Column Sulaiman Addonia

Atieh

Asadollahi

“Reading saves me from the pressure of everything. It’s an escape, but also a way of empowering and encouraging. When you don’t receive enough encouragement from people in the real world, books indirectly tell you it will be alright.”

In daily life student Cultural Studies KU Leuven

Living in Ixelles

With Iranian nationality

muntpunt.be/atieh

Recommends ‘Silence is My Mother Tongue’ / Sulaiman Addonia

Stilte is mijn moedertaal • Sulaiman Addonia Vertaling: Irwan Droog Uitgeverij Jurgen Maas, 2021 272 pagina’s

~With this cast of complex, beautifully drawn characters, Sulaiman Addonia details the textures and rhythms of everyday life in a refugee camp, and questions what it means to be an individual when one has lost all that makes a home or a future. Intimate and subversive, Silence is My Mother Tongue dissects the ways society wages war on women and explores the stories we must tell to survive in a broken, inhospitable environment.

De straat, een bibliotheek

COLUMN IN DE STANDAARD, 24 APRIL 2021 SULAIMAN ADDONIA

Tijdens de wandeling van mijn appartement in Elsene naar de school waar ik Nederlands leer, in hartje Brussel, moet ik glimlachen. Vandaag is de eerste les. De maartse lucht is verfrissend. Mijn borst zwelt en ik drijf mijn tempo op. Ik maak me weinig zorgen, merk ik. Tot nog toe ben ik terughoudend geweest om Nederlands te leren, vanwege mijn geschiedenis: ik heb talen geleerd en heb talen afgeleerd, toen ik moest migreren of werd achtergelaten door mijn ouders. Dan daagt het me: ik sta op straat, de plek waar ik tot rust kom, waar ik het zorgeloost ben, waar ik het meest geïnspireerd word.

Voor wie wees is, verbannen en zonder familie, is de straat niet gewoon een plek voor huizen en verkeer, of om te kuieren en de tijd te verdrijven. Ze heeft een diepere betekenis.

Een paar maanden nadat mijn broer en ik waren aangekomen in het Verenigd Koninkrijk, in 1990, als niet-begeleide minderjarige vluchtelingen, trokken we weg uit Londen, weg van het veilige gemak van de andere immigrantengemeenschappen, zodat we snel Engels zouden leren. We wilden onszelf ook uitdagen, deel uitmaken van een nieuwe gemeenschap. Maar de Engelsen in de buitenwijken van Londen kozen ervoor ons niet te zien, om niets met ons te maken te hebben. Het was hard, zo ver van onze eigen gemeenschap en zonder een nieuwe. We zaten op ons eigen eilandje. Omdat ik me niet welkom voelde in de maatschappij, ging ik vaak wandelen. Mijn zorgen en grieven vervlogen zodra ik op straat was, alsof ik mijn hoofd neerlegde op de schouder van een echte mens, die me kon troosten door alleen maar te luisteren naar hoe ik me voelde. Mijn band met de straten, met de lucht en de natuur werd zo sterk dat hij me behoedde voor de wanhoop toen ik in 2009 Londen verruilde voor Brussel, en ik opnieuw terechtkwam in een nieuw land met talen die ik niet begreep.

In die eerste donkere jaren in Brussel werd ik steeds eenzamer en droeviger, terwijl ik mezelf opsloot om mijn tweede roman te schrijven, Stilte is mijn moedertaal. Ik zocht troost op straat, net als in Londen. Ik dwaalde doelloos rond en kwam terecht in buurten die ik niet kende, alsof ik in de voetstappen van Lorca trad: ‘Ik heb mezelf vaak verloren om de brandwond te vinden die alles wakker houdt.’

