde. Dit gaat om de allereerste waarneming van deze soort in de ruime regio Dendermonde-Hamme-Lebbeke-Buggenhout sinds 1950, dus best wel een speciale gebeurtenis en het resultaat van 20 jaar natuurbeheer!

Het verschijnen van deze soort wijst er op dat het beheer (tweemaal per jaar maaien met afvoer van het maaisel) goed zit voor het ontwikkelen van een zeer bloemrijk dotterbloemgrasland. Dit soort bloemrijke, vochtige graslanden kwam vroeger veel voor in de Sint-Onolfspolder tot er rond de tweede wereldoorlog populieren op geplant werden. Door het omvormen van deze populierenaanplanten proberen we deze typische graslanden (die bovendien meer CO² opslaan in de bodem dan bos) te herstellen. De laatste twee jaar maaien we dit perceel opnieuw kort met de zeis, maar deze beloning hadden we niet zo snel verwacht!

Afscheid van Pieter Swaelens

Met spijt in het hart hebben we deze zomer afscheid moeten nemen van onze trouwe vrijwilliger Pieter Swaelens na een korte, ernstige ziekte. Pieter was een minzaam, aangenaam en sympathiek man waar we steeds op konden rekenen bij de beheerswerken in de Sint-Onolfspolder. Ons medeleven gaat uit naar zijn vrouw Annemarie en familie.

| Tekst en foto: Robbert Schepers

Foto: Bert Blondeel

Overzicht broedresultaten uilen in Hamme

| Tekst en foto: Frans Van Havermaet

2022 mag gerust een bizar uilenbroedseizoen worden genoemd. Sommige uilen broedden vroeg en anderen weer heel laat, wat het controleren en ringen op het juiste moment bemoeilijkte. Je wil immers geen broedsels verstoren.

In Hamme konden we drie broedgevallen van kerkuil noteren met zes geringde jongen. Dit waren even veel broedsels als in 2021 maar wel één op een nieuwe locatie. Er waren twee broedgevallen van steenuilen met zeven geringde jongen. En broedgeval minder dan vorig jaar, maar ook hier eentje op een nieuwe locatie.

Aan de Kille in Moerzeke broedde een koppel kerkuilen al jaren in een oude loods. Aangezien de loods wordt omgevormd tot appartementen, hadden we in december een nestkast opgehangen in een aanpalend gebouw 25m verderop. De kerkuilen hadden dit jaar ook terug hun intrek genomen tussen de isolatieplaten in de loods. Op 19 juni werden de jongen verplaatst naar de nestkast. Na 22u zaten de jongen druk te blazen en kwamen de ouders met de eerste prooi aangevlogen. De nieuwe nestkast werd vlug gevonden. Een half uur

later brachten ze al hun derde prooi aan. Operatie geslaagd!

Vluchtige bezoeker

| Tekst en foto: Robin Bosteels

Afgelopen zomer had ik af en toe een zoemende bloembezoeker op bezoek en dan hoorde ik vaak de vraag: “Wauw, wat vliegt daar?!”

Deze bijzondere vlinder heet de kolibrievlinder en heeft zijn naam te danken aan het feit dat hij nooit neerzit om nectar te drinken, want net zoals een kolibrie doet hij dit al zwevend. Het is een dagactieve nachtvlinder die vanuit het zuiden van Europa naar onze streken trekt om zich hier voort te planten.

Wie deze vlinder graag in zijn eigen tuin aanschouwt, plant best wat walstro, hun voedselplant, in de tuin. De rupsen zullen je eeuwig dankbaar zijn!

Tussen ei en kuiken Vogelnieuws uit Zele en Berlare

De slechtvalken op de kerktoren van Zele hadden dit jaar vier jongen. Drie ervan waren al vrij snel met de ouders mee op oefenvlucht. Met nr. 4 liep het minder goed, dit jong was te zwaar gevoederd en zijn vleugels hadden nog onvoldoende draagkracht waardoor hij bij een van zijn eerste oefenvluchten te snel beneden kwam en niet meer weggeraakte. Enkele jonge mannen hadden dit opgemerkt en hebben na contact met onze burgemeester en vrijwilligers van Natuurpunt gezorgd dat de vogel in het VOC in Merelbeke terecht kwam. Daar werden er vier gebroken staartpennen vastgesteld. Na enige dagen zorg werd de jonge valk teruggeplaatst op de toren in Zele, maar nog geen 2 dagen later ging het weer fout en kreeg hij een retourtje VOC. Uiteindelijk werd door een vergissing daar de vogel losgelaten in Gent waar hij zich bij soortgenoten op het Belfort vervoegde.

Een paar weken later werd een ander jong aan de toren aangetroffen. Daar zat totaal geen fut meer in, en de vogel overleed nog diezelfde avond in het VOC. Het vermoeden van vogelgriep werd geuit en het kadaver werd opgestuurd naar het FAV/Sciensano voor verder onderzoek. Inmiddels bereikten ons van her en der nog geruchten over sterfte bij vooral watervogels. Hier waren eveneens vermoedens van vogelgriep, al dan niet in combinatie met botulisme. Dit fenomeen werd in het verleden eerder al vastgesteld in zeer droge periodes, zoals we dit jaar meemaakten. Voor de slechtvalken is het afwachten of het ouderpaar dat al 7 jaar zijn stek heeft op de Sint Ludgerustoren in Zele-Centrum ook niet getroffen werd door de vogelgriep.

Beter nieuws kwam er dan wel vanuit de Uilenwerkgroep JOEHOE die actief is in Zele en Berlare en waar ook vrijwilligers van Natuurpunt aan meewerken: twee succesvolle broedsels van kerkuilen met telkens drie jongen en een derde nestbak die ook bewoond bleek

door een nieuw gevormd koppel. Ook bij de geplaatste nestbakken voor steenuiltjes werden successen vastgesteld en recent kregen we melding over een nieuwe post waar kerkuilen zich bevinden.

Mocht je in Zele plaatsen kennen waar steen- of kerkuilen wonen die mogelijks extra bescherming of een betere nestbak nodig hebben, dan kan je dit steeds via een berichtje doorgeven op de facebookpagina “Uilenwerkgroep ‘JOEHOE’ Zele/Berlare”. Helpers en handige Harry’s en Henriettes met een hart voor de natuur zijn ook steeds welkom om nesten op te volgen of mee te werken aan plaatsing en onderhoud van de nestbakken.

| Tekst en foto: Patrick De Brauwer

CRYPTOGRAM

A Rustplaats voor weekdieren

B Budgettair knipwerktuig

C Mug, teek, Dracula

D Nazomer

E De Blankaart, Doode Bemde, Mechels Broek

F Propere watervogel

G Toiletartikel uit het kippenhok

H Op de kermis koos hij de botsauto’s maar ...

