n~ $wüßídüÔ+uÛÑy˚T

&Ûç©¢ n~ $wüßídüÔ+uÛÑy˚T...

uÛ≤s¡rj·T ˝ÀVü≤XÊÁdüÔ`kÕ+πø‹ø£ #·]Á‘·≈£î düJe kÕø£å´+ Ä düÔ+uÛÑ+. $$<Ûä s¡ø±\ yê‘êes¡D |ü]dæú‘·T\qT ‘·≥Tºø=ì ‘·T|ü|ü≥º≈£î+&Ü e⁄+&É&É+ $wüßí (ÇqT|ü) düÔ+uÛÑ+ Á|ü‘˚´ø£‘·. ÇqT|üdüÔ+uÛÑ+ ‘·j·÷ s¡sTT 1600 dü+e‘·‡sê\T ô|’ã&çHê.. #Ó≈£îÿ#Ó<äs¡ø£ b˛e&É+ Hê{Ï˝ÀVü≤ |ü]ÁX¯eT ø±s¡T\ HÓ’|ü⁄D≤´ìøÏ #·ø£ÿì ì<äs¡Ùq+. düTe÷s¡T Äs¡T≥qTï\ ãs¡Te⁄>∑\ $wüßí (ÇqT|ü) düÔ+uÛÑ+ s¡÷bı+~+~ eT<Ûä´Á|ü<˚XŸ˝Àì $~X¯ |ü≥ºD+ <ä>∑Zs¡>∑\ ñ<äj·T–]˝À. n~ nø£ÿ&ç qT+∫ ãj·T≥≈£î m˝≤ m|ü&ÉT yÓ[fl+<√ me]ø° ‘Ó*j·T<äT. ø±˙ Á|üdüTÔ‘·+ &Ûç©¢ eTVü‰q>∑s¡+ ˝Àì ≈£î‘·TuŸ$THêsY |üø£ÿqe⁄+~. bÕ&ÉTã&çq, $<Ûä«+kÕìøÏ >∑Ts¡sTTq Væ≤+<ä÷, C…’q Ä\j·÷\ düeTT<ëj·T+ eT<Ûä´˝À 23.8 n&ÉT>∑T\ m‘·ÔsTTq ÇqT|üdüÔ+uÛÑ+ e⁄+~. >∑T|üÔ sêE\ yÓ’wüíe uÛÑøÏÔøÏ ‘êsêÿD+>± ÇqT|üdüÔ+uÛÑ+ô|’ ˇø£ XÊdüq+ ø£\<äT. l eTVü‰$wüßíe⁄qT ø°]ÔdüTÔqï Ä XÊdüq+ ¬s+&√ #·+Á<ä>∑T|üÔ $Áø£e÷~‘·´ sêsTT+∫q~. ÇqT|ü düÔ+uÛÑ+ s¡÷|üø£s¡Ô≈£L&Ü #·+Á<ä >∑T|ü⁄Ô&˚. ñ<äj·T–] qT+∫ Ç+Á<äÁ|üdüú (&Ûç©¢) <ëø± düÔ+uÛÑ+ kÕ–+∫q Á|ükÕúq+ ÄdüøÏÔø£s¡ n+X¯+. n<äT“¤‘·yÓTÆq ˝ÀVü≤HÓ’|ü⁄ D´+, K>√fi¯ XÊÁdüÔ n<Ûä´j·T Hê˝À¢ ø°\ø£ bÕÁ‘· b˛wæ+∫q &Ûç©¢ $wüßí (ÇqT|ü) düÔ+uÛÑ+ô|’ ≥÷]»+ q÷´dt Á|ü‘˚´ø£ ø£<∏äq+.

