Natureluur+ 2021 nr 4

Retouradres: Dr. Haekstraat 37 9200 Grembergen

NATURELUUR+

Driemaandelijks ledentijdschrift van Natuurpunt Land van Schelde Dender Durme vzw Jaargang 43 | nr 4 | oktober - november - december 2021

WE SCHIJNEN EEN LICHT OP . MOERZEKE-KASTEL

HET LICHT IN DE DUISTERNIS

VLEERMUIZEN IN DE REGIO DE VOGELTREK

COLOFON

Natureluur+ is een uitgave van Natuurpunt Land van Schelde

Dender Durme vzw. Deze vzw is een regionale vereniging die het werkingsgebied van de afdelingen Natuurpunt ‘s Heerenbosch, Natuurpunt Hamme en Natuurpunt Dendermonding omvat. Dat zijn dus volgende gemeenten: Buggenhout, Lebbeke, Dendermonde, Zele en Hamme. Het tijdschrift verschijnt 4x per jaar.

Verantwoordelijke uitgever: Brian Roelandt, Hof ten Bos 30, 9200 Dendermonde

Hoofdredactie: Annelies D’Hollander

Werkten mee aan dit nummer: Robin Bosteels, Gustaaf Van Gucht, Brian Roelandt, Frans

Van Havermaet, Marc Aerts, Miek Vanderheyden, Daan

Stemgée, Robbert Schepers, Luc Bruggeman, Dirk Tas, Maryse Verstraeten, Marie-José

Lambrecht, Mikol De Decker, Graziella De Ros, Bram Vanthournout

Layout: Annelies D’Hollander, Robin Bosteels, Bert Blondeel

Fotografie: Robin Bosteels, Johan

Van Laethem, Rudy Lauwaert, Bernice Sergoynne, Tibbout

Van de Walle, Wesley Poelman, Bram Vanthournout, Frans Van Havermaet, Patrick Van Weyenbergh, Luc Verhelst (Dbelle), Daan Stemgée, Peter Vande Putte, Annelies D’Hollander

Foto cover: Peter Vande Putte

Oplage: 1960

04

Lokaal nieuws Korte weetjes uit de streek.

08

Ontdek de Scheldevallei in Moerzeke - Kastel

10

Geschiedenisles Roten, zwingelen en hekelen met vlas

12

Vrijwilliger in beeld Danny, de bijzondere veldwachter

16

Het licht in de duisternis Over de effecten van verlichting

Goed nieuws voor wie een warm hart heeft voor onze natuur

De Vlaamse Regering heeft een historisch besluit goedgekeurd: vanaf 1 juli worden alle notariele schenkingen en erfenissen aan Natuurpunt niet meer belast!

Natuurpunt zal vanaf dan op schenkingen (van gronden, gebouwen) 0% betalen in plaats van actueel 5,5%, en op een erfenis 0% in plaats van 8,5%.

Er is echter een keerzijde: al wie een duo-legaat heeft gemaakt voor Natuurpunt wordt verzocht om met onze dienst contact te nemen. Immers, een testament met een duo-legaat moet herschreven worden om

te vermijden dat het voor Natuurpunt een verliespost wordt zodat het testament niet meer kan uitgevoerd worden.

Joost Verbeke en Rosalinde Verrycken van de dienst marketing staan klaar om onze erflaters en onze schenkers te helpen om dit in goede banen te leiden!

Contactpersoon legaten: Joost Verbeke, 015 29 72 49 en 0477 20 47 27, joost.verbeke@natuurpunt.be

Contactpersoon schenkingen: Rosalinde Verrycken, 015 29 74 76 en 0499 90 39 77, rosalinde. verrycken@natuurpunt.be

Kalender

Doe mee met de zwerfvuilactie, een vogeltelling, maak een gegidste wandeling of help mee met een beheerdag!

HET WAS EEN NATTE ZOMER!

Het was de natste zomer sinds het begin van de waarnemingen door het KMI. Hopelijk heeft dat jullie er niet weerhouden om toch te genieten van de voorbije zomermaanden. Hoewel we niet echt van zomerse temperaturen konden spreken, hebben vele activiteiten toch kunnen plaatsvinden en dat maakt ons alleen maar gelukkiger. We keren stilaan terug naar een meer normale gang van zaken, uiteraard met een nieuw corona-bewustzijn.

En zo sluipen we dichter naar de herfst en winter toe. Uitkijkend naar het kleurenpalet waarmee onze bomen en struiken zich sieren, de bedauwde spinnenwebben in de ochtendzon, de vogeltrek, de mystieke paddenstoelen die verschijnen en zoveel meer, bieden we u terug een rijk gevuld tijdschrift aan.

Terwijl het geluid van de kettingzagen weergalmt als de beheerteams weer volop aan de slag gaan in onze natuurgebieden, hebben we oog voor en genieten we van de natuur die zich stilaan opmaakt voor een winterrust. De beheerwerken geraken terug overal op dreef. En voor wie geen kettingzaag hanteert, zijn er andere klussen.

Naast de beheerwerken staan er talloze wandelingen en vogeltellingen op de planning van onze drie afdelingen, een kaasavond, een zwerfvuilactie, het jaarlijkse NestActiePlan... Met andere woorden: kom uit je kot.

Ik maak van de gelegenheid gebruik om een warme oproep te plaatsen, naar hen die graag een steentje bijdragen tijdens de beheerwerken maar ook naar de jongeren in onze afdelingen. We hebben jullie enthousiasme, jullie vernieuwende ideeën nodig. Wie graag mee brainstormt over het reilen en zeilen van onze afdelingen, is van harte welkom. Stuur een mailtje naar natuur.lsdd@gmail.com

Ik wens jullie veel leesplezier, veel toffe en boeiende natuurbelevingen. Tot ergens onderweg…

Brian Roelandt, voorzitter afdeling ‘s Heerenbosch

Vogeltrek Vogels in de

Babyborrel voor eerste ooievaarsjong in Dendermonde sinds mensenheugenis

|Tekst: Daan Stemgée - Foto: Rudy Lauwaert

In het natuurgebied Beneden-Dender kwam een jong koppeltje ooievaars succesvol tot broeden in Mespelare. Het is minstens meer dan honderd jaar geleden dat deze geluksbrengende vogels nog tot broeden kwamen in onze streek. Het ooievaarskoppel betreft twee jonge vogels van elk net 2 jaar oud. Dit kon worden afgeleid aan de vorm en kleur van de veren en aan de hand van de ringen aan de poten van één van de vogels kon de leeftijd en achtergrond achterhaald worden: het verwees naar een ooievaar die op het nest was geringd in 2019 ten oosten van Utrecht, waarvan vermoed wordt dat het om het vrouwtje gaat. Een schone Hollandse met lange benen dus … werd door een jonge Vlaamse roodpoot aan de haak geslagen. Met hun onervarenheid zijn ze ongeveer pas een maand later beginnen broeden dan hun volwassen soortgenoten. Dit houdt een risico in omdat de jongen tijdig hun trektocht naar het zuiden richting Spanje en Noord-Afrika moeten aanvatten, maar anderzijds was dit misschien hun geluk omdat

door de koude en natte weersomstandigheden dit voorjaar vele broedsels mislukten.

Vrijwilligers van Natuurpunt volgden van op veilige afstand het nest op. Het ouderpaar legde en bebroedde 3 eieren. Omdat het nest zich vlak langs een doodlopende buurtweg bevindt, besloot het lokaal bestuur om de veldweg tijdelijk af te sluiten voor het nieuwsgierige publiek. Begin juni kon uit het gedrag van de ouders afgeleid worden dat er leven in het nest was. Uiteindelijk bleek dat slechts één ei gekipt was. Het kuiken kreeg op die manier veel voedsel toebedeeld dat niet moest gedeeld worden met anderen. Al na enkele dagen kon het kleine kopje af en toe opgemerkt worden boven de nestrand. Intussen is het ooievaarsjong al gezond en wel uitgevlogen na vele fladderende oefeningen op het nest. Hopelijk vindt het soortgenoten om in grote groepen thermie-

kend richting zuiden te vertrekken om te overwinteren.

Meter Lien Verwaeren, schepen van natuur en peter Frans Van den Hooff, eigenaar van het bosje, doopten op 13 juli samen het jong kuiken met de naam ‘Mespelken’. De babyborrel werd feestelijk afgesloten in samenwerking met het feestcomité van Mespelare.

Natuurpunt onderzoekt of er enkele nestpalen voor ooievaars kunnen geplaatst worden in het gebied. Deze kosten wel een behoorlijk stevige prijs. Dit project kan gesteund worden met een fiscaal aftrekbare gift (vanaf 40 euro) op rekening BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt met vermelding: ‘Gift nestpaal Hogedonk 6243’.

Bosaanplant in Opdorp 4 dec -

Plantdag in Nieuw Geboortebos Wieze (nov)

Aansluitend aan ons Keerpuntbos gaat de gemeente een perceel van ongeveer 1 ha bebossen. De wandelpaden zullen aansluiten op de bestaande paden van het Keerpuntbos waardoor er een mooi geheel zal ontstaan. De aanplanting van deze bosuitbreiding zal doorgaan op zaterdag 4 december 2021 in de voormiddag.

Wil jij je graag aanmelden als planter? Hou dan zeker de Buggenhoutse gemeentelijke website in

het oog waarop het evenement zal worden aangekondigd (en hoe je hieraan kan deelnemen). Of neem contact op met de milieudienst van het lokaal bestuur Buggenhout via milieudienst@ buggenhout.be.

De plantdag in het Nieuw Geboortebos in Wieze zal doorgaan in november maar de exacte datum moet nog bepaald worden. Hou de facebookpagina van ‘s Heerenbosch in het oog.

Mespelken slaat de vleugels uit

Expeditie Natuurpunt was top!

|Tekst: Andries Achten - foto: David Berx Het was een ware uitdaging maar alle teams hebben de eindmeet van Expeditie Natuurpunt gehaald!

De zesde deelname van Team Denderend was geen slag in het water. Zij zamelden 1510 euro in voor de Scheldevallei Moerzeke-Kastel en legden met de kayak en al stappend 61km af. Van een denderende deelname gesproken!

Team De Blije Blaren zamelden 2689,05 euro in voor de Sint-Onolfspolder. Zij stapten maar liefst 74km, hopelijk bleven ze gespaard van die fameuze blaren!

