Natureluur+ is een uitgave van Natuurpunt Land van Schelde Dender Durme vzw. Deze vzw is een regionale vereniging die het werkingsgebied van de afdelingen Natuurpunt ‘s Heerenbosch, Natuurpunt Hamme en Natuurpunt Dendermonding omvat. Dat zijn dus volgende gemeenten: Buggenhout, Lebbeke, Dendermonde, Zele en Hamme. Het tijdschrift verschijnt 4x per jaar.
Verantwoordelijke uitgever
Brian Roelandt, Hof ten Bos 30, 9200 Dendermonde
Hoofdredactie
Robin Bosteels
Redactieraad
Bert Blondeel, Frans Van Havermaet, Graziella De Ros, Luc Bruggeman
Werkten mee aan dit nummer
Brian Roelandt, Luc Bruggeman, Luc Verhelst, Andries Achten, Patrick De Brauwer, Chris De Roover, Georges De Troyer, Luc Verhelst, Rudi Goossens, Paul Moeseke, JNM ‘s Heerenbosch, Frans Van Havermaet, Chris De Bock, Elmar Robbrecht, Bert Biesemans, Robin Bosteels, Maryse Vanderstraeten, Mikol De Decker, Marie-José Lambrecht, Marleen
Segers
Lay-out
Bert Blondeel, Robin Bosteels, Annelies D’Hollander
Fotografie
Frans Van Havermaet, Tibbout
Van de Walle, Andries Achten, Luc Verhelst, Patrick De Brauwer, Wesley Poelman, Rudi Goossens, Marleen De Cracker, Robin
Bosteels, Chris De Bock, Elmar Robbrecht, Luc Verhelst
Coverfoto
Frans Van Havermaet
Oplage 1980
Onze redactieraad bedenkt, schrijft en lay-out de leukste artikels voor Natureluur+. Wist je dat al deze interessante weetjes, diepgaande artikels en prachtige foto’s tot bij jou geraken dankzij een aantal gemotiveerde vrijwilligers? En wij zijn op zoek naar mensen die deze passie met ons delen! Schrijf je graag interessante teksten, neem je prachtige foto’s of is lay-outten volledig jouw ding en zie je het wel zitten om een bijdrage te leveren aan dit magazine? Stuur dan een mailtje naar: redactie.lsdd@gmail.com
Gefladder uit eigen streek
10 Dagvlinders
Beste natuurvriendinnen en vrienden, Het aftellen naar een vrije zomer kan beginnen. Een zomer vol van verwachtingen, uitvoeren van reeds lang gemaakte plannen. Voor hen die ergens nog een gaatje hebben om een activiteit of leuke dag te beleven, hebben wij gezorgd.
Om te beginnen, de Natuur.Happening die plaatsvindt in Dendermonde op 2 juli. Onze regionale vzw Natuurpunt Land van Schelde Dender Durme organiseert op die dag haar eerste natuurfestival. De drie afdelingen, Hamme, Dendermonding en ’s Heerenbosch, slaan de handen in elkaar. Een dag met wandelingen, fietstochten en workshops. Een jong en enthousiast team zorgt ervoor dat die dag een dag wordt om van te genieten, om elkaar sinds lang weer te ontmoeten, nieuwe contacten te leggen. Voor elk wat wils. Hou zeker de sociale media in de gaten!
Maar dit is niet het enige wat onze mensen aanbieden voor de komende zomermaanden. Uit het ruime aanbod neem ik er alvast de vlindertelling uit. Naast onze bijen hebben vlinders het heel moeilijk. Diverse soorten zijn uitgestorven, anderen hebben het niet makkelijk om te overleven. De oorzaken zijn bekend. Verschraling van het landschap, intensieve landbouw, de dichte bebouwing in Vlaanderen.
En dan zijn er nog de wandelingen, de vogeltellingen, de inventarisaties en … het zoogdierenweekend.
28
Werkgroep in de kijker Over amfibieën en reptielen
Ik wens jullie allen een heel fijne zomer, geniet van wat de natuur te bieden heeft en van de onverwachte mooie belevingen.
Brian Roelandt
Voorzitter Natuurpunt
Natuurgebied Poelbos
| Tekst: Luc Bruggeman
Beste Natureluurder, in deze rubriek brengen we jullie graag het laatste nieuws van het vogelaarsfront in onze regio. Vooral als er een ‘specialleken’ wordt gespot. Op 12 april werd een gestreepte strandloper waargenomen in de Grote Wal in Kastel. Deze steltloper keert terug van Zuid-Amerika, vertoeft hier even en zet dan koers naar zijn broedgebied in Noord-Amerika, Alaska en Siberië. De plasdrasgebieden langs de Schelde bieden een ideale stopplaats voor deze lange-afstandstrekker. Deze foto werd genomen op 13 april: 3 dagen pleisteren in de Grote Wal en weg naar het Noorden. Ze worden in Vlaanderen dan ook weinig gespot, gemiddeld 1 à 2 vogels per jaar. Hij is iets groter dan onze klassieke bonte strandloper en onderscheidt zich vooral door zijn dicht gestreepte borst, scherp afgescheiden van zijn witte buik. Een pluim voor de jonge vogelspotters in onze vogelwerkgroep voor deze mooie waarneming.
|
Tekst: Luc Verhelst
Zaterdag 26 maart 2022 gaf ik de “dieren”-cursus aan aspirant Natuurverkenners (Natuuracademie).
Na een voormiddag theorie spraken we af aan de Dries in Opdorp voor de bijbehorende excursie. Met de cursisten trok ik van Orangerie en Capelderij naar paddenpoel en ijskelder. Verder ging de wandeling naar het Keerpuntbos en de kerk van Opdorp.
Tijdens de wandeling werden we gezegend met een heerlijk zonnetje, wat ervoor zorgde dat een bloeiende laurierkershaag langs ons pad vol nectarzoekende insecten zat.
Ik hield halt voor een uitleg over de verschillende beestjes die langs de bloemen zoemden.
Op het moment dat ik een vosje aanwees, werd ik zacht aan de mouw getrokken door mijn dochter
Elke, die mee wandelde.
“Papa, welke vlinder is dat daar?” wees ze naar boven. Ze trok me achteruit zodat ik de bovenzijde van de metershoge haag kon zien. Daar, achtervolgd door 2 bazige dagpauwogen, vloog een grote dagvlinder, diep bordeaux-rood met een crème rand. Na een korte vlucht over de haag verdween hij uit het zicht. De zeer zeldzame rouwmantel! Een vlinder die je in België uiterst zelden ziet, die je ergens in een verre uithoek van de Ardennen zou willen gaan zoeken, nu gewoon langs de kant van een onooglijk straatje in Opdorp!
Gelukkig wist Elke dat het iets speciaals was en kon ze ons op tijd verwittigen, maar spijtig genoeg kon niemand van de aanwezigen op tijd een foto nemen.
Nieuwe kansen voor bosuitbreiding in Schoonaarde! Vroeger een weide maar de laatste jaren omgevormd tot maïsakker. Een hele resem streekeigen bomen zullen hier aangeplant worden komende winter, wat mooi gaat aansluiten bij het bestaande bos erachter. Een brede struikengordel zal voor een structuurrijke bosrand zorgen, wat de biodiversiteit zal verhogen. Eerste taak is nu het verwijderen van de oude afsluiting, één van de leukste werkjes bij het aanwerven van nieuwe gronden!
Samen met het eerder verworven perceel zo’n 200m verder aan de overkant van de (verkeersvrije) baan zullen we, als alles goed verloopt, komend plantseizoen 1 hectare nieuw bos creëren in de Porre- en Paddebeekvallei. Iedereen is dan welkom om mee te helpen planten, een uitnodiging volgt nog!