&Ûç©¢˝Àì |ü\T#ê]Á‘·ø£, |üsê´≥ø£, kÕ+düÿè‹ø£, düàè‹ Á|ü<˚XÊ˝À¢ $wüßí (ÇqT|ü) düÔ+uÛÑ+ n‘·´+‘· eTTK´yÓTÆq~. <ëìì ◊s¡Hé |æ\¢sY, nXÀø£|æ\¢sY nì≈£L&Ü |æ\TkÕÔs¡T. #ê]Á‘·ø£ ø£≥º&É+ ≈£î‘·TuŸ$THêsY düeTT<ëj·T+˝À ÇqT|üdüÔ+uÛÑ+ e⁄+~. $XÊ\yÓTÆq Äes¡D+ eT<Ûä´˝À düÔ+uÛÑ+ e⁄+~. düÔ+uÛÑ+ #·T≥÷º eT+&ÉbÕ\THêïsTT. eT+&ÉbÕ˝À¢ì sê‹ düÔ+uÛ≤˝À¢ n<äT“¤‘· •\Œdü+|ü<ä ø£\<äT. Ä Äes¡D˝À <ë<ë|ü⁄ 27 Væ≤+<ä÷, C…’q <˚yê\j·÷ \T+&˚eì #·]Á‘·ø± s¡T\T sêXÊs¡T. eT+&ÉbÕ˝À¢ì <˚e‘· \ •˝≤Œ\qT ∫ÛÁ<ä+ #˚dæq $wüj·÷ìï düŒwüº+>± >∑eTì+#·e#·TÃ. $•wüº‘·: XÊÁdüÔ`kÕ+πø‹ø£ s¡+>∑+ n+‘·>± n_Ûeè~∆ #Ó+<äì Ä s√E˝À¢ ˇø£ uÛ≤Ø ÇqT|üdüÔ+uÛ≤ìï ‘·j·÷s¡T#˚j·T&É+ e÷eT÷\T $wüj·T+ ø±<äT. ‘·j·÷s¡T #˚dæHê ‘·T|ü|ü≥ºì $<Ûä+>± ˝ÀVü≤ $TÁX¯e÷\ ‘·j·÷Ø˝À s¡kÕj·THê\qT yê&Üs¡+fÒ Hê{Ï bÕ\≈£î\T ` XÊÁdüÔE„\ $C≤„HêìøÏ #˚‘·T˝…‹Ô qeTdüÿ]+#·e\ dæ+<˚. $$<Ûä s¡ø±\ s¡kÕj·THê\qT $ìjÓ÷–+∫ ˝ÀVü≤ eTT&ç KìC≤\‘√ $TÁX¯e÷\qT dü]ø=‘·Ô>± Ä$wüÿ]+#·&É+, uÛ≤Ø Äø±s¡+˝À ˝ÀVü≤ düÔ+uÛ≤ìï s¡÷bı+~+#·&É+ 1600 dü+e‘·‡sê\ øÏ+<ä≥ nkÕ<Ûës¡D+. n+‘· ô|<ä› düÔ+uÛ≤ìï m˝≤ s¡÷bı+~+#ês¡qï~ n+‘·T∫ø£ÿì Á|üX¯ï. &Ûç©¢ e+{Ï $_Ûqï yê‘êes¡D |ü]dæú‘·T˝À¢q÷ ‘·T|ü|ü≥º≈£î+&Ü e⁄+<ä+fÒ >∑T|üÔsêE\ XÊÁdüÔE„\ ˝ÀVü≤XÊÁdüÔ ÁbÕMD´+ ns¡úeTe⁄‘·T+~.

