JARIDA LA SHUJAA #3

JA RI DA LA

J SHU AA Happiness

Mamantilie Shujaa wa Mashujaa Siko seli Haizimi

Ndoto Upandikizaji

Uloto Ulivyompa maisha mapya Elisha, Mchango wa

Lishe Bora Katika kukabiliana na siko Seli

ISSUE NO.

#03

Na zaidi...

JARI DA LA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Yaliyomo: _

Page No.

Page No.

03.

04.

Ujumbe wa Mhariri

_

Page No.

05.

32.

_

10.

34.

15.

36.

_

Page No.

18.

40.

_

Page No.

22.

28.

Geuza mlo kuwa dawa

_

Page No.

43.

Msiwafiche Wenye Siko seli

_

Page No.

Lishe kwa Shujaa

_

Page No.

Kiwembo Mbunifu

Dishi La leo

_

Page No.

Siko seli Haizimi ndoto

Lishe Bora Ladha Bora

_

Page No.

Mamantilie Shujaa

_

Page No.

_

Page No.

Upandikizaji Uloto,

Page No.

Wachangiaji

Matukio na Picha

_

Page No.

48.

Waliniita Tasa

Matangazo

_

02.

JARI DA LA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Ujumbe wa Mhariri _ Ni msimu mwingine, majira mengine, Jarida lile lile mwonekano mpya. Ni furaha yetu kama wahariri wa Jarida La Shujaa kukutana nanyi wasomaji wetu wapendwa katika toleoletu jipya.

Tunatoa mkono wa shukrani kwa washirika wote na timu nzima ya Jarida la Shujaa (Y’all are Awesomazing) kwa uweledi wao na kujitolea kwa hali ya juu ili kufanikisha kazi hii; Zaidi shukrani za dhati kwa wasomaji wote, ninyi ndio Shujaaz na Jarida la Shujaa lipo kwaajili yenu (much gratitudes to the hundredth of you lovely readers) Salamu za mwaka mpya 2024 kwa wasomaji wetu wapendwa, mwaka mpya unaashiria majira mapya, nafasi mpya, fursa mpya na mikakati ya maisha mapya wakati mwingine ni mwendelezo wa yale tulioanzisha kwa nyakati zilizopita; Lakini kwa Ulimwengu wa Siko seli ni Mwaka mwingine unaokuja na nafasi mpya na fursa mpya za kuelimisha jamii yetu kuhusu Siko seli na kueneza uelewa ili kukuza ufahamu juu ya Siko Seli kwa jamii yote, Tukizingatia hayo Jarida la Shujaa linakuletea makala kemkem za Mashujaa kutoka Sehemu mbalimbali duniani na nyadhifa tofauti za Maisha wakisimulia kwa hisia na mshiko...

stori zao za Safari ya Maisha na Siko Seli, mapambano yao katika kukabiliana na vipingamizi vya afya, unyanyapaa katika jamii hadi kufikia malengo, Mojawapo akiwa Sadick ambae aliambiwa hawezi kuishi, Mwadilifu ambae walidhani amelogwa bila kumsahau Kiwembo ambae aliacha kazi kwasababu za kiafya.

Kwenye Ulimwengu wa Siko Seli utasikia Shuhuda ya mtoto Elisha kuhusu upasuaji wake wa upandikizaji Uloto akiwa na Daktari kutoka Hospitali ya Benjamin Mkapa wakieleza kwa kina kuhusu Tiba ya Upandikizaji Uloto; Bila kusahau Makala ya Lishe Bora, Afya Bora.

Utaburudika na kujifunza kuhusu aina mbalimbali za vyakula na umuhimu wa Lishe, huku ukielekezwa ni aina gani ya Lishe unastahili kwa umri wako bila kusahau shuhuda za Afya kutoka kwa Mashujaa wetu wa Nigeria na Gambia. Tutasikia mahojiano kutoka kwa Mama Lishe Happiness ambae ana moyo wa Dhahabu. Niseme nini basi?

Zaidi ya kukutakia usomaji bora, Kuelimika na kuburudika na Jarida La Shujaa.

Let’s begin again together!

Emmy & Arafa.

03.

JARI DA LA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Wachangiaji

_

Haithan Habib

Zuhura H. Makuka

Veronica Mrema Mwanahabari

Mwanahabari

Ana shahada ya Mawasiliano ya Umma; Shahada ya uzamili Sociology (Medical).

Ni mama wa mtoto mmoja (Shujaa wa miaka saba). Anatumia kalamu na Mdomo kuisemea jamii inapohitaji jicho la muhimu. Kwa miaka 7 anajitolea kitaifa na kimataifa kushiriki midahalo na kutoa elimu ya sikoseli na kusaidia watoto wenye sikoseli nchini.

Ni mwanahabari mwenye uzoefu wa zaidi ya miaka 11 sasa, amejikita katika masuala ya afya na jamii, ni mmiliki wa blogu ya Matukio na Maisha, habari na makala zake zimepata kutambuliwa Kitaifa na Kimataifa, huelimisha jamii kuhusu Siko Seli pamoja na magonjwa mengineyo yaliyopo katika kundi la magonjwa yasiyoambukiza.

Ni Mwanahabari Mpekuzi na mwenye uzoefu wa zaidi ya miaka 6 akijikita kwenye uzalishaji maudhui mbalimbali na uandishi wa habari katika vyombo tofauti vya habari Afrika Mashariki,

Ni muajiriwa Datavision International/Dar24 Media.

Natamani tuwe na jamii inayoheshimu na kulinda haki za watu wanaoishi na Siko Seli, Ni muhimu kila mmoja ajue hali yake ya vinasaba ili kuvunja mduara wa Siko Seli,

Anayesishi na Siko seli ni Shujaa, Onyesha upendo kwa Shujaa wa Siko seli, Ni muhimu kujua vinasaba vyako na vya mwenza wako.

Mwanahabari

Ni muhimu kwa Mzazi au Mlezi wa Shujaa wa Siko seli kupata elimu juu ya Siko seli na kuwa karibu na wataalamu wa afya kwa huduma za dharura.

Punde Shujaa wa Siko seli anapofika katika kituo cha afya apewe kipaumbele kwa kusikilizwa haraka na kupewa huduma ya dharura bila kumnyanyapaa.

SIKOSELI SIO KIFO

Kadhalika upatikanaji wa huduma bora na tiba bila vikwazo vya kifedha au kijiografia ili nchi yetu izidi kuokoa maisha ya waishio na Siko Seli.

04.

Na sasa akiwa Mwanahabari chini ya Star TV Tanzania Ndiye mbunifu wa jarida la Shujaa wa Sikoseli.

Kuvunja Mduara wa Siko Seli ni jukumu la kila mmoja kwa nafasi yake.

01.

JARI DA LA

ULIMWENGU WA SIKO SELI

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Upandikizaji Uloto:

Ulivyompa maisha mapya Elisha, "kuipambania ndoto ya udaktari"

_

Mei, mwaka 2023 kwa mara ya kwanza huduma ya upandikizaji Uloto kwa wagonjwa wa Siko Seli ilizinduliwa rasmi nchini Tanzania. Ni hatua ya kihistoria, safari ya maisha mapya kwa mashujaa wa Siko Seli, ni tiba mahususi ambayo anayefanyiwa upona kabisa. Ndani ya Hospitali ya Benjamin Mkapa (BMH) Dodoma, miundombinu madhubuti iliyosimikwa na Serikali inawezesha wataalamu wabobezi kutoa tiba hiyo ya ubingwa wa juu.

Miongoni mwa mashujaa wa kwanza kupokea tiba hiyo ni Elisha Joseph (11) ambaye alichangiwa Uloto na mdogo wake Ester.

JARIDA LA SHUJAA limefanya mahojiano maalum na mama yao, Dianna Linti amesimulia mengi aliyoyapitia Elisha kabla na baada ya kufanyiwa matibabu hayo.

“Nilifahamu ana Siko Seli akiwa na mwaka — mmoja na nusu, baada ya kugundua damu yake ilikuwa haiongezeki,” anasimulia. Anasema Elisha alikuwa akilia mno, hali ambayo ilimfanya mamake ampeleke kwa daktari mmoja ambaye alihisi mtoto ana Siko Seli, alimpa rufaa kwenda katika hospitali moja ya binafsi.

Anasema huko alichunguzwa ili kujua iwapo kweli ana Siko Seli, alirudi kwa Dkt. Massawe ambaye alimpa rufaa kwenda Hospitali ya Taifa Muhimbili kuanza tiba. Anasema Muhimbili walimpima tena kujihakikishia iwapo kweli ni Siko Seli, walipohakiki walibaini ni kweli, — mwaka 2012 alianza matibabu kliniki.

05.

01.

JARI DA LA

ULIMWENGU WA SIKO SELI

SHUJAA #03

ISSUE NO.

_ Inaendelea...

Anasema alikuwa anajishughulisha na ujasiriamali ambao alilazimika kuacha kabisa, akikaa nyumbani kumuuguza mwanawe. “Alikuwa ana mwili mdogo sana, kwa umri wake na uzito na jinsi alivyo ilikuwa t o f a u t i .

Akiongeza kusema kuwa akiwa shuleni, alilazimika kumfuata mara nyingi kwani alipozidiwa tu, walimu walimjulisha.

“Siku moja nilihisi nitamkosa, nilikuta kupumua ni changamoto,” anabainisha na kuongeza “Mume wangu alilazimika kunifungulia duka nyumbani ili niwe karibu lakini pia nijishughulishe na kazi pia.”

Anasema ilifika hatua ikawa kipindi kigumu zaidi, alikuwa macho ya njano, shuleni walimtenga, akae mbali nao watamuambukiza, wenzake walikuwa wanamtenga.

U P A N D I K I Z A J I Anasema alianza kuuliza wataalamu iwapo tiba inayoponya ugonjwa huo ipo au la, Daktari mmoja alimuambia ipo lakini inapatikana nje ya nchi akimpa mfano huko India ni Dola 200,000.

“Niliona ni nyingi sana, nikawa natamani niombe popote mradi aweze kupona, tulivyokuja Dodoma (kutokea Dares Salaam), nilienda BMH nilionana na Dkt. Stella aliniambia itaanzishwa nchini.

Alimuona, walirudia tena kipimo kweli ana Siko Seli 100%, nilishukuru sana (upandikizaji utaanza) kwani niliona mwanangu atapona.”Anaongeza “ Yale maumivu wanayoyapata ni makali mno, niliona neema imefika, nilifikiria nitakwepa wapi, kifo hakikwepeki, mwengine

06.

_

Anaongeza “Niliacha nilichokuwa nafanya, muda mwingi anaumwa, anapitia maumivu makali, anapunguk i w a d a m u . ”

_

“Ni mwanangu wa tatu, nilipogundua nilipata mshtuko kama mzazi, nilikuwa nafahamu wanapitia mateso makali; Wanahitaji uangalizi sana, — muda wowote, wakati wowote anaweza kupata changamoto yoyote, ilikuwa kipindi kig u m u . ”

anajikwaa au alikuwa mzima na anakufa, sikuogopa” Mwanawe alifurahi pia kusikia hivyo, alitamani apone maana alikuwa anakosa mara nyingi k w e n d a s h u l e .

“Alikuwa anaweza kwenda shule miezi miwili tu katika kipindi cha mwaka mzima, miezi mingine ni mgonjwa tupo hospitali,” anabainisha.

01.

JARI DA LA

ULIMWENGU WA SIKO SELI

SHUJAA #03

ISSUE NO.

_

_

_ Inaendelea...

FARAJA KUBWA walipoomba ushauri kwa UCHUNGUZI WA ULOTO ndugu, jamaa na marafiki we- Anasema wanawe wote wawili wanaendelea vizuri baada ya Dianna anasema walipokea ngi waliwakatisha tamaa juu huduma hiyo, “Ester anaendeushauri wa kupandikiza Uloto, ya tiba hiyo. “Ilikuwa inavunja lea vizuri, anaendelea na shule alipelekwa hospitalini na jammoyo zaidi, lakini madaktari aa zake wakiwamo kaka zake walitushauri ki-tabibu zaidi na hatujaona sehemu yoyote akiwaliomtangulia kuzaliwa. “Tulituliona hakuna ubaya wala ug- umwa.” jua kaka zake ndiyo ingewezeumu wowote,” anasisitiza na Kwa maelezo, uloto ulivunwa kana (kumchangia Uloto) lakikuongeza, “Tulimtanguliza — eneo la nyuma kwenye kiuno ni haikuwa hivyo, dada yake – Mungu, tuliamini madaktari, ndiyo iliwezekana, yaani Ester tuliamua kulipokea, Ester alifa- chini kidogo, walidhani angepata shida ya kutembea lakini ambaye ni mdogo, tulishtuka… nyiwa hatua zote (za uchunghakuna chochote kibaya kilichtuliona itakuwaje?!. Anasema uzi) na ilionekana inafaa … ompata. walitamani kupata ushauri zaidi, ikawa hivyo.