• Deelgebied Plesbos
• 45 are 85 ca groot
• Gelegen langs de Munststraat en Eekboslos
De rouwmantel (Nymphalis antiopa) is een grote vlinder uit de familie Nymphalidae (schoenlappers, zandoogjes, parelmoervlinders). In België is het een dwaalgast, een zwerver die heel zelden vanuit het noorden naar onze contreien afzakt. Sporadisch kan men spreken over een invasie, maar zelfs dan gaat het over beperkte aantallen.
Midden vorig jaar verstuurde Natuurpunt een nieuwsbericht dat rouwmantels het goed deden in Zweden en dat we hierdoor mogelijk meer kans hadden op zwervende exemplaren in Nederland en België. In 2021 werd de rouwmantel een tiental keer
gezien in België. Opvallend: er zijn gedocumenteerde waarnemingen van overwinterende exemplaren in de buurt van Oudenaarde en Scherpenheuvel. Deze zeldzaamheid kan je dus overal tegenkomen… Hou je ogen open!
De foto’s zijn van Lander Kestemont, die de Rouwmantel in 2019 kon fotograferen in de Oostkantons, in de buurt van Elsenborn.
| Tekst en foto: Patrick De Brauwer
Sedert 2016 broedt op de Sint-Ludgerustoren van Zele nog steeds hetzelfde slechtvalkkoppel, die voor de derde keer een nest van 4 jongen uitgebroed hebben. Bij een eerste nestcontrole rond 20 april waren er slechts 3 duidelijke kopjes van dicht tegen elkaar liggende jongen te zien. Slechtvalken huizen ondertussen al in vele kerk- en andere torengebouwen in Vlaanderen. De vele succesvolle broedsels maken dat er ondertussen slechtvalken genoeg zijn in Vlaanderen.
De predatiedruk van deze soort samen met andere roofvogelsoorten mag dan ook niet onderschat worden op de natuur. Naast de verwilderde duiven, en
jammer genoeg tot ergernis van de eigenaars ook al eens bij prijsduiven, vallen er ook slachtoffers bij meer zeldzamere soorten zoals watersnip en de bij ons bijna verdwenen zomertortel.
Net als bij kleine kinderen, worden de jonge slechtvalken gewogen en gemeten, een DNA-staal wordt afgenomen d.m.v. pluimpjes. Dit terwijl de bezorgde moeder luidkeels haar geschreeuw laat horen buiten de nestbak. Gelukkig duurt dit maar kort en keert de rust in het nest snel terug eens de jongen teruggezet worden.
| Tekst: Luc Verhelst
Ook dit jaar werden op veel plaatsen amfibieën overgezet in onze regio. Als we alle cijfers bijeenleggen is er duidelijk sprake van een negatieve trend: in 2022 werd een pak minder beestjes gered dan de voorbije jaren. Op sommige locaties werd zelfs een daling van 50% ten opzichte van vorig jaar genoteerd.
Voor precieze cijfers zie website van Hyla: https://www.hylawerkgroep.be/paddenoverzet.
De resultaten wisselen wel sterk naargelang de overzetplaats. De vraag is natuurlijk, waaraan is dit te wijten? En dan kunnen we naar verschillende oorzaken wijzen.
Vooreerst de combinatie klimaatwijziging/weersomstandigheden. Het lijkt of er steeds langere droogteperiodes voorkomen, zowel in de lente als in de zomer. Droog koud weer in de lente is nefast voor de trek, droog warm weer in de zomer laat poelen
droogvallen nog voor de metamorfose naar volwassen amfibie voltooid is.
De schaalvergroting in de landbouw laat kleine landschapselementen verdwijnen, juist die plaatsjes waar onze amfibieën overleven.
En het toenemend verharden en bebouwen van onze leefomgeving is natuurlijk eveneens nefast.
Deze actie werd vorig jaar in het leven geroepen door het Expeditie Natuurpunt-team van Natuurpunt Dendermonding. Door het overdonderende succes en de blijvende vraag zijn we hier gewoon mee blijven doorgaan. Heb je nog oud metaal liggen waar je vanaf wil? Groot of klein, wij komen het graag ophalen! De opbrengst gaat zoals steeds naar onze reservaten.
Stuur een mailtje naar: natuurpunt.dendermonding@gmail.com
A Konijnenspeeltje
B Vitaal als een kangoeroe
C ... met pruimen: het smaakt fantastisch!
D 3 honden, 4 goudvissen en 5 katten: het is hier zeer …
E De smakeloosheid van de Pink Lady
F Het laatste dierengeluid
G Houterige pony
H Maïs en melk oogsten
I Neerslachtige neerslag
J Zoals een dinosaurusei
K Favoriete groente
L Beschermd reptiel
M Voordracht over de roos
GEDEELTELIJKE OPLOSSING
VOLLEDIGE OPLOSSING
H Maïs en melk oogsten
G Houterige pony
F Het laatste dierengeluid
E De smakeloosheid van de Pink Lady
D 3 honden, 4 goudvissen en 5 katten: het is hier zeer …
C ... met pruimen: het smaakt fantastisch!
B Vitaal als een kangoeroe
A Konijnenspeeltje
Hier zit ik dan, asociaal en macho als ik ben. Het is nog vroeg in de ochtend en ik overschouw de omgeving vanuit de hoogte. Ze noemden me Gietelink, omdat men mij verwisselde met de schuwe geitenmelkende nachtvogel Caprimulgus (nachtzwaluw). Ik ben familie van de lijster en men noemt me nu Turdus merula of kortweg de merel. Het druivenras Merlot is trouwens naar mij genoemd.
Rond 1850 zagen biologen me als een schuwe en zelden geziene lijsterachtige die in de grote bossen zijn optrekje had. Sommige biologen vermeldden me zelfs niet eens in hun werk. We leidden een teruggetrokken leven in de dichte loofbossen van Europa. Bij elk kleinste teken van gevaar trokken we ons in het dichte kreupelhout terug en waarschuwden de andere bosbewoners. Ons alarmsignaal is een snelle opeenvolging van scherpe, harde, ratelende tonen, ‘tsjink-tsjinktsjink’, dat blijft aanhouden tot het gevaar geweken is.
Op het einde van de 19e eeuw slopen we steeds
dichter naar de voedselrijke woongebieden. Pas in het begin van de twintigste eeuw waren we alom gekend. We hebben ons ook uitzonderlijk goed aangepast aan het moderne stadsleven en zijn in de Benelux zelfs standvogels geworden.
Mijn basiszang is, zoals bij elke zangvogel, aangeboren. Als mijn liedje niet aanslaat, pas ik het wel aan om indruk te maken. Zelfs een ringtone kan in mijn repertoire zitten. Mijn stadsgenoten zingen wel luider om het stadslawaai te overstijgen. Ik ben omnivoor en op zoek naar compostwormen woel ik je mooi geordende boomschorsborder zonder pardon om. Slakken steel ik wel vaak van de zanglijster, omdat ik er zelf niet in slaag een slakkenhuis open te breken.
We moeten ons wel aanpassen want lichtvervuiling vermindert onze vruchtbaarheid. Mijn stadsgenoten wisselen daardoor hun verenkleed ook onregelmatiger dan wij op het platteland. Blijkbaar treedt er zelfs soortvorming op, waarbij de stads- en bospopulaties zich van elkaar beginnen af te scheiden tot aparte soorten.
Weinig dieren zullen zo snel met mooie zonnige dagen vereenzelvigd worden als dagvlinders. Inderdaad, zodra in de lente de eerste zonnestralen de aarde opwarmen zijn ze daar. En als we mooi najaarsweer hebben vliegen ze vaak nog tot eind oktober. Maar ook zij hebben het moeilijk in deze tijden en heel wat soorten zijn de laatste decennia zeldzamer geworden. Hoog tijd dus om de dagvlinders in onze tuinen een duwtje in de rug te geven.