Team De Porrende Padden zamelden 5140 euro in voor de Porre- en Paddebeekvallei. Hun team stapte 63km, zoals het amfibieën betaamt waren ze in hun element toen ze finishten in volle onweer ;-)

Bedankt aan iedereen om hun beste beentje voor te zetten voor de reservaten. Het laat ons toe meer natuurgebied aan te kopen en te beheren!

Ode aan het ‘KEERPUNT’ in Buggenhout

|Tekst: Gustaaf Van Gucht - Foto’s: Bernice Sergoynne

In het begin van de zomer kreeg het Keerpuntbos in Buggenhout er een bezienswaardigheid bij. Het kunstwerk is ontworpen door Bernice Sergoynne en Nico Vermeiren realiseerde het kunstwerk met veel vakmanschap uit ijzer en cortenstaal. Nico heeft het met veel plezier aangeboden voor het Buggenhoutse Keerpuntbos.

Terwijl de coronapandemie de wereld vergrendelde, vertoefden we noodgedwongen in onze directe omgeving. In deze periode, 2020, ontstond het idee voor dit werkje als symbool voor het wereldwijde keerpunt in het leven van ieder mens. Niet alleen bij ons veranderde de hele samenleving verrassend snel, plots was het een mondiale crisis.

Er werd een punt gezet achter onze rechten en plichten, een ‘ommekeer’ gemaakt naar de nieuwe realiteit.

Eveneens is dit werk een symbool van hoop voor een keerpunt in het klimaatbeleid: het moment om de verstoorde relatie tussen mens, dier, plant en planeet te herstellen. De plek waar het werkje geplaatst is heeft een cirkelvorm als symbool voor verbinding en ligt eveneens tussen de cirkels van 2 volwaardige zomereiken vooraan in het Keerpuntbos.

De pijl staat voor het ‘keerpunt’, de omme-

keer

Meirdam in Dendermonde geselecteerd als gebiedsgericht klimaatproject Wetland4cities

|Tekst en foto: Daan Stemgée

Natuurpunt is één van de drie internationale laureaten van de ‘Fertilise the Future Award’ van Ecover. Het winnende projectvoorstel van Natuurpunt “Wetlands4Cities” is gericht op natuurherstel, klimaatadaptatie en maatschappelijke betrokkenheid. Binnen dat kader kunnen hierdoor 5 à 10 lokale projecten in Vlaanderen ondersteund worden.

Na het lezen van de projectoproep, voelde Natuurpunt Dendermonding meteen aan dat het meersengebied Meirdam, gelegen tussen de nieuwe Dender, de Schelde en de stadskern, in aanmerking zou kunnen komen. Het beheerteam ging meteen aan slag om een gedegen dossier op te stellen en de kandidatuur werd ingestuurd. In juni kwam het heugelijke nieuws dat Meirdam was geselecteerd in de categorie ‘stedelijke wetlands’, als één van de zeven gekozen kandidaturen. Maar daar houdt het niet op, want het project is zo sterk dat het ook zal ingestuurd worden voor de projectoproep van de VLM

voor Waterlandschap 2.0. Daar zouden flink wat middelen kunnen uit voortvloeien voor acties en inrichting op het terrein. We kunnen spreken van een stedelijke wetland wanneer voldaan wordt aan een set van criteria als daar zijn: waterbuffering en infiltratie, versterken en herstellen van de biodiversiteit, verkoelend effect, recreatief en educatief medegebruik, gunstig effect op de gezondheid en welbevinden, en voldoende groot zijn en gelegen nabij een redelijk grote agglomeratie. En dat belooft Natuurpunt Dendermonding allemaal te realiseren, wat uiteraard een hele uitdaging is… wordt zeker vervolgd.

In een volgend nummer van Natuurluur+ zullen we dieper ingaan op het gebied Meirdam met aandacht voor de hydrologie en de merkwaardige fauna en flora.

Contact: Bart Dierickx

Aankondiging Open minaraad in Lebbeke

Na het verplichte sabbatjaar omwille van de corona-perikelen organiseert de Milieuraad van Lebbeke opnieuw een open milieuraad.

Gastspreker deze keer is Tine Hens: historica, journaliste (MO*/Knack) en auteur. In deze lezing fietst zij doorheen de onderwerpen van haar recent verschenen boek: “Het is allemaal de schuld van de Chinezen”

In dit even speelse als ernstige boek gaat Tine Hens de uitdaging aan om enkele beweringen die de problemen van de klimaatverandering ontkennen, te weerleggen.

Vertrekkend van tien dooddoeners klopt ze aan bij bekende en minder bekende klimaatwetenschappers. Een zelfhulpboek bij klimaatverwarring.

Deze open milieuraad is dan ook een aanrader voor wie, met een knipoog, wat meer te weten wil komen over de problematiek van de klimaatverandering.

Wanneer : woensdag 24 november om 19u00

Waar: terraszaal van CC De Biekorf, Stationsstraat 23 9280 Lebbeke

Inkom: vrije toegang

Info: josse.devos@scarlet.be

Foto: Daan Stamgée

Plantenmonitoring in Vlassenbroek

|Tekst: Miek Vanderheyden

Door de sigmawerken in Vlassenbroek is er een wijziging in de vegetatie ontstaan. Sommige planten zijn verdwenen, andere soorten zijn nieuw, o.a. meegebracht door de aangevoerde grond. De plantenwerkgroep gaat de komende jaren deze evolutie opvolgen.

Dit jaar zijn we 2 keer gaan inventariseren in het zuidelijke deel van het sigmagebied. Dit gedeelte zal in de toekomst het wetland worden. Hier zullen moerasbossen en waterpartijen ontstaan met hun typerende riviervegetatie. We zetten in dit artikel 4 planten uit dit gebied in de kijker.

Watermuur

Watermuur (Myosoton aquaticum) uit de anjerfamilie is een plant uit het rivierengebied. De bloem lijkt 10 kroonblaadjes te hebben, maar het zijn er slechts 5 die echter bijna geheel gespleten zijn. De bloemen zijn groter dan die van vogelmuur. In tegenstelling tot andere muursoorten heeft watermuur 5 stijlen i.p.v. 3. De stengelbladeren, kelkbladeren en de bovenste delen van de stengels zijn behaard met klierharen.

Bonte wikke

Een zeldzaamheid is de bonte wikke (Vicia villosa) uit de vlinderbloemfamilie. Het is een zeer mooie plant met variërende kleurtinten. Het zwaard van de bloemen is al dan niet lichter gekleurd dan de vlag. Bij de planten in dit gebied zijn de zwaarden heel licht van kleur wat resulteert in erg mooie bloemen.

Goudzuring

Foto:JohanVanLaethem

De goudzuring (Rumex maritima) uit de duizend knoopfamilie. We vonden er veel bij elkaar, gemengd met kluwenzuring. Op het einde van de bloeitijd krijgt de goudzuring een goudgele tint wat dan samen met de bruine kluwenzuring voor een mooie kleurschakering zorgt. Goudzuring is eveneens gebonden aan het rivierengebied.

Zwarte mosterd

Zwarte mosterd (Brassica nigra) uit de kruisbloemenfamilie is ook een plant van het rivierengebied en terug van weggeweest. Hij schijnt meer en meer op te duiken in Vlaanderen. De zaden van deze plant worden in de keuken gebruikt.

Foto:RobinBosteels

Foto:Johan

Foto:Johan

Scheldevallei Moerzeke-Kastel een parel aan de Schelde

Op 18 augustus 1997 tekende Peter Vande Putte de eerste aankoopakte voor een perceeltje van 38a en 47ca. Het was het prille begin van natuurgebied Scheldevallei Moerzeke-Kastel. Momenteel heeft Natuurpunt iets meer dan 50 ha in eigendom die worden beheerd door Natuurpunt Hamme.

|Tekst en foto’s: Frans Van Havermaet

De totale oppervlakte van het natuurgebied dat we hopen te realiseren op 2 à 3 generaties (het visiegebied) is 655 ha groot en is gelegen in de winterbedding of de alluviale vlakte van de Schelde. Door de Sigmawerken wordt een deel van ons visiegebied gerealiseerd door de Vlaamse overheid. Het gaat hier over ca 200 ha van ons visiegebied. Met de bijkomende 50 ha van Natuurpunt is bijna 40% van ons doel, het beheer van het volledige visiegebied, reeds bereikt. Er is wel nog een lange weg te gaan.

Inpoldering en luciferindustrie ...

Oude binnendijken liggen verspreid in het natuurgebied. Zij vertellen het verhaal van hoe de winterbedding werd ingepolderd onder impuls van de abdij van Hemiksem. Een verhaal dat ruim 900 jaar geleden begon en 400 jaar later werd voltooid.

Na de Eerste Wereldoorlog werden heel wat vochtige percelen beplant met populieren ten behoeve van de luciferindustrie. Deze populierenaanplantingen zijn sterk vertegenwoordigd in het natuurgebied waardoor het open karakter verdween. Ze herbergen een grote populatie reeën en heel wat houtsnippen overwinteren er. Als broedvogels noteren we buizerd, sperwer en havik. Jaarlijks broeden er nog enkele koppels wielewaal. Ook de bever vestigde zich een aantal jaren geleden in het gebied. Natuurpunt streeft er naar om deze monotone populierenaanplantingen om te vormen naar

rivierbegeleidende loofbossen met typische boomsoorten als zwarte els, es, iep, eik, veldesdoorn, ruwe berk, hazelaar en diverse wilgensoorten, aangevuld met bessendragende struiken zoals meidoorn, sleedoorn, zoete kers, Gelderse roos, lijsterbes, kardinaalsmuts, egelantier en hondsroos.

Tussen de populierenaanplantingen vinden we nog tal van weilanden en akkers terug. Aan de randen treffen we soms nog restanten van de vroegere plantenrijkdom die dit gebied typeerde. De rietkragen in en langs de beken rond deze akkers en weilanden, bieden broedgelegenheid aan o.a. kleine karekiet en blauwborst.

Verspreid in het natuurgebied liggen

tientallen wielen. Een wiel ontstaat tijdens een dijkdoorbraak. De kracht van het instromende water zorgt voor een diepe kuil achter de bres. Na het dichten van de bres blijft er een natuurlijke ronde vijver over. Het zijn stille getuigen van de pogingen die de rivier ondernam om haar verloren winterbedding terug te winnen. Naast een cultuurhistorische waarde hebben wielen een grote natuurwaarde en barsten ze van het leven. Stekelbaarzen, salamanders, kikkers, padden en in het water levende insecten voelen er zich thuis.

