DE VOGEL VRIJHEID OF VOGELVRIJ - Beleidsplan 2018 - 2020

LIBERTAT TA - VRIJHEID IS

De Vogel Vrijheid of Vogelvrij

De Vogel Vrijheid of Vogelvrij - Beleidsplan 2018 - 2020 Ontmoetingen in muziek, verhalen en vrijheid

2019-2020

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

1

INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding ............................................................................................................................................................. 3 2. Vergrijzing en migratie ................................................................................................................................ 6 2.1. Draagvlak en bereik .............................................................................................................................................. 6 2.2. Monitoring en evaluatie ...................................................................................................................................... 8 2.3. Creative Caribean .................................................................................................................................................. 9 3. De Vogel Vrijheid ........................................................................................................................................ 10 3.1. Doel ........................................................................................................................................................................... 10 3.2. Doelstelling ............................................................................................................................................................ 11 3.3. Onderzoek .............................................................................................................................................................. 11 3.4. Doelgroepen .......................................................................................................................................................... 13

4. Aanpak ............................................................................................................................................................. 15 4.1. Kennismaking ....................................................................................................................................................... 15 4.2. Uitvoering programma ..................................................................................................................................... 17 4.3. Inhoud programma ............................................................................................................................................ 19 5. Bouwstenen (planning) ........................................................................................................................... 25 6. Samenwerkingspartners ......................................................................................................................... 29 6.1. Partners Aruba ..................................................................................................................................................... 29 6.2. Partners Curaçao ................................................................................................................................................ 30 6.3. Partners Amsterdam Nieuw West ............................................................................................................... 32 7. Toekomst ........................................................................................................................................................ 33 Bijlage 1 - Locaties ........................................................................................................................................... 35

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

2

1. Inleiding Sinds de start tijdens Rotterdam Culturele Hoofdstad van Europa in 2001, combineert MusicGenerations (MG) intergenerationele talentontwikkeling met relevante thema’s rond de grote demografische veranderingen van onze tijd: vergrijzing en migratie. Al bijna twintig jaar slagen we erin om ieder programma een andere inhoud te geven. De culturele vertaling daarvan blijft dezelfde in zoverre dat deze zich met de stijlen en voorkeuren van het tijdsbeeld verrijkt. De ontmoeting en betrokkenheid van talenten uit verschillende generaties en achtergronden, beweegt thematisch mee met de actualiteit als eenzaamheidsvraagstukken, migratie en recente nieuwkomers/vluchtelingen. Zo leverde het Koerdische uitwisselingsprogramma - 2011/2013 – veel inspiratie op door het delen van het altijd bedreigde culturele erfgoed. Het werken op de Westbank in 2017, met Palestijnen en Israëliërs, toont op bescheidener schaal hetzelfde humaniserende effect van de ander. Centraal staat het narratief dat de deelnemer met anderen wil delen, in tweede instantie zoeken we met haar/hem naar de best passende vertaling in het culturele medium dat de voorkeur geniet; onder andere zang, rap, hiphop, spoken, storytelling en street art (murals op Curaçao en Aruba). Die vertaling maken we samen met artistieke helden van de deelnemers, professionals die hen tijdens ontmoetingen en workshops coachen in de optimale kunstzinnige uitdrukking van hun verhaal. Het transnationale netwerk van de deelnemers en hun coaches met een migratie achtergrond speelt mee in het zichtbaar maken van de culturele rijkdom van het leven tussen twee of meerdere werelden.

Ons nieuwe programma voor 2019-2020, heet DE VOGEL VRIJHEID OF VOGELVRIJ (verder DE VV). Dit gaat over de beleving van en het verhaal over vrijheid, of het gebrek eraan. Aanleiding is de viering van 75 jaar vrijheid van oktober 2019 t/m oktober 2020.

Reden is de gevoelde noodzaak van onze partners op de Cariben en in Nederland om deze viering van vrijheid inclusief te maken op basis van wederkerigheid en uitwisseling.

Met enige regelmaat lezen we dat ‘de nieuwe Nederlanders’ geen belangstelling hebben voor 4 en 5 mei. Het recente SCP onderzoek naar de Nederlandse identiteit stelt dat ook ‘nieuwe Nederlanders’ zichzelf herkennen in de boodschap van 4 en 5 mei (‘vrijheid en medemenselijkheid bevochten tegen tirannie’). Met de kantlijn dat voor Indonesische, Antilliaanse en Surinaamse inwoners een dergelijke zelfherkenning eenvoudiger zijn als in dat narratief ook de koloniaal vervolgde vrijheidsstrijders (Tula, Marco Kartodikromo) hun plaats krijgen (zie ook Kennedy 2017).1 Daarom willen we met ons programma DE VV bijdragen aan het bekender maken van de verhalen van verzetshelden op de Cariben, - zoals George Maduro en Boy Ecury. De data 4 en 5 mei kunnen daardoor ook daar meer betekenis krijgen, naast de herdenking van de slavenopstand van Tula (17 augustus), de brand in Willemstad (30 mei) of de onafhankelijkheid van Aruba o.l.v. Betico Kroes (1 januari).

1

https://www.scp.nl/Nieuws/Ondanks_scherpe_tegenstellingen_in_het_publieke_debat_zijn_Nederlanders

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

3

Boy Ecury Segundo Jorge Adelberto Ecury, bijnaam Boy Ecury, wordt in 1922 op Aruba geboren in een groot gezin, zijn vader is zakenman. Na zijn middelbare schooltijd wordt hij samen met zijn broer aanvankelijk naar een school in Portorico gestuurd, maar daar worden ze vanwege hun huidskleur niet toegelaten. De broers gaan dan naar een befaamd instituut in Oudenbosch, St Louis. Ook hier vallen de broers op door hun donkere uiterlijk.2 Als in Nederland de Tweede Wereldoorlog uitbreekt sluit Ecury zich aan bij het verzet via een studiegenoot van de Antillen, Luís de Lannoy. Ze schrijven met elkaar in het Papiaments en samen steken ze onder meer Duitse vrachtwagens in brand, vernietigen ze treinsporen en bieden ze hulp aan geallieerde soldaten. Begin 1944 wordt De Lannoy opgepakt en naar de Utrechtse strafgevangenis gebracht. Een poging van Ecury om hem daaruit de bevrijden mislukt, maar De Lannoy ontsnapt zelf alsnog in september, tijdens dolle dinsdag, als Nederlanders onterecht denken dat ze bevrijd zijn.

Omdat Ecury vanwege zijn donkere huidskleur snel opviel, heeft hij tijdens de oorlog op verschillende plekken gewoond, waaronder Tilburg, Oisterwijk, Delft en Rotterdam. Eind 1944 sluit hij zich aan bij de knokploegen in Den Haag, waar hij onder meer een NSB’er om het leven brengt. Op 5 november 1944 wordt hij na de hoogmis gearresteerd vlakbij het SDgebouw, nadat hij is verraden. Hij wordt overgebracht naar het Oranjehotel in Scheveningen. Een dag later wordt hij op de Waalsdorpervlakte gefusilleerd. In 1947 wordt hij op Aruba herbegraven. Ecury wordt samen met George Maduro gezien als de grootste verzetsheld van de Antillen. Hij heeft er een standbeeld en een straat is naar hem vernoemd. In 1984 krijgt hij postuum het Verzetsherdenkingskruis.

Deze en andere belangwekkende verhalen vertaald naar de favoriete culturele media van de deelnemers en hun coaches geven inhoud aan DE VV. Op de Cariben wordt deze geleverd door oud, jong en nieuwkomers. In Nederland door een minstens zo grote diversiteit afkomstig van oude en nieuwe Nederlanders waaronder de meest recente.

Extra aandacht besteden we hierbij aan het gedeelde belang dat de Cariben en Nederland hechten aan de ontmoeting met vluchtelingen. Bij onze partners op Curaçao en Aruba zijn dat vooral Venezolanen op de vlucht voor chaos en armoede. In Nederland werken we graag en veel met nieuwkomers uit Arabische landen en Eritrea.

Een dergelijk grote variëteit aan jong en oud, cross-over en nieuw materiaal voor DE VV vraagt om een heldere structuur. De naam en de vorm is geïnspireerd op het gelijknamige opus DE VOGEL VRIJHEID van verzetsman en componist Lex van Delden uit 1955. Deze structuur leidt van het donker van de oorlog, via de slavenopstand naar het licht van broederschap en de nieuwe tijd. Delen van zijn werk worden met orkest en kinderkoor in 2020 opnieuw uitgevoerd i.c.m. de eerder genoemd materiaal van de deelnemers aan DE VOGEL VRIJHEID OF VOGELVRIJ uit 2019-2020.