ÇqTeTT eTT&çKì»+ #ê˝≤ HêD´yÓTÆq<äì, ˝ÀVü≤$TÁX¯eT+˝À uÛ≤dü«s¡+ ≈£L&Ü m≈£îÿe XÊ‘·+ yê&Üs¡ì H˚{Ï Ä<ÛäTìø£ ˝ÀVü≤ XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T Á|üø£{Ï+#ês¡T. ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ˝Àì ø±q÷ŒsY ◊.◊.{Ï XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T ÇqT|üdüÔ+uÛÑ+ô|’ $düÔè‘·+>± |ü]XÀ<Ûäq\T #˚XÊs¡T. m+&É≈£î m+&ÉT‘·÷, yêq≈£î ‘·&ÉTdü÷Ô, $|üØ‘·yÓTÆq #·*ì, m&Ü] >±\T\qT ‘·≥Tºø=ì düÔ+uÛÑ+ ì\ã&É&É+˝À ˝ÀVü≤ $TÁX¯eT+˝À yê&çq uÛ≤dü«s¡+ eTTK´ uÛÑ÷$Tø£qT b˛wædüTÔqï<äì XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T n_ÛÁbÕj·T|ü&ܶ&ÉT. ø£fi≤‘·àø£+: $wüßí (ÇqT|ü) düÔ+uÛ≤ìï m+‘√ø£fi≤‘·à ø£+>± s¡÷bı+~+#ês¡T. 23.8 n&ÉT>∑T\ m‘·TÔ>∑\ düÔ+uÛÑ+ yê´dü+ ˇø£ n&ÉT>∑T ô|’>± e⁄+~. qTqï>± e⁄qï düÔ+uÛÑ+ ãs¡Te⁄ Äs¡Ty˚\ øÏ˝À\≈£î (6 ≥qTï\T) ô|’>± e⁄+≥T+<äì uÛ≤s¡‘· |ü⁄sêedüTÔ düπs«ø£åD XÊK ìsêú]+∫+~. düÔ+uÛÑ+ •KsêÁ>±q $$<Ûä Äø£è‘·T\THêïsTT. n+<äT˝À $ø£dæ+∫q |ü<äà+ ‹s¡>∑ã&çq $<Ûä+>± e⁄+~. <ëìô|’ ˇø£ ∫qï #·Áø£+, Äô|’ ô|<ä› #·Áø£+, <ëìô|’ eTs√ ∫qï #·Áø£+ Äø±sê\THêïsTT. nìï+{Ï ø£+fÒ ô|’q #·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡|ü⁄ ~yÓTà\T ø£\e⁄. ÇqT|ü düÔ+uÛÑ+ nXÀø£ düÔ+uÛ≤ìï b˛* e⁄+&É&É+‘√ ø=+<äs¡T nXÀø£ |æ\¢sY n+≥THêïs¡T. ÇqT|ü düÔ+uÛ≤ìï mes¡÷ eTT≥Tºø√≈£î+&Ü #·÷≥÷º ø£+#Ó @sêŒ≥T #˚XÊs¡T. düÔ+uÛÑ+ #·T≥Tº|ü≥¢ düe÷<ÛäT\THêïsTT. •~∏\

ø£≥º&Ü\T mH√ïe⁄HêïsTT. düÔ+uÛ≤ìøÏ <äøÏåD+ yÓ’|ü⁄qTqï ˇø£ •~∏\ ø£≥º+ |ü]¸j·THé XË’*˝À e⁄+~. XÊdüq+: ÇqT|üdüÔ+uÛÑ+˝À ◊<äT |ü+≈£îÔ˝À¢ XÊdüq+ ø£\<äT. uÛ≤wü dü+düÿè‘·+ø±>± *|æÁãV”≤à. XÊdüq+ $wüßíe⁄qT ø°]ÔdüTÔqï~. ø±oàsY˝Àì dæ+<Ûä÷q~˝Àj·T ÁbÕ+‘·+ qT+∫ <äøÏåD≤qdüeTTÁ<ä+ es¡≈£î >∑T|üÔsê»´+ $düÔ]+∫q≥Tº XÊdüq+ ‘Ó\T|ü⁄‘·Tqï~. dæ+<Ûä÷q~, <äøÏåD (Væ≤+<ä÷ eTVü‰) düeTTÁ<ä+, e+>∑<˚X¯+ (|ü•ÃeTu…+>±˝Ÿ), #·+Á<ä>∑T|üÔsêE, $wüßíbÕ<ä–] (ñ<äj·T–]) ‘·~‘·s¡ ù|s¡T¢ XÊdüq+˝À e⁄HêïsTT. $wüßíe⁄≈£î Á|ü‹s¡÷|ü+>±, yÓ’wüíe <Ûäs¡à‘·‘ê«ìøÏ Á|ürø£>± düÔ+uÛÑ+ yÓ\dæ+~. bÕ≥©|ü⁄Á‘· sê»<Ûëì>± uÛ≤s¡‘·<˚XÊìï bÕ*+∫q ¬s+&√ #·+Á<ä>∑T|üÔ $Áø£e÷~‘·´ (Áø°.X¯.380`415) ÇqT|ü düÔ+uÛ≤ìï ‘·j·÷s¡T #˚sTT+#ê&ÉT. K>√fi¯ XÊÁdüÔ n<Ûä´j·THê\ø√dü+ ÇqT|üdüÔ+uÛ≤ìï ñ<äj·T–] ø=+&Éô|’ ì\u…{≤ºs¡T. ñ<äj·T–]ì

$wüßí düÔ+uÛÑ+ô|’ $Áø£e÷~‘·´ XÊdüq+ ª$wüßíbÕ<ä–]μ>± XÊdüq+˝À ù|s=ÿHêïs¡T. eT<Ûä´Á|ü<˚XŸ˝Àì ñ<äj·T–]ô|’ yÓ\dæq $wüßí (ÇqT|ü) düÔ+uÛÑ+ &Ûç©¢øÏ m˝≤ #˚]+<äqï~ n+‘·T <=s¡ø£ì s¡Vü≤dü´+. |ü⁄sêedüTÔ, #ê]Á‘·ø£ |ü]XÀ<Ûäq≈£î&ÉT &Üø£ºsY ã+πøsêjYT 1903 ˝À XÊdüHêìï Ç+^¢wüß˝ÀøÏ ‘·s¡T®e÷ #˚XÊs¡T. dü+düÿè‘· XÊdüq bÕsƒêìï Ç+^¢wüß˝À ˇø£ ã+&Éô|’ sêsTT+∫, <ëìì Á|üy˚X¯eT+&É|ü+ >√&É˝À uÛÑÁ<ä+>± neTsêÃs¡T. |ü]XÀ<Ûä≈£î\≈£î n~ m+‘·>±H√ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·Tqï~. ñ<äj·T–]: ñ<äj·T–] eT<Ûä´Á|ü<˚XŸ sê»<Ûëì uÛÀbÕ˝Ÿ≈£î düTe÷s¡T 62 øÏ.MT, Á|üU≤´‘· uÖ<ä∆ j·÷Á‘·düú\+ kÕ+∫øÏ 13.øÏ.MT, Á|üeTTK #ê]Á‘·ø£ q>∑s¡+ $<äX¯≈£î 5 øÏ.MT.\ <ä÷s¡+˝À e⁄+~. <ë<ë|ü⁄ 40 y˚\ dü+e‘·‡sê\≈£î eTT+<äT Ä~eT e÷qe⁄\T ñ<äj·T –] >∑TVü≤˝À¢ ìedæ+∫q≥Tº Ä<Ûësê\THêïsTT. sê‹>∑TVü≤˝À¢ yês¡T #ÓøÏÿq ∫Á‘ê\T ø£\e⁄. nXÀ≈£îì ø±\+˝À $~X¯ eTTK´ es¡Ôø£ πø+Á<ä+>±, uÖ<ä∆<Ûäs¡à Á|ü#ês¡ πø+Á<ä+>± yÓ\T>=+~+~. $&ÉX¯ |üø£ÿqTqï ñ<äj·T–] >∑T|ü⁄Ô\ ø±\+˝À yÓ’wüíe πø+Á<ä+>± $\dæ*¢+~. ø=+&É\qT ‘=*∫ n‘·´<äT“¤‘· •˝≤Œ\qT eT\#ês¡T. K>√fi¯XÊÁdüÔ n<Ûä´j·T Hê\≈£î