I Prikkelende, ontvlambare plant

J Groene kool, Framboos, Twijgjes

K Bereden watervogeltje

L 4 bollen stracciatella en 3 pistache

M Gelukkigmakend plantje

N Rottweilerreet, Keeskont, Akita-aars

O Menselijke amfibie

GEDEELTELIJKE OPLOSSING

VOLLEDIGE OPLOSSING

O Menselijke amfibie

N Rottweilerreet, Keeskont, Akita-aars

M Gelukkigmakend plantje

L 4 bollen stracciatella en 3 pistache

K Bereden watervogeltje

J Groene kool, Framboos, Twijgjes

I Prikkelende, ontvlambare plant

H Op de kermis koos hij de botsauto’s maar ...

G Toiletartikel uit het kippenhok

F Propere watervogel

E De Blankaart, Doode Bemde, Mechels Broek

D Nazomer

C Mug, teek, Dracula

B Budgettair knipwerktuig

A Rustplaats voor weekdieren

DE POORT VAN CYRIEL

Dries

www.depoortvancyriel.be

Taal der dieren DE VLINDER

| Tekst: Georges De Troyer

We zijn één van de ca. 160.000 bekende soorten schubvleugeligen en onze oorsprong gaat al terug van voor de vogels en zoogdieren beston den. Onze naam is afgeleid van flindern wat wegfladderen betekent. In Engeland noemde men ons eerst flutterfly en niet het huidige butterfly.

Onze broeders, de nachtvlinders of motten, vertegenwoordigen ca. 90% van onze soort alhoewel we nu eerder ingedeeld zijn in dag-, schemer- en nachtactieve vlinders. Wij worden met onze twee soorten ogen (3 ocelli en 2 facetogen) en onze kleurrijke schubben op wijde vleugels de draken uit de insectenwereld genoemd, maar in plaats van vuur te spuwen beschikken we over een tong, die uitgerold net zo lang is als ons lichaam en die zoete nectar opdrinkt.

Wij zijn rare beesten want we proeven met onze poten, ademen via onze tong, onze oren zitten in onze

vleugels en met mijn antennes kan ik van kilometers ver de vrouwtjes ruiken.

Door middel van ultraviolet licht kan ik de mannetjes van de vrouwtjes onderscheiden, maar ook als ik nectar zoek, is het ultraviolet licht van witte bloemen enorm handig.

De mensen zien ons graag komen om ons kleurrijk uiterlijk, maar ook omdat we steevast verbonden zijn met de komst van langere dagen, beter weer en een nieuwe oogst. De vleugels van de nachtvlinder zijn ook gekleurd maar vaak eerder zachtgeel of wit, met roze vlekken op de randen en op de basis. De kleinste onder ons is 1,2 mm, de grootste, de atlasvlinder, heeft een vleugelwijdte van 25 à 30 cm.

We zijn erg nuttig. Wij bestuiven zoals de bijen ook de bloemen. Maar wij, evenals onze larven, zijn jam-

Foto: Robin Bosteels

mer genoeg eten voor heel wat andere dieren (vleermuizen, vogels, …).

De mens verbindt onze soort ook met de plek waar we voorkomen. Elke vlindersoort is onlosmakelijk aan een bepaalde plant verbonden – de waardplant. Op deze waardplant leven onze rupsen, die vaak maar op één plantensoort kunnen leven.

Sommigen trachten zichzelf te beschermen tegen belagers met patronen (eyespots) op de vleugels. Anderen zijn giftig of bootsen de kleuren van giftige vlinders na. Sommige nachtvlinders maken geluiden om vleermuizen af te leiden, …

Onze tere vleugels zijn een inspiratiebron voor wetenschappers om bv. in de toekomst bankbiljetten en creditcards te kunnen maken die moeilijker te vervalsen zijn, om zonnecellen te maken die efficienter energie van de zon kunnen opvangen of om de productie van waterstof uit water en zonlicht te verdubbelen.

Ik steek eerst mijn poot op, om de windrichting te bepalen, voor ik begin te vliegen

Wij hebben het heel moeilijk om te vliegen als onze lichaamstemperatuur onder de 30°C is

Nachtvlinders hebben geen maag

Rustende nachtvlinders houden hun vleugels horizontaal, terwijl rustende dagvlinders hun vleugels verticaal vouwen

Het ervaren van ‘vlinders van liefde’ klinkt misschien romantisch, maar in Frankrijk betekent ‘papillion d’amour’ wel iets helemaal anders

In dit nummer brengen we de grote zoogdieren uit het noorden bij jou in de huiskamer. Proef mee van de reis van enkele leden van onze zoogdierenwerkgroep naar Finland, op zoek naar de “3 Groten”: de bruine beer, wolf en veelvraat!

We starten in Oulu, midden Finland, om oostwaarts naar de Russische grens te toeren met als hoogtepunt drie nachten in observatiehutten. Nadien trekken we zuidwaarts tot in Helsinki. De eerste twee dagen spotten we vooral vogels met hoenders en uilen in de hoofdrol. We starten met 18 korhoenen op een ‘lek’, een baltsplaats, een open plek waar de mannetjes een paringsdans opvoeren. Later zien we nog de iconische auerhoen, hazelhoen en moerassneeuwhoen. Toppers bij de uilen zijn: de laplanduil, oeraluil en sperweruil. Dag drie komen we aan in Kuikka met de gekende observatiehutten van Lassi Rautiainen die uitgeven op een uitgestrekte open vlakte. ’s Nachts spotten we onze eerste wolf die schuchter een kadaver komt besnuffelen, het terrein doorkruist maar terug het bos inloopt. Het zal echter niet lang duren vooraleer het kadaver wordt opengereten door een eenogige veelvraat. Die heeft de week voordien zijn oog verloren na een gevecht met een beer, een lap van 10 cm op zijn hoofd ontbreekt. De grootste

van onze marterachtingen heeft speciale maaltanden achter in de mond die 90° zijn gedraaid zodat hij stukken vlees kan afscheuren, ook in de winter als de prooi is vervroren. Ze kraken de botten en spelen alles naar binnen. Een beetje later is onze wolf opnieuw van de partij en deze keer blijft hij wel souperen. De volgende nacht is het de beurt aan een andere wolf en komen verschillende veelvraten hun stukje opeisen. Maar geen bruine beer.

De laatste nacht brengen we door in Lieksa in een luxe observatiehut van Erä Eero (zowat de uitvinder van de eerste observatiehutten in Europa). Op deze idyllische plek, een meer in het bos, heeft de BBC zijn legendarische opnames van Frozen Planet gefilmd. Opnieuw dagen er meerdere veelvraten op, soms tot op 50 cm aan de rand van onze hut. En ja, diep in de nacht duiken de beren plots op, maar liefst drie stuks. De slapers worden direct gewekt. De uitgesmeerde honing leidt de beren tot op 10 meter van de hut. Ze hebben een uitzonderlijke reukzin, 2.000 keer beter dan de mens! Om af te sluiten varen we de laatste dag onder een nauwelijks ondergaande zon op het grootste meer van Finland (4.400 km²) en spotten tientallen Saimaa ringelrobben, een zeldzame zoetwaterzeehond. Topreis!