2 https://historiek.net/boy-ecury-1922-1944/5676/

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

4

De Vogel Vrijheid van Lex van Delden Van Delden wordt geboren als Alexander Zwaap, als enig kind van onderwijzer Wolf Zwaap en zijn vrouw Sara Olivier. In 1953 wordt de naam die hij sinds de bevrijding in 1945 gebruikt (Lex van Delden, afgeleid van zijn onderduiknaam) officieel erkend. In 1940 wordt Nederland door de Duitsers bezet en in 1942 is Van Delden, als jood, gedwongen zijn studie te onderbreken. Deze zou hij nooit meer oppakken omdat zijn hoop om neurochirurg te worden in de Tweede Wereldoorlog de bodem werd ingeslagen toen een, in een schuilplaats, exploderende carbidlamp hem het zicht in zijn linkeroog vrijwel geheel voorgoed ontneemt. Hij sluit zich aan bij het ondergronds studentenverzet en ontvangt na de oorlog voor zijn verzetswerk een eervolle vermelding door de president van de Verenigde Staten en de opperbevelhebber der geallieerde strijdkrachten.

Nog tijdens zijn studie, in 1940, maakt van Delden zijn debuut als componist met de liederencyclus L’Amour (voor sopraan, fluit, klarinet en strijktrio). Dit werk schrijft Van Delden op verzoek van de jonge componist/dirigent Nico Richter, die de leiding heeft over het studentenorkest. Aan het eind van de oorlog, waar nagenoeg zijn totale familie ten slachtoffer valt aan de nazi-gaskamers, vindt Van Delden bijna onmiddellijk zijn weg in het Nederlandse culturele leven. Deels via de contacten die hij als lid van het verzet heeft gemaakt. Gedurende de jaren vijftig en zestig is Lex van Delden een der meest uitgevoerde componisten van zijn generatie. Tal van zijn composities ontstaan uit opdrachten (van onder meer de Nederlandse regering, de Gemeente Amsterdam en de radio) en worden met groot succes gespeeld. Uit vele van zijn werken spreekt een diep gevoelde sociale bewogenheid. Zo ontstaat het orkestwerk In Memoriam (1953) onder de indruk van de grote stormramp van 1953 in Nederland, België en Engeland. Zijn oratorium De Vogel Vrijheid (1955) vormt een emotioneel protest tegen de slavernij.3

3 https://nl.wikipedia.org/wiki/Lex_van_Delden_(componist)

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

5

2. Vergrijzing en migratie

‘Hoe heerlijk is het dat niemand een minuut hoeft te wachten met te beginnen de wereld langzaam te doen veranderen.’ Anne Frank 26 maart 1944 Op de Cariben zien vergrijzing en migratie er anders uit. Aan de ene kant doordat de ouderen vaak geïsoleerd leven omdat hun kinderen naar Europa, de VS of elders in ZuidAmerika zijn geëmigreerd. De AOW op de Cariben is een derde van die in Nederland hetgeen AOW gerechtigden zonder hulp van derden behalve tot isolement ook tot armoede veroordeelt. Aan de andere kant beïnvloedt de negatieve spiraal van de ZuidAmerikaanse economie de kansen op een redelijk bestaan voor iedereen. Waar, redelijkerwijs, menswaardige opvang van vluchtelingen in Nederland mogelijk is, beletten onduidelijke politieke verhoudingen en een stagnerende economie op Curaçao en Aruba coherent vluchtelingenbeleid. De dynamiek van Zuid-Amerika en bijbehorende migratie, geven de doorslag om in het najaar van 2019 te starten met DE VV. Daarvoor gebruiken we de kennis en de transnationale netwerken van de leidende partners Inclusive Focus Foundation op Curaçao en CEDE Aruba plus tal van andere personen en organisaties die hun medewerking verlenen.

Het programma vindt plaats op drie locaties: in Willemstad op Curaçao, San Nicolas op Aruba en in Amsterdam. Het programma bestaat uit een intergenerationele uitwisseling en herhaaldelijke ontmoeting waarin het delen van een gezamenlijke passie voor muziek en verhalen centraal staan in een historische en hedendaagse reflectie op vrijheid.

Ingegeven door een sociale urgentie naar verbinding en begrip maken we een radicale uitbeelding van een samenleving waarin oudere, jonge en nieuwkomer bewoners die elkaar anders niet of nauwelijks treffen, elkaar wél ontmoeten. Wat zij delen aan beleving van vrijheid komt tot uitdrukking in presentaties van de verhalen van vrijheid in de vorm van artistieke media, muziek (rap, hiphop, spoken, poetry slam), verhalen, video en street art.

2.1. Draagvlak en bereik Werken op de Cariben en in Amsterdam is voor de partners relatief eenvoudig omdat alle drie de leidende partners reeds lang programma’s ontwikkelen en realiseren en daarbij veel investeren in hun oude en nieuwer netwerken. Voor alle drie geldt: ‘je moet er wel bovenop zitten’. Dat heeft vooral te maken met de economische realiteit van veel deelnemers; jongeren en ouderen van de Cariben hebben te maken met verlammende armoede problematiek. Op de Cariben, zoals al eerder toegelicht, maar ook in Nederland waar ouderen wonen die op latere leeftijd naar Nederland zijn gekomen, met een kleine AOW en weinig inkomsten en jongeren met een bescheiden opleiding aan de bak moeten zien te komen. OCAN (Stichting Overlegorgaan Caribische Nederlanders) ondersteunt ons in het bereiken van deze kwetsbare deelnemers.4

4 Stichting Ocan is een landelijke (vrijwilligers)organisatie die zich bezig houdt met projecten en activiteiten gericht op positieverbetering van Caribische Nederlanders in het Koninkrijk der Nederlanden.

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

6

MusicGenerations is in de gelukkige omstandigheid dat beide leidende partners over een goed netwerk onder jong en ouder talent beschikken. IFF werkt op Curaçao onder andere met de Wintertuin Curaçao/Arnhem o.l.v. ondernemer/rapper/schrijver Joeri Oltheten die regelmatig intergenerationeel werkt. De relatie met vertegenwoordigers van de festivals Curaçaose North Sea Jazz, Blues Festival en Curaçao International Film Festival Rotterdam is goed. Net als met de ouderenorganisatie Birgen de Rosario op basis van eerdere samenwerking met de Wintertuin. Caribean Human Rights Foundation o.l.v. cultureel antropoloog Ieteke Witteveen (sinds dertig jaar woonachtig op het eiland) steunt de ontmoetingen in muziek en verhalen met recente migranten o.a. uit Venezuela. Samen met het aan de UNHCR verwante HIAS refugees.

Het verhaal van Olivier Mijn naam is Olivier Locadia, de meeste mensen kennen mij als Willie Wartaal. Mijn voorouders waren tot slaaf gemaakten die moesten werken op de plantage in Curaçao.

Ik kwam daar vorig jaar pas achter toen ik meedeed aan een tv-programma dat uitzoekt waar je voorouders leefden. Mijn vader woont op Curaçao. Ik groeide op bij mijn moeder in Nederland. Ik heb er eigenlijk nooit iets over meegekregen. Het was voor mij dus heel schokkend om te ontdekken dat mijn voorouders, van maar een paar generaties terug, in slavernij leefden. Toen ik het Tula Museum bezocht, ontdekte ik dat mijn voorouders leefden op dezelfde plantage waar Tula zijn grote slavenopstand begon in 1795. De kans is er dus dat ze hem hebben gekend. Ik hoop dat dit zo is.

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

7

CEDE ARUBA is een ander type organisatie, en voert als zelfstandige stichting overheidsbeleid uit m.b.t. jongeren- en ouderenwerk, evenals talentontwikkelingsprogramma’s en arbeidstoeleiding en coaching op eigen initiatief.

Directeur Daniël Tecklenborg is afkomstig uit Duisburg, studeerde in Amsterdam waar hij zijn Arubaanse vrouw ontmoette en met haar lang geleden naar het eiland trok . Het bereik van jong en ouder, nieuwkomers is groot temeer daar Cede Aruba regelmatig lokale initiateven van Ateliers 89 (samenwerking met de Rietveld Academie), CineAruba (film en theater), street art in San Nicolas en vele anderen ondersteunt. Cede bestuurt een serie van 8 community centers die regelmatig, lees meerdere malen per week worden bezocht door jong en ouder, waarmee de vindplaatsen van deelnemers mede zijn gegarandeerd.

2.2. Monitoring en evaluatie Ook al zijn uitwisselingsprogramma’s binnen het Koninkrijk waardevol voor de deelnemers, deze blijken te vaak eendagsvliegen. Dat heeft te maken met een, voor verbetering vatbare, vraagsturing van samenwerkingspartners en hun doelgroepen/netwerken. Zeker ook met een complexe financieringsstructuur waarin reis- en verblijfkosten een grote kostenpost zijn.

De partners van DE VV zijn sinds 2015 in gesprek over een meerjarige samenwerking welke lokaal eigenaarschap een continuïteit van het programma binnen het Koninkrijk garandeert. Wij herkennen elkaar op het belang van intergenerationele overdracht, de historie en actualiteit van migratie én vrijheid. We vullen elkaar aan op relevantie van het perspectief op vrijheid. Eens te meer blijkt in de discussie rond vrijheid dat de wonden van de wrede slavernij diep en moeilijk bespreekbaar blijven, ook 156 jaar na de afschaffing. Daarom brengen de partners vanuit hun eigen prioriteiten deelnemers en materiaal in.