_

anakwenda vizuri ana mwili mkubwa, tulishangaa sana; Tangu tumeruhusiwa hatujarudi kulazwa, anacheza na ndugu zake anacheza vizuri kabisa.”

Dianna anasema anashukuru mno anavyowaangalia wanawe namna afya zao zilivyoima-

07.

rika.

_

_

Anaongeza “Elisha anaendelea vizuri mno, njano kwenye macho haipo zile 'crisis' hamna tena hadi sasa.

“Alikuwa na kilo 21 (kabla) na sasa zimeongezeka kufikia 30, kilo zake zilikuwa ndogo ikilinganishwa na umri wake, sasa

ZIARA BUNGENI “Anaendelea na dawa kuna ya saa moja, mbili tisa, anakula kila kitu mlo unaostahili kama mboga za majani, matunda baadhi yale ambayo yamenywi

01.

JARI DA LA

ULIMWENGU WA SIKO SELI

SHUJAA #03

ISSUE NO.

_ Inaendelea...

“Kachumbari pia na juisi za kutengeneza haruhusiwi kutumia,” anabainisha. Anasema siku ambayo walialikwa Bungeni na Waziri wa Afya Ummy Mwalimu, Elisha alifurahi mno.

“Alitamani aonane na spika, alijua atamkuta Rais hakumuona lakini alifurahi sana, alijifunza vingi kumbe anaongea hivi, mimi pia Elisha kanifanya nikaingia Bungeni, nilifurahi.

ATAMANI UDAKTARI Dianna anasema Elisha ana – ndoto ya kuwa daktari bingwa wa magonjwa ya watoto siku zijazo ili aitumikie jamii. “Anatamani sana kuwa 'paedtrician', alipokuwa hospitali alijifunza vingi na ana uwezo mkubwa ana miaka 11 anajua saa za dawa zake.

“Sayansi ndiyo somo analipenda na hesabu ndiyo ambayo hufaulu vizuri, lakini sasa bado yupo nyumbani hajarudi shule,” anasema na kuongeza, “…..anapenda kufuatilia matibabu, hiki na hiki akiunga inakuwa hivi, anachora moyo kama ulivyo ni kitu nimegundua kipo ndani yake”

08.

_

_

kama zabibu ndiyo bado hajaruhusiwa.

01.

JARI DA LA

ULIMWENGU WA SIKO SELI

SHUJAA #03

ISSUE NO.

_ Inaendelea...

Anasema wazazi wengi wanashindwa kumudu gharama za matibabu kwa sababu hawana bima ya afya. Anasema wengine wanashindwa kulipia bima zao kutokana na mabadiliko mapya yaliyotangazwa.

“Hawana uwezo bima zimeisha, ndiyo unakuta mtoto anaanzishiwa dawa za kienyeji, hawa watoto wetu maisha yao ni — matibabu, bila matibabu huwezi kabisa. “Wakikosa bima ni matatizo, niliumia nilikuta mtoto (wa mzazi mmoja) amekuwa mlemavu kabisa,” anatoa mfano.

Anabainisha “Ningependa kuwaambia wazazi wenzangu wenye shida hii, tiba yake hospitali na si vinginevyo.

“Kuna mama mmoja nilikutana naye kipindi fulani nikiwa Dar. aliniambia damu ya mtoto wake inaisha, nilimuambia ana Siko Seli aliniambia amerogwa. “Nilienda naye hospitali kwa gharama zangu, alipimwa kweli ana Siko seli, ilimfanya kama anapata ulemavu. “Nilikuwa namnunulia 'hydroxuyulea', nilimsaidia alikata bima kipindi hiko, alianza kupata afya.

_

Anaishukuru Serikali kutangaza kufadhili matibabu ya watoto wengine 20 kwani gharama yake ni kubwa na wengi bado wanashindwa kuzimudu. “Serikali kama itaona itawasaidia wazazi wengine (kwa sababu) wapo watakaoweza kupata 'wachangiaji' lakini wakashindwa kwa fedha waangalie kuwapunguzia kidogo,” anashauri. Anaongeza “Natamani wasikate tamaa, wasiogope, (matibabu haya) hayana vitisho kiasi hicho, niliambiwa lakini sijaona kwa mfano wataharisha sijaona hata kimoja.

_

MSIKATE TAMAA Anawasihi mashujaa wengine pamoja na wazazi wao wasikate tamaa na wasiogope huduma hiyo kwani ni nzuri.

Anasema anajitahidi kuelimisha jamii yake wapo wanaoelewa na kuchukua hatua lakini bado uhitaji wa elimu ni mkubwa. “Wengi wanafariki chini ya umri kwa kukosa tiba ushauri, vyakula na tiba,” anasema.

Makala na Veronica Mrema.

09.

01.

JARI DA LA

ULIMWENGU WA SIKO SELI

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Kujitoa ni sadaka: Happiness Mamantilie Shujaa wa Mashujaa

_

_

Udhaifu wa mwili aliokuwa nao mwanafunzi aliyefikishwa kwake na mwalimu wake ili ampe chakula cha mchana ni hali iliyomuumiza nafsi.

Happiness Kyaruzi anasema mwalimu alimdokeza mwanafunzi huyo ana ugonjwa wa Siko Seli na familia yake haina uwezo wa kumpa fedha ya kununua chakula akiwa shuleni.

Anasema, siku hiyo mwalimu alimnunulia chakula lakini kwa upande wake alizidi kufikiri namna gani ataendelea kumsaidia mwanafunzi huyo.

“Mimi ni mama wa watoto wawili, ilinigusa, kwa kweli ile hali iliniuma, nilijihisi vibaya baada ya hapo nikafikiri kitu gani naweza kufanya?

Anasema alimuuliza mwalimu kuna wangapi ambao wanashindwa kununua chakula, alimtajia watano na yeye aliamua kuwapa chakula kila siku — mchana. Sahani moja ya chakula cha mchana huuzwa mgahawani kwake kwa Tsh. 1,500 lakini wanafunzi hao huwapa bila malipo.

10.

“Kwa sababu mimi ni mpishi na ninatoa huduma ya chakula, nikasema basi.., nitawahudumia. Ni miaka minne sasa tangu alipoanza kuwapa chakula na wapo waliohitimu kidato cha nne mwaka jana.

01.

JARI DA LA

ULIMWENGU WA SIKO SELI

SHUJAA #03

ISSUE NO.

_ Inaendelea...

KISA CHA PACHA Anadokeza kisa cha wanafunzi pacha mashujaa wa Siko Seli, waliofikishwa kwake na mwalimu wa saikolojia, mmoja ndiye alitakiwa kusaidiwa chakula.

“Niliona itakuwa vigumu kuwatenga mmoja ale, mwengine asile wakati wote wanatoka mazingira magumu,” anasema, alikubali kuwapa chakula wote wawili.

Anasema yupo mwengine ambaye hulipiwa na mfadhili kupitia kwa mwalimu wake lakini kuna nyakati ambazo mfadhili wake huwa hajawasilisha fedha hivyo yeye humpa chakula bure.

“Najitolea, unapoamua kusaidia hutakiwi kuangalia hasara, wanasema kutoa ni moyo kwa hiyo unachotakiwa kuangalia lile lengo kwamba hawa watoto nimejitolea kuwasaidia basi.

Anaongeza “Unachotakiwa kufanya ni kuwasaidia siyo kuangalia hasara au faida. Faida ni kitu kingine na hasara ni kitu kingine.

“Ukianza kuangalia hivi hapa ninapata faida au ni hasara hautaweza kusaidia, unachotakiwa kuangalia ni dhamira yako ya ndani; Umedhamiria nini na mimi dhamira yangu ilikuwa kujitolea kuwasaidia, ndicho ninachokiangalia, kwa miaka 11 ninauza chakula ni miaka 4 tangu nimeanza kuwasaidia.”

_

FAIDA/HASARA Ni moyo wa kipekee mno, tulimuuliza haogopi kupata hasara kwa tendo lake hilo?

_

JARIDA LA SHUJAA limemtembelea Happiness katika mgahawa wake ulio pembezoni mwa Shule ya Sekondari Mavurunza na kuzungumza naye haya....

11.

AMANI YA MOYO Happiness anasema ana amani kwani kitendo anachokifanya anapanda mbegu njema.

“Mimi ni mkristo ninachoona ninapanda mbegu ipo siku nao wataenda kufanya.

01.

JARI DA LA

ULIMWENGU WA SIKO SELI

SHUJAA #03

ISSUE NO.

_ Inaendelea...

“Namshukuru Mungu kupitia hii biashara, mimi ni 'single mother', nimewahudumia watoto wangu mpaka sasa, ni kitu najivunia. Anasema kwa biashara yake hiyo ameweza pia kununua kiwanja na mwanawe mkubwa amemaliza chuo cha VETA na mwengine mwakani atajiunga na masomo ya chuo.

Anasema anafurahi zaidi anapoona afya za mashujaa zinaimarika si kama vile alivyowapokea siku ya kwanza alipokabidhiwa, “Walipoletwa walikuwa dhaifu sana, lakini hawana hofu ya kukosa chakula.

TUNAPATA NGUVU JARIDA LA SHUJAA limezungumza na baadhi ya wanafunzi wanaosaidiwa, tumewapa jina Shujaa namba 1 na 2.

Shujaa namba 1 anasema “Ninapopata chakula kinanijengea afya, napata nguvu hata katika kusoma.

“Unapokuwa unasoma na hujala kuna hali fulani unapungukiwa, ukila mwili unachangamka unakuwa unaelewa.

Anasema nyumbani kwao maisha ni ya hali ya wastani, alijulishwa ana Siko Seli akiwa darasa la tatu.

“Nikiwa dhaifu wenzangu wote wananinyanyapaa, mimi huwa nabadilika macho yanakuwa ya njano na napata maumivu ya mifupa.

_

“Lakini sijawahi kutangaza hata watu wanapokuja hapa ni wachache wanajua, ni baadhi ya walimu na ni hao ambao wanatoa taarifa yupo anayesaidia lakini mimi kutangaza hapana,” anasema.

Anasema anamudu mtaji wake, changamoto ni za kawaida anamshukuru Mungu kwa yote.

“Changamoto ipo, si wakati wote biashara inakuwa nzuri kuna wakati inadorora, inapodorora unajikuta kuna hali fulani ya kurudi nyuma. “Lakini hainipi kukata tamaa, bado naona changamoto inanifanya nitafute njia nyingine, je niendelee na biashara hii peke yake au nitafute kitu kingine cha kuongeza mtaji wangu.

_

“Lakini hata wasipokifanya ipo siku mtoto wangu kwengine akakwama lakini kutokana na hiki kitu nilichokipanda kuna atakayemsaidia.

“Kwa sababu Mungu anaangalia, anaona, anajua ninachokifanya... Sikifanyi kwa ajili ya ufahari, laiti kwamba ningekuwa nakifanya kwa ufahari ningekwenda kutangaza.

Anaongeza “Ina changamoto sana ninapokutana na wanafunzi wenzangu wanasema ninawatisha na macho yangu.

Anasema daima atamshukuru Happiness kwani ni msaada mkubwa anaowapatia. “Anatujengea hali fulani hivi na sisi tunajiona ni miongoni mwa binadamu.

Anasema ndoto yake ni kuwa mwandishi wa habari, anapenda siku moja asome taarifa ya habari.

Shujaa namba 2 anasema alipelekwa na mwalimu wake pia, “aliniambia kwa sababu wenye matatizo haya wanatakiwa mlo kamili.

“Nikila kwa Dada Happy, nikienda nyumbani nisipokuta chakula kinanisaidia kile nilichokula shule.