Knotbomen en graslanden

Enkele weilanden zijn nog omzoomd met knotbomen. Door schaalvergroting in de landbouw en door gebrek aan onderhoud verdwenen veel van deze kleine landschapselementen. Momenteel onderhoudt ons beheerteam een 180-tal knotbomen verspreid in ons natuurgebied. Steenuil, holenduif, kool- en pimpelmees zijn er vaste broedvogels. Maar ook wezel, hermelijn en steenmarter weten de holtes in de knotbomen te waarderen.

Akkers die we kunnen verwerven, zetten we om naar bloemrijke graslanden. Samen met eerder verworven weilanden krijgen ze een verschralingsbeheer. Dit houdt in dat we het gras maaien en afvoeren zonder de gronden terug te bemesten. Nadien zorgen runderen eventueel voor nabegrazing zodat de grasmat kort de winter ingaat. Hier broedt aan de rand van de aanpalende bossen sporadisch nog de zomertortel. Met wat geluk kan je hier een vos spotten tijdens een wandeling in de vroege of late uurtjes.

Her en der vinden we nog relicten van oude vlasrootputten. Het zijn herinneringen aan de lang vervlogen vlasteelt en de touwslagerijen die Hamme rijk was. Begin dit jaar konden we zo een verlande vlasrootput in ere herstellen.

Brede trekgrachten doorkruisen het natuurgebied en zorgen voor een snelle afvoer van regenwater naar de Gespoelde Put. Hier staat een krachtig pompgemaal dat het water in de Schelde pompt. Jammer genoeg zorgt die er voor dat het gebied verdroogt met alle negatieve gevolgen voor de typische fauna en flora. Om deze vergaande verdroging tegen te gaan, willen we in twee specifiek zones, die wij in beheer hebben, het proces omkeren. Door er voor te zorgen dat het regenwater in deze zones niet onmiddellijk wordt afgevoerd maar wordt vastgehouden in het gebied, hopen we deze verdroging op het terrein de komende jaren te kunnen tegengaan.

In het kader van de actualisatie van het Sigmaplan worden er ook gebieden aangelegd waar men buiten de Scheldedijken nieuwe slikken en schorren laat ontwikkelen. De spindotterbloem, met zijn donkergele bloemen, heeft zich aangepast aan de getijdenwerking en bloeit in het voorjaar op de schorren. Slikken en schorren fungeren eveneens als kraamkamer en opgroeigebied voor heel wat vissen en kreeftachtigen.

• Er zijn vijf wandelroutes uitgestippeld in ons natuurgebied. Je kan ze downloaden via natuurpunt.be/ scheldevallei-moerzeke-kastel.

• Je kan de verdere uitbreiding van dit natuurgebied ondersteunen door een gift op BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer vzw met als mededeling projectnummer 6207 Scheldevallei Moerzeke-Kastel. Voor giften vanaf €40 ontvang je een fiscaal attest.

• Wil je een geleide wandeling met gids in ons natuurgebied met je familie, met een klas, vereniging of een groep vrienden? Stuur dan een mailtje naar wandelgidsmoerzekekastel@natuurpunt.be.

HISTORISCHE VLASROOTPUT IN HAMME

Op dinsdag 17 november 2020 werd het slib geruimd in samenwerking met Regionaal Landschap ScheldeDurme. De vlasrootput werd door deze ingreep in zijn volle glorie hersteld. zie Natureluur+ nr 1 aprilmei-juni 2021.

Een beetje historiek en duiding is hier wel op zijn plaats.

Het is niet zeker dat in de vlasrootput enkel vlas werd geroot (gerot). Hennep (kemp) is ook een optie of beide producten werden in afwisselende orde gekweekt en verwerkt. Beide teelten hadden veel meststoffen nodig om snel en hoog te groeien. Vlas werd soms na de hennepteelt gezaaid, gevolgd door aardappelen/tarwe.

Dankzij zijn gunstige ligging aan de Schelde en de Durme kon Hamme gemakkelijk stadsbeer aanvoeren. Het water en het slib van de Durme en

De vlasrootput, gelegen in ons natuurgebied Scheldevallei Moerzeke-Kastel langsheen de Koning Albertdijk in Kastel, niet zo ver van de Grootbroekstraat, is altijd een geschikte locatie geweest voor heel wat vogels en waterdieren. Onze beheerploeg, onder leiding van Werner de Ferrerre, staat in voor het periodiek knotten van de omringende knotbomen. Door verlanding en verslibbing werd beslist dat dit klein landschapselement een opwaardering verdiende zodat het ecosysteem terug meer kansen zou krijgen.

Schelde waren daarenboven bijzonder geschikt voor het roten van vlas. Het in Hamme gerote vlas stond hoog aangeschreven. Om die reden brachten de vlashandelaars hun vlas van heinde en verre naar Hamme.

Eén feit is dat hennep vanaf de 16de en 17de eeuw enorm belangrijk was voor de streek van Dendermonde en zeker voor Hamme.

Hamme kon zich zelfs beroemen als één van de wereldspelers op het vlak van het maken van touwen, getuige de vele touwslagerijen (bv. Lelis Hamme en La Nouvelle Filature & Corderie de Hamme) die sommige ouderen onder ons nog gekend hebben.

Terwijl de productie van hennep en vlas samen in Hamme in 1805 ca 350 ha bedroeg, bleef er in 1950 ca 0,65 ha over. Hier speelde de concurrentie met buitenlandse, goedkopere vezels een cruciale rol.

| Tekst: George De Troyer & Werner de Ferrerre

Vlas

Het roten geschiedde niet enkel in de Durme en Schelde zelf maar ook in brede sloten/poelen. Eén ervan was onze vlasrootput waarvan er meerdere gekend zijn in de nabije omgeving. Het vlas werd in de sloten gelegd en met stro, slib en soms met takken van elzen bedekt. Door de aanwezigheid van looistoffen in het elzenhout kreeg het gerote vlas een blauwe kleur (vandaar de benaming ‘blauwroten’).

Het vlas werd uitgetrokken om de maximale vezellengte te bekomen (1 tot 1m20) en eerst gerepeld (zaadbol verwijderen) en dan geroot. Na het roten werden de vlasstengels gedroogd, gebroken (braken) om daarna te zwingelen (hout uit de vezel verwijderen) zodat de zachte vezel vrijkwam.

Na het zwingelen wordt gehekeld (onzuiverheden ontdoen) en gekamd tot een lange gladde bundel. De lange vlasvezels worden gekaard en gekamd om ze geschikt te maken voor het spinnen van fijne garens.

Het wapenschild van Hamme

Het vlasgaren wordt geweven tot doek en na bleking geeft dit het gebleekte linnen. De korte vezels, hede genaamd, worden ook gebruikt voor de productie van touw. Vlas werd in Hamme enkel geteeld en bewerkt om daarna verkocht te worden.

Hennep

Na het roten werd het hennep te drogen gelegd en kon pellen of braken van start gaan. Stengel na stengel werd vastgenomen, de onderkant tegen het wortelgestel afgebroken en de vezel van de stengel afgetrokken. De vezels werden zorgvuldig van de houterige stengel losgemaakt en van deze stengels maakte men solferstekken die dienst konden doen als fakkel.

Hennep heeft een lange, grove vezel (soms tot 3m) die goed bestand is tegen water waarbij de grove vezels werden verwerkt tot touw en de fijne tot zeil en keukendoek.

Het huidige wapenschild van Hamme is een combinatie van de wapenschilden van de vroegere autonome en nu gefuseerde gemeenten Hamme en Moerzeke.

Links zie je respectievelijk de hennep- en vlasstengel van het wapenschild van Hamme en rechts de zeven hermelijnstaarten van sabel (zwart) van Moerzeke. Dit toont aan dat vlas en hennep een belangrijke rol voor de streek hebben betekend.

Foto: Frans Van Havermaet

vrijwilliger in beeld

Danny Everaert

54 jaar - woont in Hamme - klarinetist bij de Marine van het Belgische leger - bestuurslid Natuurpunt Hammebijzonder veldwachter van het natuurgebied Scheldevallei Moerzeke-Kastel

Hoe ben je als vrijwilliger actief geworden bij Natuur punt?

Het was pas in 2017, tijdens een groepsreis in Peru, dat ik in contact kwam met een enthousiast lid van Natuurpunt. Bij te rugkomst werd ik dan ook meteen lid. Mijn eerste activiteit waar ik aan deelnam was een zwerfvuilopruimactie, waar ik die toffe bende leerde kennen. Dit smaakte naar meer en zo kwam ik in het beheerteam terecht. Toen men mij vroeg of ik de opleiding ‘Bijzondere Veldwachter’ wilde volgen, was ik snel overtuigd dat mij dit wel lag en waagde ik mijn kans.

Wat is jouw rol en functie als bijzondere veldwachter?

Officieel ben ik een – onbezoldigd - officier van de gerechtelijke politie die enkel bevoegdheid heeft op de gronden van Natuur punt in het natuurgebied Scheldevallei Moerzeke-Kastel. Ik kan optreden door processen-verbaal uit te schrijven maar ik bekijk mijn hoofdopdracht eerder positief en dit is vooral het sensibi liseren van de bezoekers van onze domeinen. Ik wil vooral met bezoekers praten en eventueel mensen aanspreken om hen op overtredingen te wijzen. Bij uitzondering en dan vooral bij seri euze inbreuken, vraag ik assistentie van de politie van Hamme. Maar ik ben op de eerste plaats vooral een natuurambassadeur.

Op welke realisatie/activiteit ben je fier?

Graag verwijs ik naar ons feest, in het kader van 20 jaar Natuurpunt, dat plaatsvond in de Meyerstreek. De voorbereiding begonnen midden in de coronacrisis. Maar met een gezamenlijke aanpak van vele vrijwilligers zorgden we er voor dat het een succes is geworden, voor ons en voor de bezoekers. Ben vooral fier op al die vrijwilligers die zich inzetten voor Natuurpunt en de natuur in het algemeen en dit in een vriendschappelijke sfeer.

Was er een bijzonder voorval dat je meemaakte tijdens je bijna eerste jaar als bijzondere veldwachter?