Evalueren op één begrip – VRIJHEID – in een veelvormigheid van uitingsvormen, vraagt om het vermogen deze universeel te verbinden. Historica en onderzoeker Dineke Stam bezit de expertise om verhalen over de oorlog en slavernij te duiden. Zij werkte in het Anne Frank Huis, was bestuurslid van het Verzetsmuseum en is sinds 15 jaar als zelfstandige professional werkzaam in Intercultural Museum and Heritage Projects. Zij publiceerde over slavernijgeschiedenis in het project Mapping Slavery en gender issues rond onderdrukking en uitsluiting.5

Uitgangspunt bij haar evaluatie van DE VV is: het werken met immaterieel erfgoed, (Nederland heeft UNESCO conventie ondertekend in 2012) https://www.immaterieelerfgoed.nl/nl/deunescoconventie.

Hoe kan dit erfgoed een rol spelen in sociale contacten, in transnationale en postkoloniale netwerken, en de dynamiek van culturele ontmoetingen? Hoe informeert orale overdracht over overlevingskunst van gediscrimineerde of vervolgde groepen? Het immaterieel erfgoed brengt de diversiteit van de verschillende groepen, met hun eigen verhalen onder één noemer. Zie ook 3.3.

5 https://imhp.eu/

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

8

'Dit is voor ons net zo belangrijk als voor jullie Dodenherdenking'

Op 1 juli is het Keti Koti, een dag waarop de afschaffing van de slavernij wordt herdacht.

Voor sommigen is de herdenking in Amsterdam zeer belangrijk omdat er nog te weinig zou zijn bereikt wat betreft de achterstelling van zwarte mensen in Nederland.

https://nos.nl/video/2291504-dit-is-voor-ons-surinamers-net-zo-belangrijk-als-voor-julliedodenherdenking.html

2.3. Creative Caribean Er leeft een grote behoefte op de Cariben om creativiteit meer te integreren in maatschappelijke en economische uitdagingen. Veel bijdragen vanuit Nederland blijven hangen in tijdelijkheid en interventie. Terwijl de behoefte l - à la Richard Florida en the rise of the creative class – aan antwoorden over de connectie tussen sociaal domein, cultuur, gebiedsontwikkeling, toerisme en ecologie groot is. Daarom ontmoet het team van partners de wegbereiders van de oude culturele voorhoede en maken een verslag van de dialoog met hen over de duurzaamheid van onze plannen en de adviezen voor de toekomst.

Deze intergenerationele uitwisseling en ontmoeting geldt ook voor de garde van cultuurbepalers die hun activisme en diversiteitsidealen bouwden in de jaren ’60 en ’70.

Zij zijn toe aan de overdracht aan aanstormende generaties. De urgentie van de tanende economie vraagt om nieuwe wegen in de culturele sector, verbindingen tussen creativiteit en toerisme met het sociale domein; tussen verval van wijken en culturele gebiedsontwikkeling. DE VV nodigt oud en jong talent en hun nieuwe buren uit om hun visie te delen.

Hierdoor bevinden de intergenerationele uitwisselingen zich op twee niveaus: het sociaal artistieke en het thematische, maatschappelijk relevante. Het verslag hiervan is onderdeel van een digitaal handboek dat aan de basis ligt van zowel lesmateriaal voor scholen als van materiaal om de vieringen van vrijheid vanuit een cultureel en historisch multiperspectief te consolideren.

Norman de Palm is zo’n cultuurbepaler die zowel in Nederland als op zijn Curaçao – als filmer, theatermaker en beleidsmaker van grote invloed was en is op het cultureel leven. Hij startte Teatro Luna Blou in Willemstad. Veel jonge makers waaronder Albert Schoobaar kregen van en via hem hun start in Normans transnationale netwerken. 6 Dat DE VV zijn zegen heeft betekent automatisch vertrouwen op de Cariben en onder de Caribische Nederlanders.

6 https://werkgroepcaraibischeletteren.nl/tag/palm-norman-de/

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

9

3. De Vogel Vrijheid DE VV geeft ruimte aan een verscheidenheid van belevingen van vrijheid. In Nederland is de dominante invulling hiervan veelal voorbehouden aan de bevrijding van de Tweede Wereldoorlog en het einde van de Holocaust. Hoe onmetelijk verschrikkelijk ook, oog en oor te hebben voor andere narratieven, is essentieel voor een inclusieve geschiedschrijving en doet niets af aan de intensiteit van deze Europese geschiedenis.

Met wederkerigheid in belangstelling voor de vrijheidsbeleving van de ander met wortels elders, wordt het thema vrijheid rijker ingevuld. De makers van DE VV en haar partners nodigen de jonge en oudere bewoners van Amsterdam NW, Curaçao en Aruba uit om hier een hoofdrol te spelen.

Ieder nieuw programma spoort aan verdieping te zoeken. Zo vragen wij deelnemers niet meer direct naar hun favoriete verhaal of repertoire, maar ruimen veel meer ruimte in voor kennismaking en ontwikkeling. Dat komt, in het oprechte contact met potentiële deelnemers, de kracht en authenticiteit ten goede. We leerden van het talentenprogramma VREEMDE GASTEN (2015-2018) om de deelnemers van verre juist niet naar hun vluchtverhalen te vragen. Een verhaal over de rode lievelingsjurk van moeder of het verdwijnen van de bakker in Aleppo of de visboer in de Rif heeft veel meer impact door de ‘pars pro toto’ vorm dan het grote verhaal van migratie en ontheemding. Deze en andere bijdragen vormen de bouwstenen – de vleugels van DE VV – zonder welke het artistieke team slechts een metselaar zonder materiaal is.

“De zon schijnt, de hemel is diepblauw, er waait een heerlijke wind en ik verlang zo, verlang naar alles... Naar praten, naar vrijheid, naar vrienden, naar alleen zijn.”

"Niemand is nog van geven arm geworden.”

"Wij leven allen met het doel gelukkig te worden, wij leven allen verschillend en toch gelijk."

Uit: Dagboek van Anne Frank

3.1. Doel

DE VV biedt ruimte aan een inclusieve dialoog tussen nieuwkomers en inwoners, jong en ouder, met of zonder beperking, met of zonder geloofsovertuiging op twee Caraïbische eilanden en in Nederland. Samen met het team van DE VV dat bestaat uit professionals van CedeAruba, Inclusive Focus Foundation en Kura di Arte wordt gewerkt naar een samenhangende presentatie binnen de structuur van DELDENS VOGEL VRIJHEID. Hieraan gaan tal van ontmoetingen, workshops door toppers uit de transnationale netwerken van de deelnemers en partners, en masterclasses vooraf. De samenhang van deze verscheidenheid aan verhalen vertaald naar muziek, rap, hiphop, spoken, poetry slam en storytelling, is de metafoor van de vogel vrijheid; een universeel thema dat in iedere cultuur prachtig repertoire kent en waar we nieuw en cross-over repertoire op baseren.

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

10

3.2. Doelstellingen

Het programma DE VV kent de volgende doelstellingen: 1. De intergenerationele en transnationale uitwisseling in herhaaldelijke ontmoetingen, staat centraal in het delen van een gezamenlijke passie voor muziek en verhalen in een historische en actuele reflectie op vrijheid. We werken samen met onder andere een netwerk van vluchtelingartiesten, de transnationale netwerken van nieuwkomers en de netwerken van de leidende partners: CEDEARUBA, INCLUSIVE FOCUS FOUNDATION EN MUSICGENERATIONS. 2. Focus op de verhalen, en beleving over vrijheid, van kwetsbare ouderen die door de dynamiek van migratie in een isolement raken.7 Deze worden door uitwisseling, met jongeren vanuit hun perceptie gecompleteerd.

3. Aandacht voor de internationale oriëntatie van jongeren en hoe zij deze verbinden met de stijlen van de oudere generaties. Bijvoorbeeld de oriëntatie van jongeren met Caribische roots op de hiphop scene in de VS, de cross-overs met zowel Braziliaanse als Kaapverdiaanse muziekstijlen. In Nederland die van jongeren met de Arabische wereld en Turkije.

4. Door herhaaldelijke ontmoetingen creëert DE VV een inclusiviteit die leidt tot één nieuwe intergenerationele en interculturele groep. Zij verenigen hun talenten tot een artistieke vertaling van wat vrijheid voor hen betekent met behulp van ‘de vogelvrijheid’ metafoor.

5. Het werken aan een radicale verbeelding van een betere wereld door ontmoetingen in workshops en de expertise van rolmodellen (masters). Sociaal en artistiek vormen de cross-overs tussen de stijlen van de jongeren en de ouderen, nieuwkomers en mensen die hier langer wonen, een grote uitdaging. Met als doel om belangrijke thema’s door cross-overs naar Zuid-Amerikaanse, Afrikaanse en westerse stijlen te vertalen en daardoor bespreekbaar te maken in nieuw repertoire voor een groot publiek.