“Natamani kuwa mwanasheria nije kutetea haki za watu wakiwamo watoto, pia kukemea vitendo vya ubaguzi wa rangi,” anasema.

12.

WAFIKIE NDOTO ZAO Happiness anasema anatamani watoto wote anaowasaidia wafike mbali ki-maisha na kutimiza ndoto zao.

01.

JARI DA LA

ULIMWENGU WA SIKO SELI

SHUJAA #03

ISSUE NO.

_

“Natamani, Mungu akinisaidia walau kila mwaka nichukue kote {msingi na sekondari}, wenye uhitaji niwape chakula.

Anasema wale waliomaliza shule anatamani ajue wamefikia kiwango gani cha mafanikio na iwapo walipoondoka walipata mtu mwengine wa kuwasaidia.

Mwalimu kutoka Shule ya Sekondari Mavurunza Catherine Koba anasema anachofanya Happiness ni kitendo cha kupongeza.

“Ni ameguswa na kuguswa ni tendo la imani, anajitolea na kwenye masomo hii inakuwa na faida kwa sababu watoto wanapata lishe.

Anaongeza “Na wanapopata lishe wanapata ule utimamu wa akili.., huwezi kusoma ukiwa na njaa, {kupata chakula} inasaidia watoto kutulia darasani na kuzingatia masomo.

JAMII ISIWATENGE WATOTO Happiness anasema jamii imekuwa na mapokeo tofauti miaka ya sasa tofauti na ile ya zamani kwenye suala la malezi ya watoto.

_

Ana malengo, mwakani kuomba kibali ili aweze kuwasaidia pia waliopo shule ya msingi iliyopo jirani na mgahawa wake.

Anatoa mfano, kisa cha mwanafunzi mmoja aliyewahi kumsaidia akiwa shule ya msingi na sasa yupo sekondari.

“Nahisi alipata mvurugo wa tumbo, alijisaidia haja kubwa na kuchafua nguo yake, sijui alienda kwa walimu au la, nilivyomuona nilimchukua na kumuogesha.

“Alikuwa rika na mwanangu, nilichukua nguo za mwanangu na kumvalisha, zile zake nilifua na kumuewekea kwenye mfuko, aende nyumbani.

Anaongeza “Hutaamini si — mzazi au yeyote aliyekuja {kuulizia}, yaani unamuona mtoto amekuja na nguo si zake, zake zipo kwenye mfuko sikuona mzazi kuja.

“Ukaribu wa wazazi na hawa

13.

_

Inaendelea...

watoto hamna, unakuta wanapata matatizo hapa kwa mfano jumatano {Agosti 23, 2023} kuna mtoto alidondoka, walimu walikuwa wameshatawanyika.

“Kabla hajashindwa kuongea, niliweza kumuhoji, alinipa namba ya mzazi wake, nilimpa huduma ya kwanza, mzazi alikuja na kumchukua, niliendelea kumfuatilia hadi tatu usiku walikuwa hospitali.

Anasimulia “Leo nimemuona amepita maana yake anaendelea vizuri, ule ukaribu ni moyo wa mtu, unamuona yupo kwenye hali fulani… unamsaidia.

“Ni wachache, wengine wanakimbilia uwezo, lakini mimi sina nafanya ninachoweza ila mwengine anao na hafanyi.

Ni ubinafsi.

01.

JARI DA LA

ULIMWENGU WA SIKO SELI

SHUJAA #03

ISSUE NO.

_ Inaendelea...

Anasema alimshauri kwenda kujieleza dhehebu analosali, walimlilipa ada na yeye alimpa chakula kila siku na leo hii amefanikiwa kuajiriwa huko Kigoma, bado anakumbuka wema aliomtendea.

“Alipata mshahara wa kwanza akataka kuninunulia TV, nilimwambia hapana apeleke sadaka kanisani kwanza.

“Siwafundishi katika namna ya kawaida (kujitolea kwa jamii tu) hata kiimani.Baada ya miezi kadhaa, alinipigia simu niende ofisini kuna mtu ana shida na mimi.

“Nilikuta kanunua TV na king'amuzi na mafundi niwaelekeze pa kwenda kufunga. Nilitetemeka aliniambia mama ningekuambia ungekataa.”

“Nilifanya sikutegemea nitavuna namna hiyo, nilijua mimi nimetoa ila sikutegemea mavuno.

Anasisitiza “Hawa ninaowasaidia sasa wamejua faida na wao wanajitoa kwa ajili ya wengine.

“Ni kwamba wewe nikikusaidia na mwengine utamsaidia tukifanya hivyo tutajikuta nchi nzima tuna ule muunganiko.

“Jamii ione umuhimu wa kujitolea si kuiachia Serikali. Serikali ni sisi wenyewe, lazima tuhusike” Imeandaliwa na Veronica Mrema.

14.

_

_

'KUJITOA NI SADAKA' Anasema yupo mwanachuo aliyewahi kumsaidia katika chuo kimoja {jina tunalo} ambaye alikuwa yatima, mfadhili wake alisitisha msaada baada ya mwanafunzi kukataa kubadili dhehebu.

01.

JARI DA LA

ULIMWENGU WA SIKO SELI

SHUJAA #03

SIKO SELI

HAIZIMI Tionne

NDOTO Na. Haithan Habib

ISSUE NO.

"T-Boz" Watkins

K

_

_ Lisa Hata hivyo, badala "Left ya kujificha, aliweatika ulimwengu wa muziki, Eye" Loka lengo la kuwa mara nyingine tunakutana na pes na sauti ya wale hadithi za kipekee ambazo ziRozonda walioathinatushangaza na kutuhamasi"Chilli" riwa sha. Moja ya hadithi hizi ya kuThomas, na vutia ni ile ya Tionne "T-Boz" T-Boz aWatkins, mwimbaji mwenye lianzisha ujasiri ambaye amechonga kundi hilo njia yake katika tasnia ya muambalo liziki licha ya changamoto kungeweka historia ya mubwa za kiafya, hasa ugonjwa ziki wa R&B. Walitoa awa sikoseli. Makala hii imealbamu kadhaa za kuvunja ndikwa kwa lengo la kutia morekodi, ikiwa ni pamoja na yo na kuwapa nguvu Mashu"CrazySexyCool," ambajaa wa sikoseli, wale wanaowyo ilikuwa moja ya albaapenda, na kila mtu anayetamu bora zaidi kuwahi kufuta faraja na hamasa. tolewa katika historia ya ugonjwa muziki wa R&B. Wimbo huo. Alikuwa na Ndoto na Dhamira wao "Waterfalls" ulipadhamira ya kuelimiTionne Watkins alikuwa na nda juu kwenye chati za sha watu kuhusu undoto ya kuwa mwimbaji tamuziki na kuwa himizo gonjwa wa sikoseli na ngu ujana wake. Ndoto hiyo kubwa. kuwa msemaji wa wale ilianza kuchomoza akiwa na wanaopambana nao. umri mdogo, lakini hakuchoLicha ya mafanikio yao, ka hata kidogo kuifuata. LakiT-Boz alikumbana na Ameendelea kujitolea ni maisha yake yalikuwa na changamoto za kiafya katika kampeni za kuchachangamoto kubwa: ugokatika kila hatua. Maumingisha fedha na kuelinjwa wa sikoseli, ugonjwa avu yake hayakumzuia kumisha umma kuhusu umbao unaweza kusababisha wa nyota wa muziki na kugonjwa huu. Kwa kufamaumivu makali na matatizo wa mfano wa kuigwa kwa nya hivyo, amekuwa ya kiafya. Hata hivyo, badala mamilioni ya vijana waliosauti ya matumaini ya kuikatisha tamaa, T-Boz aliivutiwa na kazi yake. Kundi kwa wale wanaopatumia changamoto hii kama la TLC likawa mwanga wa mbana na ugonjwa chachu ya kuongeza nguvu matumaini kwa wote waliowa sikoseli, na pia katika azma yake ya kufuata kuwa wakipigana na changakwa wale wanaondoto za muziki. moto za maisha. wapenda na kuwaUgonjwa wa Sikoseli na Kujitosaidia Mashujaa Ushindi wa TLC na Matumaini lea T-Boz alikabiliana na chawa siko seli.

Mwaka wa 1990 ulishuhudia ngamoto za kiafya zinazosakuzaliwa kwa kundi la muziki babishwa na ugonjwa la kipekee, TLC. Pamoja na wa sikoseli. 15.

01.

JARI DA LA

ULIMWENGU WA SIKO SELI

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea...

_

nguvu kwa wengine eza kuwa shujaa hata katika uwalioathiriwa na magonjwa ya so wa changamoto za kiafya na kiafya. Anashiriki uzoefu wake inatukumbusha umuhimu wa wa kibinafsi na jinsi alivyopata kutafuta matumaini katika nyanguvu na ujasiri wa kukabiliana kati ngumu za maisha. na changamoto hizo. "Sick Life" ni hadithi ya mafanikio na ujaUsiku na Mchana, Matumaini siri, na inatufundisha kuwa tuYanaendelea naweza kushinda vikwazo vyo- Katika mwisho wa siku, Tionne vyote katika maisha.

"T-Boz" Watkins ni mfano wa kuigwa wa jinsi ujasiri, azma, Tafadhali pamoja na nakala hii na dhamira vinaweza kumfaya jarida, tunahimizwa kusoma nya mtu kuvuka vikwazo vyo"Sick Life" ili kupata ufahamu vyote katika kufuatilia ndoto zaidi na kuhamasika na hadithi zake. Safari yake ya muziki, ikiya T-Boz. wa ni pamoja na mafanikio ya Kitabu kundi la TLC na juhudi zake za hiki kikuelimisha kuhusu ugonjwa natuwa sikoseli, inatuonyesha kuwa onyehakuna chochote kinachoweza sha kutuzuia kufikia malengo yetu. jinsi mtu T-Boz ni sauti ya matumaini na anujasiri, na hadithi yake inatukuawmbusha kuwa hakuna lolote linaloweza kutuzuia kuwa nyota katika maisha yetu. _

Katika kitabu chake cha kusisimua cha "Sick Life," T-Boz anaangazia kwa undani zaidi changamoto zake za kiafya na jinsi alivyopambana na ugonjwa wa sikoseli na lupus.

Anaelezea jinsi ugonjwa huu ulivyokuwa changamoto kubwa katika safari yake ya muziki na maisha yake ya kibinafsi. Kupitia maneno yake, tunapata ufahamu wa kina kuhusu jinsi alivyokutana na maumivu na matatizo ya kiafya, lakini bado akabaki na azma ya kutofa utimizaji wa ndoto zake.

Kitabu hicho pia kinatuonyesha jinsi T-Boz alivyoendelea kuwa sauti ya matumaini na

_

Kuendelea na Muziki na Ujumbe wa Matumaini Licha ya changamoto za kiafya, T-Boz ameendelea kuonyesha talanta yake katika tasnia ya muziki. Amezindua miradi ya kibinafsi ya muziki na kuendelea kuwa mwimbaji na mtunzi mahiri. Kazi zake za kibinafsi zinaonyesha ujasiri na uamuzi wake wa kutokata tamaa katika utimizaji wa ndoto za muziki, hata katika nyakati ngumu za afya. Kupitia muziki wake, amekuwa chanzo cha faraja na hamasa kwa wale wanaopitia changamoto za kiafya.

Kwa wale walio na ugonjwa wa sikoseli, wapendwa wao, na kila mtu anayetafuta matumaini na nguvu, T-Boz ni kielelezo hai cha kuendelea kupambana na kukumbatia matumaini.

16.

Ugonjwa wa sikoseli unaweza kuwa changamoto kubwa, lakini inaweza kushinda na ujasiri na upendo.

01.

JARI DA LA

ULIMWENGU WA SIKO SELI

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea...

_

_

_

17.

Kupitia matumaini na azma, tunaweza kuvunja vizuizi vyote na kufikia mafanikio ya ajabu.

Hadithi ya T-Boz inaonyesha kuwa, usiku na mchana, matumaini yanaendelea kuwaka, na tunaweza kuwa vyombo vya kuleta mabadiliko na hamasa katika maisha yetu na ya wengine.

02.