ñ<äj·T–] πø+Á<ä_+<äTesTT+~. ø£sêÿ≥ø£πsK (Tropic of cancer ` Á{≤|æø˘ Ä|òt ø±´q‡sY) ñ»®sTTì, $~X¯ düMT|ü+˝À yÓfi¯ófl‘·Tqï~. n+<äTe\¢H˚ $wüßíbÕ<ä–]ô|’ ¬s+&√ #·+Á<ä>∑T|ü⁄Ô&ÉT ÇqT|ü düÔ+uÛ≤ìï @sêŒ≥T #˚sTT+#ê&ÉT. 13e >∑TVü≤˝À X¯j·Tq uÛÑ+–eT˝À e⁄qï Áo eTVü‰$wüßíe⁄ ô|’ ˙&É |ü&˚ $<Ûä+>± ÇqT|ü düÔ+uÛ≤ìï ì\u…{≤ºs¡T. Ä~X‚wüßìô|’ |ü&ÉTø=qï $wüßíe⁄ ‘·\ <äøÏåD~≈£îÿ≈£î, bÕ<ë\T ñ‘·Ôs¡+ yÓ’|ü⁄q≈£î e⁄HêïsTT. $Á>∑Vü≤+` >∑TVü≤ ‘·÷s¡TŒ≈£î n_ÛeTTK+>± e⁄+~ ø=ìï Á|ü‘˚´ø£ s√E˝À¢ dü÷s√´<äj·T düeTj·T+˝À øÏs¡D≤\T $wüßíbÕ<ë\qT ‘ê≈£î‘êj·T≥. $wüßí>∑TVü≤≈£î m<äTs¡T>± sê‹ø=+&Ée⁄+~. Á|üdüTÔ‘·+ &Ûç©¢˝À>∑\ ÇqT|ü düÔ+uÛ≤ìï ãVüQX¯' Ä sê‹ ø=+&É ô|’H˚ e⁄+∫ e⁄+{≤s¡T. ÇqT|üdüÔ+uÛÑ+ ˙&É $wüßí bÕ<ë\qT ‘êπø<äì #·]Á‘·ø±s¡T\T sêXÊs¡T. düÔ+uÛÑ+ ˙&É ø£<ä*ø£\ Ä<Ûës¡+>± K>√fi¯XÊÁdüÔ |ü]XÀ<Ûäq\T »]>±sTT. Äs¡´uÛÑ≥º (Áø°.X¯ 476`550), esêVü≤ $TVüQs¡T&ÉT (Áø°.X¯ 505`587) ‘·~‘·s¡T \T ÁbÕNq K>√fi¯XÊÁdüÔ n<Ûä´j·Tq+˝À m+‘√ Á|üdæ~∆ bı+<ës¡T. ø±>± ñ<äj·T–] ø=+&É˝À¢ 14 >∑TVü≤\qT ‘=\∫, <˚e‘ê •˝≤Œ\qT n<äT“¤‘·+>± Ä$wüÿ]+#ês¡T. n˙ï ≈£L&Ü ˇπø sê‹˝À eT\∫q •˝≤Œ˝Ò. 5e >∑TVü≤˝À >∑\ uÛÑ÷esêVü≤•\Œ+ uÛ≤s¡‘· <˚X¯+˝À Á|üU≤´‹ >±+∫+~. uÛ≤Ø uÛÑ÷esêVü≤ kÕ«$T m‘·TÔ 20 n&ÉT>∑T\ ô|’H˚ e⁄+≥T+~. $Á>∑Vü≤+ m&ÉeT ø±*øÏ+<äTqï Ä~X‚wüß&ÉT uÛÑ÷esêVü≤ kÕ«$TøÏ qeTdüÿ]düTÔHêï&ÉT. <˚e‘·\T, s¡Twüß\T, j·T≈£åî\T, ‘·~‘·s¡T\ u§eTà\T >∑TVü≤>√&É \ô|’ e⁄HêïsTT. •e*+>±\T, sêE\ Á|ü‹eT\T e⁄HêïsTT. &Ûç©¢˝Àì $wüßí (ÇqT|ü) düÔ+uÛÑ+ Á|ükÕúHêìï <˚X¯ yê´|üÔ+>± nìï uÛ≤wü˝À¢ bÕsƒê´+X¯+>± uÀ~Û+#ê*. uÛ≤s¡rj·T ˝ÀVü≤XÊÁdüÔ` kÕ+πø‹ø£‘·, K>√fi¯XÊÁdüÔ $C≤„HêìøÏ düJe kÕø£å´+ Ä ÇqT|ü düÔ+uÛÑ+. $•wüºyÓTÆq~ Ä $wüßí düÔ+uÛÑ+.

#·+Á<ä>∑T|üÔ $Áø£e÷~‘·´