6. We verduurzamen de ervaringen en resultaten door met onze samenwerkingspartners de werkwijze te delen en verder te ontwikkelen tot een wederkerend programma. We doen dit onderling d.m.v. ondersteuning in fondsenwerving, online overdracht in tekst en beeld en door de follow-up te blijven monitoren.

3.3. Onderzoek

Historica Dineke Stam van Intercultural Museum and Heritage Projects neemt de volgende vragen mee tijdens monitoring en evaluatie. Leidend is haar visie op immaterieel cultureel erfgoed en het belang hiervan voor gediscrimineerde en/of vervolgde groepen als in de UNESCO-conventie, geratificeerd door Nederland in 2012.8 Daarmee slaat zij de inhoudelijke brug in evaluatie en onderzoek naar cultuur sensitieve

7 Het doel verschilt op de Cariben van die in Amsterdam West. De bestaansonzekerheid, aangejaagd door populisme, is wel vergelijkbaar.

8 https://www.immaterieelerfgoed.nl/nl/deunescoconventie

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

11

en –specifieke beleving van vrijheid, met andere woorden, een brug tussen de bevrijding van slavernij en de bevrijding die een einde maakte aan WOII. : 1. Hoe vertalen we de dynamische ontwikkelingen in Zuid-Amerika naar het delen van - immaterieel - cultureel erfgoed van generaties onderling en met nieuwkomers, op de Cariben en naar de Nederlandse situatie?

2. Hoe plaatsen we deze urgente actualiteit in een historisch perspectief over Vrijheid (en/of het gebrek daaraan) en migratie?

3.Wat dragen we bij aan het humaniseren van, en de waardering voor, generaties, migranten en hun bijdrage aan de samenleving, in vrijheid?

4. Wat dragen we bij aan de toekomstperspectieven van generaties op vrijheid, educatie en de talent ontwikkeling van hun stijlen?

5. Hoe brengen we de dialoog op gang tussen de 'oude' culturele garde van de eilanden en de hedendaagse vragen naar een meer geïntegreerde rol van het sociale domein, creativiteit, economie, toerisme en infrastructuur?

6. Hoe kunnen we de kennis van dit programma overdragen naar partners en betrokkenen in een lokale samenwerking met vindplaatsen van jongeren, ouderen en nieuwkomers?

GEORGE MADURO

Maduro wordt in 1916 op Curaçao geboren. Tijdens de Duitse inval in 1940 studeert hij rechten in Leiden. Hij is tevens reserveofficier en oogst veel bewondering als hij in mei 1940 voorkomt dat de Duitse bezetters villa Leeuwenberg in Rijswijk innemen. Na de capitulatie komt hij als krijgsgevangene in het Oranjehotel in Scheveningen terecht. Een halfjaar later komt hij weer vrij.

In 1942 moet Maduro zich net als andere reserveofficieren melden bij de Duitsers. Hij duikt onder bij familie van een studievriend en sluit zich aan bij het verzet. Hij helpt onder andere geallieerden naar Spanje en Portugal te vluchten. In 1943 vertrekt hij zelf ook naar Spanje om zich in Londen aan te kunnen melden bij de Nederlandse strijdkrachten. Hij wordt echter verraden. Op de Belgisch-Franse grens wordt hij aangehouden en door de Duitsers als militair geïnterneerd in Saarbrücken. In 1944 gaat hij naar het concentratiekamp Dachau, waar hij in 1945 overlijdt aan vlektyfus.

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

12

In mei 1946 krijgt Maduro postuum de ‘Ridder 4e klasse der Militaire Willemsorde toegekend: “Heeft zich in den strijd door het bedrijven van uitstekende daden van moed, beleid en trouw onderscheiden, door op 10 Mei 1940 als Commandant van een peloton jonge soldaten met veel beleid en op eigen initiatief de overmeestering te ontwerpen en voor te bereiden van de achter de Vliet bij RIJSWIJK door den vijand bezette villa “Leeuwenburg” Met zeer veel moed aan het hoofd van twee groepen de onder vijandelijk mitrailleurvuur liggende brug over de Vliet overschreden, den aanval op het versterkte steunpunt (Villa “Leeuwenburg”) persoonlijk geleid en bij den stormaanval als eerste binnengedrongen, het verzet aldaar gebroken en de bezetting krijgsgevangen gemaakt.

Herdenkingsmonument voor George Maduro Na zijn dood kwamen zijn ouders in contact met Mevrouw Boon-van der Starp (1884– 1959) die van plan was om een miniatuurstad op te richten om zo geld op te halen voor een sanatorium. Maduro’s ouders stelden geld beschikbaar en maakten van het stadje, Madurodam, een herdenkingsmonument voor hun zoon. Op de Antillen wordt hij samen met de Arubaan Boy Ecury gezien als de grootste verzetsheld van de eilanden.9

3.4. Doelgroepen

De intergenerationele, inclusieve benadering van DE VOGELVRIJHEID biedt ruimte aan alle buurtbewoners die open staan om hun belevenissen te delen met nieuwkomers, vluchtelingen en ongedocumenteerden.

1. Ouderen

De bewoners die van oudsher in de wijk wonen hebben soms gemengde gevoelens bij vrijheid. En dan met name de ouderen met een kleine beurs. Zij zijn kwetsbaar voor populisten die hen vertellen dat hun bestaanszekerheid wordt bedreigd door nieuwkomers. Zowel de verkiezingsuitslag van Brexit en Trump en de recente statenverkiezingen in Nederland, steunen op een grote groep oudere kiezers. DE VV ‘bedrijft’ geen politiek. Wij willen mensen met een passie voor muziek en verhalen samenbrengen, mensen die elkaar anders niet of nauwelijks treffen. Bij van oorsprong Nederlandse ouderen herinnert het thema Vrijheid hen grotendeels aan WOII, bij van oorsprong Indonesisch Nederlandse ouderen aan de oorlog in de Oost, bij Caraïbische ouderen gaat het vaak langer terug naar slavernijgeschiedenis met helden als Tula en Anton de Kom. Tijdens WOII onderscheiden honderden mensen zich door hun moed. De bekende namen van Boy Ecury, George Maduro komen aan bod, ook de namen van de bewoners die tijdens hun werk voor de olieraffinaderijen van Curaçao en Aruba zijn gedood op land en op zee. 10

9 Bron: Historiek : https://historiek.net/george-maduro-1916-1945/5633/ 10 https://caribischnetwerk.ntr.nl/2015/02/15/16-februari-1942-begin-oorlog-aruba-en-curacao/

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

13

Dat de Cariben door hun relatie met het Koninkrijk zich in een zee van oorlog bevonden te midden van een neutraal Zuid-Amerika. Circa 200 mensen, burgers kwamen om.

Jongeren van de Cariben en in Amsterdam interviewen ouderen om deze en andere verhalen – die nauwelijks bekend zijn – op te tekenen. Het samengestelde artistiek team vertaalt deze narratieven naar de culturele media die het best aansluiten bij talent en voorkeur van de oudere deelnemers.

2. Jongeren DE VV werkt met jong en ouder van hier en van ver. We richten ons altijd op een mix aan talent en empowerment. Talent, van geschoold tot autodidactisch en authentiek, is noodzakelijk voor het artistieke niveau van kleine en grotere uitvoeringen en als ambitieniveau voor de deelnemers. Ook bij empowerment gaat het om de mix van kwetsbaar naar zelfredzaam en met een variatie in een maatschappelijke basis. We werven de jongeren zowel uit redelijk gevestigde circuits als Studio West in Amsterdam, 48hour filmproject op de Cariben, Kura di Arte op Curaçao, scholen, jongerenwerk Amsterdam ZO, Ateliers 89 op Aruba, CineAruba en Pitch programma’s van CEDE Aruba. Daarnaast werven we in de meer Urban scenes. Dat doen we via de transnationale netwerken van, door jongeren bewonderde, coaches en artiesten.

3. Vluchtelingen/nieuwkomers Na het programma VREEMDE GASTEN, dat MG maakte in Nederland en Duitsland, gaat de blik als vanzelf naar de transnationale netwerken van nieuwkomers en vluchtelingen.

Daarover leerden we veel in de samenwerking met de coaches en deelnemers uit Syrië, Irak, Eritrea en Palestina. Transnationale netwerken, ook van migranten van oudsher uit Marokko en Turkije, blijven vaak op het eerste gezicht verborgen. Wie verder kijkt, neemt het gemak waarmee mensen met een migratie achtergrond hun contacten onderhouden met vrienden in andere delen van Europa en de wereld, beter waar. Dit geldt van oudsher ook voor de Indische en Surinaamse Nederlanders wiens familie vaak naar de VS of Canada migreerden. Zij tonen aan dat vrijheid begint in je hoofd en pas later in de portemonnee. Het besef van transnationale mobiliteit van jongs af aan, dat de wereld groter is dan de 11dagelijkse omgeving, verdient het bewonderd en overdrachtelijk gemaakt te worden. Voor DE VV zijn deze netwerken een schatkamer aan stijlen en narratieven in muziek en verhalen. Daardoor ondersteunen ze de radicale verbeelding van een betere wereld. Oude en recente nieuwkomers worden daarom zowel uitgenodigd via bestaande contacten als via nieuwe partners die samenwerken met hen.