JARI DA LA

MTINDO WA MAISHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Shujaa anayeupiga mwingi: Kiwembo Mbunifu na mtengenezaji Matangazo

_

_

Ndani ya kipindi cha mwezi —

mmoja tu, tangu apate ajira kwenye kampuni moja kubwa inayofanya vizuri katika sekta ya mawasiliano ya simu nchini Tanzania, aliamua kuacha kazi.

Si uamuzi rahisi hata kidogo kwa kijana yeyote yule, ikizingatiwa uwepo wa changamoto ya ukosefu wa ajira ambapo wengi huitamani fursa hiyo ili watimize ndoto zao, kulikoni?!

“Ilinishinda kwa sababu ya tatizo langu, mtu hawezi kukuajiri halafu kila siku 'dharura' zinakuwa nyingi {huwezi kufika kazini}, sikuweza” Ni George Kiwembo katika mahojiano maalum na JARIDA LA SHUJAA. Anasimulia… “Nafanya 'printing' na 'branding', nilisoma 'procurement' {masuala ya ununuzi na ugavi}, tangu mwaka 2012, niliridhia mimi mwenyewe kuacha kazi.

“Ilikuwa shughuli inayonichosha kupita makampuni mbalimbali, maofisini {kushawishi} wajiunge na huduma za kampuni yetu.” Anasema tangu alipoacha kazi hiyo, aliamua kujiajiri binafsi na kufungua ofisi yake Sinza kwa Remmy Jijini Dar es Salaam.

Anaongeza kusema, ofisi hiyo inajishughulisha na uchapaji tisheti za kampeni na matangazo mbalimbali ya kampuni za Umma na binafsi, kadhalika mabango ya matangazo, ameweza kuajiri vijana wenzake watano.

18.

02.

JARI DA LA

MTINDO WA MAISHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea...

_

_

MIAKA 18 YA USHUJAA Ni miaka 18 sasa tangu Kiwembo alipogundulika ana ugonjwa wa Siko Seli, hadi leo shujaa huyu hajakata tamaa kupambania ndoto zake.

_

“Inanipa manufaa, situmii nguvu nyingi kuifanya, nipo na watu wanaweza kuifanya, nimefanikiwa naishi maisha yangu, naweza kupata kila ninachohitaji kwenye maisha kwa sababu hii.

Anabainisha “Nimepata gari bado nimepanga bado sijajenga, nina malengo hayo.”

do hawawezi kupima tatizo la Siko Seli nilirudishwa Muhimbili {Hospitali ya Taifa} ndiKo waligundua.

Anasimulia “Maisha yaliendelea kama kawaida, nikaelekezwa kutumia Folic Acid kila siku na kujiepusha na mazingira ambayo yanaweza yakafanya nipate zile 'crisis'.

“Maana sisi huwa tunasumbuli“Mimi ni mwenyeji wa Songea, wa na maumivu ya mifupa, nimezaliwa na Siko Seli, mwaka kwenye joint {maungio ya mwi2005 nikiwa kidato cha kwanza li},” anasema na kuongeza… ndipo niligundulika,” anasimu- “Kwa hiyo nazingatia kula mlo lia. Anasema kipindi hicho ali- kamili, kupumzika, kukaa mbali kuwa ametoka Dar es Salaam na msongo wa mawazo na kuna kuhamia Kilimanjaro, Wilanywa maji ya kutosha, ukizingayani Same ambako alijiunga na tia haya unaishi vizuri. shule moja ya sekondari ya bweni.

“Nahisi mazingira ya kule haya- KABLA YA YOTE… kuwa rafiki {boarding}, nilianza JARIDA LA SHUJAA lilihitaji kukuumwa kawaida {baadae}, ni- jua simulizi ya Maisha yake kalipelekwa KCMC {Hospitali ya bla ya kidato cha kwanza hadi Kanda ya Kaskazini}. “Kule {KC- kugundulika ana Siko Seli, yaliMC} kipindi hicho walikuwa ba- kuwaje?

19.

02.

JARI DA LA

MTINDO WA MAISHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea...

_

UNYANYAPAA NI MWINGI Kiwembo anasema alisikia maneno mengi kuhusu Siko Seli, akipitia unyanyapaa mwingi ndani ya jamii.

“Walisema nikifikisha miaka 18 nitakufa, nilihamishiwa Dar. na kulazimika kurudia kidato cha kwanza.

Anaongeza “Nilianza kupata zile 'crisis' mifupa inauma, siwezi kufanya shughuli kama wanazofanya wenzangu.

“Unyanyapaa ulikuwa mwingi mno, waliniogopa… walinitenga, walikuwa wanaelewa naumwa Siko Seli lakini ni nini na inasababishwaje kila mtu alikuwa anaongea lake.

'KI-MEMO CHA MAHUSIANO' Anasema alijikubali licha ya changamoto hizo, alipohitimu kidato cha nne alipata msichana na kuanza naye mahusiano, naye alipojua hali yake alimkimbia.

“Mtu anakuogopa anaona utakufa muda wowote,” anasimulia na kuongeza “Wakati naanza mahusiano kuna mmoja alishindiwa kuniambia.

20.

“……aliniandikia ki-memo {ujumbe kwenye karatasi} anaogopa nitakufa, maelezo yalikuwa mengi kweli hatukuweza kuendelea pamoja.

_

MAISHA YA SAME Anasimulia, “ilikuwa shule ya bweni mchepuo wa kilimo, tulikuwa tunafanya shughuli za shamba, kuandaa kwenda kuchukua mbolea milimani, maji tulikuwa tunakinga na kunywa yanatoka milimani.

“Nilianza kuumwa, kuharisha, nilikuwa nachoka sana, nililazwa zahanati ya shule kwa wiki moja sikupata nafuu, usiku {—

mmoja} nilizidiwa ililetwa gari nikapelekwa KCMC. “Daktari kule {KCMC} alihisi {huenda ni Siko Seli} ndiyo maana aliniambia nije Muhimbili na iligundulika.

Anasema katika uzao wa baba yake, wapo watoto sita kwa mama tofauti na kwamba kwa upande wa mama yao, wawili wanaishi na Siko Seli.

_

Anasimulia “Kipindi chote tangu nizaliwe hadi mwaka huo {2005} nikiwa Dar. sikuwahi kupata matatizo.

“Ila nilikuwa siwezi kuishi kama watoto wengine… nilikuwa sichezi mpira, nachoka haraka, sikukua kama wengine.

“Michezo yangu ilikuwa ya hapo hapo, mingi niliyocheza ni kuendesha ringi, vigari.. situmii nguvu nyingi au naangalia runinga.

“Kwa kipindi kile hakuna mtu aliyekuwa anajua nina hilo tatizo, nilikuwa na mwonekano wa kawaida ila nilikuwa nawahi kuchoka haraka.

Anasema “Nakumbuka kuna siku nilinyeshewa mvua, nikavimba, mvua kwangu si rafiki, nikinyeshewa navimba.

“Niliporudi nyumbani walihisi nimetoka kupigana, kwa sababu nilivimba mwili wote, ila niliwaambia sijapigana.

Anasema alipopatwa na hali hiyo hakupelekwa hospitalini, alikaa nyumbani na mwili ulirejea wenyewe kawaida, baada ya kugundulika na hilo tatizo walianza kunielewa.

02.

JARI DA LA

MTINDO WA MAISHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea...

_

VIJANA PIMENI DAMU Anashauri “Mzazi, mlezi na shujaa kuwa na siko seli si mwisho wa maisha, unaweza kufanya chochote ambacho mtu ambaye hana anaweza kufanya.

“Utaishi vizuri, ukizingatia maelekezo ya daktari ili usipate zile 'crisis', mimi naweza kukaa miezi mitano, sita sijaumwa.

21.

Anaongeza “Wanaopeleka kwa waganga nahisi bado hawana uelewa, mganga hawezi kutibu, hili ni tatizo la ki-baiolojia.

“Hasa vijijini wengi hawana uelewa, na wanakufa mtu anaona anaumwa mara kwa mara amerogwa, linatibika hospitalini tu.

Anawasihi vijana pia, “Ni muhimu kuchunguza ukiwa una mwenza ambaye kwao hamna tatizo, inasaidia kupunguza watakaozaliwa na Siko Seli.

“Huu ni ugonjwa wa kurithi.

Ukiwa na mwenza kwao kuna Siko Seli na wewe kwenu ipo kuna uwezekano kupata mtoto mwwenye siko seli.

“Lakini kama mmoja wetu hamna hamuwezi kupata mtoto mwenye Siko Seli,” anasisitiza Kiwembo.

“Kuwa na Siko Seli si mwisho wa maisha, nimeoa mwenza ananijali, tuna mtoto hana Siko Seli, nimejiajiri na kuajiri vijana wenzangu,” Nukuu ya Kiwembo.

_

_

'PINGU ZA MAISHA' Anasema 'hakuvunjika' moyo, aliamini ipo siku Mwenyezi Mungu atamjalia kupata mwenza wa maisha yake.

Hatimaye… “Sasa nina mwenza, nimeoa kabisa, tuna mtoto mmoja hana shida ya Siko Seli, niliyenaye ananisaidia — mno.

Anasema kabla ya kufunga ndoa, aliishi na mwenza wake huyo kwa kipindi cha miaka tisa na ule wa 10 waliamua kutimiza ibada hiyo, kihalali.

Anaongeza “Yalikuwa mapenzi ya 'shule' alikuja kujua baadae nina Siko Seli, nimuliambia na hakuniacha.

“Haikunichukua wakati mgumu, yeye baada ya kujua alianza kufanya 'utafiti', nilipopata tatizo katika nyonga yangu ya kushoto, ilisagika.

“Ali-google na kuuliza wataalamu tunawezaje kurudisha nyonga, kwa kweli ananipa 'ushirikiano' kubwa.

“Anajua nikipata 'crisis', ananipeleka hospitali, baadhi ya dawa zenye mimi situmii, lazima nimuambie daktari ili anipe dawa sahihi,” anasema.

Muandaaji ni Veronica Mrema (SuperPen).

02.

JARI DA LA

MTINDO WA MAISHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Msiwafiche wenye

ni Ma-genious N yo t e

M pya

SIKOSELI Sanaa

za

J u k wa a n i

_

22.

02.

JARI DA LA

MTINDO WA MAISHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea...

_

Mwadilifu Ayubu shujaa anayeishi na Siko Seli ambaye kwa sasa yupo kidato cha kwanza, anasimulia hayo katika mahojiano maalum na JARIDA LA SHUJAA. “Kuna muda hadi nikawa nakufuru kwanini Mungu kanipa mimi hajaona watoto wengine,” anasema na kuongeza, “Niliamua kupambana nao, nikajitahidi….niliendelea na maisha yangu huku ukiendelea kuniandama,”.

Mwadilifu anasema zipo nyakati ngumu anazozikumbuka katika mapambano yake dhidi ya Siko Seli, kwa mfano kipindi fulani ambacho alishindiwa kwenda shule, kuhudhuria masomo kwa mwezi mzima.

“Mungu kanijalia naishi nao hadi sasa, najua jinsi ya kujilinda na wazazi wangu ni kipaumbele changu,” anasema kwa ujasiri mkubwa.

_

“Siku ya kwanza nilipotambulishwa kuwa nina Siko Seli, nilipokea kwa mshtuko mkubwa sana, nakumbuka nilikuwa darasa la tatu, nilipoambiwa habari hiyo”

Mtoto wao wakampa jina Mwadilifu, kama ilivyo kwa wazazi wengine walijawa shauku kubwa kumlea na kumkuza katika maadili mema na desturi za Kitanzania akifikia ndoto zake. “Tulimpata Desemba 24, 2012 ilikuwa siku ya 'boxing day', alikuja mwenye afya,” anasema Ayubu na kuongeza, alipokaribia miaka mitatu, alianza kuumwa mara kwa mara. “Ilianza mkono, siku moja aligombana na mtoto wa dada yangu, katika kuvutana ikawa kama amemkwanyua mkono {mmoja}, bega lake lilishuka.

“Tangu pale, ilikuwa haipiti mwezi, miezi miwili anaumwa,” anasema na ku-

kwa mara lakini kwa muda — mrefu haikugundulika kinachomsumbua.

Mwadilifu alisumbuka hivyo kwa miaka miwili, Ayubu anasema waliwahi kumpeleka hospitali {jina limehifadhiwa}, madaktari walidai haumwi bali anadeka.