De term “dagvlinder” geeft het al aan, het gaat om vlinders die uitsluitend overdag actief zijn. Meteen suggereert de naam dat er ook nachtvlinders bestaan. Dat is ook zo en het bijzondere is dat die niet alleen ‘s nachts actief zijn maar dat je sommige soorten ook tijdens de dag kan aantreffen wat behoorlijk verwarrend kan zijn. Er zijn ook veel meer soorten nachtvlinders. Waar we het met de dagvlinders in België met nog geen 100 soorten moeten doen zijn er ongeveer 2400 soorten nachtvlinders!
Een volledige gedaanteverwisseling
Wat was er eerst, het eitje of de vlinder? Deze vraag gaan we hier niet beantwoorden maar het is een feit dat
dagvlinders tot die insecten behoren met een volledige gedaanteverwisseling. Dat betekent dat ze beginnen als een eitje waaruit een rupsje tevoorschijn komt. Dat rupsje gaat enkele keren vervellen en vormt dan een pop waaruit uiteindelijk de vlinder komt.
Deze vlinders gaan dan zorgen voor het voortzetten van de soort door te paren en eitjes te leggen waaruit dan de volgende generatie ontspruit, soms nog in hetzelfde kalenderjaar, soms in het jaar nadien.
Waardplanten versus voedselplanten
Vlinders voeden zich met nectar van allerlei bloemen. De rupsen echter zijn vaak veel kieskeuriger en voeden zich met één of enkele plantensoorten. Deze planten noemen we dan de “waardplanten”. Zo leven de rupsen van het oranjetipje op pinksterbloem, judaspenning en look-zonder-look. De rupsen van de koninginnenpage leven dan weer op wortel en venkel.
Het is dan ook zeer belangrijk dat we in onze tuinen niet alleen aandacht hebben voor nectarplanten zoals een vlinderstruik voor de vlinders zelf maar ook zorgen dat de nodige waardplanten voor de rupsen aanwezig zijn. Een hoekje met grote brandnetel, waardplant van de kleine vos, de gehakkelde aurelia, het landkaartje, de distelvlinder, de dagpauwoog en de atalanta, is dan ook zeer waardevol!
Een vlinderfauna in beweging ook in onze regio
In een doorsnee tuin kan je een twintigtal soorten dagvlinders waarnemen. Enkele soorten zoals de argusvlinder en de kleine vos zijn de laatste jaren behoorlijk zeldzaam geworden. Er zijn echter ook soorten bijgekomen. Zo kan je in onze bossen en velden vanaf begin juli de grote weerschijnvlinder waarnemen. Deze prachtige vlinder werd al enkele keren waargenomen in Buggenhout en in Hamme. Ook de keizersmantel, de grootste vertegenwoordiger van de familie van de parelmoervlinders, wordt bij ons steeds vaker waargenomen onder andere in het Kravaalbos maar soms ook in tuinen. Tot dezelfde familie behoort de kleine parelmoervlinder en ook van deze soort neemt het aantal waarnemingen jaar na jaar toe. Het voorheen zeer zeldzame kaasjeskruiddikkopje is er de laatste 15 jaar in geslaagd heel Vlaanderen te koloniseren. Dit kleine vlindertje kan je van vroeg in het voorjaar tot in het najaar waarnemen en de makkelijk herkenbare rups wordt vaak aangetroffen op kaasjeskruid en op stokrozen. Een nog recentere nieuwkomer in België is het scheefbloemwitje. Deze soort profiteert van de hogere temperaturen en van het meer aanplanten van scheefbloem in onze tuinen en bloemenperken. Het scheefbloemwitje lijkt zeer sterk op onze koolwitjes maar kan met wat oefening hiervan onderscheiden worden door de grootte en vorm van de zwarte vlekjes op de vleugels.
Kleine pages zoeken het wat hogerop. In de nabijheid van iepen kan je de iepenpage vinden. Dit klein vlindertje leidt een wat verborgen leven in de kruinen van iepen en wordt dan ook makkelijk over het hoofd gezien. Zijn neefje, de eikenpage, leeft dan weer in eikenbossen waar ze soms talrijk zijn. Op sleedoorn tenslotte kan je de sleedoornpage aantreffen. Voormelde drie soorten komen verspreid in onze regio voor en zijn typische zomersoorten. Het al dan niet aanwezig zijn van deze soorten wordt vaak vastgesteld door in de winter eitjes te gaan zoeken op de knoppen en jonge twijgen van de waardplanten.
En nu aan de slag!
Wil ook jij onze dagvlinders een duwtje in de rug geven zorg dan voor een vlindervriendelijke inrichting van jouw tuin met voldoende afwisseling en een mix van voedselplanten en waardplanten.
Doe mee aan de jaarlijkse vlindertelling van Natuurpunt zodat ook jij een steentje bijdraagt tot een betere kennis en bescherming van onze vlinderfauna.
Wie nog een stapje verder wil gaan kan zich inschrijven voor het tuinmeetnet waarbij het de bedoeling is dat je zo vaak mogelijk de vlinders in je tuin gaat tellen en bijhouden. Deze tellingen leveren zeer interessante informatie op over de evolutie van het dagvlinderbestand in onze regio.
Nuttige links : Dagvlinders | Natuurpunt natuurpunt.be/pagina/dagvlinders
Vele dieren, waaronder insecten, camoufleren zich om aan de vijand te ontsnappen. De absolute meesters in dit vak zijn de wespvlinders, vlinders die gelijken op wespen. Nu het zomer wordt sluipen de meeste soorten uit hun voedselplant op zoek naar een partner. Een uitdaging om ze te vinden.
| Tekst & foto’s: Rudi Goossens
Wespvlinders camoufleren zich door wespen na te bootsen, een vorm van camouflage die mimicry wordt genoemd. Daardoor zien potentiële insectenetende vijanden, maar ook de meeste mensen, hen over het hoofd. Daarenboven vertonen wespvlinders zich niet zo vaak op bloemen, vele soorten hebben zelfs geen roltong. Wie hen in de natuur wil aantreffen, zal dus goed uit de doppen moeten kijken.
De lichtgekleurde rupsen leven in wortels van kruiden, struiken of bomen of in takken of stammen waardoor het een hele klus wordt om ze te vinden. Maar als je onderaan de stam van populieren mooie ronde gaatjes ziet, weet dan dat langs daar een volwassen hoornaarvlinder het levenslicht zag. De rupsen van deze afschrikwekkende soort leven een paar jaar in de wortels en voor ze verpoppen knagen ze een zogenaamde uitsluipopening die bedekt is met een klepje dat pas opengaat wanneer de vlinder eruit kruipt.
Wespvlinders vliegen overdag en de wijfjes lokken de mannetjes door seksuele geurstoffen te verspreiden, feromonen genoemd. Deze lokstoffen worden ook
kunstmatig door de mens gemaakt zodat mannelijke exemplaren massaal kunnen worden aangetrokken. Hierdoor is de studie van wespvlinders heel wat makkelijker geworden.
In ons land werden al een 25-tal soorten ontdekt.
Zeer verwant aan de hoornaarvlinder en even goed op een hoornaar gelijkend is de gekraagde wespvlinder, waarvan de rupsen in wortels van boswilgen leven.
Andere boombewonende soorten uit onze streken zijn de appelglasvlinder, de populierenwespvlinder,
de wilgenwespvlinder, de eikenwespvlinder, de elzenwespvlinder en de wat zeldzamere berkenglasvlinder.
Schadelijk voor de fruitteelt zijn de zeer algemene bessenglasvlinder en de frambozenglasvlinder. Van de eerste soort kan je de rupsen vinden door in het voorjaar naar gaatjes te speuren onderaan in de takken van rode bes.