4. Kerken, moskeeën en tempels Religieuze gemeenschappen vervullen een belangrijke rol in het voorkomen van isolement, uitsluiting en radicalisering. Daarbij beschikken zij over een schat aan repertoire over vrijheid en de normen en waarden ten opzichte van gastvrijheid in de samenleving. Conny Groot, programmamaker bij MusicGenerations, maakte eerder voor Kosmopolis Rotterdam ‘Hoor jij wat ik geloof’ en zet deze ervaring voort in de samenwerking met de religieuze gemeenschappen in Amsterdam NW en op de Cariben.

11 https://www.trouw.nl/nieuws/curacao-jaagt-op-vluchtelingen-uit-

venezuela~bee9596a/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.nl%2F

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

14

4. Aanpak Jong en ouder, van hier en van ver, uitnodigen om hun favoriete muziek en verhalen over vrijheid – of het gebrek eraan – te delen, is een zorgvuldig proces dat leidt van ontmoeting, via talentontwikkeling naar talentpresentatie.

12

4.1. Kennismaking Bij de eerste ontmoeting vragen we de contactinformatie van alle nieuwe talenten, van mobiel nummer tot facebookprofiel, om de continuïteit van de samenwerking te garanderen. Ook stellen we bij de intake wat extra vragen over hun sociale contacten en welzijn i.v.m. effectmeting aan het einde van het programma. Verder zorgen we dat alle talenten voor het einde van een ontmoeting alweer de nieuwe datum heeft genoteerd voor het vervolg. We proberen een duo systeem op te zetten tussen een lokale inwoner en een nieuwkomer of tussen een jongere en oudere. Zo stimuleren we vriendschappen en onderling contact optimaal door het delen van contactinformatie en het werken in kleinere combinaties aan bouwstenen voor de uiteindelijke concerten en productie.

We starten met kennismakingsgesprekken die als leidraad een cross-over tussen de modellen van Empathy mapping en het Ikigai concept hebben. Voor het diepgravende onderzoek naar de narratieven ónder de sociaal wenselijke antwoorden van de lagen onder hebben we de modellen van Empathie mapping en Ikigai13 in elkaar geschoven als tool om de diepgevoelde behoefte aan vrijheid op te graven. Het team gebruikt deze tool om de deelnemers elkaar te laten bevragen en wij zijn erbij om de antwoorden te documenteren en naar geschikte culturele media als muziek, verhalen, video en murals te vertalen.

Dit model geeft inzicht in de omstandigheden en beweegredenen van de deelnemers. De ervaring leert dat wanneer er meteen naar muziek en verhalen wordt gevraagd het vooral daarover gaat en te weinig over de persoon en diens denkbeelden. De gesprekken worden gedocumenteerd op basis van het model bij wijze van 0-meting en na afloop van het programma worden deze vragen weer gesteld om een impact vergelijking te maken.

12 https://patrickschriel.nl/2014/03/10/wederkerigheid-en-beinvloeden-van-gedrag/ 13 https://www.nngroup.com/articles/empathy-mapping/

https://www.toolshero.nl/psychologie/persoonlijk-geluk/ikigai/

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

15

Model: Passie voor vrijheid

Thema De dubbele betekenis van vrijheid, en vogelvrij zijn, relateert rechtstreeks aan de maatschappelijke positie van de deelnemers. De oudere generaties brengen de historische lijn in waarbij ze tegelijkertijd door de vogel metafoor als leidraad aan te houden, vertellen over hun positie in de samenleving. Is het de vrijheid die komt aan het einde van een werkzaam leven of voelen zij zich vogelvrij omdat ze zich verloren voelen in hun veranderende, gegentrificeerde wijk of dagelijkse worsteling met het bestaansminimum van een gedeeltelijke AOW of voor de Cariben minder dan de helft van het bedrag dat Nederlandse ouderen ontvangen.

Cultuur-sensitiviteit De ‘gewone’ en uitzonderlijke talenten die hun betrokkenheid bij het thema vrijheid delen, zijn zo veel meer dan hun culturele en sociale achtergrond. Juist in een uitwisseling over een belangrijk begrip als vrijheid, bevrijden we ons van de vooringenomenheid over wat cultureel bepaald is of zou zijn.

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

16

Masters Dit geldt ook voor de coaches c.q. masters die hun ervaringen en stijlen delen in workshops en optredens met de deelnemers uit het talentontwikkelprogramma.

Masters zoals Isballe Illis, Joeri Oltheten, Braien Candelaria, Marlon Reina en vele anderen. Zij zijn grotendeels mondiaal georiënteerd, in grote mate op Zuid en NoordAmerika waar hun helden wonen en deels op Afrika waar, met name, de Kaapverdiaanse muziek invloedrijk is op de Cariben. De uitwisseling met Nederland behelst deze internationale/transnationale elementen. De inzet van de masters verrijkt DE VV. Hun ervaringen en de inspiratie van hun internationale netwerken bieden ons inzicht – en bescheidenheid – over wat we elkaar kunnen bieden.

CULTUURSENSITIVITEIT Uit rede Halleh Ghorashi, Faculteit der Sociale Wetenschappen, Vrije Universiteit

“In deze tijd van alom aanwezige diversiteit van culturen kunnen we tegenstrijdige processen waarnemen. Aan de ene kant groeit de behoefte aan cultuur-sensitieve maatregelen en culturele erkenning op diverse maatschappelijke fronten.

Aan de andere kant zien we een groeiende weerstand tegen de culturalisering op verschillende terreinen. Met het begrip culturalisering bedoel ik hier een tendens waarin het cultuurverschil tussen diverse etnische groepen als de meest doorslaggevende factor wordt gezien in het verklaren van maatschappelijke problemen.

Een alomvattende aanwezigheid van cultuur als verklaringsmiddel, zal eerder de grenzen tussen culturen in stand houden dan een verbinding tussen culturen bewerkstelligen. En het is juist deze verbinding tussen culturen die een essentiële voorwaarde is voor het ontwikkelen van de culturele gevoeligheid die nodig is om verbanden te leggen en culturele grenzen te kunnen overstijgen. Het gevolg hiervan is dat we met een paradox te maken krijgen: de paradox dat we het tegelijkertijd steeds over meer en minder cultuur hebben.

Meer cultuur in de zin dat we ruimte willen maken en erkenning willen creëren voor een diversiteit van culturen ofwel investeren in cultuur, maar tegelijkertijd willen we niet uitsluitend gereduceerd worden tot onze culturele achtergrond. In het dagelijks leven verwachten we als individu culturele erkenning van onze medeburgers maar willen niet door dezelfde burgers uitsluitend als dragers van onze cultuur gedefinieerd en gezien worden. In onze zelfdefinitie claimen we dat we meer zijn dan onze cultuur, maar tegelijkertijd verwachten we erkenning en sensitiviteit voor onze culturele achtergrond.

Het is juist dit spanningsveld tussen zelfdefinitie en erkenning door anderen, en de paradox van reductionisme en sensitiviteit, die ons handvatten biedt om het thema culturele diversiteit te benaderen.”

4.2. Uitvoering programma In de uitvoeringsfase sluiten orkesten en musici van verschillende herkomst aan, voor zover zij al niet eerder in het programma betrokken waren.

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

17

Tabel 2: Cycli van talentontwikkeling en talentpresentatie Ontmoetingen & Talent coachen & delen Wie, wat en waar? workshops op de Cariben, in NL Cariben en NL (en Duitsland) 1. Introductie

Iedereen

2. Kennismaken

Iedereen

3. Voorbeelden van herkomst

Iedereen

4. Werken aan crossovers van verschillende herkomst 5. Verder werken aan cross-overs

Inventarisatie muziek en verhalen

Uitwisseling tussen Caribische bewoners, Nederlanders en nieuwkomers in muziek en verhalen in co creatie 6. Presentaties (klein) Betrokken deelnemers

(jong en ouder, van hier en van ver) in co-creatie 7. Reflectie op 6 Idem, in co-creatie 8. Uitwerken van Idem, in co-creatie cross-overs 9. Repetitie Iedereen die in de workshops betrokkenheid heeft getoond 10. Repetitie Idem 11. Generale

Idem

12. Uitvoering (2 keer) op een dag

Idem

Locaties

MMV reeds actieve talenten bij Osdorperhof NW, wijze van kennismaking Kura di Arte Curaçao, Brazil, Centro Communidad en op vindplaatsen dichtbij de doelgroepen Bevragen deelnemers op basis Idem van model Passie voor vrijheid, oudere en jongere deelnemers - waaronder nieuwkomers/vluchtelingen, bevragen elkaar coach/musicus Gharib Ali, idem Rosabelle Illis, Marlon Reina en Braien Candelaria, Filosofe Minke Postma, stichting Lemat, talent uit Eritrea, Iran, schrijver Jahan Valianpour, e.v.a.