Interesse in de activiteiten van de zoogdierenwerkgroep ’s Heerenbosch-Hamme?

Geef ons een seintje via mail: natuur.sheerenbosch@gmail.com of frans.van.havermaet@telenet.be

Mossen Deel 1: Een bijzondere micro-kosmos

Wie heeft er niet eens het gevoel gehad in een sprookjesbos te lopen bij het zien van een frisgroen mostapijt in een loofwoud. Met de zonnestralen tussen de bomen op het ochtenddauw?

Waar we ook gaan, overal komen we mossen tegen. De meesten gaan er achteloos aan voorbij. Echter is het een wereld apart. Miniatuurnatuur onder onze voeten. In alles soorten en vormen en met de meest verrassende namen. Tijd om deze zowat oudste plantengroep op het land onder de loep te nemen.

Mossen zijn heel primitieve mini-sporenplantjes. Ze hebben steeltjes met blaadjes en de structuur van een mini-plantje. Maar ze hebben geen vaatbundels, wat hen onderscheidt van vaatplanten. Ze variëren in grootte van een paar mm tot 10 cm voor de grootste soorten. Ze kunnen uitgroeien tot plakkaten of matten. Ze zijn gans anders dan korstmossen. Deze laatste hebben blaadjes en vormen, zijn korstvormig en meestal in een rozet.

Als we kijken naar de evolutieboom en ons afvragen wat was er eerst? Wat zijn nu de eerste primitieve plantaardige dingen die zonlicht omzetten in suikers, aan fotosynthese doen?

Dan hebben we eerst de meest primitieve met name de algen, vervolgens mossen waaronder bladmossen en levermossen, dan sporenplanten om te eindigen bij de zaadplanten. De laatste twee vallen onder de vaatplanten.

Mossen spelen een belangrijke rol in het ecosysteem. Ze doen aan fotosynthese en zetten zo CO2 om in zuurstof. Vaak zijn ze de eersten die op een substraat groeien, bijvoorbeeld op stenen, bomen, rotsen, enzovoort. Het zijn pioniers. Daardoor kunnen ze een kiemlaag zijn voor vaatplanten. Ze kunnen dienst doen als nestmateriaal voor allerlei dieren en vogels.

Net als korstmossen zijn sommige mossen gevoelig voor luchtvervuiling. Er zijn mossen die op de grond groeien en gevoelig zijn voor stikstof en mossen die op bomen groeien en gevoelig zijn voor de zuurtegraad van de schors.

Mossen worden gebruikt als decoratiemateriaal, als breeuwmateriaal en fossiel mos ligt aan de basis van

| Tekst: Brian Roelandt

Foto: Brian Roelandt

Foto: Brian Roelandt

turfwinning. Breeuwen is het waterdicht maken van naden tussen planken van houten scheepsdekken en sluisdeuren. Hiervoor werd groot touwtjesmos gebruikt.

Mossen hebben hele dunne blaadjes, vaak maar één cellaag dik. Ze nemen vocht op via het bladoppervlak en het watertransport gebeurt uitwendig of door de celwanden.

Mossen groeien bijna overal. Meestal op vochtige plekken en elke soort heeft zijn voorkeur. Deze hangt af van de hoeveel licht, schaduw en vocht dat ze nodig hebben. Ook de ondergrond, het substraat, waar ze op groeien is van belang.

Het ene mos is het andere mos niet. We hebben bladmossen, onderverdeeld in topkapselmossen, veenmossen en slaapmossen. En dan zijn er ook nog levermossen, onderverdeeld in thalleuze levermossen en bebladerde levermossen. Heel beknopt samengevat: Topkapselmossen staan rechtop en hebben een sporenkapsel aan de stengeltop.

Slaapmossen liggen, zijn vertakt en hebben sporenkapsels halverwege de stengels. Vormen grote matten zowel op de grond als op bomen.

Veenmossen hebben takken in bundels, sporenkapsels in de stengeltop, vormen kussens, zijn watervasthoudend en belangrijk voor veenvorming. Bebladerde levermossen hebben een stengel met blaadjes, twee rijen met blaadjes en hebben geen bladnerf.

Thalleuze levermossen hebben geen stengels of blaadjes maar lobben of flappen (thallus), dik met meerdere cellagen en de sporenkapsels bevinden zich aan het uiteinde van de lob.

Mossen kunnen verschillende groeivormen hebben. Variërend van zoden, kussens, pollen naar matten en tapijten.

Mossen planten zich geslachtelijk of ongeslachtelijk voort. Geslachtelijk door middel van sporenkapsels waarin zich delen van het erfelijk materiaal bevinden en ongeslachtelijk door de verspreiding van plantdelen, maar hier blijft het erfelijk materiaal gelijk. Om de voortplanting van mossen hier uit de doeken te doen, is jammer genoeg niet genoeg ruimte. Heel kort samengevat, ongeslachtelijke voortplanting gebeurt door o.a. broedkorrels, broeddraadjes, broedtakjes, broedknolletjes, .. Geslachtelijk door spoorvorming.

Over de determinatie en voortplanting van mossen lezen jullie meer in een volgend artikel...

Met dank aan de WBL (Werkgroep Bryologie en Lichenologie) en de BLWG (Brylologische + Lichenologische Werkgroep van de KNNV, speciaal aan Henk-Jan Van Der Kolk)

Foto: Robin Bosteels

Foto: Robin Bosteels

Mosseninventarisatie

Halvemaantjesmos

Foto: Robin Bosteels

NAP - NEST ACTIE PLAN

VANAF 10 SEPTEMBER 2022

Binnenkort staat Koning Winter voor de deur. Voor vogels is dit een moeilijke periode. Naar jaarlijkse gewoonte willen wij de vogels helpen in de winterperiode.

Insecten verdwijnen, bessen zijn geplukt. Door de korte dagen hebben vogels weinig tijd om het schaarse voedsel te vinden. Door de koude hebben zij meer energie nodig om hun lichaamstemperatuur op peil te houden en er is veel minder voedsel. Je kan de vogels helpen door hen vogelvoer aan te bieden in de vorm van pindanetjes, mezenbollen die je in je bomen en struiken hangt. Los gemengd vogelvoer met pindanoten en zonnebloempitten kun je op een voederplank leggen.

Je tuin wordt een plezier om te bekijken – ook in de winter. Als vogels eenmaal doorhebben dat ze op een bepaalde plek veel voedsel vinden, kunnen ze sneller terug komen.

Zowel vogelvoer, als voederplanken en nestkastjes kan je aankopen bij Natuurpunt ‘s Heerenbosch aan democratische prijzen. Vogelvoerpakketten zijn te

koop aan €10. Je vindt er 6 mezenbollen, 3 pindanetjes, 1 kg pindanoten en 2 kg vogelvoer in. Een voederplank kost €15 (met paal €20) en een nestkast kost €10.