De klaverwespvlinder kwam tot voor kort niet in Oost-Vlaanderen voor maar heeft waarschijnlijk door de klimaatverandering zijn leefgebied naar het noorden uitgebreid.
Wie meer wil weten over de familie van de Sesiidae (Wespvlinders) kan een mailtje sturen naar Rudi Goossens op het e-mailadres spirit2@telenet.be . Je krijgt dan gratis een handige, digitale determineertabel toegestuurd met informatie over nagenoeg alle Belgische soorten. En voor wie graag mannetjes wil lokken: feromonen zijn vrij goedkoop in de handel te verkrijgen.
Paul is 72 en afkomstig van de Hooirt (Duvelshoek) in Hamme. Paul was van beroep schrijnwerker en is ook jaren verantwoordelijk geweest van het containerpark van Hamme. Hij is een handige en zeer behulpzame man die van alle markten thuis is. Hij was tot voor kort één van de meest actieve en energieke medewerkers en bestuurslid van Natuurpunt Hamme. Door zijn medische toestand moeten we hem jammer genoeg missen. De vaststelling van intoxicatie door asbest en de daarop volgende immuuntherapie hebben hem zo sterk getekend dat hij zijn geliefde vrijwilligerstaken niet meer kan opnemen.
Paul, wanneer ben je vrijwilliger geworden bij Natuurpunt?
Ik was als kind al een buitenmens en natuurliefhebber en ben uiteindelijk op mijn 30ste vrijwilliger geworden bij vzw Durme. Riet snijden, bij lage waterstand van de Durme, was één van mijn eerste taken. Door het verwijderen van het riet kunnen de dotterbloemen terug volop bloeien. Het afgesneden riet werd verwerkt tot matten. De matten werden toen als afsluiting of zonwering gebruikt.
In 2001, bij de oprichting van Natuurpunt, ontstaan door de fusie van De Wielewaal en Natuurreservaten, werd ik één van de medeoprichters van Natuurpunt Hamme. Oorspronkelijk waren we een kern van Natuurpunt ’s Heerenbosch en in 2006 werden we een onafhankelijke afdeling.
Wat hield je werk als vrijwilliger bij Natuurpunt Hamme allemaal in?
Ik ben altijd een fervent medewerker geweest in de werkgroep beheer. Het feit dat ik wat technisch onderlegd ben en ook beschikte over het noodzakelijk materiaal voor terreinwerken, waaronder een tractor met kar, een hakselaar en een 4X4 Jeep, waren een meerwaarde, denk ik.
Een andere taak was toezicht houden op onze eigendommen tijdens de jacht door de Wild Beheer Eenheid Scaldiana.
Recentelijk werd het beheer van het GGG de Bunt aan ons toegekend en stond ik in als verzorger van de Galloways die werden ingezet voor de begrazing van de terreinen. Ik ben dan ook fier, als ontdekker van het eerstgeboren kalfje, dat mijn naam werd ver-
bonden aan het vrouwelijke kalfje, namelijk Paula.
Op welke realisaties/activiteiten ben je fier?
Dat door onze drive het aantal leden van Natuurpunt Hamme sterk gegroeid is. We tellen nu meer dan 330 gezinnen die lid zijn, wat niet mis is voor een kleinere gemeente. En dat de beheerploeg heel goed werk levert en steeds meer leden aantrekt. En dat is ook wel nodig, want ons patrimonium dat we onderhouden is nu reeds groter dan 50 ha.
Maar ik ben ook trots dat ik mijn steentje heb mogen bijdragen aan de viering van 20 jaar Natuurpunt midden in ons natuurgebied en dat dit een enorm succes was. En daarbovenop dat ik onze organisatie al die jaren mee mocht vertegenwoordigen in Miladi, de milieuadviesraad van Hamme.
Kortom, ik ben heel fier dat Natuurpunt Hamme staat waar het nu staat en dat ik mee heb mogen timmeren aan de groei ervan.
Wat wens je nog voor de natuur in Hamme? Dat er ‘vers’ bloed mag komen in het beheerteam zodat het noodzakelijke beheerwerk kan blijven uitgevoerd worden. We hebben nood aan jonge mensen die zich willen inzetten voor de natuur.
Wanneer
Op zaterdag 2 juli kan je tussen 10u en 22u terecht in het stadspark van Dendermonde voor onze Natuur.Happening.
Tussen 10u en 18u kan je er terecht bij een van onze werkgroepstandjes voor meer info over hun werking. Om 19u start het optreden van folkgroep Prooidier en om 20u30 start dat van Kadril. Doorlopend kan je een drankje en hapje verkrijgen bij onze bar en foodtrucks.
Stadspark van Dendermonde (Leopoldlaan 2, ingang Brusselse Poort).
Alle activiteiten en optredens zijn gratis. Iedereen is welkom!
Voor de activiteiten (fietstochten, wandelingen, ...) vragen we om vooraf in te schrijven. Dit kan via de activiteitenkalender op de Natuurpuntwebsite: www.natuurpunt.be/agenda/natuurhappening
De nieuwe regionale Natuurpunt Land Van Schelde Dender Durme vzw (die de afdelingen ’s Heerenbosch, Dendermonding en Hamme samen heeft gebracht) organiseert een grootse natuurhappening om onze samenwerking in de kijker te stellen.
Er staan allerlei leuke en interessante activiteiten op het programma en je kan komen kennismaken met onze enthousiaste werkgroepen.
Om 19u starten de gratis optredens van folkgroepen Prooidier en Kadril. Doorlopend kan je de sfeer komen opsnuiven en iets komen drinken of eten.
Fietstocht naar Vlassenbroek
Wilgenwandeling in natuurgebied Kalendijk
Historische wandeling in centrum Dendermonde
Fietstocht naar Denderbelle-Broek
Wandeling naar natuur-educatief centrum Bastion VIII
Plantenwandeling met oog voor speciale plantensoorten langs de oude spoorweg
Wilde bijenwandeling
Initiatie vogelgeluiden herkennen in de Kalendijk
Historische wandeling in centrum Dendermonde
Blauw-groene wandeling doorheen Dendermonde
Fietstocht naar de Sint-Onolfspolder
Stoepkrijten in Dendermonde
Optreden Prooidier
Optreden Kadril
Doorlopend drank en foodtrucks
Al 45 jaar trekken ze intussen rond, de minnestrelen van Kadril. Door het Vlaamse land, tot in alle uithoeken van Europa en zelfs het uiterste puntje van Zuid-Afrika.
Langs straten en pleinen, aan de toog of op het podium, in de pluche zetels van het cultureel centrum of op het gras van de festivalweide, overal brengen zij mensen aan het dansen.
Kadril neemt je mee met hun verhalen van vroeger, van nu en van morgen, verhalen over de liefde en het leven.
En na zangers als de Libbrecht-broers, Patrick Riguelle, Eva De Roovere, Mariken Boussemaere en Karla Verlie, is het nu de beurt aan Kimberley Claeys om samen met de Kadrilmannen jullie deze verhalen te vertellen.
Zet je bij aan de toog, en streel de minne met Kadril …
Meer info: www.kadril.band
Info & inschrijven: Geert Creylman - 0499 17 42 53 - geert.creylman@telenet.be
Meebrengen: picknick, verrekijker (eventueel telescoop), aangepaste kledij en schoeisel.
Zaterdag 23/7, daguitstap Molsbroek en Kalkense Meersen
Halve daguitstap Molsbroek en halve daguitstap Kalkense Meersen.
Vertrek 7u30 Administratief Centrum Lebbeke, Flor Hofmanslaan 1, Lebbeke.