Mix van wijkbewoners met idem nieuwe buren Samenwerking met Fundashion Intension o.l.v.

Albert Schoobaar voor theatrale structuur van de presentatie Uitproberen van oud en nieuw (cross-over)

Idem

Finetunen Met meerdere amateur en professionele musici Met verenigingsleven; orkesten en koren

Idem Idem

Idem

Op buitenlocatie, Willemstad en San Nicolas

Op buitenlocatie. Willemstad en San Nicolas, Amsterdam, theater de Meervaart en buurtlocaties

Idem

Idem

Idem

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

18

4.3. Inhoud programma De historische lijn en actuele lijn verbinden zich door: 1. Thematisch houvast. De Vogel Vrijheid is een metafoor die in alle culturen is terug te vinden in muziek- en literaire teksten. Van het gelijknamige opus door componist Lex van Delden tot Asfour in het Arabisch over de vogel die haar veren verloor en smeekt binnengelaten te worden.

2. Methodisch houvast in werkwijze. De deelnemers brengen bestaand repertoire rondom het thema vogelvrijheid in, maken nieuw repertoire dat in co-creatie tot stand komt en bouwen cross-overs met het repertoire van anderen, jong, ouder en van ver. De deelnemers worden gecoacht door het samengestelde team van DE VOGELVRIJHEID aangevuld met coaches c.q. masters uit zowel Amsterdam als van de Cariben en vanuit verschillende partnerorganisaties en transnationale netwerken.

Enkele fragmenten over VOGELS EN VRIJHEID Van Delden en Schulte Nordholt (1955) De mannen die door de schemering gingen, nauwelijks ontwaakt nog uit de nacht, nog niet bewust zich hun diepe kracht, horen de Vogel Vrijheid zingen Walter Palm - Cariben (2005) Beschaving: Met het wiel daar begon het mee En daarom danst nu de vogel vrij in de lucht En staan de auto’s in een rij14 ASFOUR (Arabische folklore) A bird stood at my window. And said "Oh, little one. Hide me with you, I beg you."

I said, "Where are you from?", "From the limits of the sky," he said.

I said "Where did you come from?", "From the neighbour's house" he answered.

I said, "What are you afraid of?", "I escaped from the cage", he said I said "Where are your feathers?", "Fate took care of them," he said.

A bird stood at my window. And said "Oh, little one.

Hide me with you, I beg you."15 Marco Borsato (2009) Vogelvrij ik laat me door geen mens de wet voorschrijven vogelvrij ik ben iemand anders ik ben iemand anders dan jij Deze korte bloemlezing toont aan dat ‘de vogelvrijheid’ metafoor van alle tijden en culturen is.16

14 https://www.walterpalm.com/ned_ged.htm

15 https://lyricstranslate.com/nl/%D8%B9%D8%B5%D9%81%D9%88%D8%B1-asfour-bird.html 16 https://www.trouw.nl/home/van-oorsprong-waren-alleen-misdadigers-vogelvrij~a7792923

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

19

We benaderen met het programma ook kerken en moskeeën om zich aan te sluiten. Er zijn ook voldoende psalmen en soera’s die een relatie hebben met ‘de vogel’ metafoor. 17 Psalm 148: Looft, kruipend wild en tam gediert’ Looft, vogels, Hem, die 't al bestiert; Gij, koningen en rechters, saâm; Gij, vorsten, volken, roemt Gods naam; Gij, maagden, en gij, jongelingen, Laat nimmer af Zijn lof te zingen; Eerwaarde grijsheid, frisse jeugd, Weest in den God uws heils verheugd!

Koran: Ibrahim en de vier vogels: Allah gaf hem het bevel om vier vogels te slachten en de vlees en veren door elkaar te schudden. Daarna moest hij (vrede zij met hem) de vlees en veren die hij door elkaar had geschud, in vier stukken verdelen. Elk stuk moest hij op de top van een berg plaatsen. Allah zegt (interpretatie van de betekenis): “ Hij antwoordde: “Neem vier vogels en maak ze aan u gehecht. Zet dan ieder hunner op een heuvel.”

(2:260) Nadat Ibrahim (vrede zij met hem) gedaan had wat Allah hem had gevraagd, nam hij de vier koppen in zijn hand. Allah de verhevene vroeg hem om de vogels naar zich toe te roepen. Ibrahim, vrede zij met hem, deed dit en het wonder gebeurde. Ibrahim (vrede zij met hem) zag de veren, bloed en vlees van deze vogels naar elkaar toe vliegen, iedere stukje vloog naar zijn eigen lichaam, totdat elke vogel tot leven kwam en ze kwamen snel lopend naar Profeet Ibrahim, elke vogel kwam om zijn eigen kop te halen. Alle koppen van de vogels bevonden zich in de handen van Profeet Ibrahim en als Profeet Ibrahim een andere kop gaf aan een vogel die niet wiens kop is, dan accepteerde de vogel het niet. Allah zegt (interpretatie van de betekenis): “Roep hen dan; ze zullen haastig tot u komen. En weet, dat Allah Almachtig, Alwijs is ”.

De dieren waren weer compleet en Ibrahim (vrede zij met hem) was gerustgesteld en zijn geloof werd nog sterker.

17 Vogels in de bijbel: http://www.theologienet.nl/documenten/Westerbeke_VOGELS.pdf

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

20

Foto: vogelkooitjes in Shatila Vluchtelingenkamp Beiroet

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

21

De Antillen in WO II

Olie en de geallieerde troepen Aruba en Curaçao hebben een speciale rol gespeeld tijdens de oorlog, waarvan maar weinigen op de hoogte zijn. Aruba en Curaçao hadden olieraffinaderijen die Engelse, Franse en Amerikaanse vliegtuigen bevoorraadden.

Voor de olie, die uit het Venezolaanse meer van Maracaibo werd gewonnen (sinds 1914), hadden de oliemaatschappijen havens en opslagplaatsen nodig. Venezuela en de oliemaatschappijen kozen voor het nabijgelegen Aruba en Curaçao. Daar was men verzekerd van goede havens en politieke rust. De Koninklijke Olie (KNPM)/Shell vestigde in 1918 op Curaçao een grote raffinaderij; het kreeg de naam van de plek, het schiereiland Isla aan de haven van Willemstad. Op Aruba zette de maatschappij in 1928 een kleine installatie neer, Eagle, niet ver van Oranjestad. Belangrijker waren de activiteiten van Pan American Petroleum met zijn Lago Oil & Transport Co. Deze deed al vanaf 1924 olieoverslag op het eiland (via een pier bij Oranjestad) en diepte in Sint Nicolaas de natuurlijke haven uit. In 1929 opende daar ook de Lago-raffinaderij die zou uitgroeien tot een van de grootste ter wereld. De onderneming wisselde enkele malen van eigenaar en viel vanaf 1933 onder Esso (Exxon). Al in 1939 voorzagen de raffinaderijen op de twee eilanden in 43% van de oliebehoeften van de Engelsen en de Fransen, en voor 80% in die van de Britse Royal Air Force alleen (kerosine). De Amerikaanse invasie in Noord-Afrika (1942-1943) draaide voor 100% en de strijd in de Pacific (1944-1945) voor 75% op de brandstof uit de Antillen18.

Komst Franse, Engelse en US-Amerikaanse troepen Vanwege de grote militaire en economische belangen was het logisch dat, na de overval op Nederland, Engelse en Franse troepen op de Antillen werden gestationeerd. Op 11 mei 1940 waren al 180 Franse mariniers op Aruba, op 13 mei kwamen 800 Engelse manschappen naar Curaçao en Sint Maarten. Na de capitulatie van Frankrijk, in juli 1940, namen de Britse militairen de Franse plek in. Het Franse deel van Sint Maarten werd overigens nooit pro-Duits. Nederland had slechts een paar honderd mariniers op de eilanden, vermeerderd met rond de 2000 slecht uitgeruste en getrainde 'schutters' in de Vrijwilligerskorpsen van Aruba (VKA) en Curaçao (VKC). In de loop van de oorlog groeide het aantal naar circa 3000 man.

De versterking was niet onnodig. Duitse onderzeeërs vielen transportschepen met olie en bauxiet aan, en zelfs direct olieraffinaderijen (1941-1942).

De VS-militairen werden pas actief toen de VS zich na de Japanse aanval op Pearl Harbor (7 december 1941) officieel bij de Geallieerden voegden. Voor het Panama- en Caribisch gebied gebeurde dit onder de vlag van het Rainbow 5-plan. Het oppercommando was Amerikaans, maar zoals in Jamaica en Trinidad de leiding gedeeld werd met de Engelse koloniale en militaire macht, zo gebeurde dat op Aruba en Curaçao en de andere eilanden met de Nederlanders. Op 26 januari 1942 was het verdrag tussen het US Oorlogsministerie en de Nederlandse regering in Londen een feit. Midden januari waren al 6 A-20 bommenwerpers op Aruba en Curaçao gestationeerd.