Vanaf 10 september 2022 kan je jouw bestelling plaatsen; telefonisch via sms naar 0476 24 90 93 of via een mailtje naar natuur.sheerenbosch@gmail.com. Steeds mét vermelding van jouw voornaam & naam, adres en telefoonnummer.

De pakketten worden geleverd bij voldoende bestellingen in de daarop volgende week. De verkoop loopt tot einde januari 2023.

Praktisch

Wanneer: Vanaf 10 september 2022 tot 31 januari 2023

Bestellen: Natuurpunt ‘s Heerenbosch0476 24 90 93 of natuur.sheerenbosch@gmail.com

Vermeld je voornaam & naam, adres en telefoonnummer.

Foto: Patrick Van Weyenbergh

REGIONALE WANDELING

15 OKTOBER & 10 DECEMBER 2022

Herfstwandeling

Op zaterdag 15 oktober is Natuurpunt afdeling Dendermonding aan de beurt voor de organisatie van een herfstwandeling in het kader van de regionale samenwerking Land van Schelde Dender Durme.

Natuur en cultuur gaan tijdens deze wandeling op de dag van de trage weg hand in hand. Wij maken kennis met het rijke verleden van het landschap langs de Schelde dat meermaals het toneel was van de belegering van de stad Dendermonde. Wij genieten onderweg van het landschap van Grembergen Broek en krijgen toelichting over het beheer van het natuurreservaat Groot Schoor. Aandacht voor het klimaat , de waterproblematiek en het ontstaan van de talrijke vijvers die het Broek rijk is komen aan bod.

Ter gelegenheid van de dag van de trage weg zal de nieuwe wandelfolder samengesteld door de Dendermondse werkgroep cultureel patrimonium worden voorgesteld. De deelnemers aan de wandeling kunnen deze folder gratis meenemen.

Winterwandeling

Op zaterdag 10 december sluiten we onze seizoenswandelingen af met een winterwandeling langs en doorheen het natuurlandschap van Wiestermeersch en Korfkes. Waar kleine landschapselementen, akkers en weiden en de alomtegenwoordige Dender met haar oude Dendermeanders deel van uitmaken. Het jaar sluiten we op gepaste wijze af met het verzorgen van de innerlijke mens.

Herfstwandeling

Wanneer: zaterdag 15 oktober 2022 om 14u

Startplaats: Koortskapel, op het einde van de Oud Kerkhofstraat, 9200 Grembergen

Info: Tarcy Verstraeten - Tarcy.Verstraeten@gmail.com

Winterwandeling

Wanneer: zaterdag 10 december 2022 om 14u

Startplaats: Kerk Wieze, Sasbaan, 9280 Lebbeke (Wieze)

Info: Brian Roelandt - natuur.sheerenbosch@gmail.com

Foto: Robin Bosteels

Vogelwerkgroep ‘s Heerenbosch Daguitstappen

Info & inschrijven: Geert Creylman - 0499 17 42 53 - geert.creylman@telenet.be

Meebrengen: picknick, verrekijker (eventueel telescoop), aangepaste kledij en schoeisel.

Zaterdag 22/10, daguitstap: omgeving Dilsen-Stokkem

We verkennen de Maasvallei in het teken van de najaarstrek. Negenoord-Kerkeweerd en Oude Maas.

Vertrek: 7u30 Administratief Centrum Lebbeke, Flor Hofmanslaan 1, Lebbeke.

Zaterdag 19/11, 2 halve daguitstappen in de buurt

Halve daguitstap voormiddag: Den Bunt Hamme.

Halve daguitstap namiddag: Klein Broek Elversele.

Vertrek: 7u30 Administratief Centrum Lebbeke, Flor Hofmanslaan 1, Lebbeke.

Zondag 18/12, daguitstap: Hinterland van de kust

Nieuwpoort Ijzermonding + Westhoek in De Panne.

Vertrek: 7u30 Administratief Centrum Lebbeke, Flor Hofmanslaan 1, Lebbeke.

08.10

Hamme

Nacht van de Duisternis

Nachtelijke wandeling (5km) met François d’Hollander.

Plaatselijke astronomen zullen hun telescopen opstellen om de sterrenhemel te bewonderen.

Info: 052 22 51 89

Milieuraad Hamme ism Natuurpunt Waasland kern Hamme

Zaterdag 8 oktober, 19u-22u Brasserie Den Bunt, Bunt 31, Hamme

15.10

Grembergen

Regionale herfstwandeling

Tarcy neemt je mee op ontdekkingstocht door Grembergen Broek, met een streepje geschiedenis.

Info: Tarcy VerstraetenTarcy.Verstraeten@gmail.com

09.10

Buggenhout

Paddenstoelen in Buggenhoutbos

Kom ze mee ontdekken en luister naar hun verhalen en gebruiken.

Info: Yvette Saerens - 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com

Zondag 9 oktober, 14u Bosparking ANB, Kasteelstraat, Buggenhout

16.10

Hamme

Dag van de Trage Weg

Koen De Budt neemt je mee voor een herfstwandeling langs trage wegen.

Info: Koen De Budt - 0474 91 24 99

09.10

Dendermonde

Kleigezichtjes kliederen

We fleuren de bomen op met grappige kleigezichtjes.

Voor kinderen van 6 tot 12 jaar.

Info: Robin Bosteels – natuurpunt. dendermonding@gmail.com

Zondag 9 oktober, 10u - 12u Zwembad Olympos, Leopoldlaan 18/A, Dendermonde

16.10

Schoonaarde

Dag van de Trage Weg: Wandeling in de Porre- en Paddebeekvallei Voor de stevige stappers is er een grote lus van 14km uitgewerkt maar er zijn ook 2 verkortingsmogelijkheden van 10km en 6km.

Info: Andries Achten –andries8en@hotmail.com

Zaterdag 15 oktober, 14u Koortskapel op het einde van de Oud Kerkhofstraat, Grembergen

Zondag 16 oktober, 14u30 - 17u Parking op het einde van de Grootbroekstraat, Hamme

Chrysantenverkoop in oktober

Zondag 16 oktober, 8u - 17u (doorlopend)

Jozef de Troetselstraat 21, Schoonaarde

Een jaarlijkse traditie is het geworden! Afdeling Dendermonding verkoopt zeer mooie en goed gevulde potten chrysanten om de kas te spijzen. €6 per plant.

Steun ons en bestel nu je chrysanten: Stuur een e-mail naar Tarcy.Verstraeten@gmail.com met de vermelding van: aantal + naam + adres + telefoonnummer + eventueel de kleur en in de loop van de maand oktober leveren we aan huis (enkel regio Dendermonde).

22.10

Hamme

Vogels kijken

Met Frans Van Havermaet vogels kijken in het Molsbroek.