Mezelf verliezen in de straten van Brussel troostte me en pepte me op. Ik heb geleerd om Brussel te zien, omdat ik ook voelde hoe de stad mij zag toen ik diep zat. De natuur heeft oren en een hart. Als ik in de straten van Elsene een vrouw zie die tegen zichzelf praat, denk ik dus niet dat ze gek is, maar dat de mensen het dichtst bij haar misschien niet meer luisteren, en ze dus heeft besloten om tegen de dingen rondom haar te praten. Dat ze, net als ik, een verbeeldingskracht heeft die weet hoe ze warmte en vriendschap kan vinden in de straten en in de dingen die ze herbergen.

Wanneer ik de Zavel bereik, op nog maar een paar minuten van de school, glijden mijn ogen van een chocoladewinkel naar een kunstgalerie. Ik denk na over hoe de straat me anders heeft leren te kijken naar het leven, maar ook naar hoe ik schrijf, en hoe ik niet alleen liefde en steun heb leren te vinden op straat, maar ook kennis.

Er waren namelijk geen bibliotheken of boekwinkels in de vluchtelingenkampen waar ik woonde van mijn tweede tot mijn tiende. Boeiende, diepzinnige literatuur werd bijna altijd verboden in Saudi-Arabië, waar ik opgroeide als tiener. En van mijn uitkering van 17 pond per week kon ik als minderjarige immigrant in het Verenigd Koninkrijk geen fatsoenlijk eten betalen, laat staan boeken.

Het is daarom dat ik, nu ik schrijver ben, vind dat het advies van gevestigde auteurs aan beginnende schrijvers om ‘te lezen, lezen, lezen’ nuance en verbeeldingskracht mist. Het is blind voor de realiteit van mensen met een achtergrond van schaarste, repressie en oorlog, zoals ikzelf.

Het zijn niet alleen mensen in conflictgebieden die lijden onder een gebrek aan materiaal, zoals boeken. Toegang hebben tot boeken is evengoed een uitdaging voor mensen uit minder bevoorrechte gemeenschappen in de westerse wereld. Nu in veel landen bibliotheken dichtgaan, krijgen ze nog minder kansen om een boek te lezen. Het Verenigd Koninkrijk, bijvoorbeeld, heeft sinds 2010 bijna 800 bibliotheken gesloten. Dat is bijna een vijfde van alle Britse bibliotheken in tien jaar tijd.

Het is belangrijk om de uitgeverswereld diverser en inclusiever te maken, maar het is even belangrijk om oog te hebben voor de realiteit van schrijvers uit minder bevoorrechte gemeenschappen. En om niet blind te zijn voor andere bronnen van wijsheid die we overal rond ons kunnen zien, zoals de natuur en de straat.

Wie opgegroeid is in schaarste en er toch in slaagt om uitgegeven te worden, kan gelukkig bevestigen dat er andere manieren zijn dan te lezen om krachtiger te schrijven en je werktuigen te wetten. Je moet je verbeelding de kans geven om te zien dat alles rondom jou – gebouwen, de natuur, mensen – een verhaal heeft, en dat je geduld moet hebben om die verhalen te leren lezen.

Dankzij mijn moeder ontdekte ik in ons vluchtelingenkamp manieren om mijn verbeelding te gebruiken, en de kracht van verhalen vertellen. Mijn moeder kan niet lezen of schrijven. Wanneer ik haar noemde als een literaire invloed op mijn werk, samen met Tayeb Salih, Zora Neale Hurston, Clarice Lispector, Fjodor Dostojevski en Virginia Woolf, ging jarenlang hier en daar een wenkbrauw de hoogte in. Maar het is de waarheid.

Toen ik ongeveer drie was, ging mijn moeder weg uit het kamp om te werken als dienstmeid in Jeddah, Saudi-Arabië. Ze kon niet schrijven, maar in plaats van mannelijke briefschrijvers te vragen, zoals toen de gewoonte was, besloot ze haar brieven voor haar kinderen op te nemen op cassettebandjes. Die bandjes kwamen mee met gastarbeiders van Jeddah naar Khartoum, en ze gingen door vele handen voor ze uiteindelijk onze afgelegen kampen bereikten.