18 http://www.historiadiaruba.aw/index.php?option=com_content&task=view&id=28&Itemid=42

http://en.wikipedia.org/wiki/Lago_Oil_&_Transport_Co._Ltd. Liesbeth van der Horst, Wereldoorlog in de West (p. 29)

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

22

Op 11 februari kwamen rond 2300 man grondtroepen vanuit New Orleans aan: een groot deel voor Curaçao, een iets kleiner voor Aruba.

Aanval Duitse U-boten - Actie 'Neuland' In de nacht van 15 op 16 februari 1942 vond de eerste aanval van Duitse onderzeeboten op het westelijk halfrond plaats. Hij was gericht op het olietransport tussen Venezuela en de Antillen en de olieopslag zelf. Er namen zes Duitse en twee Italiaanse onderzeeërs aan deel. Die van de bevelhebber, de U-156, zou de hel verlichte olieraffinaderijen van Esso en Shell op Aruba en Curaçao aanvallen, de anderen de transporttankers.

Opmerkelijk was dat de marinecommandant Karl Dönitz de order had gegeven dat Duitse U-boten in het Caribisch gebied niet eerder dan 16 februari mochten aanvallen.

Hierdoor bleven op 15 februari vijf Lago-tankers buiten schot.

- Sint Nicolaas-haven Maar om 01.31 uur was het raak. De eerste treffer was voor het Britse Lago-tankerschip Pedernales in de Sint Nicolaas-haven op Aruba. Het brandde uit. Acht bemanningsleden kwamen om het leven, vijf van hen Antilliaan. Ook de kleinere 'Oranjestad' werd kort hierna geraakt en zonk (met dank aan Gerrit Walters, december 2006). Vijftien opvarenden verloren hier hun leven, elf van hen Antilliaan - zie voor de namen van de slachtoffers de paragraaf over zeevarenden. Zo begon de actie 'Neuland', een nieuwe fase in de operatie 'Paukenschlag'. De U-156 kwam vervolgens aan het oppervlak en vuurde met het dek kanon 16 anti-vliegtuiggranaten af op de Lago raffinaderij. Er werd maar weinig schade aangericht; de tanks waren van massief staal. Wel kreeg de Bernhardschool in St. Nicolaas veel schade. Vanwege een explosie in het geschut - een zeewaterplug werd niet uit de loop gehaald - verloor een van de Duitse bemanningsleden zijn leven en raakte een tweede zwaar gewond. Maar de boodschap was duidelijk.

- Oranjestad-haven De verdediging van het eiland was niet op orde. De eerste berichten maakten alleen melding van vuur op schepen en in de raffinaderij. Pas anderhalf uur later drong door dat er een aanval van een Duitse onderzeeërs gaande was. Ook in de haven van Oranjestad verscheen een Duitse onderzeeër. Het was dezelfde U-156. Twee torpedo's misten de Amerikaanse tanker Arkansas (Texaco) bij de Eagle raffinaderij van Shell, maar een derde richtte beperkte schade aan. Op die 17de februari kwam een andere Uboot, de U-502, naar Oranjestad-haven. De onderzeeër had de dag ervoor drie tankers tot zinken gebracht, met 29 dodelijke slachtoffers, en kwam misschien om het karwei van de U-156 af te maken. Hij liep door de sterke stroming op een rif, maar wist los te komen. De U-502 bleef daarna vijf uur lang voor de ingang van de haven hangen, zonder iets te doen. Het verhaal gaat dat de kapitein rekening hield met de vele schoolkinderen die op de ramp waren afgekomen.

- Curaçao Ook Curaçao werd aangevallen. Men was gewaarschuwd, want de vuurzee op Aruba was vanaf Curaçao, 75 km verder, zichtbaar. In de vroege ochtend van dezelfde 16 februari 1942 nam een Duitse onderzeeboot, de U-67, de opslagtanks en twee tankers van de Shell-raffinaderij bij Bullenbaai onder vuur. De Surinaamse kanonnier Marinus van Niel beantwoordde het vuur onmiddellijk en de U-boot verdween.

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

23

Zie verder: Een groep mariniers uit Suriname, Antillen en Nederlands-Indië in het hoofdstuk Suriname.

De U-67 vuurde tussen 03.52 en 04.30 uur (volgens T.J. Los op cnoops.nl) nog vier torpedo's af op de Nederlandse tanker Rafaela die op 500 meter van de St. Annabaai voor anker lag. Een daarvan trof doel en zorgde voor zware schade, maar het schip zonk pas in de haven en er vielen geen slachtoffers. Dezelfde U-67 kwam overigens op 21 februari terug en bracht bij de Westpunt de Noorse olietanker Kongsgaard tot zinken. 38 van de 46 bemanningsleden kwamen om het leven.

- Transportlijn De zes andere onderzeeërs van de actie 'Neuland' zochten op dezelfde 16de februari hun prooi buiten de havens van Aruba en Curaçao. Alleen de U-502 slaagde daarin. In de Golf van Venezuela torpedeerde hij de Britse Lago-tanker ss Tia Juna, met zeventien dodelijke slachtoffers, onder wie zeven Antillianen. Vervolgens viel hij de Venezolaanse tanker Monagas aan, waar vijf doden vielen, onder wie de kapitein. Tenslotte raakte hij de Britse Lago-tanker San Nicolas, met zeven doden tot gevolg, onder wie vier Antillianen. Alle drie de tankers zonken en waren verloren voor de olietransporten. De 16de februari 1942 was een zwarte dag. 27 Antilliaanse zeelieden verloren op die dag hun leven. Dat is 30% van de 88 Antilliaanse verliezen tussen 1940 en 1945. Dertien van de slachtoffers kwamen van Bonaire, zeven van Saba.19

19 https://www.bevrijdingintercultureel.nl/bi/antillen.html

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

24

5. Bouwstenen (planning)

DE VOGELVRIJHEID is opgebouwd uit twee fases. Per fase een of twee bouwstenen: talentontwikkeling (A + B) en talentpresentatie (C). De bouwstenen leiden gedurende de talentontwikkeling naar een productie voor de talentpresentatie. Daarvoor maken we gebruik van een raamwerk dat geschikt is om de bijdragen uit ontmoeting, talentontwikkeling en co-creatie een context te bieden: dat is De Vogelvrijheid van Van Delden.

A. Ontmoetingen De eerste ontmoetingen zijn gericht op inventarisatie van narratieven. Deze kennismaking is redelijk open en bevat de mogelijkheid tot het uitwisselen persoonlijke informatie tot culturele voorkeuren tussen generaties. Jongeren – en waar mogelijk ouderen – filmen delen van interviews met elkaar. Dit materiaal wordt samen met videomateriaal van vluchtelingen – gemonteerd door de life voorstellingen.

Deelnemers en artistiek team werken vanuit deze ontmoetingen aan talentontwikkeling en co-creatie. Na de start wordt tijdens tweewekelijkse sessies van drie uur, ook op reeds door de deelnemers gefrequenteerde en nieuwe locaties gewerkt.

B. Co-creatie Cultureel divers, jong en ouder, kansrijk en kansarm, groot of bescheiden talent, allen passeren ze de revue en voor eenieder is aandacht, ontwikkeling en waardering even belangrijk. Dat er plaats is voor het bescheiden en het grote talent, gevlucht naar of geboren op Aruba en Curaçao, in Nederland, sluit een grote artistieke ambitie eerder in dan uit. Het betekent dat in het artistieke werkproces intensief zoeken, coachen, bevestigen en sturen in de ontmoetingen, workshops en masterclasses centraal staat, zodat eenieder in zijn kracht is tijdens alle fasen van DE VOGELVRIJHEID. Bij al onze programma’s werken we nadrukkelijk in co-creatie met de deelnemers en hun grote voorbeelden. In dit geval coaches c.q. masters uit nationale en transnationale netwerken.

De uiteindelijke keuze voor hen is afhankelijk van de samenstelling van de groep. Cocreatie en crossovers tussen disciplines, culturen en generatiestijlen zijn gebaat bij structuur. Daarom werkt het team samen muzikaal leider Paul Mayer een aantal van de co-creatiebouwstenen uit tot een raamwerk waarin de bijdragen van de deelnemers een plek vinden binnen de structuur van Van Deldens’ Vogelvrijheid uit 1955.