Info: 0499 73 35 14

Zaterdag 22 oktober, 8u30 - 12u30

Kaaiplein tegenover huisnummer 5, Hamme

20.11

Buggenhout

Gegidste wandeling in Buggenhoutbos

Welke aanpassingen en trucjes hebben planten en bomen om de koude winter te trotseren? Kom het te weten tijdens onze boswandeling.

Info: Yvette Saerens - 0479 302 477 of saerens_yvette@hotmail.com

Zondag 20 november, 14u

Bosparking ANB, Kasteelstraat, Buggenhout

27.11

Hamme

OKTOBER - NOVEMBER - DECEMBER

Vogeltellingen

Buggenhout bos

2/10, 6/11 en 4/12 om 8u

Parking ANB, Kasteelstraat Buggenhout

Info: Eddy De Pauw - 0476 82 24 49

Vlassenbroek

30/10 om 7u30, 27/11 en 26/12 om 8u30

Kerkje Vlassenbroek

Info: Geert Aerts - 0468 48 66 74

Wieze

15/10, 12/11 & 17/12 om 14u

Wiezebrug, beneden aan de Dender

Roland Monteynestraat 38, Gijzegem

Info: Luc Bruggeman - 0475 86 87 28

12.11

Waasmunster

Vogels kijken

Met Frans Van Havermaet vogels kijken in het Meulendijkbroek.

Info: Frans Van Havermaet - 0499 73 35 14

Zaterdag 12 november, 9u - 12u Parking Koolputten 2, Waasmunster

13.11

Hamme

Bos voor iedereen

Koen De Budt staat stil bij de mooie en nuttige zaken die een bos te bieden heeft.

Info: Koen De Budt - 0474 91 24 99

Zondag 13 november, 14u - 16u30

Parking einde Grootbroekstraat, Hamme

26.11

Vlassenbroek

Dag van de Natuur: Boomplantdag in Vlassenbroek

We planten bomen in ons reservaat ‘Lietbeka’ op de dag van de natuur!

Info: Gustaaf Van Gucht - 0479 67 95 54

Zaterdag 26 november, 9u - 12u

Parking ’t Eiland, Mechelse steenweg 217, Baasrode

27.11

Schoonaarde

Dag van de Natuur: Plantdag in Hamme

We planten bomen en struiken op percelen van Natuurpunt. Iedereen welkom! Meebrengen: werkhandschoenen en eventueel een spade.

Info: Werner de Ferrerre - 0456 22 01 59

Zondag 27 november, 9u30 - 13u

Meyerstreek, Hamme

Dag van de Natuur: Bosuitbreiding in Schoonaarde

We toveren deze oude maisakker om tot bos! Zaden worden voorzien die we, net als de eekhoorn en de gaai, zelf in de grond gaan stoppen. Iedereen welkom!

Info: Andries Achten – andries8en@hotmail.com

Zondag 27 november, 9u - 16u … Schuiteplasstraat, Schoonaarde

Foto: Robin Bosteels

AGENDA OKTOBER - NOVEMBER - DECEMBER

03.12

Hamme

Zwerfvuilopruimactie

We ruimen het zwerfvuil op langsheen een vast traject. Alle hulp is welkom.

Info: Werner de Ferrerre - 0456 22 01 59

Zaterdag 3 december, 9u - 12u30

Parking Bistro ’t Jachthuis, Bootdijkstraat 88, Hamme

10.12

Wieze

Regionale winterwandeling

Brian Roelandt neemt je mee langs en doorheen het natuurlandschap van Wiestermeersch en Korfkes. Waar kleine landschapselementen, akkers en weiden en de alomtegenwoordige Dender deel van uitmaken.

Zaterdag 10 december, 14u - 16u Kerk van Wieze, Wiezeplein 7, Lebbeke

03.12

Hamme

Dijk en Broek wandeling

Koen De Budt neemt je mee op een wandeling door het broek en langs dijken.

Info: Koen De Budt - 0474 91 24 99

Zaterdag 3 december 14u30 - 17u

Infopunt Durmevallei, Driegoten 87, Hamme

17.12

Hamme

Bosbad

Stel je zintuigen open en ga bewust de natuur in o.l.v. Rika van de Walle. €10 leden, €15 euro niet-leden.

Info en inschrijven: Frans Van Havermaet - 0499 73 35 14 of frans.van.havermaet@telenet.be

Zaterdag 17 december, 9u - 12u Parking Bistro ’t Jachthuis, Bootdijkstraat 88, Hamme

BEHEERWERKDAGEN

8.10 | Diepmere

Hakhoutbeheer bossen Veken- en Houtenmolenstraat.

Info: Pol Bieseman - paul.bieseman@skynet.be

Zaterdag 8 oktober, 9u - 12u

Vekenstraat 72, Buggenhout-Opdorp

12.11 | Hamme

Beheerwerkdag o.l.v. Werner de Ferrerre in natuurgebied

Scheldevallei Moerzeke-Kastel.

Info: Werner de Ferrerre - 0456 22 01 59

Zaterdag 12 november, 8u45 - 12u30

Kerk Moerzeke, Dorp 1, Moerzeke

12.11 | Doorselaer

Diverse beheerwerken: vrijstellen jonge aanplant, voorbereidende werken bosaanplant D4.

Info: Jef Dierickx - 0487 26 54 22

Zaterdag 12 november, 9u - 12u

Kalkenstraat 154B, Buggenhout

10.12 | Sint-Onolfspolder

Knotten van wilgen.

Info: Bart Dierickx - bartdierickx@skynet.be

Zaterdag 10 december, 9u tot 16u

Tijsluis, kant van Appels

10.12 | Hamme

Beheerwerkdag o.l.v. Werner de Ferrerre in natuurgebied

Scheldevallei Moerzeke-Kastel.

Info: Werner de Ferrerre - 0456 22 01 59

Zaterdag 10 december, 8u45 - 12u30

Kerk Moerzeke, Dorp 1, Moerzeke

10.12

Hamme

Vogels kijken

Met Frans Van Havermaet vogels kijken aan het Noordelijk Eiland in Wintam.

Info: Frans Van Havermaet - 0499 73 35 14

Zaterdag 10 december, 8u30 - 12u30

Kaaiplein tegenover huisnummer 5, Hamme

03.02

Save the date

Algemene vergadering Natuurpunt

‘s Heerenbosch

Vrijdag 3 februari 2023

Wil je deelnemen aan een activiteit, schrijf je dan in via de agenda op: www.natuurpunt.be/agenda

10.12 | Keerpuntbos

Diverse kleine beheerwerken.

Info: Stefan Keppens – 0497 91 76 05

Zaterdag 10 december, 9u - 12u

Stenenmolenstraat (naast Horta De Kinder), Buggenhout Opdorp

11.12 | Groot Schoor

Maaien van riet. Meebrengen: werkhandschoenen en aangepaste kledij.