Ik heb tot nog toe enkel en alleen maar positieve ervaringen. Niets is zo tof als contact hebben met bezoekers in en rond ons natuurgebied. Een vriendelijke begroeting; mensen die de weg vragen; mensen die vragen naar mijn taak als bijzonder veldwachter. Je krijgt ook tips van wandelaars over waarnemingen, bv. over de oeverzwaluwen in het Sigmagebied De Bunt, over beversporen enz. Wel moet ik vissers er soms op wijzen dat vissen van op onze percelen niet mag. Ik verwijs ze dan naar plaatsen waar het wel mag.

Burgers en spinnen in SPIN-CITY

Doe mee aan het burgerwetenschappelijk spinnenonderzoek

Kunnen spinnen zich aanpassen aan het leven in de stad?

Hebben spinnen in de stad een lichtere kleur?

Zijn spinnen in de stad kleiner?

Maken stadsspinnen webben met kleinere mazen om zo kleinere prooien te vangen?

|Tekst: Bram Vanthournout

Dit zijn de vragen die we willen beantwoorden in het SPIN-CITY project!

Heb je ooit in de zomer rondgelopen in de stad?

Dan weet je dat het erg warm kan worden door het asfalt en het beton dat de warmte vasthoudt! Koel blijven in deze hitte is niet enkel een probleem voor mensen, maar ook voor dieren en zeker voor spinnen. Bovendien is dit slechts één van de uitdagingen waarmee ze worden geconfronteerd. De stad is een volledig nieuwe omgeving waar ze zich moeten kunnen aan aanpassen. Zo is er minder geschikt habitat om webben te bouwen en zijn er minder en kleinere prooien. Steden kunnen dus gezien worden als ‘levende laboratoria’ waar evolutie in realtime plaatsvindt. Biologen van UGent en burgerwetenschappers bestuderen de effecten van het leven in de stad op spinkleur, -grootte en webben.

Download de SpinnenSpotter app en neem foto’s van spinnen met het SpinnenSpotter kaartje. Kaartjes kan je bestellen op spinnenspotter@ UGent.be of via de redactieraad (redactie.lsdd@ gmail.com). Als je een spin in een web spot, kan je ook het web meten. Daarna kan je in de online tool de lengte en kleur van je spin berekenen! Het resultaat vind je terug op de data visualisatie kaart in de app!

Meer info op www.spinnenspotter.be.

Foto: Pieter Vantieghem

Het dubbelzijdige kaartje heeft de grootte van een bankkaart.

WILLY VAN INGELGEM, COMPAGNON DE ROUTE, IS NIET MEER

| Tekst: Marc Aerts

Willy stond mee aan de wieg van de natuurbeweging in onze regio. Vanuit het Leefmilieucomité ’t Molenhuis te Malderen was hij medeoprichter van onze afdeling Wielewaal ’s Heerenbosch. Zijn passie voor het behoud van het Lippelobos leidde midden jaren ’80 van vorige eeuw tot de klassering van het bos.

De jaarlijkse fietstocht op 21 juli, de zomerzoektochten, de kinderactiviteiten, de publicaties over natuurwandelingen in de streek, en de cartoons die hij tekende voor ons toenmalig tijdschrift, Willy was voortdurend aan het werk met één of ander project. ‘De natuur zei hij, heeft zijn charmes zei zij’ was de strip op de voorpagina van de allereerste editie. Creatief kunstenaar in woord en beeld, kalligraaf in zijn schrijven, geëngageerd man in de plaatselijke Wereldwinkel bij hem thuis, overtuigd KWB’er. Willy was sociaal vooruitstrevend en behoudsgezind in culturele waarden. Na de omvorming tot Natuurpunt bleef hij vooral actief bij afdeling Londerzeel. Hij overleed op vrijdag 6 augustus 2021 op de leeftijd van 79 jaar.

Een tuin vol vogels een hele winter lang

Het NAP* is terug

Binnenkort is het weer winter. Voor de ‘thuisblijvende’ vogels – de trekvogels zijn al vertrokken - is dit een moeilijke periode. Insecten verdwijnen, bessen zijn geplukt, het wordt kouder. En door die koude hebben zij meer energie nodig om hun lichaamstemperatuur op peil te houden. Energie die ze halen uit hun voedsel. Door de korte dagen hebben vogels weinig tijd om het schaarse voedsel te vinden.

Jij kan helpen door je tuin om te toveren tot een voedselpark. Door vogelvoer (vb pindanoten en zonnebloempitten) aan te bieden op een voederplank of door in je bomen mezenbollen en pindanetjes te hangen. Je tuin wordt een plezier om in te kijken, ook in de winter.

Het vogelvoer, de voederplanken en nestkastjes kan je aankopen op onze Natuurpuntstand tegen democratische prijzen.

Waar: Taverne De kleine Notelaar in Vlassenbroek

Wanneer: elke zondag vanaf 28 november 2021 tem zondag 30 januari 2022 van 14u tot 17u.

Mogelijke wijzigingen kun je vinden op onze FBpagina Natuurpunt ’s Heerenbosch. Heb je nog vragen? Stuur een mailtje naar natuur.sheerenbosch@gmail.com

*NAP= Nest Actie Plan

Workshop mezenbollen maken

Terwijl de ouders vogelvoer of een voedertafel kunnen kopen in de Kleine Notelaar, kunnen de kids leren om zelf voederbollen te maken. Ben je tussen 6 en 14 jaar, kom dan met je ouder(s) op zondag 5 december 2021 naar taverne De Kleine Notelaar en leer zelf vetbollen maken voor de vogels in je tuin.

Vetbollen maken duurt niet zo lang, maar ze hebben tijd nodig om af te koelen. Desnoods mag je ze later op de namiddag komen ophalen.

Wanneer: zondag 5 december 2021, 3 sessies:

• tussen 14u en 15u

• tussen 15u en 16u

• tussen 16u en 17u

Waar: Taverne “de Kleine Notelaar” in Vlassenbroek

Inschrijven voor 1 december: via e-mail naar mayademaegdt@gmail.com met vermelding van je voornaam, naam en leeftijd, maar ook van het uur dat je zal komen.

De activiteit is een samenwerking van Natuurpunt ‘s Heerenbosch en JNM ‘s Heerenbosch.

Terug naar de duisternis in het licht?

Staar jij ook regelmatig naar de sterren in de hemel? Wanneer genoot je zelf nog eens van een betoverende Melkweg dichtbij huis? Omdat lichtvervuiling onze sterrenhemel verdoezelt, zijn we bijna vergeten hoe mooi ze is. Duisternis draagt bij aan de beleving en kwaliteit van onze omgeving en doet je af en toe stil staan. Samen kunnen we ons inzetten voor het behoud van een beetje duisternis.

| Tekst: Robbert Schepers & Graziella De Ros

Verlichting heeft ons leven gemakkelijker gemaakt in het donker. Maar het heeft ook een keerzijde. In België is er nergens nog natuurlijke duisternis aanwezig, een record. 88 % van de oppervlakte van Europa ervaart ’s nachts lichtvervuiling en 60 % van de Europeanen kan de Melkweg niet langer zien. Nog even en we hebben enkel nog mediasterren.

Biologische klok in de war

De cyclus van licht en duisternis is sinds het ontstaan van de aarde één van de fundamenteelste ritmes op onze planeet. De meeste levensvormen vertrouwen op deze cyclus of zijn er van afhankelijk voor hun overleving. Het hoeft dus niet te verwonderen dat steeds meer studies aantonen dat nachtelijk kunstlicht een grote impact heeft op onze omgeving en zelfs op onze eigen gezondheid. Wetenschappers riepen recent nog op om kunstlicht te gaan beschouwen als gelijk welke andere vorm van vervuiling en ze vergeleken de reikwijdte van het probleem met klimaatverandering.

Lichtvervuiling wordt gezien als één van de belangrijke factoren achter de sterke achteruitgang

van de diversiteit en biomassa van insecten. Enerzijds worden veel insecten aangetrokken tot licht, waardoor ze uitgeput een nutteloze dood sterven en zich niet voortplanten. Anderzijds zijn heel wat nacht-actieve en nuttige diersoorten zoals vleermuizen en nachtvlinders lichtschuw en zien ze hun leefgebied alsmaar verder inkrimpen.

Insecten zijn een essentiële schakel in ons voedselweb: ze vormen in vele gevallen bulkvoer voor heel wat diersoorten (bijvoorbeeld vogels, vleermuizen en kleine zoogdieren) en zorgen voor bestuiving. Een achteruitgang van deze insectenpopulaties heeft zo een directe impact op de soorten die hiervan afhankelijk zijn voor hun voeding of voortplanting. Voor bestuiving alleen zou het verdwijnen van insecten wereldwijd al een maatschappelijke meerkost betekenen van 190 à 310 miljard euro per jaar!

Zelfs voor dag-actieve vogelsoorten zoals de koolmees, merel en andere vogelsoorten kan de nachtelijke verlichting van het leefgebied leiden tot veranderingen in bijvoorbeeld het bioritme en de hormoonhuishouding, met gevolgen voor hun voortplantingssucces.

Foto: Robbert Schepers

Foto: Robbert Schepers

Kunstlicht heeft ook een effect op planten. Bomen en struiken die continu in licht staan, komen vroeger in blad of houden langer hun blad, waardoor ze bv. gevoeliger worden voor vorstschade. De timing van bladzetting of bladval heeft ook verder in de voedselketen een effect op soorten die hiervan afhankelijk zijn.

Onderzoek toont verder aan dat de kans op bepaalde kankers en hart- en vaatziekten bij de mens kan stijgen door de blootstelling aan (hoofdzakelijk wit) kunstlicht. Kunstlicht heeft dus een duidelijke impact op onze omgeving en onszelf.

Cruciale omschakeling

De plannen van steden en gemeenten om hun openbare verlichting tegen 2030 om te schakelen naar led kunnen een cruciale rol spelen in het verminderen van lichtvervuiling, als de ecologische impact ervan de aandacht krijgt die ze verdient.

Nieuwe witte leds hebben namelijk een potentieel hogere impact door hun bredere lichtspectrum met een hoog aandeel blauw licht.

Zonder doordachte omschakeling en vermindering van het aantal lichtpunten dreigt de impact van lichtvervuiling tegen 2030 dus nog verder toe te nemen. Een van de mogelijke acties is nagaan waar en wanneer er nog verlichting nodig is. Op sommige plaatsen zal verlichting altijd nodig zijn, maar momenteel staan veel lampen te branden op landelijke plaatsen waar ’s nachts niemand gebruik van maakt. Studies tonen ook aan dat het doven van verlichting het meestal niet onveiliger maakt. Minder verlichten is niet enkel goed voor de omgeving, maar levert ook een flinke financiële besparing op.