Zaterdag 24/9, daguitstap in de ruime omgeving van Leuven
Op ontdekkingstocht in het Leuvense.
Vertrek 7u30 Administratief Centrum Lebbeke, Flor Hofmanslaan 1, Lebbeke.
17 - 25/9, vogelreis naar Bulgarije met de VWG ‘s Heerenbosch
Door de grote verscheidenheid aan landschappen is Bulgarije een topland voor vogelspotters. Mogelijks nog een paar plaatsen vrij. Meer info bij Geert Creylman - geert.creylman@ telenet.be.
Buggenhout bos
3/7, 7/8 en 4/9 om 7u.
Parking ANB, Kasteelstraat Buggenhout
Info: Eddy De Pauw - 0476 82 24 49
Vlassenbroek
31/7, 28/8 en 25/9 om 7u30.
Kerkje Vlassenbroek
Info: Geert Aerts - 0468 48 66 74
Wieze
16/7, 13/8 en 17/9 om 14u.
Wiezebrug, beneden aan de Dender
Roland Monteynestraat 38, Gijzegem
Info: Luc Bruggeman - 0475 86 87 28
01.06
Grembergen/Bornem/Puurs
Fietszoektochten
Via 3 speelse fietszoektochten kan je Natuurpunt helpen om natuur te verwerven in eigen streek. Je komt in onbekende hoekjes en ontdekt wegeltjes die je nooit aandeed...
Nooit een lang traject en altijd een ludieke vraagstelling. Iedereen krijgt een toffe prijs. Je ontspant zonder te vervuilen. Je ontstresst en werkt aan je gezondheid...
9€ per zoektocht.
Inschrijvingen:
• Grembergen - Café De Verloren Zoon t.e.m. 29/08
• Branst - Zates voor een tocht langs Moerzeke en Kastel t.e.m. 30/09
• Sint-Amands - De Waggel om Lippelobos te verkennen t.e.m. 30/09
Info : Paul Van Geet - van_geet_paul@ yahoo.com
Vanaf woensdag 1 juni
Natuur.Happening
Tussen 14u en 18u kan je terecht bij een van onze werkgroepstandjes voor meer info over hun werking. Om 19u start het optreden van folkgroep Prooidier en om 20u30 start dat van Kadril.
Zaterdag 2 juli, 14u - 22u Stadspark van Dendermonde (ingang Brusselse Poort)
31.07
Schoonaarde
Wandeling in de Padde- en Porrebeekvallei
Onbekend is onbemind, kom deze ruwe parel ontdekken!
Info: Andries Achten - andries8en@ hotmail.com of 0485 82 47 03
Zondag 31 juli, 10u Kapelletje op kruising Muntstraat en Waterstraat, 9308 Gijzegem
03.09
Moerzeke
Planteninventarisatie Scheldedijk
Inventarisatie Scheldedijk in de buurt van de overzet Baasrode-Kastel. Kmhok nog te bepalen.
Info: Miek van der Heydenvanderheyden.miek@skynet.be
Zaterdag 3 september, 9u30
Overzet kant Kastel
06.07
Dendermonde
Planteninventarisatie natuurgebied Kalendijk
Kmhok d4-21-33.
Info: Miek van der Heydenvanderheyden.miek@skynet.be
Woensdag 6 juli, 19u
Parking zwembad Olympos, Leopoldlaan 18/A, 9200 Dendermonde
06.08
Lebbeke
Planteninventarisatie Wiestermeers
Inventarisatie in de Wiestermeers in Lebbeke.
Info: Miek van der Heydenvanderheyden.miek@skynet.be
Zaterdag 6 augustus, 9u30 Kerk Wieze, Wiezeplein 7, 9280 Lebbeke
03.09
Baasrode
Ontmoetingsfeesten
De vrijwilligers van Natuurpunt ‘s Heerenbosch zullen aanwezig zijn op de ontmoetingsfeesten in Baasrode.
Zaterdag 3 september
Parochiaal Centrum Ontmoeting, SintUrsmarusstraat, 9200 Baasrode
10.07
Vlassenbroek
Vlinderwandeling
Een vlinder paart maar één keer in zijn leven en kan 200 tot 300 eitjes leggen. Deze en andere weetjes komen ruim aan bod tijdens onze wandeling.
Info : Yvette Saerens - 0479 30 24 77
Zondag 10 juli, 14u - 17u Kerk Vlassenbroek, 9200 Dendermonde
26.08
Lebbeke
Nacht van de vleermuis
Fluwelen fladderaars van de nacht: vleermuizen. Wil je meer weten over deze diertjes? Kom dan zeker langs!
Info: Yvette Saerens - 0479 30 24 77
Vrijdag 26 augustus, 19u30 - 22u30 Kerk Wieze, Wiezeplein 7, 9280 Lebbeke
11.09
Vlassenbroek
De evolutie op heterdaad betrapt
Wandeling van 2 km over de voortplanting bij plant en dier. Rolstoeltoegankelijk.
Info: Rudi Goossens - 0473 32 34 68
Zondag 11 september, 14u Kerk Vlassenbroek, 9200 Dendermonde
Wijndegustatie t.v.v. Natuurpunt Dendermonding
Maak kennis met de wijnen van ‘Les Verres Bavards’!
Niet zómaar biologische of biodynamische wijnen, maar wijn gemaakt met de endogene gist. Dit is de gist die van nature voorkomt in de pel van de druif. In tegenstelling tot wijn gemaakt met gecultiveerde gisten zijn dit échte natuurlijke wijnen. Nadien is er mogelijkheid tot bestellen. Kom ze ontdekken!
Inschrijven: Ga naar https://www. natuurpunt.be/afdelingen/ natuurpunt-dendermonding , in de agenda kun je de activiteit en de link vinden om in te schrijven of stuur een mailtje naar natuurpunt. dendermonding@gmail.com voor de inschrijvingslink.
Deelnameprijs: 7.5€ (leden), 10€ (nietleden)
Zaterdag 6 en zondag 7 augustus
Wijnhandel ‘Les Verres Bavards’, Jozef de Troetselstraat 23, Schoonaarde
Kun je niet aanwezig zijn op de degustatie, maar wens je toch wijn te kopen? Geen nood! Half juli volgt nog een mailing naar onze leden waarbij je deze wijnen ook kunt bestellen. Afhaling bij één van onze bestuursleden (regio Dendermonde) tussen 8 en 14 augustus of gratis levering vanaf 6 flessen.
De opbrengst gaat naar de verdere uitbouw van onze reservaten!
Foto: Robin Bosteels18.09
Buggenhout
Open monumentendag
Hoe duurzaam is ons bos en wie zijn er onze monumenten?
Wat is hun belang en functie en kunnen wij zonder hen? Kom het mee ontdekken!
Info: Yvette Saerens 0479 30 24 77
Zondag 18 september, 14u - 17u Bosparking Buggenhoutbos, Kasteelstraat, 9255 Buggenhout
WhatsApp beheerwerken
Blijf op de hoogte via de WhatsApp groep voor beheerwerken.
bartdierickx@skynet.be (Dendermonde)
dirk_tas@skynet.be (Lebbeke)
13.08
Opdorp
Schriekweide
Schriekweide maaien en hooien van 2de helft perceel.
Info: Luc Verhelst - 0478 07 39 79
24.09
Hamme
Bosbad herfst
Stel je zintuigen open en ga bewust de natuur in o.l.v. Rika van de Walle.
Info en inschrijven: Frans Van Havermaet - 0499 73 35 14 of frans.van. havermaet@telenet.be
Deelnameprijs: 10€ (leden), 15€ (nietleden)
Zaterdag 24 september, 9u - 12u Parking Bistro ’t Jachthuis, Bootdijkstraat 88, 9220 Hamme
09.07
Opdorp
Meerschweide
Maaien en hooien van de Meerschweide. Eerste maaibeurt van nieuw aangekochte weide.