Info: Tarcy.verstraeten@gmail.com - 0474 48 94 18

Zondag 11 december, 9u30 - 16u

Zijdijk 2 (op de parking), Grembergen

17.12 | Porre- en Paddebeekvallei

Hakhoutbeheer. Meebrengen: werkhandschoenen en aangepaste kledij, evt handzaag, bijl of kettingzaag.

Info: Andries Achten – andries8en@hotmail.com

Zaterdag 17 december, 9u - 16u

Parking restaurant Koeketine, Opstalstraat 45, Schoonaarde

WhatsApp beheerwerken

Blijf op de hoogte via de WhatsApp groep voor beheerwerken.

bartdierickx@skynet.be (Dendermonde) dirk_tas@skynet.be (Lebbeke)

Foto: Robin Bosteels

WEEK VAN HET BOS

ZONDAG 9 TOT 15 OKTOBER

Voor kinderen is spelen in het bos leuk en gezond, maar leren in het bos is ook top! Het prikkelt de zintuigen, brengt creativiteit en ondernemingszin naar boven en prikkelt hun fantasie. Kinderen komen tot inzichten en ontdekkingen en raken verwonderd van hun omgeving. Ze leren het belang en de noodzaak van het bos en zijn bewoners kennen op een leuke en speelse manier.

De natuurgidsen van Natuurpunt ‘s Heerenbosch begeleiden groepen met veel enthousiasme door Buggenhoutbos en andere natuurgebieden. Zij staan paraat vanaf 26 september tot 28 oktober. Op 9 oktober kan je terecht in Buggenhoutbos voor de jaarlijkse paddenstoelenwandeling, terwijl je in Dendermonde die dag de bomen al kliederend kan opvrolijken met kleigezichtjes.

Komen jullie ook op bosvisite? Wel eerst reserveren. Je mag het ook verder vertellen!

Paddenstoelenwandeling

9 oktober - 14u - bosparking Buggenhout Bos (Kasteelstraat, Buggenhout)

Info: Yvette Saerens - 0479 30 24 77 of saerens_yvette@hotmail.com

Kleigezichtjes kliederen

9 oktober - 10u tot 12u - zwembad Olympos (Leopoldlaan, Dendermonde)

Info: Robin Bosteelsnatuurpunt.dendermonding@gmail.com

Gegidste wandelingen Buggenhout Bos

26 september t.e.m. 28 oktober - na reservatiebosparking Buggenhout Bos (Kasteelstraat)

Info: Yvette Saerens - 0479 30 24 77 of saerens_yvette@hotmail.com

Foto: Bert Blondeel

WANDELING IN NATUURGEBIED KALENDIJK

Een wandeling van ontdekken, wandelen, spelen, rusten in de natuur tussen heden en verleden. Je kan op verschillende manieren de Kalendijk ontdekken. Nieuwsgierig? Ga dan zeker wandelen met een open blik!

Tijdens de wandeling kom je getuigen tegen van een ver verleden; o.a. poorten, gebouwen en restanten van muren. Ook de bomen, struiken en planten, dieren en gebouwen hebben hun verleden. Ieder op zich vertellen zij je hun verhaal. Je kan terecht in het natuurpad, aan het vredesbos en met je kinderen kan je het Tiki-pad bewandelen.

De Kalendijk is een gemengd bos. Je vindt er zowel elzen -vooral de zwarte els- als wilgen die zich goed voelen in een vochtige omgeving. Vele dieren voelen zich thuis in deze natuuroase. Aan de vijvers zie je vooral eenden, af en toe een blauwe reiger en een aalscholver op zoek naar vis. In het bos is het gezang van de vele kleine bosvogels te horen. Af en toe een grote bonte specht en bij valavond een bosuil. Met een beetje geluk zie je ook het prachtige ijsvogeltje aan de Vondelbeek. In de vijvers en beken hoor je in het broedseizoen padden en kikkers.

Van de elf bastions zijn er nog enkele overgebleven. Drie ervan maken deel uit van de Kalendijk. Er staat ook een kruitmagazijn dat volledig werd gerestaureerd. Hier huizen in de winter vleermuizen.

Praktisch

Afstand 3 km

Startplaats

Parking van zwembad Olympos, Leopoldlaan 18/A, 9200 Dendermonde

Toegankelijkheid

Wandelaars zijn het hele jaar welkom. Niet geschikt voor rolstoelgebruikers en kinderwagens. Niet bewegwijzerd.

ALLE HELPELDE HANDEN OP

Natuur.Happening op 2 juli was een overdonderend succes. En dat kon enkel waargemaakt worden dankzij de hulp en steun van vele enthousiaste en gedreven vrijwilligers.

In de eerste plaats gaat een grote dank uit naar de organisatoren: Stijn Moonen, Andries Achten, Frans Verschelden, Georges De Troyer, Graziella De Ros, Tarcy Verstraeten en Inge Smolders. Zonder hun inzichten en goede ideeën was er van een Natuur.Happening geen sprake geweest.

Vanuit de drie afdelingen kwamen vrijwilligers, achter of voor de schermen, meehelpen op de dag zelf. De verschillende werkgroepen waren aanwezig om iedereen te entertainen met boeiende verhalen. Bedankt aan allen die aanwezig waren van de planten-, insecten-, zoogdieren-, vogel- en steenuilenwerkgroep.

ONZE NATUUR.HAPPENING

Ook familie, vrienden en sympathisanten die een handje kwamen helpen willen we hier in de kijker zetten.

Dankzij jullie goede zorgen voorkwamen we veel hongerigen en dorstigen.

Ook de gidsen die de vele wandelingen, fietstochten en workshops verzorgden, verdienen hier een woord van dank. Vele aanwezigen zijn dankzij jullie naar huis teruggekeerd met iets meer inzicht en interesse in onze mooie natuur.

Tot slot bedanken we hier ook graag al onze sponsors die bijgedragen hebben aan deze mooie dag. Mede dankzij jullie steun kon dit evenement gerealiseerd worden: Tarra, Argenta Dendermonde, Zeta, Drankencentrale Maes, Boerderij De Loods, Boeren en Buren Dendermonde, 't Kaaswinkeltje, CM, Foets, Quisquater, Les Verres Bavards, Vicaris, Belfius en Cosy Green.

Foto: Bert Blondeel

NATUUR.HAPPENING

Op 2 juli vond onze Natuur.Happening plaats in Dendermonde. Een moment waarop de samenwerking tussen Natuurpunt Dendermonding, Hamme en ‘s Heerenbosch werd gevierd met tal van wandelingen, fietstochten en muziek.

We blikken graag terug op deze geslaagde dag vol vrolijke festiviteiten, fijne mensen en geweldige sfeer!