Wat kan je zelf doen?

Ieder van ons kan zijn steentje bijdragen door lampen buiten enkel te laten branden indien

nodig, een warme kleur zoals oranje te gebruiken, afgeschermde armaturen te gebruiken en deze volledig neerwaarts te richten. Vermijd zeker (tuin)verlichting die (gedeeltelijk) omhoog schijnt. Licht dat omhoog schijnt is bovendien in strijd met de Vlaamse milieuwetgeving (meer info vind je via https://omgeving.vlaanderen.be/ beleid-lichthinder). En spreek je gemeente hier op aan.

Duisternis binnenkort een troef?

Naar analogie met ‘stiltegebieden’ bestaan er in onze buurlanden ook al ‘donkertegebieden’, waar het zalig genieten is van een prachtige sterrenhemel.

Onze eigen Scheldevallei is nog relatief donker in vergelijking met omliggende gebieden in Vlaanderen. Laten we de pracht van onze donkere sterrenhemel enkel voortbestaan in gedichten en liedjes of zou het lukken met iets minder lichtjes van de Schelde?

Licht kan het beste naar de gewenste zone gericht worden, zo kan overbodig licht vermeden worden (Bron: Departement Omgeving Vlaanderen)

Foto: Robbert Schepers

SEPTEMBER - DECEMBER

Vogelwerkgroep ‘s Heerenbosch - Uitstappen

Info + inschrijven: Geert Creylman • 0499 17 42 53 • geert.creylman@telenet.be

Meebrengen: picknick, verrekijker (eventueel telescoop), aangepaste kledij en schoeisel.

Zaterdag 23/10, Hoge Venen - Fagne de la Poleur en Fagnes des deux-Séries

Vertrek 7u Administratief Centrum Lebbeke, Flor Hofmanslaan 1, Lebbeke.

Zaterdag 20/11, Kalmthoutse heide - o.a. gebied Biezenkuilen

Vertrek 7u30 Administratief Centrum Lebbeke, Flor Hofmanslaan 1, Lebbeke.

Zondag 19/12, Uitkerkse Polder - Blankenberge

Vertrek 7u Administratief Centrum Lebbeke, Flor Hofmanslaan 1, Lebbeke.

Vogeltellingen

Buggenhoutbos

3/10, 7/11, 5/12 om 8u

Parking ANB, Kasteelstraat Buggenhout Info: Eddy De Pauw • 0476 82 24 49

Vlassenbroek

31/10 om 7u30, 28/11, 26/12 om 8.30u

Kerkje Vlassenbroek

Geert Aerts • 0468 48 66 74

Wieze

16/10, 13/11, 18/12 om 14u

Wiezebrug kant Wieze, Sasbaan 2, Herdersem

Luc Bruggeman • 0475 86 87 28

www.horta.org

HORTA DE KINDER

BUGGENHOUT

Uw partner voor tuin en dier

Stenenmolenstraat 9

9255 Buggenhout - Opdorp

Tel 052/33 20 73 - Fax 052/34 10 45

destenenmolen@skynet.be

09.10

Buggenhout

Paddenstoelenwandeling voor kinderen

Met spiegeltje en loep op zoek naar paddenstoelen

Info + inschrijven: saerens_yvette@hotmail.com

Zaterdag 09 oktober, 14u – 16u30 Aan infobord parking ANB

Buggenhoutbos, Kasteelstraat 189

17.10

Hamme

Dag van de trage weg Officiële opening nieuwe trage wegen in Nieuwbroek en voorstelling trage wegenkaart Hamme!

Info: 0499 73 35 14

Zondag 17 oktober, 10u Hamme

13.11

Hamme

Watervogeltelling

Lippenbroek

Laagdrempelige inventarisatie. Rolstoeltoegankelijk, gewone wandelschoenen volstaan

Info: Frans Van Havermaet

Zaterdag 13 november, 9u15-12u

Veer Driegoten

Driegoten 95, Hamme

10.10

Buggenhout

Paddenstoelenwandelingen

2 wandelingen specifiek over paddenstoelen, de 3e met aandacht voor bosbeheer, klimaatverandering en de impact op Buggenhoutbos

Info: gustaaf.vangucht@telenet.be

Zondag 10 oktober, 14u – 16u30 Parking ANB Kasteelstraat, Buggenhoutbos

24.10

Hamme

Dijk en broekwandeling

Gids: Koen De Budt Gewone wandelschoenen volstaan

I.s.m. Grenzeloze Schelde

Info: 0474 91 24 99

Zondag 24 oktober, 9u-12u

Infopunt Sigmaplan Durmevallei Driegoten 87, 9220 Hamme

20.11

Hamme

Kaasavond 18€ /persoon (10€ /kind) te storten op: BE96 7370 2342 3422

Info: 0499 73 35 14

Zaterdag 20 november, 18u30-23u

Zaal Durmedroom

Kaaiplein 28, 9220 Hamme

16.10

Hamme

Watervogeltelling

Lippenbroek

Laagdrempelige inventarisatie. Rolstoeltoegankelijk, gewone wandelschoenen volstaan

Info: Frans Van Havermaet

Zaterdag 16 oktober, 9u15-12u

Veer Driegoten

Driegoten 95, Hamme

31.10

Hamme

Wandeling: Bos voor iedereen

Gids: Koen De Budt

Gewone wandelschoenen volstaan

Info: 0474 91 24 99

Zondag 31 oktober, 14u-16u Gespoelde Put (op het einde van de Grootbroekstraat, 9220 Hamme)

27.11

Hamme

Plant-dag van de Natuur Beplanting perceel in ons natuurgebied.

Meebrengen: aangepaste werkkledij en schoeisel.

Info: 0456 22 01 59

Zaterdag 27 november, 10u-14u

Meyerstreek, 9220 Hamme

Foto: Patrick Van Weyenbergh

28.11

Hamme

Gezinswandeling Wal-Zwijn-Groot Schoor

Thema: Vogels / Rolstoeltoegankelijk, gewone wandelschoenen volstaan

Gids: Frans Van Havermaet

Info: 0499 73 35 14

Zondag 28 november, 13u30-16u30

Vissershof, Stuyfbergen 6

9220 Hamme (Kastel)

12.12

Hamme

Sigmawandeling Wal-Zwijn

Gids: Koen De Budt

Meebrengen: Gewone

wandelschoenen volstaan

Info: 0474 91 24 99

Zondag 12 december, 9u-12u

Vissershof, Stuyfbergen 6, Hamme (Kastel)

Wil je deelnemen aan een activiteit, schrijf je dan in via de agenda op: www.natuurpunt.be/agenda

04.12

Hamme

Zwerfvuil opruimactie

Meebrengen: aangepaste kledij en werkhandschoenen.

Info: Werner de Ferrerre, 0499 73 35 14

Zaterdag 4 december, 9u-12u30

Parking ‘t Jachthuis

Bootdijkstraat 88, 9220 Hamme

18.12

Hamme

Watervogeltelling Lippenbroek

Laagdrempelige inventarisatie. Rolstoeltoegankelijk, gewone wandelschoenen volstaan

Info: Frans Van Havermaet

Zaterdag 18 december, 9u15-12u

Veer Driegoten

Driegoten 95, Hamme

05.12

Vlassenbroek

Workshop: Mezebollen maken

In samenwerking met: JNM, Inschrijven voor 1 december: via e-mail naar mayademaegdt@gmail. com

Zondag 5 december, 14u-16u Taverne De Kleine Notelaar Vlassenbroek

SAVE THE DATE

Dendermonde

Algemene Ledenvergadering NP ‘s Heerenbosch

Inschrijven via: natuur.sheerenbosch@gmail.com

Vrijdag 4 februari, 19u-22u

Zaal Sestich

Dendermonde

NAP - NestActiePlan

verkoop van nestkasten en vogelvoer elke zondag van 14u tot 17uvan november tot januari

In de Kleine Notelaar in Vlassenbroek

Foto:

Foto: Robin Bosteels

BEHEERWERKEN

Voor meer en betere natuur

09.10

Buggenhout

Snoeien Meerschbos

Perceelrand snoeien en beperkt wandelpad vrijmaken.

Contact: Karel Albrecht karel.albrecht62@gmail.com

Zaterdag 9 oktober, 9u-12u

Sluis (zijstraat Vitsstraat, Opdorp)

13.11

Hamme

Beheerwerkdag

Scheldevallei Moerzeke-Kastel

Maaien van riet.

Contact: Werner de Ferrerre

Info: 0456 22 01 59

Zaterdag 13 november, 8u45-12u30

Kerk Moerzeke, Dorp 1, 9220 Hamme (Moerzeke)

11.12

Buggenhout

Snoeien Schriekbos

Perceelrand snoeien en beperkt wandelpad vrijmaken.

Contact: Karel Albrecht karel.albrecht62@gmail.com

Zaterdag 11 december, 9u-12u Schriekstraat (ingang via Provinciale baan, Buggenhout)

06.11

Schoonaarde

Beheerwerkdag

Porre- en Paddebeek Knotten wilgen.

Contact: Andries Achten andries8en@hotmail.com

Zaterdag 6 november, 9u-16u Parking restaurant Koeketine, Opstalstraat 45, 9200 Schoonaarde

04.12

Schoonaarde

Beheerwerkdag

Porre- en Paddebeek Hakhoutbeheer.

Contact: Andries Achten andries8en@hotmail.com

Zaterdag 4 december, 9u-16u

Parking restaurant Koeketine, Opstalstraat 45, 9200 Schoonaarde

11.12

Appels

Beheerwerkdag Sint-Onolfspolder

Knotten wilgen.

Contact: Bart Dierickx bartdierickx@skynet.be

Zaterdag 11 december, 9u-16u Nieuwe Tijsluis (kant Appels)

Heb je zin om de handen uit de mouwen te steken en meteen ook iets nuttigs te doen in de frisse buitenlucht? Kom dan zeker eens naar één van de vele beheerdagen!

Je kan komen helpen maaien, knotten, jonge aanplanten vrijstellen, wilgentenen verwijderen, riet afzetten en nog veel meer... Steeds in tof gezelschap en met het goede doel voor ogen: meer en betere natuur!

Niet vergeten: werkhandschoenen en aangepaste kledij.

13.11

Buggenhout

Snoeien Doorslaer

Snoeien, maaien, jonge bomen vrijstellen.