Info: Karel Albrecht
Zaterdag 9 juli, 9u
Parking begin Sluis, zijstraatje van de Vitsstraat, 9255 Opdorp
10.09
Opdorp
IJskelder Opdorp
IJskeldersite maaien en hooien, 2de maaibeurt.
Info: Luc Verhelst - 0478 07 39 79
17.09
Appels
Beheerwerkdag Sint-Onolfspolder
Diverse beheerwerken.
Info: Bart dierickx - bartdierickx@ skynet.be
Zaterdag 13 augustus, 9u Kerk Opdorp, Dries, 9255 Opdorp
Zaterdag 10 september, 9u IJskelder, Damstraat, 9255 Opdorp.
Zaterdag 17 september, 9-16u
Nieuwe Tijsluis, kant van Appels
Zin om bevers, everzwijnen, wilde kat en dassen (in een kijkhut) te spotten?
Zin om naar het burlen van edelhert te luisteren in de ochtend?
Doe je dit graag met andere natuurliefhebbers in de omgeving van Houffalize?
Schrijf je dan nu in voor het 15de zoogdierenweekend van 16 tot 18 september 2022.
Wij trekken in de herfst terug richting dit natuurpareltje om er te genieten van een gevarieerd aanbod aan natuurwandelingen.
Staan je verrekijker, rugzak en wandelschoenen ook al klaar?
Hier is voor elk wat wils!
Praktisch
Wanneer: vrijdag 16 september t.e.m. zondag 18 september.
Locatie overnachting: Le brâme du cerf, Chabrehez 1D, 6661 Les Tailles in Houffalize.
Op https://www.verhuurardennen.be/ vind je alles over de vakantiewoning waarin we zullen verblijven.
Deelnameprijs: +/- €160 p.p., inclusief excursies, verblijf en eten. Bijkomende lakenservice, sauna, drankjes ... kan tegen een meerprijs.
Inschrijven en meer info via e-mail: natuur.sheerenbosch@gmail.com
Inschrijven is verplicht. Wees er snel bij, want de plaatsen zijn beperkt!
Ben jij tussen 7 en 26 jaar oud? Voel jij je goed in de natuur en haal je je schouders niet op voor het milieu? Bestudeer en determineer je graag planten, dieren of fungi? Hou je van beheren en buiten zijn? Antwoordde je op alles ja of herken je iemand anders in deze omschrijving, dan is JNM misschien wel iets voor jou of hen! JNM, of voluit de Jeugdbond voor Natuur en Milieu, is een jeugdbeweging over heel Vlaanderen verdeeld over verschillende afdelingen. En laat het nu niet toevallig zijn dat onze afdeling ook JNM ’s Heerenbosch heet.
Laat me haar even aan jullie voorstellen:
JNM ’s Heerenbosch situeert zich in de gemeenten Opwijk, Merchtem, Lebbeke, Buggenhout, Londerzeel, Kapelle-op-den-Bos en Dendermonde, waar we elke maand ongeveer 2 à 3 keer in het weekend samenkomen (uitgezonderd in de zomermaanden, dan zijn er kampen). Onze activiteiten zijn telkens gekleed in een jasje van een van onze drie pijlers: natuur, milieu of beheer. Zo trekken we bijvoorbeeld graag het bos in om paddenstoelen te determineren, helpen we Natuurpunt graag een handje met beheren en maken we vetbollen voor vogels. Dit
allemaal gecombineerd met leuke spelletjes en lekkere tussendoortjes!
Momenteel telt onze afdeling zo’n 40-tal leden. JNMleden worden onderverdeeld in 3 groepen: piepers (van 7 tot 11 jaar), ini’s (van 12 tot 15 jaar) en gewone leden (van 16 tot 26 jaar).
Activiteiten kondigen we aan via onze website, email, Facebook en FireFlyer. Wil je graag eens komen proeven van onze beestige jeugdbeweging, neem dan eens een kijkje op onze website.
Hopelijk tot eens op een activiteit!
Groetjes
JNM ’s Heerenbosch
Contact
Email jnmsheerenbosch@gmail.com
Website jnm.be/nl/afdelingen/jnm-s-heerenbosch
Facebook pagina
JNM ‘s Heerenbosch
Samen met de bestuursleden van vzw Camino, Katrien Peremans en Mick Kiekens, beiden rolstoelgebruikers, legden we een rolstoelvriendelijke route vast die door het natuurgebied Scheldevallei in Moerzeke-Kastel loopt.
Vzw Camino is een organisatie die zich inzet voor het aanbieden van rolstoelvriendelijke wandelingen. Naast het organiseren van maandelijkse groepswandelingen, realiseren ze ook bewegwijzerde routes met een hoge natuurbelevingswaarde die toegankelijk zijn voor rolstoelgebruikers.
De route in de Scheldevallei loopt via de Scheldedijk naar het Lippenbroek waar zich onder invloed van de getijdenwerking op de Schelde nieuwe slikken en schorren ontwikkelen. Grote rietvelden wisselen af met wilgenstruweel. Het ideaal broedgebied voor kleine karekiet, blauwborst en rietgors.
Ook tijdens het overige deel van de route hoor en zie je veel vogels, planten en insecten.
De volledige verharde route bevat een daling waar je met een manuele rolstoel begeleiding kunt gebruiken en een lichte helling die minder problemen oplevert.
Wil je graag meer te weten komen? Surf dan naar www.caminorolstoeltochten.be of stuur een mailtje naar info@caminorolstoeltochten.be
Praktisch
Afstand
7,3 km
Startplaats
Parking van restaurant Scheldeoord, Driegoten 95, 9220 Hamme.
De parking is rolstoeltoegankelijk.
Bewegwijzering
De route is bewegwijzerd met het Camino-logo.
Beschrijving en geschiedenis van het Poelbos Het Poelbos is gelegen in het noordoostelijke punt van de gemeente Lebbeke en is zo’n 9 ha groot. Het bos wordt ruwweg begrensd door de Baasrodestraat, de Poelstraat en de Dammekensstraat (zie luchtfoto).
Het is een loofhoutbos met hier en daar aanplantingen van naaldbomen. De ondergroei en de kruidenvegetatie zijn er gevarieerd. Ondanks zijn beperkte omvang en de geïsoleerde ligging ervan, is het Poelbos zeer waardevol. Alleszins is een groot deel ervan op de biologische waarderingskaart ingekleurd als ‘biologisch zeer waardevol’ (zie GIS Vlaanderen). Het Poelbos is dan ook het meest waardevolle boscomplex in Lebbeke.
De bodem van het Poelbos heeft een vrij complexe samenstelling; het is een combinatie van natte klei, nat zandleem, droge zandgrond en door de mens aangebrachte grond.
Doorheen het bos loopt de Grote Beek, die rechtstreeks uitmondt in de Schelde. Het Poelbos behoort daarom tot het Benedenscheldebekken. De hydrografische afscheiding met het Bovenscheldebekken wordt gevormd door een lichte heuvel die afhelt naar het Buggenhoutse gehucht Opstal.
Oude kaarten tonen aan dat het gebied een lange geschiedenis als bos heeft, maar ook dat er periodes geweest zijn waarin het bos gerooid was. Zo is er op de kaart van het graafschap Vlaanderen van Pieter Mortier
(omstreeks 1720) een bos te zien tussen Lebbeke en Baasrode. Een halve eeuw later, op de Ferrariskaart (1771-1778), is dit bos weer verdwenen. Evenwel ziet het ernaar uit dat vanaf begin 19de eeuw het gebied ononderbroken bebost geweest is. Dat kunnen we onder andere aflezen van de kaarten van Vandermaelen (1846-1854) en de topografische kaarten op schaal 1/20000 (editie 1910-1940).