1. De allerkleinsten beleefden plezier met de waterdiertjes en gooiden daarna de benen los op het springkasteel

2. Wie meer wou weten over wilde planten, heesters en bomen, moest bij de plantenwerkgroep zijn

3. Onze BBQ- en saladmasters verwenden de bezoekers met heerlijke bioburgers en versbereide slaatjes

4. Frans en Daan maakten geïnteresseerden warm voor een lidmaatschap bij Natuurpunt

5. Voor een fris drankje moest je bij het jolige barteam zijn

6. Bij de vogel- en steenuilenwerkgroep kon je terecht voor alles wat je ooit weten wou over de steenuil, buizerd en koolmees

7. Insectenwerkgroep Voelspriet wijdde je graag in de wondere insectenwereld in

8. De dag werd afgesloten met fonkelende folkmuziek van Prooidier en Kadril

9. Doorheen de dag kon je meewandelen of -fietsen met onze interessante gidsen

Foto: Robin Bosteels

Foto: Bert Blondeel

Foto: Bert Blondeel

Foto: Luc Verhelst

Foto: Robin Bosteels

Foto: Bert Blondeel

Foto: Bert Blondeel

Foto: Bert Blondeel

Foto: Bert Blondeel

De altijdgroene klimop

Nu de winter en de kerstperiode dichterbij komt,

Hedera helix is een inheemse plant van regio’s met een gematigd klimaat in Europa. In een aantal nietEuropese landen wordt hij bestempeld als invasieve exoot en wordt de invoer ervan verboden. Alle andere soorten dan de Helix zijn cultuurvariëteiten. Je treft klimop zowel kruipend als klimmend aan. Hij verkiest voedselrijke en matig vochtige grond. De bladeren van de niet-bloeiende takken zijn handvormig gelobd tot gespleten. De bladeren van de bloeiende takken zijn echter ruitvormig-eirond en niet gelobd. Dit verschijnsel van verschillende bladvormen aan dezelfde plant noemt men bladdimorfie. De bladeren zijn leerachtig en glanzend. De meeste planten en bomen verliezen in de herfst hun bladeren om uitdroging te voorkomen. Bomen en planten verdampen heel wat vocht via de bladeren. Bij lage grondtemperatuur zijn de wortels niet meer in staat om voldoende water op te nemen om de verdamping te compenseren. Doorslaggevend hierbij is de stof Anthocyaan, de rode kleurstof in bomen en planten. Er zijn tot op heden een 250-tal anthocyanen gevonden. Bij bomen die hun bladeren verliezen zorgt anthocyaan ervoor dat de voedingsstoffen uit de bladeren wordt getrokken en vervoerd naar de stam en de wortels, waar deze stoffen veilig opgeslagen worden tot de volgende lente. Groenblijvende planten accumuleren deze stof in hun bladeren, deze houdt

Foto: The other Kevpixabay.com

is het interessant om eens stil te staan bij groenblijvende planten en meer bepaald bij klimop of Hedera helix, veelvuldig gebruikt in bloemstukjes en kerstkransen.

| Tekst: Miek van der Heyden

het water vast in de bladeren en tevens werkt het als antivries. Bij een botanisch onderzoek bleek dat de klimopbladeren vanaf de herfst grote hoeveelheden anthocyaan en dubbel zoveel soorten suikers bevatten dan in de lente/zomer. Anthocyanen zijn een antioxidantengroep die voorkomen in rode, paarse en blauwe groenten en fruit. Op verpakkingen vind je anthocyanen terug onder E163.

Klimop begint in de herfst te bloeien met groengele bloemetjes, in halfbolvormige bloeiwijzen. Deze bieden zo laat op het jaar aan verschillende insecten nectar en stuifmeel. De bessen rijpen in de winter en lente en worden door verschillende vogels gegeten. Bovendien biedt een klimmende klimop een goede schuilplaats voor vogels en insecten.

Klimmende planten aan een gevelmuur zijn aantrekkelijk, zo ook onze klimop. Het zorgt voor isolatie van het huis, beschermt de gevel tegen weersinvloeden en voorkomt natte muren. Gevelbeplanting neemt ook veel fijnstof op. Denk echter goed na voor je beslist om Hedera tegen je gevel te laten groeien. De plant hecht zich stevig vast met wortelharen, die in alle kleine spleetjes groeien. Deze haartjes hechten zich met een lijmachtige substantie, een nanocomposietlijm. Wil je de plant later toch verwijderen, dan wordt dit moeilijk en laat ze sporen achter op de muur.

Tot in de Middeleeuwen werd klimop gebruikt in de kruidengeneeskunde, zowel inwendig als uitwendig. Inwendig gebruik is echter niet aan te raden. De bessen zijn licht giftig voor mensen. De bladeren bevatten een

allergeen (falcarinol) waarop sommigen licht tot ernstig kunnen reageren. De bladeren bevatten veel saponinen, ook al niet zo best om ze inwendig te gebruiken. Echter, klimopexctracten worden tot op heden in hoestsiropen gebruikt als slijmafdrijvend middel. Als je de bladeren afkookt, ontstaat er door de saponinen een wasmiddel. Op de site ‘Dat maak je lekker zelf’ las ik een experiment. De auteur had 3 grote klimopbladeren ingeknipt en rechtstreeks bij de bonte was gedaan, met een schoon en proper resultaat.

De symboliek van klimop is, als groenblijvende plant, ‘het eeuwig leven’; alsook ‘trouw’ en ‘gehechtheid’ door zijn sterke hechting aan bomen en muren. Een aantal Griekse en Romeinse goden worden afgebeeld met een krans van klimop om hun onsterfelijkheid te symboliseren. In het Oude Griekenland kreeg het bruidspaar een klimoprank als teken van altijddurende liefde en trouw. Ook in vroeg-christelijke catacomben vindt men klimopbladeren terug als zinnebeeld voor het eeuwige leven van de ziel.

Bronnen:

• Wikipedia en Ecopedia

• www.besjournals.onlinelibrary.wiley.com (British Ecological Society)

Boeken:

• Hoe werken planten ? (Linda Chalker-Scott)

• Bomen in de winter (W. de Herder en C. van Veen)

• Compendium van Rituele planten in Europa (M. De Cleene en M.C. Lejeune)

Foto: Jeon Sang-Opixabay.com

Keutels op de kerkzolder

Vleermuizen zoeken in de zomer plaatsen om hun jongen groot te brengen. En die zoektocht brengt hen vaak op kerkzolders. Op meer dan 80% van de kerkzolders in Vlaanderen komen nog vleermuizen voor. Zo ook in Dendermonde. Daarom zetten de kerkfabrieken, stad Dendermonde en het Regionaal Landschap Schelde-Durme zich in voor deze bijzondere dieren. De kerken van Schoonaarde en Mespelare werden recent vleermuisvriendelijk gerestaureerd.

Pluizige muggenvanger

Vleermuizen zijn als enige vliegende zoogdieren bijzondere dieren. Soms worden ze in een negatief daglicht geplaatst, maar dit is onterecht. Als nuttige, natuurlijke insectenverdelgers helpen ze ons met het bestrijden van plaaginsecten zoals muggen en insecten die hout aantasten. Het zijn dus bondgenoten om het erfgoed mee in stand te houden. Helaas gaat het met de meeste soorten niet zo goed.