Contact: Jef Dierickx dierickx.lambrecht@gmail.com

Zaterdag 13 november, 9u-12u

Kalkenstraat 154 B Buggenhout

11.12

Hamme

Beheerwerkdag

Scheldevallei Moerzeke-Kastel

Maaien van riet.

Contact: Werner de Ferrerre

Info: 0456 22 01 59

Zaterdag 11 december, 8u45-12u30

Kerk Moerzeke, Dorp 1, 9220 Hamme (Moerzeke)

19.12

Grembergen

Beheerwerkdag

Groot Schoor

Maaien van riet.

Contact: Tarcy Verstraeten tarcy.verstraeten@gmail.com

Zondag 19 december, 9u30-16u

Zijdijk 1, 9200 Grembergen

WhatsApp beheerwerken

Blijf op de hoogte via de WhatsApp groep voor beheerwerken.

bartdierickx@skynet.be (Dendermonde) dirk_tas@skynet.be (Lebbeke).

Herfst en paddenstoelen in Buggenhoutbos

zaterdag 9 oktober 2021

PADDENSTOELENWANDELING VOOR

KINDEREN

Wonen er kabouters in het bos en is hun huisje een paddenstoel? Maken en eten zij soep van deze vreemde dingen? 1001 vragen en raadsels, kom het allemaal te weten tijdens onze paddenstoelenwandeling in Buggenhoutbos.

Tip: breng een spiegeltje en loep mee om de paddenstoelen goed te bekijken. Tot in het bos!

Bijeenkomst: 14.00 u aan het infobord parking

ANB, Kasteelstraat 189 | tot 16.30 u.

Gids: Yvette Saerens

van september tot november

GEGIDSTE SCHOOLWANDELINGEN

Onze gidsen staan klaar om jullie met de ganse klas door onze bossen en natuurgebieden in onze regio te leiden en jullie de geheimen en het belang van het bos, de bomen en hun bewoners te verklappen. Achter elk bladje, takje, steentje en besje is er iets leuks te ontdekken en te leren. In een bos of natuurgebied vallen veel verhalen en avonturen te beleven. Kom ze vlug ontdekken en maak een afspraak.

Info: Yvette Saerens 0479 302 477 saerens_ yvette@hotmail.com

zondag 10 oktober 2021

HERFST- en PADDENSTOELENWANDELINGEN

Er is een keuze uit drie verschillende wandelingen. Twee wandelingen gaan specifiek over paddenstoelen, de derde gids heeft aandacht voor het bosbeheer, de klimaatverandering en de mogelijke impact ervan op het Buggenhoutbos met eveneens aandacht voor de aanwezige paddenstoelen. Ter info: plukken mag hier niet! Goede stapschoenen gewenst, zeker bij regenweer.

Bijeenkomst: 14.00 u aan het infobord parking ANB, Kasteelstraat 189 | tot 16.30 u.

Gidsen: Yvette Saerens, Gustaaf Van Gucht, Luc Verhelst

Info: gustaaf.vangucht@telenet.be

Foto: Annelies

D’Hollander

NIEUWE TOEGANG TOT BUGGENHOUTBOS

|Tekst: Gustaaf Van gucht

Na bijna 90 jaar werd het boshuis recent gesloopt om plaats te maken voor een ‘windschuur’ als bergplaats voor het materieel van het ANB bosbeheer.

Oorspronkelijk werd het boshuis gebouwd als een buitengoed en jachthuis in de periode dat het Buggenhoutbos privaat bezit was. De Belgische Staat kocht in 1936 het grootste deel (142 ha) van Buggenhoutbos (*) Zo kwam het boshuis in beheer bij het bestuur van ‘Waters en Bossen’. Tussen 1936 en 2012 woonden er opeenvolgend drie boswachters.

In 2020 werd geopteerd om het gebouw te slopen, mede omwille van de té hoge geraamde renovatiekosten. Om vooral het grotere materiaal van het bosbeheer te concentreren, werd bij de bestaande werkplaats van de bosarbeiders een nieuwe bergplaats gecreëerd. Er werd gekozen voor een windschuur: passend geïntegreerd in de bosomgeving.

Met de sloop van het boshuis vormt de bestaande roodbruine beukendreef een nieuwe toegang tot het noordelijk bosgedeelte. De ingang ligt tegenover de gemeenteparking waardoor de bosparking aan de boskapel wat ontlast wordt en de bosbezoekers zich meer kunnen spreiden.

(*) In 1936 was Buggenhoutbos een tiental jaar eigendom van Felix Clercx, een houthandelaar uit Helmond (Nl). Hij stelde zijn bos openbaar te koop en enkele particulieren verwierven een perceeltje, wat de versnippering en bebouwing deed toenemen.

Door de aankoop van het bos door de overheid werd meteen een punt gezet achter de verdere teloorgang van het bos. Later werden nog enkele bospercelen aangekocht wat de totale oppervlakte op 148 hectare bracht. Met de aankoop van 50 ha landbouwgrond in 2003 is de oppervlakte van het huidige Buggenhoutbos, exclusief private bosjes, ongeveer 200 ha groot. In 2023 wordt de resterende 11 ha landbouwgrond bebost.

Foto (prentkaart) van omstreeks 1950 van het inmiddels gesloopte boshuis in Buggenhoutbos. Bemerk in de daknok het brandklokje dat een nieuwe plaats krijgt aan de windschuur

DARK KNIGHTS VLEERMUIZEN

Je zag ze vermoedelijk wel al eens voorbij flitsen in je tuin of in de straat. Op zoek naar die lekkere mug of mot. We nemen je hier graag mee in de donkere, onbekende wereld van onze enige vliegende zoogdieren en onmisbare natuurlijke insectenverdelgers: vleermuizen!

Onbekend is onbemind

Vleermuizen hebben iets mysterieus en worden meestal geassocieerd met vampieren en duivels. Nochtans zijn er streken, zoals in China, waar ze als geluksbrengers gezien worden (dat klinkt in deze tijden misschien een beetje ironisch). Ondanks alle verhalen zijn vleermuizen zachtaardige insecteneters die heel nuttig zijn. Eén vleermuis eet per nacht tot haar halve gewicht aan insecten, dat zijn soms duizenden insecten per nacht! Zo helpen vleermuizen ons om schadelijke insecten (bv. de malariamug) in toom te houden. Ze zijn dus onze bondgenoten tegen gevaarlijke ziektes. Als men je ooit vertelde dat ze ’s nachts in je haren vliegen, dan was dat een smoesje om je voor het donker thuis te krijgen.

Inheemse vleermuizen

In België komen zo’n 21 vleermuissoorten voor. De meest algemene is de gewone dwergvleermuis. Dat zijn die kleintjes die je vermoedelijk al eens in je tuin zag vliegen. Dit is één van de kleinste zoogdieren, met amper het gewicht van een suikerklontje (5g). Andere soorten die in onze regio regelmatig voorkomen zijn de laatvlieger (een van onze grootste soorten), gewone grootoorvleermuis, baardvleermuis en watervleermuis.

Winterslaap

Omdat er in de winter bijna geen insecten -en dus geen eten- voorhanden zijn doen vleermuizen een winterslaap. Daarvoor zoeken ze donkere, vochtige en vorstvrije plaatsen op zoals grotten, forten, bunkers en ijskelders. Sommige soorten overwinteren ook gewoon in gebouwen of holle bomen.

Kraamkolonies

Vanaf het voorjaar tot de late zomer zoeken ze hun zomerverblijfplaatsen op. Verschillende soorten

| Tekst: Robbert Schepers & Marc Aerts - Foto’s: Robin Bosteels

leven in holtes of onder schors van (dode) bomen, anderen leven dan weer op zolders van gebouwen of in spouwmuren. Zo is bijvoorbeeld vastgesteld dat op meer dan 80% van de Vlaamse kerkzolders vleermuiskolonies leven. Hier leven vleermuizen dikwijls in kraamkolonies. Dat zijn groepen van vrouwtjes samen met hun jongen. Mannetjes leven apart en hangen rond in de omgeving. Van social distancing gesproken!

Ambassadeurs voor een duister en (bio)divers landschap

Om zich te verplaatsen tussen hun zomer-, winterverblijfplaatsen en jachtgebieden gebruiken vleermuizen elementen in het landschap zoals bomenrijen, houtkanten en bosjes. Omdat zo goed als alle vleermuizen lichtschuw zijn dienen deze verbindingen ook donker te zijn. Eén lamp op een vliegroute kan er al voor zorgen dat deze niet meer gebruikt wordt. Ook verlichting aan hun verblijfplaatsen kan ertoe leiden dat vleermuizen deze verlaten. Ze zijn speciaal aangepast aan dit nachtelijke leven via een vernuftig systeem dat men ‘echolocatie’ noemt. Daarbij zenden ze ultrasone geluiden uit en door de weerkaatsing van die geluidsgolven kunnen ze zich een beeld vormen van hun omgeving. Met een speciale ‘batdetector’ kan je die ultrasone geluiden hoorbaar maken voor de mens.

Samen vleermuizen beschermen

Heel wat organisaties en vrijwilligers zetten zich in onze regio in voor de bescherming van vleermuizen. Zo werken Natuurpunt, het Regionaal Landschap Schelde-Durme, gemeenten en andere partners aan het behoud en herstel van vleermuisverblijfplaatsen.

In Dendermonde werden zo al enkele bunkers van de vestinggordel gerenoveerd en ingericht voor vleermuizen. In de kerken van Schoonaarde en Mespelare werden speciale openingen aangebracht voor de aanwezige vleermuispopulaties.

In Hamme werden door vrijwilligers al heel wat speciale waarnemingen gedaan. Joris Everaert vond langs de Schelde en Durme al zeer zeldzame soorten zoals de mopsvleermuis, waarvan men dacht dat ze uitgestorven was in België. Eenmaal werd zelfs een grote rosse vleermuis waargenomen. Dit is de grootste Europese soort en de enige ter wereld die zelfs kleine vogels eet!

Wil je zelf vleermuizen helpen?

Richt dan jouw tuin zo natuurlijk mogelijk in met veel bloemen, bomen en een waterpartij zodat er veel insecten kunnen leven. Vermijd het gebruik van buitenverlichting of richt deze altijd volledig naar beneden en doof ze ’s nachts.

Meer informatie vind je via ecopedia.be/pagina/soortbeheer > vleermuizen.