Op de cassettes, die ze samen met een cassettespeler opstuurde, beschreef mijn moeder in detail het leven in het paleis waar ze werkte als dienstmeid. Zo voelde ik haar afwezigheid des te meer, maar de kracht van haar verhalen was zo groot dat ze me ogenblikkelijk kon meevoeren naar haar wereld. Dankzij haar beschrijvingen kon ik me voorstellen waar ze woonde en kwam ik dichter bij haar. Haar verhalen maakten mijn verbeeldingskracht groter. Haar anekdotes sijpelden door tot in mijn aders, ze gaven me de kracht van empathie. Haar woorden maakten mijn woordenschat groter. Vele tientallen jaren later gebruikte ik haar beschrijvende stijl in mijn romans. Ik heb van haar geleerd net zoals van andere grote romanciers.

Wie schrijver wil worden, moet boeken lezen – uiteraard. Maar wie verstoken blijft van literatuur en boeken vanwege oorlog, ballingschap of armoede, mag de moed niet opgeven. Zij kunnen andere manieren vinden om ideeën te verzamelen en verhalen te leren vertellen.

Ze kunnen, met evenveel nieuwsgierigheid en concentratie, afbeeldingen en foto’s leren te lezen, rivieren, muziek, zeeën en bomen, de geschiedenis van gevels en de bloemstukken op begraafplaatsen. Ze kunnen de vormen, texturen en liederen van schilderijen lezen. Ze kunnen naar stomme films kijken en de cinematografie lezen, de belichting, de kostuums en houdingen alsof hun ogen een camera zijn, waardoor ze betere beelden kunnen gebruiken in hun proza. Ze kunnen op straat zitten, de meest toegankelijke, diverse en open bibliotheek, en mensen lezen van elke rang en stand. De gewoonlijke personages die opduiken in veel romans, maar ook andere van wie de verhalen vaak worden weggelaten uit boeken, vanwege vooringenomenheid en vooroordelen in de uitgeverswereld. De straat is een bibliotheek, de mensen zijn boeken.

Er is niet één manier om te lezen, net zoals er niet één manier is om te schrijven. Het heeft me wat tijd gekost om Brussel te leren lezen, maar nu omvat de stad een paar van mijn lievelingsstraten om te lezen. Ik ga de school binnen waar ik Nederlandse les volg. Terwijl ik de lift neem naar mijn klaslokaal, denk ik aan de straten achter me en aan de verhalen en ideeen die we allebei hebben geschapen, alsof ik hulp nodig heb om mijn angst voor die nieuwe taal opzij te zetten. COLUMN

© Lyse Ishimwe

Sulaiman

Addonia

is an Eritrean-Ethiopian-British novelist. His first novel, The Consequences of Love, shortlisted for the Commonwealth Writers’ Prize, was translated into more than 20 languages. Silence is My Mother Tongue, his second novel, has been longlisted for the 2019 Orwell Prize for Political Fiction, and is currently a finalist for the 2021 Firecracker Awards in Fiction, and for the 2021 Lambda Literary Award. His third novel, The Seers, will be published in 2023 by Canongate UK & Graywolf USA. He currently lives in Brussels where he has launched a creative writing academy for refugees and asylum seekers, and the Asmara-Addis Literary Festival (In Exile). He is a columnist for De Standaard, a Belgian newspaper. 1 STAD, 19 BOEKEN 31

WAT LEES JIJ DIT NAJAAR?

ONTDEK DE LEESCLUBS IN JOUW BUURT.

GA NAAR (DE WEBSITE VAN) JE LOKALE BIBLIOTHEEK VOOR MEER INFORMATIE. B°°XL is een plek van en voor Brusselse lezers. Van alle genres, uit alle windstreken, in alle talen.

Deel en ontdek boekentips, nieuws, activiteiten en meer.

Word lid van de Facebookgroep: facebook.com/groups/b00xl