Tijdens inventarisaties van de kerkzolders door het Regionaal Landschap Schelde-Durme werd vastgesteld dat op bijna alle kerkzolders in Dendermonde nog vleermuizen voorkwamen. Ook op sommige zolders van pastorieën komen nog kolonies voor (bv. in Appels). Het betreft hier voornamelijk de gewone grootoorvleermuis (Plecotus auritus) en laatvlieger

(Eptesicus serotinus). Ze wonen hier waarschijnlijk al eeuwen. Op deze zolders leven kolonies die enkel uit vrouwtjes bestaan met hun jongen. Ze verblijven er hoofdzakelijk tussen maart en oktober. De mannetjes leven solitair in de omgeving en mogen niet op de zolder. Zij doen dus al aan ‘social distancing’! In de winter doen onze inheemse vleermuissoorten een

| Tekst: Robbert Schepers

Baardvleermuis

Foto: Robin Bosteels

winterslaap, dikwijls in oude, vochtige bunkers, forten, grotten en (ijs-)kelders of in holle bomen.

Invliegopeningen

Om de kerken vleermuisvriendelijk(er) in te richten werden in samenspraak met de kerkfabrieken, architecten en aannemers verschillende maatregelen genomen. Zo werden verschillende kleine invliegopeningen voorzien die maximaal 5 cm hoog zijn, zodat vleermuizen binnen kunnen, maar duiven en kauwen niet. In Mespelare werden zo zelfs speciale invliegopeningen (zogenaamde ‘chiroptières’) in het dak voorzien. De kerken kregen het label van ‘vleermuisvriendelijk object’.

Andere maatregelen die het leefgebied van vleermuizen kunnen verbeteren, maar ook positief zijn voor onszelf zijn het beperken van straffe monumentverlichting die bijdraagt aan lichtvervuiling en het groener en aangenamer inrichten van de omgeving van de kerken. Vleermuizen gebruiken namelijk bomen en bomenrijen als vliegroute en verbinding naar het omliggende landschap waar ze gaan jagen.

In Mespelare werden bovendien de stellinggaten in de toren ingericht als nestplaats voor gierzwaluwen. Door te werken met een plaatje langs de binnen- en buitenkant, waarvan het laatste met een invliegopening, creëer je op die manier zeer eenvoudig een nestkast in de muur voor deze typische zomerse stadsbewoners,

zonder dat andere vogels binnen geraken in het gebouw.

Dit alles was mogelijk door de constructieve en enthousiaste samenwerking met alle partners vanaf de planfase van de dossiers. Dank aan de kerkfabrieken, stad Dendermonde, DG&P architecten, Van Severen architecten en aannemers Group Monument en Van Loy.

Help de vleermuis!

Natuurpunt probeert via gericht natuurbeheer ook een steentje bij te dragen aan het verbeteren van het leefgebied voor heel wat vleermuizen. Meer bloemen betekent meer insecten, en dus meer voedsel voor vleermuizen. Ook het behouden van voldoende dood hout zoals dode bomen met holtes is heel belangrijk. Wil je zelf je steentje bijdragen voor vleermuizen?

Door je tuin insectenvriendelijk in te richten met veel bloemen, bomen en wat water kan je ook vleermuizen lokken, die je komen bevrijden van die lastige muggen!

Vleermuisvriendelijke ker in Mespelare Foto: Robbert Schepers

Signalisatie ‘vleermuisvriendelijk object’ kerk Wichelen Foto: Robbert Schepers

AFDELINGEN en de voorzitters

Dendermonding

Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 tarcy.verstraeten@gmail.com

Gebieden aankopen en beheren is de beste manier om de natuur te beschermen.

Voor elke gift van 40 euro of meer ontvang je een fiscaal attest. Doe daarom vandaag nog een gift op rekening BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer te Mechelen met vermelding van het projectnummer van uw keuze.

‘s Heerenbosch

Brian Roelandt - 0484 24 39 22 brian.roelandt@telenet.be

Hamme

Frans Verschelden - 0495 28 58 10 frans.verschelden@gmail.com

NATUURGEBIEDEN en de conservators

Bellebroek (Beneden-Dender)

Luc Verhelst - 0473 54 11 46 lucverhelst@scarlet.be

Hannaerden, Wiestermeersch (Beneden-Dender)

Dirk Tas - 0492 72 66 48 Dirk_tas@skynet.be

Buggenhoutse reservaten

Luc Bruggeman - 0475 86 87 28 lbruggeman@telenet.be

Poelbos te Lebbeke

Chris De Bock - c.debock@nirond.be

Vlassenbroek te Baasrode/Dendermonde

Gustaaf Van Gucht - 0479 67 95 54 gustaaf.vangucht@telenet.be

Groot Schoor te Grembergen

Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 tarcy.verstraeten@gmail.com

Porrebeek- en Paddebeekvallei te Schoonaarde

Andries Achten - 0485 82 47 03 andries8en@hotmail.com

Sint-Onolfspolder te Appels/Dendermonde

Bart Dierickx - 0475 62 70 21 bartdierickx@skynet.be

Scheldevallei Moerzeke-Kastel te Hamme

Werner de Ferrerre - 0456 22 01 59 wernerdeferrerre@gmail.com

De Bunt te Hamme

Werner de Ferrerre - 0456 22 01 59 wernerdeferrerre@gmail.com

STUDIEWERKGROEPEN en de coördinators

Amfibieën- en reptielenwerkgroep ‘s Heerenbosch

Bert Biesemans - 0499 80 15 02 bert_biesemans@skynet.be

Plantenwerkgroep Naturelaar

Miek van der Heyden - 0477 40 93 59 vanderheyden.miek@skynet.be

Regionale insectenwerkgroep

Voelspriet

Floris Vanderhaeghe - 0491 35 10 98 floris.vanderhaeghe@gmail.com

Steenuilenwerkgroep

Midden-Schelde

Geert Aerts - 0468 48 66 74 geert.aerts2@telenet.be

Vogelwerkgroep Hamme

Frans Van Havermaet - 0499 73 35 14 frans.van.havermaet@telenet.be

Vogelwerkgroep ‘s Heerenbosch

Geert Creylman - 0499 17 42 53 geert.creylman@telenet.be

Zoogdierenwerkgroep

‘s Heerenbosch-Hamme

‘s Heerenbosch: Natuur.sheerenbosch@gmail.com

Hamme:

Frans Van Havermaet - 0499 73 35 14 frans.van.havermaet@telenet.be

15 & 16 oktober 2022

Dag van de trage weg

Dag van de Trage Weg is dé opendeurdag van lokale, trage wegen. Geniet op zaterdag 15 of zondag 16 oktober van mooie tochten, ontdek onbekende parels en deel het met prachtige mensen. Ook in onze regio organiseren lokale besturen, organisaties en werkgroepen tal van activiteiten om deze dag in de kijker te zetten.

Ontdek alle activiteiten op www.dagvandetrageweg.be