In Buggenhout werd in 2017-2018 een grote ijskelder gerenoveerd en ingericht voor vleermuizen. Op de kerk van Opdorp woont een kolonie laatvliegers. Marc Aerts herinnert zich reeds van de jaren ’70 het uitvliegen van deze grote soort. Tijdens de jaarlijkse tellingen schommelt het aantal vleermuizen tussen 26 en 70. Vanaf 2021 kaderen deze tellingen in het project ‘meetnet zolderbewonende vleermuizen’. Een eerste telling vindt plaats in juni, de tweede eind juli. Op 20 juli was het mooi om zien hoe de 17 jongen wat vertwijfelend rondom het kerkgebouw bleven rondzwerven om nadien het landschap in de omgeving te gaan verkennen.

Tel je graag mee in 2022, geef dan een seintje via marc.aerts1@skynet.be.

DE HOUTSNIP IN ONZE NATUURGEBIEDEN

Houtsnippen zijn echte bosvogels die een groot deel van hun leven doorbrengen op de bosbodem. Geholpen door hun uitstekende schutkleur drukken ze zich bij verstoring of een naderend roofdier plat op de grond en houden zich stil. Pas als men te dicht nadert vliegen ze op. Het is altijd weer een aangename verrassing wanneer men een houtsnip opstoot en een glimp van die mysterieuze vogel kan waarnemen.

|Tekst: Dirk Tas, Frans Van Havermaet

Doordat de ogen van de houtsnip helemaal aan de zijkant van hun kop staan hoeven ze hun kop niet te draaien om de volledige omgeving in de gaten te houden. Ze hebben dan ook een gezichtsveld van 360 graden! Nadeel is wel dat het gezichtsveld van beide ogen elkaar heel weinig overlappen waardoor ze een beperkt dieptezicht hebben. Dit speelt hen parten als ze op trek zijn en daardoor vaak als raamslachtoffer dood worden teruggevonden.

Houtsnippen in de Scheldevallei Moerzeke-Kastel

Ieder jaar overwinteren er enkele houtsnippen in ons natuurgebied Scheldevallei Moerzeke-Kastel. Met hun lange snavel zoeken ze naar wormen en andere diertjes in de zachte vochtige bodems. Maar begin dit jaar werden heel wat houtsnippen door hevige sneeuw en vorst bij onze noorderburen gedwongen om uit te wijken naar gebieden met minder barre omstandigheden. Hierdoor weken heel wat houtsnippen uit naar Vlaanderen. Dit resulteerde dan ook in heel wat meer waarnemingen van deze ‘heimelijke’ bosvogel in onze natuurgebieden. Dankzij cameravallen, die begin februari stonden opgesteld om zoogdieren te inventariseren in ons natuurgebied, konden we enkele mooie opnames maken van voedselzoekende houtsnippen. Je kan vijf filmpjes

bezichtigen op YouTube onder Frans Van Havermaet.

Houtsnippen in Beneden-Dender

Ook in de natte valleibosjes in de Wiestermeersch en in Hannaerden (Wieze) is de houtsnip iedere winter als trekvogel aanwezig. Voornamelijk tijdens zachtere winters kan je er wel tot twintig van deze steltlopers aantreffen. Ze foerageren er graag in bosjes die voldoende dekking bieden met bijvoorbeeld dichte braamstruwelen. ’s Avonds verlaten ze hun dekking en landen ze in kleine groepjes van 3 à 4 op een malse weide. Daar gaan ze met hun lange snavels op zoek naar regenwormen en insecten. Een dun laagje sneeuw schrikt de houtsnip niet af maar als de bodem keihard bevroren is, kan hij zuidelijker gelegen gebieden opzoeken.

Foto: Wesley Poelman

Foto: Tibbout Van de Walle

Jacht en tradities

In bijzonder geschikte gebieden in Vlaanderen zoals de Vallei van de Zwarte Beek komt de houtsnip zowel als broedvogel dan als trekvogel voor. Hij mag in Vlaanderen en Nederland niet bejaagd worden en geniet hier wettelijke bescherming, wat een prima zaak is. Echter, zodra hij de grens met Frankrijk oversteekt, wordt hij vogelvrij. Bij onze zuiderburen is de houtsnip een iconische jachtsoort die er sedert mensenheugenis bejaagd wordt en er als een ware lekkernij beschouwd wordt. Getuige zijn / haar naam “la reine des gibiers” of “de koningin van het wild” die jagers in Frankrijk aan de houtsnip geven. De Franse auteur Guy de Maupassant geeft in zijn 19de eeuwse novelle “Contes de la Bécasse”, waarin jagers hun “heldhaftige“ jachtverhalen vertellen, de houtsnip een prominente plaats. Ook in Wallonië mag de houtsnip bejaagd worden tijdens het jachtseizoen.

Predatoren

De houtsnip broedt op de grond en zoekt daar ook zijn voedsel. Dat maakt dat in onze gebieden vos en marterachtigen z’n belangrijkste predatoren zijn (en dus ook van zijn kuikens). Hebben het ook op de houtsnip gemunt: oehoe, havik en zelfs slechtvalk. Deze laatste jaagt ook nog bij schemering wanneer houtsnippen zich graag vliegend verplaatsen. Ook rond hel verlichte monumenten zoals grote kerken die een nestplaats hebben voor slechtvalk durft die, zelf als het donker is, jagen op overtrekkende houtsnippen. Het gebeurt vaak dat bij controle van nestbakken van slechtvalken er restanten van houtsnip aangetroffen worden.

Gezien zijn voldoende grote populatie op Europees niveau is de houtsnip niet meteen bedreigd. Verdroging van bossen is echter een belangrijke bedreiging voor zijn broedgebieden. Inzetten op natuurlijk bosbeheer is dus aan de orde. En dat doen we met Natuurpunt!

Vogeltrek nog niet alle geheimen zijn ontsluierd

Vogeltrek blijft een van de meest fascinerende gebeurtenissen in de natuur. Meer dan 2500 jaar geleden berichtte de Griekse dichter Homerus in zijn ‘Ilias’ al over de spectaculaire kraanvogeltrek langs de westkust van Klein-Azië en beschreef hij “de kreten van de kraanvogels die wegvliegen voordat de winter zijn intrede doet”. We verstrekken info over dit verschijnsel aan de hand van vragen: wie zijn ze, hoe doen ze het en waarom, wat drijft hen?

|Tekst: Luc Bruggeman

Welke vogels trekken?

Heel veel vogelsoorten trekken. Feitelijk zouden we de vraag moeten stellen welke vogels niet trekken. Dat zijn de standvogels. Bij ons zijn dat bijvoorbeeld de huismus, zwarte kraai of ekster, alleseters die ook in de winter aan de bak komen. Van sommige vogels zoals de roodborst die hier het ganse jaar aanwezig is, wordt dikwijls gedacht dat het een echte standvogel is terwijl velen in de winter zuidwaarts wegtrekken en vervangen worden door Scandinavische roodborsten die naar hier komen. Andere soorten zoals de witte kwikstaart zitten op de wip. Een deel blijft (vermijden van lastige trek en hopen op een milde winter), anderen trekken weg. Enkel in het regenwoud zijn er weinig trekkers.

Sommige vogels trekken maar enkele honderden km zoals onze vinken. De meeste vogels die in Europa broeden en vooral de insecteneters zijn lange-afstandstrekkers met Afrika als winterbestemming. Het Middellandse Zeegebied komt op de 2de plaats. Naast de klassieke noordzuid trek bestaan specifieke trekbewegingen zoals de rui-, slaaptrek en verticale trek.

Wanneer trekken vogels?

Vogels hebben 2 ingebouwde klokken: een jaarritme- en een dagritmeklok. Hun hormonale activiteit wordt hierdoor bepaald en de trekdrang is hieraan gekoppeld. Wanneer vogels hormonaal klaar zijn om te vertrekken kan het weer een belangrijke rol spelen. Elke vogelsoort heeft zijn eigen trekperiode. Zij die in het voorjaar laat toekomen (mei) zoals bv. de wespendief vertrekken meestal vroeg in het najaar. Velen trekken overdag en vertrekken vaak voor zonsopgang. Maar we hebben ook heel wat nachttrekkers, zeker bij de kleine zangvogels zoals vliegenvangers, karekieten, tuinfluiters, fitissen…

Welke voorbereiding is nodig?

Niet enkel de timing is belangrijk, de vogels moeten ook voldoende reserves aanleggen. Net voor de trek storten soorten zoals zwartkoppen, roodstaarten, grasmussen e.d. zich op struiken met bessen. In die vruchten zitten veel suikers. De vogels zetten die om in vetten. Ook waadvogels die soms fenomenale afstanden afleggen starten met een enorm vetpercentage. Bij rosse grutto’s die van Alaska naar Nieuw-Zeeland

In 2007 vestigde rosse grutto

‘E7’ een trekvogelrecord met een non-stop vlucht van liefst 11.500 km.

rosse grutto

Foto: Wesley Poelman

Foto: Tibbout Van de Walle

trekken bleek dat op te lopen tot 55%, de hoogste waarde ooit gemeten. Lever, maag en darm zijn dan heel sterk gereduceerd. Het hart wordt groter om het vettere bloed rond te kunnen pompen. In 2007 vestigde rosse grutto ‘E7’ een trekvogelrecord met een non-stop vlucht van liefst 11.500 km.

Wie is de kampioen onder de trekvogels?

De noordse stern broedt aan de rand van de Noordelijke IJszee. Na het broeden trekken ze helemaal naar het zuiden tot Antarctica, 20.000 km ver. Na de terugreis is dat 40.000 km, m.a.w. een toertje rond de aarde!

Hun 3-delige kompas-oriëntatie laat trekvogels dus toe de vliegrichting te bepalen. Maar hoe verklaren we dat duiven naar een bepaald doel kunnen vliegen of vogels die honderden km uit koers zijn geslagen hun route kunnen aanpassen? Om dergelijke prestaties te kunnen leveren hebben vogels een navigatievermogen nodig. M.a.w. het vermogen om te weten waar ze zich bevinden op de wereld, en meer bijzonder waar ze zich bevinden t.o.v. hun bestemming. Of nog anders gezegd een vogel-GPS die deze doelgerichte oriëntatie mogelijk maakt. Dat zou geen aangeboren eigenschap zijn. Vooral oudere vogels hebben blijkbaar een verfijnder navigatiesysteem dat hen vertelt dat ze uit koers zijn en hen in staat stelt deze bij te stellen. Hoe deze GPS functioneert hebben onderzoekers nog niet kunnen ontrafelen. Ten slotte navigeren vogels ook op basis van geluids-, geur- en visuele oriëntatie. Iedere plek op aarde zou zijn eigen typische klank hebben. Bij lokale navigatie richten vogels zich eerder op geurstoffen en landschappelijke herkenningspunten zoals rivieren, kanalen, wegen.