Reservaat van Natuurpunt
Centraal in het bos, aan de doodlopende buurtweg nr. 37, ligt een perceel van ongeveer 60 are dat momenteel beheerd wordt door Natuurpunt vzw. In tegenstelling tot de rest van het gebied, is de bebossing op dit perceel relatief recent. Het perceel, dat nog dienst heeft gedaan als weide voor hondentraining en als stortplaats,
werd rond 1980 aangekocht door de gemeente. Het toenmalige Groencomité van Lebbeke heeft het dan beplant met streekeigen bomen en struiken. Na 1992 was de natuurvereniging Wielewaal vzw er actief.
In 2001, het jaar dat Natuurpunt vzw ontstond uit de fusie van Wielewaal vzw en Natuurreservaten vzw, sloot de afdeling ‘s Heerenbosch een huurcontract af voor 27 jaar met de gemeente. In ruil voor een symbolisch bedrag, beheert ‘s Heerenbosch het perceel als een natuurgebied, met als doel de fauna en flora er te beschermen en te bestuderen.
De afgelopen twintig jaar werden een aantal actieve beheerwerken ondernomen. Zo is er gezorgd voor een regelmatige, vergunde dunningskap (in 2003 en 2017), teneinde de groeiende bomen de nodige ruimte te geven en de bodemvegetatie voldoende lichtinval. Met Air Liquide, dat op een naburig perceel een gasstation uitbaat, werd een groenbeheerplan afgesproken, om te voorkomen dat afgewaaide takken een bedreiging voor het gasstation zouden kunnen vormen en om een bepaalde strook, waar een hogedrukgasleiding onder ligt, te vrijwaren van spontane herbebossing. Omdat het Poelbos ook tot het werkingsgebied van de Vlassenbroekse polder behoort, worden regelmatig de waterlopen die het perceel omringen, heruitgediept. Hierbij werd in 2015 bij vergissing de trots van het perceel geveld; een minstens 70 jaar oude ‘Blauwe Van Eksaarde’ met een stamomtrek van meer dan 4 m.
Dit betreurenswaardige incident werd gemeld aan de gemeente.
Het beheer omvat ook monitoring. Gedurende enkele jaren, tot de peilbuizen verzadigd raakten, werd het grondwaterpeil van het perceel opgetekend. We kregen aldus een idee van de seizoenevolutie van de grondwaterspiegel. Regelmatige terreinwandelingen, onder andere door de plantenwerkgroep van onze afdeling, geven ons een idee van wat er groeit en bloeit en hoe dat de afgelopen decennia is geëvolueerd. Vermeldenswaardig in dit verband is de toename van de bosanemoon, een voorjaarsbloeier die kenmerkend is voor een gezonde bosbodem. Bij de fauna kunnen we een opvallend nachtdiertje vermelden dat zich schuilhoudt in het gras aan de bosrand: de vuurvlieg.
In de flora van ons land is groot warkruid een zeldzame soort. Maar in de Scheldevallei is ze wel vaker te vinden. In onze regio is groot warkruid redelijk frequent. Met wat geluk kun je deze vreemde plant hier gemakkelijk spotten. Volgens waarnemingen.be is de soort opgetekend op diverse plaatsen langs de Schelde en Durme in Wichelen, Appels, Vlassenbroek, Kastel, Hamme, Elversele en Waasmunster.
Op één van mijn tochten in Vlassenbroek kon ik, in een buitendijkse brandnetelruigte, bijgaande foto’s maken van een mooie populatie groot warkruid (Cuscuta europaea), een zeldzame soort van onze flora. In Vlaanderen is ze beperkt tot de oostelijke helft van het gewest. Ze komt veel voor in de vallei van de Grensmaas in Limburg; dit deel van haar verspreidingsgebied sluit mooi aan met het algemene voorkomen in het gebied van de grote rivieren van Nederland.
De plant wordt verder vooral aangetroffen langs de Schelde stroomafwaarts Dendermonde en langs haar bijrivieren. De groeiplaats in Vlassenbroek is volgens de Atlas van de Flora van Vlaanderen en het Brussels Gewest de meest westelijke in ons land, maar volgens waarnemingen.be is groot warkruid ook nog gezien in de Scheldevallei in Schellebelle.
Groeiplaatsen aan de Schelde in Eine liggen nog iets meer ten westen. Ten zuiden van Samber en Maas is de plant vooral te vinden in de vallei van de Semois.
Groot warkruid is een plant van ruige oevers en oeverwalbossen op voedselrijke grond. De zaden worden vooral door water verspreid. Met deze ecologie is de lijnvormige verspreiding langs rivieren mooi verklaard.
Duivelse parasieten
Warkruiden zijn parasieten: ze bezitten geen bladeren. Ze hebben geen bladgroen en zijn daardoor oranje tot rood gekleurd. Ze hechten zich met boorwortels aan de waardplant en halen er water en voedingsstoffen uit. De stengels zijn soepel en buigzaam; zo kunnen ze zonder breken de groei van de stengels van de waardplant volgen. Ze kunnen
tot enkele meters hoog in de vegetatie klimmen. Groot warkruid houdt vooral van grote brandnetel als waardplant, maar komt ook voor op onder meer hop en boerenwormkruid. Het vormt een wirwar van ineengestrengelde draden rond en op de waardplant. Op het eerste gezicht lijkt het wel op een weggeworpen net in rode kunststof. Bij beter toekijken vind je ragfijne stengels rond de waardplantstengels gewonden; ze dragen kluwens van fraaie rode bloempjes.
De naam “warkruid” is dus goed gekozen. Warkruiden werden ook “duivelsnaaigaren” genoemd, een volksnaam die al door Dodoens vermeld wordt. Het heel raadselachtig aandoende naaigaren moest wel iets met de duivel te maken hebben, zoals wel meer moeilijk verklaarbare zaken aan satan werden toegeschreven – bijvoorbeeld het “duivelsei” waaruit de grote stinkzwam tevoorschijn komt.
Wereldwijd zijn er bijna tweehonderd soorten warkruid. In ons land komen slechts vier andere soorten voor. Wie ze van elkaar wil onderscheiden moet de bouw van de kleine bloemen onderzoeken. Enkel klein warkruid is wel vaker te vinden. Je moet er voor naar de Limburgse heidevelden, waar het parasiteert op dwergstruiken zoals struikhei. Vlaswarkruid is een parasiet van vlas die uit ons land verdwenen is; de laatste vondst deed E. Hoebeke in 1938 in een vlasakker, in Denderbelle:
https://www.botanicalcollections.be/specimen/ BR0000012488711. Recent is Vlaswarkruid in Vlaanderen weer opgedoken als neofyt.
De warkruiden werden vroeger tot een aparte warkruidfamilie (Cuscutaceae) gerekend, maar DNA-onderzoek heeft een stevige verwantschap met de windefamilie (Convolvulaceae) bevestigd. Daar worden ze nu in ondergebracht als een gespecialiseerde, parasitische tak. Warkruid heeft inderdaad windebloemen in miniatuur, met vergroeide bloemkronen en de vijf meeldraden tussen de kroonslippen ingeplant. Net zoals bij windesoorten groeit het bovenstandig vruchtbeginsel uit tot een doosvrucht met veel kleine zaden. Ook de fijne windende stengels van bijvoorbeeld de haagwinde herinneren wel aan de “draden” van het warkruid.