Anasema waliamua kwenda hospitali moja binafsi inayomilikiwa na mzungu, daktari huyo alimchunguza vipimo vingi lakini haku-

gundua kilichokuwa kinamsumbua.

“Alituelekeza tu-

mpeleke {anataja hospitali husika}, kitengo cha watoto, yeye alihisi ni Siko Seli, tulikwenda lakini huko nako walimchunguza na walidai ana tatizo la kawaida.

Ni uzao wa kwanza wa Ayubu Bombwe na mkewe Jamila Bakary uliozidisha furaha tele ndani ya familia yao, tangu walipoamua kuanza pamoja maisha mume na mke. bainisha hali hiyo iliwalazimu kumpeleka hospitali mbalimbali mara

23.

Anaongeza “Walitupa dawa na kurudi nyumbani, aliendelea kuumwa, alianza kulala-

02.

JARI DA LA

MTINDO WA MAISHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea...

_

_

“Niliamua kususa kwamba siwezi tena kumpeleka, tulikaa tu nyumbani, ile hali ilikuwa inakuja 'automatic' tena kila nikipata hela, nikawa na hasira.

“Nikawa namwambia kila nikipata hela ndiyo anaumwa, unajua tena ubinadamu ile imani huwa inatoka.

SAFARI KWA MGANGA Ayubu anasimulia ingawa imani ilimtoka lakini hakuwahi kufikiri kwenda kwa mganga wa jadi, isipokuwa mama yake ambaye aliamua kumchukua mkwewe na mjukuu wake, wakaenda.

“Akiwa na miaka minne na miezi sita, mama alikuja kumchukua, walienda na mke wangu kwa mtaalamu wa tiba asili na jadi kupiga ramli.

“Yule mganga aliwaambia mtoto karogwa na bibi yake, akauliza bibi yake yupo, mama akajibu ndiye yeye.

Ayubu anasema aliamua kutafuta viongozi wa dini ili wamuombee dua mwanawe. “Kwa

imani yangu, sikuamini masuala ya kishirikina, ndiyo maana niliomba dua.

Anaongeza “Bado aliendelea kuugua, ilifika wakati kila siku tulilazimika kumpeleka hospitalini, nilichoka.

_

mika kuhisi maumivu ya kifua.

'NILIPATA HASIRA'

24.

Anaongeza “{huku akiangua kicheko}, wanasema mganga alibadilisha mada, akasema mtoto karogwa na mwanamke.

“Walikuja kunisimulia {waliyoelezwa na mganga}, aliagiza wapeleke jogoo, nazi, mkaa na vitu vingine kwa ajili ya tiba.

“Nikasema, {katika hali ya utani} mganga si kasema karogwa na bibi yake! Basi amuokoe mjukuu wake.

“Mama yangu ni mtu wa imani, najua hawezi kufanya hivyo… nilimuambia aachane na hayo {ramli za jadi}.

02.

JARI DA LA

MTINDO WA MAISHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea...

_

Anasimulia “Mwili wote wa njano, macho pia ya njano na alivyojisaidia kwenye sinki kote palikuwa njano.

“Aliogopa na kuniuliza mbona mtoto kawa hivi… aliniambia ndani kuna giza ndiyo maana hatukumuona, tuliambiana ni homa ya manjano tumuwahishe hospitalini,” anasema Ayubu.

UCHUNGUZI WA KINA Anasema siku hiyo aligharamia Tsh. 300,000 za uchunguzi wa vipimo mbalimbali katika hospitali ya Umma ambayo walikwenda lakini haikubainika tatizo.

“Daktari mmoja 'intern' nilifanya naye urafiki, alinipigia na kuniambia wanampa rufaa ya Muhimbili.

“Hapo nilihisi ni tatizo kubwa, alinitajia daktari mmoja anaitwa Massawe kwamba ni bingwa wa watoto, atanisaidia, nilikataa lakini baada ya kuona mtoto anazidiwa walitupeleka kwa lazima.

“Tulipelekwa kwa ambulansi, mwanangu alikuwa amepungukiwa damu na kweli yule daktari aligundua ni Siko Seli, nilihisi mwili wangu kama umemwagiwa maji siku ile.

Anaongeza “Kwa sababu tulivyokuwa tunasikia pale mwanzo kuhusu Siko Seli.., siku-

mbuki familia yetu kama kuna aliyekuwa nayo.

“Labda mdogo wangu ambaye alifariki na homa ya manjano, nilihisi naye ni Siko seli lakini hatukujua.

“Basi tulielekezwa apewe maji kwa wingi,chakula kwa wingi tangu pale hadi sasa ana miaka 12 hajawahi kuzidiwa, kulazwa, imetusaidia.

_

“Alianza kuumwa zaidi, alikaa wiki ya kwanza, ya pili akiwa ndani, alipotaka kujisaidia tulimpa 'kopo', tulibeba na kwenda kumwaga chooni.

“Siku moja alitaka kwenda mwenyewe, mke wangu alimsaidia kumtoa nje, alipofika naye juani na kumuangalia alishtuka, mtoto amekuwa wa njano.

_

KIPINDI KIGUMU Anasema waliamua kuishi na mtoto wao huyo wakiamini wamepewa na Mungu, hawakutaka tena kumpeleka hospitali badala yake walikaa naye nyumbani, ndani.

SHUJAA SHULENI Mwadilifu anabainisha “Rafiki zangu wananiona kama familia yao, mshikaji wao, tunacheka tunafurahi, ila kuna muda mwingine wanaweza kunikejeli, nikajisikia vibaya, ila naongea nao tunaeleweshana.

“Tukiwa darasani, mwalimu akinikuta na kosa wao wanasakazia anaumwa… anaumwa hali hiyo siipendi kosa nimefanya inabidi niadhibiwe, ile inakuwa sipendi.

“Najua wanataka nisipewe adhabu nzito, lakini namna wanavyoieleza ni kama wananikejeli” anasema.

Anaongeza “…..wanavyotoa taarifa ile inaniuma sana, baadae nakaa nao nawaambia hiyo habari siitaki, kama kunitetea, aseme mmoja.

“Mchezo niliokuwa nashiriki sana ni mpira, napenda mpira kuliko chochote, nilicheza nikaumia kisigino, mara homa… huku na huku, ilitolewa hela sana.

25.

“Sasa mimi ni muimbaji ila nikiangalia wenzangu wanacheza

02.

MTINDO WA MAISHA

JARI DA LA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea...

_

_

mpira lazima niende, nacheza kwa wasiwasi nagusa, muda mwingine nakaa kipa tu, nashiriki sana mchezo wa jukwaani hasa uimbaji.

KUCHEZA FILAMU Ayubu ambaye ni baba yake Mwadilifu ni msanii, 'mzalishaji' filamu zikiwamo sanaa za majukwaani pia.

“Kwa sasa nina kipindi cha Jambo na Vijambo,” anabainisha na kusisitiza anatumia sanaa kuifikia jamii kwa jumbe mbalimbali.

“Naanza kuandaa jamii yangu kisaikolojia, matamasha ninayofanya yanatoa elimu kusaidia jamii, kwa mfano kuna tatizo la mimba za utotoni,” ana26. sema.

_

Anasema sanaa za jukwaani anazofanya zimepata hamasa na mwitiko mkubwa kwa jamii, wazazi hadi viongozi wa Serikali.

“Wameona kuna umuhimu kila mwezi mara moja ili ujumbe uende mbali zaidi, nina uhakika jamii imepata elimu na imekuwa 'motivated' inaweza kuleta mabadiliko ya tabia.

Anasema anampenda Shujaa wa Siko Seli pia na kwamba nia yake ni kuifikishia jamii elimu kuhusu ugonjwa huo.

“Mashujaa wanaoishi na Siko Seli, wanachukuliwa kama 'mayai' {wanadekezwa mno}, sawa wana tatizo la kiafya; Ila iwapo kuna kitu {shujaa} anapenda kufanya tujitahidi wazazi tuwape nafasi kufanya ila isiathiri afya yao na kujiamini, huwa namwambia {Mwadilifu} najua anapenda mpira lakini inaleta athari kwake, inaweza kumpelekea kulazwa hivyo lazima afanye kwa kiasi” anasema.

Anasisitiza “Nataka kufanya uhamasishaji watoto hawa tuwatengenezee uwezo wafanye kitu ili 'kipaji' chai kiwe juu, nimeshaandika muswada wa 'filamu fupi' mwezi wa tisa tutashoot.

Anasema nia yake ni kuhimiza wazazi pamoja na kusisitiza mashujaa kusoma lakini pia wawape nafasi kuonesha vipaji waliyojaliwa na Mwenyezi Mungu.

02.

JARI DA LA

MTINDO WA MAISHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea...

_

“Tusing'ang'anie asome lakini kipaji tunaacha, ninachotaka wazazi wenzangu wote, wanaoishi na Siko Seli wazingatie kliniki, maji na tatu vipaji vyao viwekwe wazi kwasababu wanakuwaga 'geniouses' {wana vipaji maalum} chochote anachofanya tukikuze, naye ajisikie mtu katika watu wa kawaida, “Kuliko yale mazingira anaumwa, kaa ndani, angalia tv hiyo si nzuri, sasa tunasajili kampuni ili tufanye hizo kampeni mtaa kwa mtaa. Wasijifi-che, wasifichwe waachwe wazi waoneshe uwezo wao,” anasema.

Mwadilifu anasema amejipanga kuitumia vema nafasi hiyo kuuonesha ulimwengu aliojaliwa na Mwenyezi Mungu.

Anasema jamii inapaswa kuelewa kwamba Siko Seli si ugonjwa wa kuambukiza ni wa kurithi na wale wanaonyanyapaa mashujaa waache kufanya hivyo.

“Wanaona unaumwa… wanakutenga wanaogopa utawaambukiza, Siko Seli si vidonda wala haimbukizi, shujaa asijifiche, watu wapo wa kuwasaidia.

Imeandaliwa na Veronica Mrema.

27.

02.

JARI DA LA

MTINDO WA MAISHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

nitakufa Waliniita tasa mapema Bado nipo hai.. nina wajukuu..

Ana umri wa miaka 58 hivi sasa, anaishi Kibiti katika Kijiji cha Mchukwi B Mkoani Pwani, Kibugo anasema mwaka 1979 ndipo alipojulishwa kwamba ana ugonjwa wa Siko Seli.

“Nilipelekwa Shule ya Msingi Muhimbili kwa sababu wakati wowote nilikuwa naumwa mfululizo, mara nyingi nilikuwa narudishwa nyumbani kwa kuugua hivyo walisema nikae karibu na hospitali kubwa.

Anaongeza “Ilikuwa inasumbua zaidi mwaka 1973, ilifikia hatua nikalazimika kuishi ndani ya Hospitali ya Taifa Muhimbili, nikawa natoka hospitali na kwenda shuleni; Nilikuwa nakaa mule na wale watoto yatima na mwingine alikuwa mlemavu aliitwa Mwarami, alikuwa anakaa pale Sewahaji na kiti chake, namkumbuka.

Kati ya mwaka 1968 na 69, ilitakiwa tupelekwe watatu India kwa matibabu yangu, mzee wangu hakuwa na uwezo, pamoja na michango iliyotolewa (hakwenda)”

_

_ Hali yake ya ki-afya ilianza kudhoofika alipofikisha umri wa miaka saba, aliugua mara kwa mara, kwa sababu hiyo ililazimu wazazi wake kumfikishwa hospitalini mara nyingi kwa ajili ya matibabu.

“Nilizaliwa Dar es Salaam, nimesoma shule ya awali Zanaki na darasa la kwanza nilipelekwa pale Shule ya Msingi Muhimbili,” anasimulia Sadick Kibugo.

28.

02.

JARI DA LA

MTINDO WA MAISHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea...

_

Anataja “Aliwaambia wazazi wangu nitakuwa najisaidia haja ndogo mfululizo, hivyo ikitokea nikajisaidia kitandani wasiwe wananisema, hali hiyo itaisha.

Kibugo anasema hali hiyo ilimtokea hadi alipofika madarasa ya juu ya shule ya msingi, Ikaisha kabisa.

KUHUSU UZAZI Kibuyo anasema mwaka 1991 alipata mke na walibahatika kupata mtoto mmoja lakini mwanamke huyo aliposikia ana Siko Seli alimkataa na kuondoka na mtoto huyo.