Hoe oriënteren vogels zich?

Hoe oriënteert een jonge koekoek zich die zijn biologische ouders nooit heeft gezien (want opgegroeid in een ‘pleeggezin’ van bv. kleine karekiet) om in zijn eentje het juiste overwinteringsgebied van de koekoeken in Afrika te vinden? Blijkbaar liggen de trekrichting en trekduur genetisch vast, het zijn aangeboren eigenschappen. Vogels hebben een biologisch kompas dat hen in staat stelt zich te oriënteren op basis van de zon, sterrenhemel en het aardmagnetisch veld. Overdag gebruiken ze meestal de zon om zich te oriënteren, ook al hebben ze geen horloge. Ze hebben wel een ingebouwde klok, een zonnekompas. Daarnaast hebben ze ook een sterrenkompas. Ze oriënteren zich op meerdere sterrenbeelden om het rotatiecentrum van de sterrenhemel en zo de noord- of zuidrichting te bepalen. Ten slotte hebben ze ook een magnetisch kompas, niet zoals wij dat kennen op basis van magnetische declinatie maar op basis van de inclinatie (verticale hoek) tussen het aardmagnetisch veld en het aardoppervlak. Tot voor kort dachten wetenschappers dat vogels het magnetisch veld van de aarde konden voelen, maar recent onderzoek doet besluiten dat zij het wellicht kunnen zien als een transparante film bovenop het landschap.

Door een steeds slimmere zendertechnologie hebben biologen al veel geheimen van de vogeltrek ontrafeld maar het mysterie is niet volledig ontsluierd.

Hoe vliegen trekvogels?

De meeste vogels vliegen samen in losse groepen, soms in V-formatie die een serieuze energiebesparing oplevert (achter de vleugelpunt zijn er opwaartse stromingen waar een andere vogel in de onmiddellijke buurt van profiteert). Bij een groep van 25 rietganzen is dat bv. een besparing van 12%. De meeste soorten vliegen lager dan 500 m maar hun hoogte varieert in functie van de optimale luchtlaag: bij tegenwind laag, bij rugwind hoog. Grote vogels schroeven vaak omhoog in een thermiekbel en glijden dan in de goede richting weg.

Waar is een trekvogel thuis?

Bij sommige mensen is dat eenvoudig. Mijn thuis is waar mijn … staat. Bij vogels wordt vaak aangenomen dat hun broedgebied hun thuisgebied is en dat ze in de herfst migreren naar hun winterverblijf. Maar misschien hebben vogels 1 groot leefgebied waarin ze jaarlijks rondzwerven en zijn ‘onze’ trekvogels eigenlijk soorten die in het zuiden thuishoren en even van het rijke voedselaanbod van de noordelijke zomer komen profiteren om hier te broeden?

grote stern

Foto: Tiboout Van de Walle

Voelspriet Het verborgen insectenleven...

...in natuurgebied Moerzeke-Kastel

Op zondag 18 juli trokken we er met insectenwerkgroep Voelspriet op uit in het Grootbroek te Moerzeke. Met schepnetten in aanslag gingen we er op zoek naar insecten in en rond het water.

|Tekst: Floris Vanderhaeghe

Omdat we tegenwoordig jammer genoeg rekening moeten houden met besmettelijke ziektes bij amfibieën (schimmel en virus) werden alle netten op voorhand grondig ontsmet en gebruikten we per vijver een ander net.

We bezochten diverse biotopen waaronder vijvers, beken en poeltjes. Veel van deze waterpartijen zijn rijk aan vis (al dan niet uitgezet) wat het voor insecten moeilijk maakt. Veel vissoorten zijn immers dol op waterinsecten en hun larven.

In een beek in de omgeving van de Meyerstreek vonden we een larve van een gegroefde haarwaterroofkever. Deze vrij algemene waterkever wordt zo genoemd omdat het vrouwtje 4 brede en kortbehaarde lengtegroeven heeft op haar dekschilden. De kever vinden we vooral in stilstaand water waar hij leeft van kleine waterdiertjes. Om zich van poel naar poel te begeven maakt hij gebruik van zijn vleugels. De larve, met opvallend lange ‘nek’, ziet er helemaal anders uit dan de volwassen kever. De larve leeft op de waterbodem en eet er vooral watervlooien.

Ondanks het feit dat we niet heel veel soorten waterinsecten vonden werd het toch een leuke en leerrijke excursie.

...in natuurgebied Meirdam

Meirdam is een poldergebied nabij de monding van de gekanaliseerde Dender in de Schelde. Er zijn nog enkele mooie hooilanden en sloten, met planten als kleine watereppe, kattenstaart, grote waterweegbree en grote egelskop. Op 15 augustus trokken we met zijn zessen het gebied in.

Op de bloemen van kattenstaart, langs de sloten, troffen we veel exemplaren aan van de bijensoort kattenstaartdikpoot. We zagen heel wat zweefvliegen, met niet-alledaagse soorten zoals de snuitwaterzweefvlieg (Anasimyia lineata), de hommelbijvlieg (Eristalis intricaria), de citroenpendelvlieg (Helophilus trivittatus) en de stadsreus (Volucella zonaria). Ook libellen waren van de partij. Zo zagen we grote keizerlibellen die de vegetatie afzochten op prooien.

Een mannetje en wijfje vuurlibel bleven de hele tijd in onze buurt. We hoorden en zagen heel wat exemplaren van zowel gewoon als zuidelijk spitskopje - dit zijn kleinere sabelsprinkhanen. Qua vlinders zagen we onder andere een glidkruidmot, gamma-uil, goudvenstertje en distelvlinder. Naar het einde toe vonden we nog een prachtige rups van groot avondrood en zagen we een mooie koninginnepage!

Heel bijzonder was de vondst van meerdere exemplaren van de moerassprinkhaan! Dit is een grote veldsprinkhaan met heldere kleuren, weinig algemeen in onze contreien. Het is vermoedelijk een relictpopulatie die hier al lange tijd heeft weten te overleven, terwijl we op andere graslandinventarisaties in de streek (o.a. in Denderbellebroek) deze soort nooit aantroffen. Een soort dus om te koesteren in dit gebied! Enkelen onder ons mochten ook nog het typische, hard tikkende geluid van deze soort aanhoren.

Moerassprinkhaan

Glidkruitmot

Foto: Luc Verhelst (Dbelle) Foto: Luc Verhelst (Dbelle)

|Tekst: Philippe Cattelain

Foto: Robin Bosteels

Kattenstaartdikpoot

Larve van een gegroefde haarwaterroofkever

AFDELINGEN en de voorzitters

Dendermonding

Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 tarcy.verstraeten@gmail.com

Gebieden aankopen en beheren is de beste manier om de natuur te beschermen. Voor elke gift van 40 euro of meer ontvang je een fiscaal attest. Doe daarom vandaag nog een gift op rekening BE56 2930 2121 7588 van Natuurpunt Beheer te Mechelen met vermelding van het projectnummer van uw keuze.

‘s Heerenbosch

Brian Roelandt - 0484 24 39 22 brian.roelandt@telenet.be

Hamme

Frans Verschelden - 0495 28 58 10 frans.verschelden@gmail.com

NATUURGEBIEDEN en de conservators

Bellebroek (Beneden-Dender)

Luc Verhelst - 0473 54 11 46 lucverhelst@scarlet.be

Hannaerden, Wiestermeersch (Beneden-Dender)

Dirk Tas - 0492 72 66 48 Dirk_tas@skynet.be

Buggenhoutse reservaten

Luc Bruggeman - 0475 86 87 28 lbruggeman@telenet.be

Poelbos te Lebbeke

Chris De Bock - c.debock@nirond.be

Vlassenbroek te Baasrode/Dendermonde

Gustaaf Van Gucht - 0479 67 95 54 gustaaf.vangucht@telenet.be

Groot Schoor te Grembergen

Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 tarcy.verstraeten@gmail.com

Porrebeek- en Paddebeekvallei te Schoonaarde

Andries Achten - 0485 82 47 03 andries8en@hotmail.com

Sint-Onolfspolder te Appels/Dendermonde

Bart Dierickx - 0475 62 70 21 bartdierickx@skynet.be

Scheldevallei Moerzeke-Kastel te Hamme

Werner de Ferrerre - 0456 22 01 59 wernerdeferrerre@gmail.com

De Bunt te Hamme

Werner de Ferrerre - 0456 22 01 59 wernerdeferrerre@gmail.com

STUDIEWERKGROEPEN en de coördinators

Amfibieën- en reptielenwerkgroep ‘s Heerenbosch

Geert Van Damme - 0474 93 84 81 geert.vandamme@meerskant.org

Plantenwerkgroep Naturelaar

Miek Van der Heyden - 0477 40 93 59 vanderheyden.miek@skynet.be

Regionale insectenwerkgroep

Voelspriet

Luc Verhelst - 0473 54 11 46 lucverhelst@scarlet.be

Steenuilenwerkgroep Midden-Schelde

Geert Aerts - 0468 48 66 74 geert.aerts2@telenet.be

Vogelwerkgroep Hamme

Frans Van Havermaet - 0499 73 35 14 frans.van.havermaet@telenet.be

Vogelwerkgroep ‘s Heerenbosch

Geert Creylman - 0499 17 42 53 geert.creylman@telenet.be

Zoogdierenwerkgroep ‘s Heerenbosch-Hamme

‘s Heerenbosch:

Geert Van Damme - 0474 93 84 81 geert.vandamme@meerskant.org

Hamme:

Frans Van Havermaet - 0499 73 35 14 frans.van.havermaet@telenet.be

Nacht van de Duisternis

9 oktober 2021

PROEF DE DONKERSTE NACHT

VAN HET JAAR

GEGIDSTE WANDELING

STERRENKIJKEN

19 uur vertrek aan Appelsveer

Einde rond 21u30 met een drankje als afsluiter - Regionale vzw Natuurpunt Land van Schelde Dender Durme* in samenwerking met het lokaal bestuur van Dendermonde info: natuur.lsdd@gmail.com