Amfibieën en reptielen leiden een verborgen en teruggetrokken leven. Niettemin zijn het leuke en interessante soortgroepen om te bestuderen. Door hun voorkeur voor structuurrijke, kleinschalige landschappen, zijn het ook belangrijke sleutelsoorten voor natuurbeheer. De mozaïeklandschappen, met een afwisseling van poelen, struweel, grasland en bos of heide, zijn immers eveneens aantrekkelijk voor heel wat andere (bedreigde) organismen. Met onze werkgroep proberen we een overzicht te krijgen van de biodiversiteit in onze regio aan amfibieën en reptielen. Dit biedt bovendien waardevolle inzichten voor natuurbescherming en -beheer.
Kikkers, padden en salamanders kunnen we makkelijk monitoren in het voorjaar, aangezien ze dan samenscholen in sloten, poelen en plassen voor hun voortplanting. Kikkers en padden leggen een tocht af over land op weg naar hun vaak traditionele voortplantingswater. Talloze paddenoverzetvrijwilligers helpen hen daarbij om drukke, gevaarlijke wegen te kruisen. Kikkers en padden kunnen daardoor al door overzetacties gevolgd worden.
Salamanders leiden een meer geheimzinnig leven, in het voorjaar onzichtbaar onder het wateroppervlak. Ze zijn goed aangepast aan een leven onder water, en mannetjes krijgen soms een kleurrijke kam of oranje
gekleurde buik. We gebruiken speciale fuiken om salamanders te monitoren en doen ook inventarisaties van larven met schepnet. Kleine watersalamander en alpenwatersalamander treffen we, net als pad, bruine en groene kikker, frequent aan in allerlei wateren, zelfs in tuinvijvers. In onze regio komt ook de vinpootsalamander voor, maar die lijkt beperkt tot bospoelen. De vierde watersalamandersoort, de impressionante en zeldzame kamsalamander, hebben we nog niet aangetroffen in onze regio. Het is een soort met een uitgesproken voorkeur voor voedselrijke poelen in een kleinschalig landschap. Hoewel we tot nu toe nog geen succes hadden, hopen we in de toekomst historische waarnemingen te kunnen herbevestigen. Tijdens onze inventarisaties vangen we ook vaak heel wat andere waterdiertjes, zoals larven van libellen en waterjuffers, waterroofkevers en soms zelfs stekelbaarsjes, die eveneens houden van rustige, zonnige poelen met veel waterplanten.
Ook de situatie van de vuursalamander in onze regio volgen we nauwgezet op, samen met ANB en INBO. De vuursalamander is een kwetsbare soort van historische bossen, waar we zeer zuinig op moeten zijn. Hij wordt immers sterk bedreigd door B. salamandrivorans , een gevreesde salamanderdodende schimmelziekte. Door jaarlijkse monitoring houden we een vinger aan de pols voor de gezondheid van de populatie, maar ook voor de impact van verdroging en recreatiedruk.
In onze regio komen ook enkele reptielensoorten voor. Levendbarende hagedis werd al zeer sporadisch waargenomen verspreid over de regio. Het is een soort die voorkomt op allerlei terreinen, maar bij voorkeur op droge tot vochtige heiden. Ondanks verschillende waarnemingen, is de verspreiding in onze regio niet goed bekend. Van een andere soort hagedis, de muurhagedis, weten we dat er rond de spoorwegbrug tussen Sint-Gillis en Oudegem een bloeiende populatie leeft. Deze warmteminnende soort lijkt te profiteren van de klimaatopwarming, en lift voornamelijk mee langsheen het spoorwegennet. Omdat we graag een beter beeld willen van het voorkomen van deze twee hagedissen, plannen we later dit jaar nog een zoektocht.
Slangen komen in onze regio niet voor, maar de hazelworm, een pootloze hagedis, wordt wel eens met een slang verward. In de buurt van bossen wordt hij wel eens aangetroffen op een zonnige plek, soms zelfs in tuinen. In Buggenhoutbos volgen we de populatie op door gerichte tellingen op zonbeschenen plaatsen, die door de hazelworm worden benut om op te warmen.
Doordat er in Vlaanderen maar een beperkt aantal soorten amfibieën en reptielen leeft, is soortherkenning niet zo moeilijk en zijn inventarisaties erg laagdrempelig. Daarnaast worden in de rand van onze activiteiten nog heel wat andere zaken gespot.
Wie zin heeft om ook deel te nemen aan onze excursies, mag altijd een seintje geven via mail bert_biesemans@skynet.be. Zo plannen we deze zomer nog schepnetonderzoek te doen naar amfibieënlarven in Vlassenbroek en een hagedissenspeurtocht in Baasrode en Buggenhout. Voor meer algemene info over amfibieën en reptielen: www.hylawerkgroep.be
Dries 2 • 9255 Opdorp
www.depoortvancyriel.be
Dendermonding
Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 tarcy.verstraeten@gmail.com
Gebieden aankopen en beheren is de beste manier om de natuur te beschermen. Voor elke gift van 40 euro of meer ontvang je een fiscaal attest. Doe daarom vandaag nog een gift op rekening BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer te Mechelen met vermelding van het projectnummer van uw keuze.
‘s Heerenbosch
Brian Roelandt - 0484 24 39 22 brian.roelandt@telenet.be
Hamme
Frans Verschelden - 0495 28 58 10 frans.verschelden@gmail.com
Bellebroek (Beneden-Dender)
Luc Verhelst - 0473 54 11 46 lucverhelst@scarlet.be
Hannaerden, Wiestermeersch (Beneden-Dender)
Dirk Tas - 0492 72 66 48 Dirk_tas@skynet.be
Buggenhoutse reservaten
Luc Bruggeman - 0475 86 87 28 lbruggeman@telenet.be
Poelbos te Lebbeke
Chris De Bock - c.debock@nirond.be
Vlassenbroek te Baasrode/Dendermonde
Gustaaf Van Gucht - 0479 67 95 54 gustaaf.vangucht@telenet.be
Groot Schoor te Grembergen
Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 tarcy.verstraeten@gmail.com
Porrebeek- en Paddebeekvallei te Schoonaarde
Andries Achten - 0485 82 47 03 andries8en@hotmail.com
Sint-Onolfspolder te Appels/Dendermonde
Bart Dierickx - 0475 62 70 21 bartdierickx@skynet.be
Scheldevallei Moerzeke-Kastel te Hamme
Werner de Ferrerre - 0456 22 01 59 wernerdeferrerre@gmail.com
De Bunt te Hamme
Werner de Ferrerre - 0456 22 01 59 wernerdeferrerre@gmail.com
Amfibieën- en reptielenwerkgroep ‘s Heerenbosch
Bert Biesemans - 0499 80 15 02 bert_biesemans@skynet.be
Plantenwerkgroep Naturelaar
Miek Van der Heyden - 0477 40 93 59 vanderheyden.miek@skynet.be
Regionale insectenwerkgroep
Voelspriet
Floris Vanderhaeghe - 0491 35 10 98 floris.vanderhaeghe@gmail.com
Steenuilenwerkgroep
Midden-Schelde
Geert Aerts - 0468 48 66 74 geert.aerts2@telenet.be
Vogelwerkgroep Hamme
Frans Van Havermaet - 0499 73 35 14 frans.van.havermaet@telenet.be
Vogelwerkgroep ‘s Heerenbosch
Geert Creylman - 0499 17 42 53 geert.creylman@telenet.be
Zoogdierenwerkgroep
‘s Heerenbosch-Hamme
‘s Heerenbosch: Natuur.sheerenbosch@gmail.com
Hamme: Frans Van Havermaet - 0499 73 35 14 frans.van.havermaet@telenet.be
10 juli 2022
10 juli 2022 • vanaf 14u30 • ‘t Saske Dendermonde
Om exact 15 uur springen in heel Europa mensen in rivieren voor proper water. Want proper water en levende rivieren zijn een noodzaak waar iedereen van moet kunnen genieten. Zuiver water komt alles en iedereen ten goede en daar werken wij ook aan!