Anadai mwanamke huyo alimpa mwanamume mwengine mtoto huyo na kudai si wa Kibuyo.

Anasema hakukata tamaa na kwamba mwaka 1993 alifanikiwa kupata mwanamke mwe-

ngine ambaye hata hivyo hawakufanikiwa kupata naye — mtoto.

“Walidai labda sina uwezo wa kuzalisha, ila wananiojua sana ni mama yangu mzazi na baba,” anasema na kuongeza, “Mwaka 1999 nilipata mke mwengine na kufanikiwa kupata pacha ambao wapo hadi leo na kila mmoja ameolewa na kupata mtoto mmoja wa kike na mwengine wa kiume.

“Mwaka 2002 nilipata mtoto mwingine kijana, nilioa mwa-

29.

_

MAISHA KIBITI Anasema mwaka 1977 walihamia Kibiti na wazazi wake, alikuwa bado anaugua, mwaka 1983/84 alirudi Dar es Salaam na aliamua kuanza kufanya biashara.

“Nilikuwa nafanya biashara ya kusafirisha sukari Tanga, mwaka 1985 niliugua zaidi, nililazimika kurudi kijijini (Kibiti).

_

Alijitokeza daktari (anamtaja kwa jina la Haji) alisema atajaribu kunishughulikia aangalie hali halisi, ila kadri atakavyonishughulikia kuna vitu vitanisumbua.

namke mwengine na kupata mtoto mwingine sasa ana miaka minane, kufikia sasa nina jumla ya watoto saba na wajukuu (wawili).

Anafafanua “Yule mwanamke wa kwanza nina mawasiliano naye, alinikutanisha na mtoto lakini siwezi tena kumuhesabu kuwa ni wa kwangu, ingawa tunafahamiana, ameshaolewa pia” UNYANYAPAA NI MKUBWA Kibuyo anasema ndani ya jamii kuna unyanyapaa mkubwa kwa watu wanaoishi na SikoSeli.

02.

JARI DA LA

MTINDO WA MAISHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea...

_

'MASHUJAA WANA UPEO' Anasema jamii haipaswi kuwanyanyapaa na kuwadharau watu wanaoishi na Siko Seli ni mashujaa na wamejaliwa upeo mkubwa wa mawazo na vipaji lukuki.

Anasema yeye amejaliwa uwezo mkubwa wa kufikiri mambo, kutunga mashairi na uongozi katika masuala mbalimbali muhimu ikiwamo haki za ardhi na utetezi kwa watu wengine.

“Nafanya kazi na Taasisi ya Haki Ardhi waliniona huku Kijijini, ninafahamiana na Prof. Issa Shivji, Dkt. Bashiru Ali, watu wananiuliza natambuliwaje na hawa watu.

_

Anaongeza “Hapa kwetu nimeshakuwa Mwenyekiti wa kaya 386 mtu akinieleza hivyo ( akimnyanyapaa) namueleza kama sina akili ilikuwaje nikachagua kuwa kiongozi, ninaowaongoza inakuwaje.

“Nimeshakuwa Katibu wa siasa na uenezi wa kata wa vijiji saba, wataninyanyapaa ila nina njia zangu za kujibu.

“Tunapokuwa na hali hii (SikoSeli), wanawaza mengine ya ajabu ajabu, wanaongea, ila wanaona ajabu kila kitu naweza.

_

“Jamii muda wote inakuwa katika hali ya kukunyapaa, kukuona huna akili, wana imani mgonjwa wa siko seli hawezi kuwa timamu,” anasema.

Anaongeza “…..kwa sababu nina uwezo wa kutumia akili na kuchanganua mambo hadi Prof. Kabudi huwa wananiita hadi kwenye makongamano makubwa.

“Ndiyo shughuli zangu, siwezi kufanya shughuli zinazotumia nguvu lakini wanaponiita wakati mwingine huwa naimba mashairi kwenye makongamano.

30.

ELIMU INAHITAJIKA Anasema elimu bado inahitaji zaidi ndani ya jamii kuhusu Siko Seli kwani wengi hawafahamu sikoseli na bado kuna unyanyapaa.

“Kuna wengi wamezaliwa na wapo ambao hawatambuliki, kuna maeneo ya ndani vijijini wapo wengi hawatambuliki,” anasema.

02.

JARI DA LA

MTINDO WA MAISHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea...

_

nikiwepo mahala fulani, nilikuwepo.

_

“Ndivyo tunavyoishi hivyo (kwa upendo), kule Kigamboni pia kuna mtoto mmoja (aliyemuibua) huwa nawapa moyo wenzangu.

Anaongeza “Kwa sababu watu wanasema huwezi kuishi miaka saba au 15 (unakufa), hata siku moja huo ubishani ulizuka

_

Anasema yeye binafsi amekuwa akitoa elimu vijijini na tayari amefanikiwa kuwafikia watu 15 ambao ni wagonjwa wa Siko Seli.

“Nimewatafuta kwa juhudi zangu. Mama mmoja amefariki (hivi karibuni), alikuwa na sikoseli.

“Alikuwa akiniona anaona amekutana na mwenzake, kaka zake walikuwa wanashangaa jinsi alivyokuwa ananipenda mno.

“Ila walikuwa bado hawanitambui (kwamba ni Shujaa wa Siko Seli), kuna mtendaji — mmoja ni ndugu yangu niliwaambia waende wakamuulize iwapo mtu mwenye Siko Seli anaweza kuishi miaka mingi.

“Walipoenda aliwaambia mbona mimi nina Siko Seli na ninaishi na ni kiongozi wa kijiji, walishangaa mno,” anasimulia.

31.

Anasema kidogo mno uelewa upo na kwamba sasa baadhi ya wagonjwa hawapelekwi tena kwa waganga wa kienyeji, kwani zamani walidhani wanaugua kwa sababu ya uchawi.

“Wameanza kuamini mtu mwenye Siko Seli anaweza kuishi,” Sadick anamaliza hivyo.

03.

JARI DA LA

DONDOO ZA AFYA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

LISHE BORA, LADHA BORA, - Nigeria BEI RAHISI Na. Bukola Bolarinwa she bora na umu_

himu wa matumizi ya chakula cha asili chenye virutubisho na 1. Karibu katika Jarida la Shujaa, wazazi wa Watoto wenye siko- dawa virutubisho (nutritional Tafadhali toa utambulisho kwa seli ni, “Tule aina gani ya vyasupplements) katika kuhimaufupi na tueleze uhusiano wakula” ambapo ilipelekea mimi risha afya na kinga ya mwili ko na Jumuiya ya Sikoseli? kufanya utafiti juu ya Lishe na kwa watu wenye sikoseli, hivyo Kwa majina naitwa Bukola Bolasikupata taarifa yeyote kuhukitabu hiki kimejikita katika rinwa, ni shujaa wa Sikoseli na siana na lishe bora kwa vyakula kuhakikisha kuondoa pengo mwanaharakati wa Sikoseli kuasili kutoka Afrika; ndipo nilikatika mahusiano ya lishe bora toka Nigeria. amua kuandika kitabu cha na matibabu ya ugonjwa wa mapishi ambacho kimejumusikoseli.

Nimejihusisha na isha maelekezo ya vyakula lishe kazi za uanaharakati wa vya asili ambavyo ni rahisi, 4. Tukitazama katika shughuli Sikoseli kwa miaka kumi sasa vyenye gharama ya chini na za uanaharakati wa Sikoseli, kupitia taasisi ya Sickle Cell Aid virutubisho vya juu ili kubounadhani nini matarajio yako Foundation; Pia ni mhasisi wa resha afya ya mtumiaji. kuhusu matokeo ambayo Haima Health Initiative, mradi unatazamia yalete mafanikio jamii ambao unahusika na 3. Unadhani kitabu hiki kitakua kwa uandishi wa kitabu hiki? kuboresha uchangiaji wa na faida gani katika afya ya Nina magoli mengi katika damu na afya ya uzazi nchini watu wanaoishi na Sikoseli? matokeo ya kitabu hiki; Kwanza Nigeria; Nina shauku ya kuboLishe bora ni muhimu kwa ikiwa kuelimisha wanajamii resha Maisha ya watu wanaowatu wenye Sikoseli aswa kwa kuwa chakula bora kinaweza ishi na Sikoseli duniani. watoto wadogo na vijana kutumika kama dawa, watu wanaopitia balehe; ambapo ni wengi hawana uwezo wa kuo2.Tunajua kuwa wewe ni mtunzi rahisi katika umri huu kupata nana na daktari wa lishe hivyo na mhandishi wa kitabu cha utapiamlo na kuathiri ukuaji wa kitabu hiki kinaweza kutumika mapishi spesho kwa ajili ya mtoto na pia kupelekea mlikama muongozo wa lishe watu wenye Sikoseli; Je, unapuko wa crisis wa mara kwa bora na kutoa taarifa za msingi weza kutueleza ni msukumo mara na athari zingine nyingi kuhusu lishe bora na afya. Pili, gani ulipata mpaka kuandika zinazosababishwa na Sikokitabu kinaweza kitabu cha mapishi na sio seli kutokana na kuwa na kutumika kuvitabu vingine? lishe isiyo bora. Mara hamasisha nyingi tunahimiza matumiSikuzote nimekuwa na shauku katika matibabu zi juu ya vyakula na mapishi, ya dawa za hasa kwa familia yang una maumivi, marafiki. Baada ya miaka nikajinjia za kisahusisha katika mlo kamili, lishe sa za kisaya bora na uhusiano kati ya lishe yansi katika chana ubora wa afya kwa menejimenti kula mashujaa wa sikoseli. ya ugonjwa wa sibora, koseli lakini tunachenye Swali sahau kuwekeza kaladha kubwa nililokuwa nikiulizwa na tika matumizi ya lina upa-

32.

03.

JARI DA LA

DONDOO ZA AFYA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

tikanaji rahisi; vile watu moyo na kiharusi. Epuka kuowengi wamekua wakihamia ngeza chumvi kwenye chakula kwenye miji mikubwa kumekua ambacho tayari kimepikwa na matumizi makubwa ya vya- mbadala wake zoea matumizi kula visivyo bora, vyenye hali ya ya viungo vya asili kama binzari chini na sukari, chumvi na manjano, tangawizi, vitunguu Mafuta kwa wingi hivyo kume- swaumu na maji ambavyo vina kua na ongezeko la maradhi ya chembechembe za kinga za moyo, unene uliozidi, kisukari kuzuia maambukizi ya bakteria; nakadhalika, hivyo kitabu hiki Jumuisha vyakula ambavyo kimedhamiria kutoa elimu ya vinatabia ya kuzuia maradhi Lishe bora kuwa ni rahisi kama nyanya, zaituni, ndizi, kupatikana kwa bei ya rahisi na papai na nanasi. Ingawa hii pia ni vyakula vyenye ladha na haihusiani na somo la lishe uandaaji rahisi. Pia tuzingatie lakini pia pumziko ni muhimu kuwa kitabu hiki cha lishe kama tafiti zinavyoonesha watu hakina lengo la kuwa mbadala wazima wenye sikoseli ambao wa matibabu sahihi au upata usingizi mchache wakati kusimama kama mshauri wa wa usiku wamekua wakiripoti lishe; inashauriwa ikiwemo kupata maumivi ya viungo kuna mabadiliko yeyote ya asubuhi yake, hivyo hakikisha mpango wa Lishe au matibabu unapata masaa 8 ya kupumzika ya mtu mwenye Sikoseli ni /kulala kila siku; Mazoezi ya vizuri kufuata ushauri wa wastani ya viungo ni muhimu daktari na matibabu sahihi kwani yanasaidia katika kuimakama inavyoshauriwa na risha mzunguko wa dam una daktari. pia katika afya ya viunga (joints) 5. Ni ushauri gani wa lishe una- 6.Mlo gani rahisi kuandaa weza kutoa kwa wanajamii ya ambao unapendelea? Je, Sikoseli ili kuhakikisha wana- unaweza kutupa busara kidogo zingatia lishe bora na kufikia kwa Mashujaa? kiwango cha juu cha Maisha Mimi hupendelea supu kwa bora? mashujaa kwasababu zina vimiminika na pia virutubisho Kwanza, muhimu ni kuelewa kwa wingi, ni nzuri sana hasa mwili wako, kusikiliza unacho- ukiwa unaumwa na huwezi hitaji na kujua mipaka yako kuandaa chakula kizito na pia lakini pia mara zote kuonesha kama una shida ya kutapika. bidi katika kuvuka vikwazo vya Kuna maelekezo rahisi ya supu utendaji. Pili, kunywa maji ya ya samaki kwenye kitabu kutosha ili kupunguza kupata ambayo unaweza kuandaa kwa milipuko ya Sikoseli na pia urahisi na haraka, nashauri kusaidia afya ya mmeng'enyo kuhusu hiyo sana. Kwa kifungua wa chakula; pia ni muhimu kinywa napendelea juisi laini kupunguza matumizi ya (smoothie) na shayiri pamoja chumvi ili kuzuia maradhi ya na mayai ili kuanza siku

33.

03.

JARI DA LA

DONDOO ZA AFYA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

DISHI LA LEO

_

Jarida la Shujaa linayofuraha kukutambulisha katika “Dishi la Leo” na Shujaa.

Uandaaji rahisi wa: MTINDI (GREEK YOGHURT) NA BAKULI LA MATUNDA. Kifungua kinywa hiki ni chenye virutubisho tele, kisicho na lehemu, ina protini, potasiumu kwa afya.

Viungo: a.Kikombe 1 cha granola (au nafaka ya chaguo lako), b.Vijiko 2 vya tende syrup au asali, c.Tende 4 ( zilizokatwakatwa na kulowekwa usiku kucha) au Vijiko 4 vya zabibu kavu, d. 800g za Greek Yoghurt, Tofaa 2, e.Ndizi 2 na vipande 16 vya lozi(almonds) au aina yeyote ya karanga, f.2 Vijiko vya mdalasini, 2 Vijiko vya mbegu za kitani (flaxseeds).Jinsi ya Kutengeneza: 1.Tumia bakuli kubwa kuchanganya, mtindi na mbegu za kitani na tende au zabibu kavu, weka mdalasini kisha weka pembeni.

2.Weka vikombe vine au vibakuli mezani.

3.Katika kila kikombe au Kibakuli weka mchanganyiko wa mtindi, huku ukifuatiwa na mchanganyiko wa matunda, rudia utaratibu huo kisha malizia kwa kunyunyuza asali kwa juu.

34.

03.

JARI DA LA

DONDOO ZA AFYA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea... _ . b.Kwa mafungu: 1 kikombe: vitunguu, karoti, viazi chipsi. c.Katakata: 1 kikombe cha pasta/mchele, pika kiasi isiive sana; d.Mchuzi(stock) au maji, e.Viungo freshi vya rosmeri/ halwaridi, zaatari(thyme) au mchanganyiko wa viungo vikavu, kitunguu swaumu au unga wa swaumu, tangawizi na mafuta ya kupikia.

Maandalizi: 1.Weka kikaango jikoni, nyunyiza mafuta ya kupikia kiasi, weka miksa ya kifua cha kuku pamoja na paja, weka na chumvi kiasi, pilipili kiasi, mchanganyiko wa viungo vikavu, kanga mpaka iwe rangi ya dhahabu mpauko na toa.

2.Weka mchanganyiko wa mbogamboga kwenye sufuria na koroga, weka chumvi kiasi na pilipili kiasi; acha kiive kwa dakika 2 hadi 3 kisha changanya na pasta au wali (vilivyopikwa kiasi), koroga kwa dakika 2 hadi 3 kisha weka kuku.

SUPU YA MBOGAMBOGA. Supu hii ina virutubisho vya protini, wanga nyepesi na kambakamba.

Viungo: a.Vipande 2 au 1 vya Kifua cha kuku (chicken breast), Paja 1

3.Ongeza mchuzi (stock) au maji yafunike mchanganyiko kwa nchi moja zaidi, acha ichemke kwa dakika 10, onja ili kurekebisha ladha.

4.Pika kwa dakika 5 nyingine ili kuhakiki kuwa mchanganyiko wako umeiva sawia.

N.B: Unaweza kuagiza kitabu hiki cha mapishi ili kupata aina

35.

nyingi zaidi za milo kamili yenye virutubisho asili kupitia ukurasa wa sosyali media wa @thewarriorkitchen Imeandaliwa na @thewarriorkitchen Mtafsiri na Mhariri: Emmy Mwita

03.

JARI DA LA

DONDOO ZA AFYA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

MAKALA YA LISHE KWA SHUJAA WA

SIKOSELI

Na. Nutrition Connect, Tanzania. _

Tunapozungumzia kuhusu lishe tunamaanisha, Lishe ni mchakato unaohusisha hatua mbalimbali wa jinsi mwili unavyokitumia chakula kilicholiwa.

Hatua hizi huanzia pale chakula kinapoliwa yaani, kinavyopochukuliwa mdomoni, kinavyotafunwa, kinavyosagwa, kinavyomeng'enywa na virutubishi na hatimaye kufyonzwa na kutumika mwilini. Lishe ni muhimu katika kudhibiti ugonjwa wa Sikoseli.

Sikoseli ni ugonjwa wa kurithi unaoathiri chembe nyekundu za damu, na kuzifanya kuwa ngumu na kutengeneza umbo la mundu/ndizi mabadiliko haya husababisha matatizo mbalimbali ya afya, ikiwa ni pamoja na maumivu makali, uharibifu wa viungo vya mwili, upungufu wa damu, kukosa hamu ya kula, maambukizi ya mara kwa mara, kupungua

uzito, na hivyo kupelekea kuongezeka kwa mahitaji maalumu yakilishe mwilini.

Lishe bora ina mchango mkubwa katika kusaidia kudhibiti matatizo haya na kuboresha afya kwa kumfanya shujaa wa sikoseli kuishi maisha yenye afya njema.

Lishe bora kwa watu wenye sikoseli husaidia uzalishwaji wa chembe nyekundu za damu, kuzuia kuongezeka matatizo yatokanayo na ugonjwa wa sikoseli, kuboresha kinga ya mwili, kuimarika kwa afya ya mifupa, kuongeza kiwango cha nishati lishe, kudhibiti maumivu makali, kuzuia upungufu wa virutubisho mwilini, ukuaji na maendeleo ya mwili.

MCHANGO WA LISHE BORA KATIKA KUKABILIANA NA MATATIZO YA SIKOLISHE KULINGANA NA SELI HATUA MBALIMBALI ZA Katika kukabiliana na matatizo MAISHA. ya kiafya yatokanayo na ugoKatika Kudhibiti ugonjwa wa njwa wa Sikoseli kama ilivyo sikoseli kupitia hatua mbalielezwa hapo juu; Lishe bora mbali za ukuaji katika maisha na yenye virutubishi mchangakunahitaji uangalizi maalumu nyiko kutoka katika makundi wa mahitaji ya kilishe ili kubombali mbali ya chakula na kwaresha afya kwa ujumla. Zifuakuzingatia mtindo bora wa tazo ni hatua mbali mbali za maisha huasaidia kuboresha maisha kwa wanajamii ya sikoafya na kupambana na seli. matatizo yanayotokana na ugonjwa wa sikoseli.

36.

03.

JARI DA LA

DONDOO ZA AFYA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea... _

WATOTO WACHANGA (MIEZI 0-6) Tunapozungumzia lishe ya watoto chini ya umri wa miezi sita, tunarejea sera na miongozo ya lishe kitaifa inayoelekeza kwamba watoto wa changa wanapaswa kunyonyeshwa maziwa ya mama pekee kwa miezi sita ya mwanzo wa maisha ya mtoto ili kumpatia virutubishi vyote muhimu na kuimarisha kinga ya mwili.

Maziwa ya mama yana virutubishi vyote muhimu kwa uwiano sahihi ambavyo ni muhimu kwa ukuaji na maendeleo ya mtoto mchanga hata kwa mtoto mchanga aliye na sikoseli.

Virutubishi hivyo ni pamoja na mafuta ya Omega-3, vitamin (C, D, E na B12) madini ya zinki, madini chuma, protini aina ya whey ambayo ina viini ambavyo humkinga mtoto mchanga hasa mwenye sikoseli dhidi ya maradhi, maziwa ya mama yana maji, asidi ya foliki, na antioxidants. Virutubishi hivi husaidia katika utengenezaji wa seli nyekundu za damu, kuimarisha afya ya mifupa, maziwa ya mama yana madini chuma hivyo humkinga mtoto mchanga mwenye sikoseli na upungufu wa wekundu wa damu na hivyo kuchangia kuboresha afya na ukuaji na maendeleo ya mtoto hasa mtoto mchanga mwenye Sikoseli. Hivyo ni muhimu kuzi-

37.

ngatia unyonyeshaji wa maziwa ya mama pekee kwa mtoto aliye chini ya miezi sita mwenye sikoseli.

WATOTO WADOGO (MIEZI 7 HADI MIAKA 9) Inashauriwa kitaalamu, watoto wadogo na wanaoanza kula ni vyema wakapewa chakula mchanganyiko na cha kutosha kutoka katika makundi mbali mbali ya chakula pamoja na asusa kati ya mlo na mlo ili wapate virutubishi vyote muhimu kwa ukuaji na maendeleo yao. Watoto walio na sikoseli katika umri huu licha yakuwa hitaji la ongezeko la chakula, pia wanahitaji lishe maalumu kutokana na kuwa na sikoseli.

Watoto wenye ugonjwa wa sikoseli katika umri huu wanashauriwa kupatiwa mlo kamili kutoka katika makundi mbali mbali ya chakula kwa ukuaji...

03.

JARI DA LA

DONDOO ZA AFYA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea... _

na maendeleo yao. Vyakula hivi ni kama matunda, mboga mboga, nafaka, mizizi na ndizi zakupika, vyakula jamii ya mikunde na vyakula asili ya wanyama. Ni muhimu kuzingatia vyakula vyenye madini chuma kama nyama marahage mboga za majani ambazo husaidia kuzuia upungufu wa wekundu wa damu.

Kundi hili pia wapatiwe maji safi na salama na ya kutosha hasa wakati wa vipindi vya homa kali pamoja na vyakula vyenye madini ya folate kama mbogamboga kwa ajili ya utengenezaji wa seli nyekundu za damu.

RIKA BALEHE NA VIJANA (MIAKA 10-19) Kundi la vijana balehe katika hatua ya ukuaji ni hatua ya ukuaji kutoka utoto kelekea utu uzima. Mabadiliko ya ukuaji wa haraka katika kundi hili huja na ongezeko la nishati lishe na virutubisho vingine, hivyo lishe bora katika kipindi hiki ni muhimu sana hasa kwa vijana wadogo walio na sikoseli.

Endelea kuvipa kipaumbele vyakula vyenye virutubishi ili kusaidia ukuaji na maendeleo. Vijana katika kundi wenye sikoseli, wanashauriwa kula vyakula mchanganyiko na vya kutosha ili kukidhi mahitaji ya lishe ya mwili pamoja na kukabiliana na changamoto za matatizo ya ugonjwa.

mtoto aliye tumboni. Lishe Wanashauriwa kula angalau milo mitatu na asusa mbili kwa bora wakati wa ujauzito ni muhimu katika kudhibiti siku pamoja na kuzingatia changamoto zitokanazo na mtindo bora wa Maisha kufanya mazoezi (kadri atavyo- sikoseli na hivyo kuwa na ujaushauriwa na mtalaamu wa afya), zito wenye afya. kuepuka vyakula vyenye Mambo muhimu ya kuzingatia mafuta, chumvi na sukari kwa ya lishe kwa wajawazito walio wingi. na sikoseli ni pamoja na kuzingatia mlo kamili Himiza unywaji wa maji mara unaojumuisha aina kwa mara ili kuzuia upungufu mbalimbali za vyakula vyenye wa maji mwilini. Ulaji wa virutubisho vyote; kama chakula cha kutosha wa matunda, mboga mboga, vyakula vyenye protini ni muhimu kwa ukuaji na udumishaji nafaka zisizokobolewa, mizizi na ndizi za kupika, vyakula vya wa misuli. Vyakula vyenye Madini ya chokaa na Vitamin D jamii ya mikunde na vyakula asili ya Wanyama pamoja na husaidia pia afya ya mifupa mafuta yenye afya. Ulaji wa kwa vijana wa kundi hili. vyakula vyenye virutubishi vya vitamini na madini husaidia WATU WAZIMA katika utengenezaji na mga(MIAKA 20-35) wanyo wa seli kwa mtoto na Watu wazima wa kundi hili wanashauriwa kuzingatia lishe kusaidia kuongezeka kwa damu mwilini ili kuzuia na mtindo bora wa Maisha. upungufu wa wekundu wa Watu wenye sikoseli katika damu (anemia). Wanawake kundi hili wanashauriwa kula wajawazito walio na sikoseli mlo kamili kutoka katika makuwanapaswa kutumia vitamini ndi mbali mbali ya chakula na aina ya foliki pamoja na kuzingatia kanuni za mtindo vidonge vyenye asili ya madini bora wa Maisha kama vile ya chuma kama inavyopendekuzingatia ulaji unaofaa, kezwa na mtoaji huduma za kufanya mazoezi ya mwili, afya. Pia wapate wajawazito kuepuka matumizi ya sigara, katika kundi hili wapatiwe tumbaku, unywaji wa pombe uliopitiliza na kupunguza mso- muda wakupumzika na kusaidiwa kazi ngumu. ngo wa mawazo.

WAJAWAZITO Wanawake wajawazito walio na sikoseli wanahitaji uangalizi maalumu kwa mahitaji yao ya lishe ili kusaidia afya yake na

38.

WAZEE Uzee ni hatua ya asili ambayo hutokea katika mzunguko wa Maisha ya kila mtu na huja na mabadiliko mbali mbali ya kili-

03.

JARI DA LA

DONDOO ZA AFYA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea... _

she kama kupoteza hamu ya kula, athari katika ufyonzaji wa virutubisho, kupungua kwa kasi ya mmengenyo wa chakula na kupungua kwa kinga ya mwili. Lishe bora kipindi cha uzee hasa kwa walio na sikoseli ni muhimu ili kuzuia, kudhibiti na kufanikisha kupambana na matatizo yatokanayo na sikoseli.Wazee wenye ugonjwa wa sikoseli wanashauriwa kula vyakula vya asili kutoka katika makundi mbali mbali ya chakula,kula nafaka zisizokobolewa,kupunguza kula vyakula nyenye mafuta,chumvi na sukari nyingi, kula vyakula vyenye Vitamin C kwa wingi, madini yakalsiamu,kuepuka uvutaji sigara na unywaji wa pombe kupita kiasi, kuwa na uzito sahihi wa mwili, mazoezi ya mwili na kupunguza msongo wa mawazo.

kupata huduma za unasihi juu ya uandaaji chakula na ulaji unaofaa unaoendana na tatizo husika.

UJUMBE MUHIMU WA LISHE KWA WAGONJWA WA SELIMUNDU Kama ilivyoelezwa katika Makala hii, Lishe bora ina mchango mkubwa katika kukabiliana na Sikoseli. Inasisitizwa pia kuzingatia kanuni za mtindo bora wa Maisha katika muendelezo wa kuimarisha afya ya mwili kulingana na kuwa na Sikoseli.

Tunatoa rai kwa wazazi walezi na jamii kwa ujumla kuhakikisha watu wenye sikoseli wanapatiwa lishe bora toka makundi mbali mbali ya chakula na kusisitizwa kuzingatia mtindo bora wa maisha kwani husaidia kuboresha afya ya mtu mwenye sikoseli na kupunguza matatizo mbali mbali yatokanayo na sikoseli.

Kama ilivyo muhimu kujenga tabia ya kuiendea huduma ya afya, ndivyo pia ilivyo muhimu kujenga mazoea ya kuwaona wataalamu wa lishe kwa ajili ya

39.

Imeandaliwa na Nutrition Connect, Tanzania. +255755248798.

03.

JARI DA LA

DONDOO ZA AFYA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

GEUZA MLO WAKO KUWA DAWA.

Na. Alieu Badara W. Sambou - Gambia

_

Ninaitwa Alieu Badara W Sambou kutoka Gambia, ni Shujaa na Mhamasishaji wa Sikoseli, mwenye jenotaipu HbSS. Nimezaliwa na Sikoseli na niligundulika kuwa na Sikoseli tangu kuzaliwa.

Je, unahudhuria kliniki mara kwa mara au unahudhuria pale unapohitajika tu?

Mimi uhudhuria kliniki pale ninapohitajika kuhudhuria, inaposhindikana kutibia hali yangu nyumbani ndio uenda kliniki.

Ni kwa mda gani umekua ukitumia tiba asili na lishe kama dawa?

Nimekua katika mtindo huu wa Maisha wa kutumia viungo asilia na vyakula asilia kama tiba takribani zaidi ya miaka 5 sasa.

Tuambie ni lini na kwanini uliamua kutumia lishe na tiba asilia kama matibabu yako ya Sikoseli?

Tangu mwaka 2018 niliamua kugeuza chakula changu kuwa dawa na sio dawa zangu kuwa chakula changu.

Hii ilikua njia nafuu kwangu na pia iliniokoa kwasababu nilikua naelekea kuwa mrahibu; Mwaka 2018 nilibahatika kufanya kazi na waelimishaji katika Lishe Bora na Mitindo ya Bora ya Maisha kupitia kampeni zetu za uhamasishaji wa

40.

Sikoseli. Ndipo nilikutana na daktarin kijana ambae alitumia msemo maarufu katika kuelimisha; akisema, “Tumia

03.

JARI DA LA

DONDOO ZA AFYA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea... _

viungo na ogani kwasababu ya matumizi yam da mrefu ya dawa, bila shaka hata mimi ningeweza kuwa katika kundi ili kama nisingebadili mtindo wa wangu wa lishe na kugeuza chakula kuwa dawa.

chakula chako kuwa dawa vinginevyo utageuza dawa zako kuwa chakula” Hii iliamsha kengele kwenye ufahamu wangu na kunikumbusha mawaidha niliyopata kutoka kwa daktari mmoja wa Cuba, kwahivyo niliamua kufanya utafiti wa kuchunguza dawa zote ninazotumia na virutubishi vilivyojumuishwa ndani yake na kuanza kutumia hivyo kama dawa virutubisho (supplements).

Tofauti ni kubwa na huwezi kuihesabu. Kwasababu kila dawa iliyotengenezwa inakuja na athari za baadae lakini chakula cha asili hakiwezi kuja na athari au kama zipo huwa ni kwa uchache labda kuwa na matumizi mabaya au matumizi yapitayo kiwango sahihi; Kuacha mzio unaosababishwa na vyakula vya baharini na kuchelewa kula aswa kuku choma.

Binafsi sijawahi kupata athari yeyote kutoka katika chakula ninachotumia.

Kuna tofauti gani kati ya kutumia dawa za kisasa pekee na kujumuisha tiba asilia na lishe katika menejimenti ya ugonjwa wa Sikoseli?

Kwa miaka mingi nimekutana na mashujaa wengine ambao wameathiriwa na dawa wanazotumia kama kuharibika kwa-

Mtu anaweza vipi kugeuza chakula chake kuwa dawa?

Muhimu ni kuwa na elimu juu -

ya virutubishi vinavyopatikana katika kila chakula na matumizi ya kila siku sawa na mahitaji ya mwili wako.

Je, Unaweza kutushirikisha mpangilio wako wa mlo wa kila siku?

Nakunywa maji nusu lita kila wakati ninapoamka katika usingizi, kwa kifungua kinywa asubuhi, ninakula mchanganyiko wa mayai (vitunguu maji, nyanya na tango), kitunguu swauma au salad kama itapati-

kana, ninajumuisha pia mbogamboga nyingi; au ninaweza kupata mayai ya kuchemsha na mbogamboga sawa na awali bila kuongeza chochote kisicho cha asili, maharage ya kuoka na mkate na kahawa au

41.

Ni manufaa gani unapata kwa uamuzi uliofanya wa tiba asili na lishe asilia?

Faida kubwa ni hakuna athari zinazoletwa na madawa ya kisasa na pia gharama za matibabu rahisi, na pia kuishi mtindo bora wa Maisha.

03.

JARI DA LA

DONDOO ZA AFYA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Inaendelea... _

chai, napendelea sana chai ya mchanganyiko wa viungo.

Mlo wa asubuhi ni muhimu sana kwangu na mara nyingi ndio unaamua nini nitakula mchana, mchana ninakula wali kwasababu ndio chakula chetu cha mara kwa mara lakini ninaweza kubadili wakati mwingine.

Chakula cha usiku, huwa napendelea kula mlo mwepesi wakati wa usiku kama kachumbari ya mbogamboga au nafaka nyepesi. Maji ni sehemu muhimu na rafiki yangu hivyo napendelea kunywa maji mengi sana pamoja na matunda au aina tofauti za jamii ya kunde au karanga, huwa nakula wakati wowote ninapojisikia sana korosho au karanga za kuchoma; wakati wowote ninapojisikia uchovu au kuishiwa nguvu.

Tunapata faida gani kwa kutumia dawa virutubishi (natural supplements) ambazo ni za asili?

Ni za asili, kwasababu zinatoka katika vitu vya asili havina sumu wala athari za mbeleni, kwa kutumia dawa virutubishi asili unapata kuwa na afya bora zaidi.

Je, una ujumbe wa busara wowote wa mwisho kuhusu chakula, tabia za kula na mtindo wa Maisha kwa ujumla?

Kula kijani, kunywa vitu vya asili na epuka aina zozote za

vitu vyenye viambata sumu; sikiliza mwili wako na fanya vile unavyokwambia. Fanya yanayowezakana na achana na ambayo hayawezekani.

42.

Imetafsiriwa na Emmy Mwita.

04.

JARI DA LA

MATUKIO NA PICHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

MATUKIO NA PICHA _

Chuo Kikuu cha Afya na Sayansi Shirikishi Muhimbili (MUHAS) kiliandaa Kongamano la Kisayansi lililojadili mbinu za kupunguza tatizo la ugonjwa wa Siko seli nchini Tanzania. Kongamano hilo pia liliambatana na uzinduzi wa jarida rasmi la Siko seli la Lancet. _

43.

04.

JARI DA LA

MATUKIO NA PICHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

MATUKIO NA PICHA _

Sickle Cell Disease Patients Community of Tanzania inaamini katika kuelimisha vijana kuhusu umuhimu wa kujua vinasaba vyao na kuvunja unyanyapaa kwa watu wenye Siko Seli., Tuliwaelimisha wanafunzi katika Shule ya Luther Girls Secondary School, Bagamoyo, kuhusu ugonjwa huo. Lilikuwa tukio la kusisimua.

_

44.

04.

JARI DA LA

MATUKIO NA PICHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

MATUKIO NA PICHA _

Kliniki ya kwanza ya binafsi ya kutoa Huduma za magonjwa ya damu na vipimo vya maabara, yazinduliwa nchini

_

45.

04.

JARI DA LA

MATUKIO NA PICHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

MATUKIO NA PICHA _

Katika Uzinduzi wa kampeni ya kuelimisha jamii juu ya Magonjwa Yasiyoambukiza yaliyofanyika katika Hospitali ya Sinza - Palestina Jijini Dar esSalaam.

Waziri wa Afya Mhe. Ummy Mwalimu amezitaka Hospitali zote za Halmashauri nchini kuwapima ugonjwa wa Sikoseli watoto wote wanaozaliwa katika Hospitali hizo ili kujua Hali zao mapema na kuanza matibabu. _

46.

04.

JARI DA LA

MATUKIO NA PICHA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

MATUKIO NA PICHA _

Sickle Cell Disease Patients Community of Tanzania iliandaa "Carnival for Care" katika Viwanja vya Chanzige, Kisarawe - Pwani. Ili kutoa elimu, upimaji wa ugonjwa wa Siko Seli bure, kucheza na kufurahi kwa Pamoja.

_

_

47.

JARI DA LA

SHUJAA #03

ISSUE NO.

Pata nakala yako kupitia:

rifaly App

Kwa Maoni, Mapendekezo na Ushiriki Wasiliana nasi kupitia: Arafa S. Said arafa.said.salim@gmail.com +255 786 707 050

|

53.

Emmy Mwita mwitaemmy@gmail.com +255 623 987 781

Tufuatilie: IG: @sicklecellpatientstz FB: Sickle Cell Disease Patients Community of Tanzania