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

25

GHARIB ALI BETEKENT ALI DE VREEMDELING Zijn bekendheid maakt hij dienstbaar aan medemusici uit Syrië, waardoor hij een waardevol transnationaal netwerk opbouwt dat eerder MusicGenerations programma VREEMDE GASTEN verrijkte. Dit is zijn verhaal: Hoe komt een Syrische protestzanger in Nederland terecht? De simpele vraag kent een lange geschiedenis als antwoord. Gharib: “Ik ben opgegroeid in een klein Syrisch dorpje. Ik heb geen muzikale opvoeding gehad, al speelde ik vroeger al wel een eenvoudig fluitinstrument. Pas later ben ik gefascineerd geraakt door iemand die ik een ud zag bespelen. Dat wilde ik vanaf dat moment ook. Ik besloot om les te nemen op de middelbare school om het instrument te leren bespelen. Dat heb ik vervolgd met een hogere muziekopleiding in Aleppo. Ik was toen 16 jaar. Het vertrek uit mijn geboortedorp naar Aleppo veranderde veel in mijn leven. Het is een grote, oude stad (momenteel 5 miljoen inwoners) waar ik mensen met andere, linksere denkbeelden leerde kennen dan de mensen die ik tot dan toe had ontmoet.” In Nederland zijn links en rechts uitersten van het politieke spectrum, waarbij links staat voor de progressieve denkstroom. In Syrië staat het begrip links voor meer dan dat. Gharib: “Rechts staat voor de oude Arabische tradities en voor de Islam. Links daarentegen staat voor alles wat in de ogen van rechtse mensen subversief, verdacht en staatsgevaarlijk is. Denk daarbij aan dingen als muziek, literatuur, democratie en westerse cultuur. Maar ook aan vrouwenrechten en vrijheid.” Hij laat een in Arabisch schrift gesteld vuistdik boek zien. “Dit boek gaat over de liefde. Alleen over de liefde, niets meer. Maar omdat het is geschreven door een politieke schrijver, is het bezit van het boek in Syrië verdacht. De door de schrijver gebruikte beeldspraak alleen al wekt achterdocht op. Linkse mensen herkennen elkaar aan het bezit van dit boek.”

C. Presentaties en Productie De ervaring leert dat er enige desintegratie optreedt na het proces van ontmoeting, talentontwikkeling en co-creatie. Wij bereiden ons daarop voor door de eerste uitvoeringen dichtbij de deelnemers en ‘hun habitat’ te programmeren. De volgende stap zijn grotere concerten en presentaties in culturele instellingen, zorginstellingen en op festivals. Met name evenementen rondom het thema Vrijheid zijn bijzonder geschikt waaronder de 4 en 5 mei activiteiten binnen het Koninkrijk.

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

26

Het multidisciplinaire materiaal van deelnemers en coaches vindt haar vorm in een montage van: 1. Instrumentale muziek mmv individuele musici orkesten op de drie locaties 2. Zang m.m.v. koren 3. Solo zang van de deelnemers en hun coaches 4. Rap, hiphop door de deelnemers en hun coaches 5. Spoken, storytelling en poetry slam 6. Videomateriaal gemonteerd door live optredens met boeiende fragmenten van met name oudere deelnemers die mobiliteit missen voor de life optredens en vluchtelingen die daarvoor de veiligheid missen.

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

27

Tabel 3: Overzicht bouwstenen en aantallen activiteiten op de Cariben en in NL

Aantal activiteiten per locatie: Curaçao, Aruba en Amsterdam NW 30 per locatie = totaal 90

Soort

Deelnemende talenten

Intergenerationele ontmoetingen in de vorm van workshops, masterclasses muziek en storytelling Uitvoering op aan vrijheid gerelateerde data op de Cariben en in Nederland.

350 in een mix van (*) generaties, herkomst en geloofsovertuiging.

Oktober 2019 t/m oktober 2020

25 per locatie = totaal 75 (waaronder aan vrijheid gerelateerde data op de Cariben waaronder Bevrijdingsfestivals en maaltijden) Eén manifestatie Massa manifestatie i.s.m. comité 4 en 5 mei rond de Sloterplas in Amsterdam t/o Theater de Meervaart 12 per locatie = Schoolvoorstellingen totaal 36

125 per locatie = totaal 375

4500 per locatie = totaal 13500

Tussen oktober 2019 en november 2020

250

5000

3 mei 2020

25 per locatie = totaal 75

3600

10 per locatie = totaal 30

Wisselende samenstelling

3000

Vanaf november 2019 t/m oktober 2020 T/m oktober 2020

Uitvoering bij festivals, in theaters

Bezoekers

DATA

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

28

6. Samenwerkingspartners

Dit grote thema vraagt om breed gedragen samenwerking tussen sociale en artistieke partners en bewoners op de Cariben en in Nederland. Het vraagt ook om verenigen van krachten om duidelijk te maken dat wat vanuit een Europees perspectief vrijheid is, elders onvrijheid kan betekenen.

6.1. Partners Aruba CEDE ARUBA is hoofdpartner op Aruba. Omdat MusicGenerations sinds langere tijd wegen onderzoekt om een bijdrage te leveren op de Aruba, was MusicGenerations’ Conny Groot drie jaar geleden al bij CEDE. Daniël Tecklenborg, CEDE's directeur gaf toen aan geïnteresseerd te zijn in een uitwisseling. Er ging enige tijd overheen omdat een dergelijk programma fundamenteel wederkerig en duurzaam van karakter moet zijn. Het mag geen hit en run interventie zijn, waar de bewoners van Curaçao en Aruba niet in mede-eigenaarschap op voort kunnen. IFF en CEDE Aruba zijn het erover eens dat het universele perspectief van VRIJHEID en de uitwerking in de vogel metafoor - plus het vooruitzicht van 2020, 75 jaar bevrijding - een stevige bodem vormen voor wat een meerjarige uitwisseling kan worden tussen de eilanden en Nederland/Europa. CEDE ARUBA is eveneens intermediair tussen overheid en programma's voor maatschappelijke binding in advies en fondsenwerving.

MISSIE: CEDE Aruba stimuleert het samenbrengen van mensen en middelen voor duurzame ontwikkeling. In de strijd tegen de sociaal economische en maatschappelijke problemen op Aruba brengen wij de doelgroepen met elkaar in contact die elkaar kunnen versterken en waar mogelijkheid is tot sociale – educatieve ontwikkeling. Wij dragen bij aan een samenleving waarin mensen van alle leeftijden en achtergronden zichzelf kunnen ontwikkelen. 20 Partners Aruba CEDE Aruba Centro Communidad Brazil en anderen Ateliers 89 OCAN CineAruba Pitchprogramma Bibliotheek o.l.v. voorzitter Cultuurfonds Alice van Romondt Ouderenorganisatie behorend bij Cede Jongerenorganisaties behorend bij Cede HIAS vluchtelingenwerk behorend bij UNHCR

20 http://cedearuba.org/over-cede DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

29

6.2. Partners Curaçao

Inclusive Focus Foundation is onze belangrijkste samenwerkingspartner op Curaçao. Geïnspireerd op de geslaagde samenwerking met de oprichter van IFF - jurist en filmmaker - Ramses Petronia die eerder in Nederland de documentaire over VREEMDE GASTEN voor MusicGenerations maakte.21 Mede vanuit zijn verbondenheid van Studio West, de Kunstbende en Theater de Meervaart. Vanuit zijn ervaring als projectleider van Pearls of the Dutch Caribbean is zijn kennis van veranderen van beeldvorming m.b.t. de Cariben d.m.v. kunst en cultuur waardevol.22 Ramses woont weer op Curaçao waar hij - naast zijn werk als jurist (intellectueel eigendom) - onder andere het 48 hour film project heeft opgezet met een focus op jongeren.23 Met IFF en hun grote netwerk werken we aan de grote demografische thema's van deze tijd: migratie en vergrijzing, vertaald naar muziek en verhalen.

Albert Schoobaar (Adaka) werkte in Nederland samen met regisseurs als Ad de Bont en Allen Zipson. Hij speelde onder andere bij Theatergroep Wederzijds en Siberia. Zo kwam deze autodidact in contact met de progressieve en eigenzinnige stijl van Nederlands jeugdtheater, en ontwikkelde hij zich als theatermaker en schrijver. In 2003 regisseert hij bij Stichting Paradox het spraakmakende en voor Curaçao baanbrekende stuk Oedipus van Hugo Claus, met Gibi Bacilio in de hoofdrol. Ook in 2003 schrijft en speelt hij het door De Bont geregisseerde Wij zijn geen mensen meer (Nos no ta hende mas), deel van het jongerentheaterproject Dossier Kòrsou, gespeeld op Curaçao, Bonaire en in Nederland.

In mei 2008 richt Schoobaar samen met Cova de Curaçaose Stichting Teatro KadaKen op. KadaKen maakt theater voor de Curaçaose jeugd, en voor volwassenen die met jeugd te maken hebben, van een artistiek hoog niveau en met een grote maatschappelijke relevantie. Ze zien theater als effectief middel om actuele sociaal-maatschappelijke problemen bespreekbaar te maken en deze samen met het publiek te onderzoeken. Voor KadaKen zet Schoobaar de voor Curaçaose begrippen ongewone en vernieuwende manier van Nederlands theater maken voort. Er wordt zowel met professionele spelers als met jongeren en amateurspelers gewerkt. Naast bestaande teksten spelen ze teksten van Schoobaar: teksten in Papiamento die drama en humor combineren, en dicht op de huid van het jonge publiek zitten.

Partners Curaçao Hoofdpartner Inclusive Focus Foundation olv Mr Ramses Petronia – jurist en filmer Birgen di Rosario woonzorgkoepel Wintertuin KadaKen olv Albert Schoobaar (Adaka) Kura di Arte: kunstencentrum Streetcornerwork mmv Braien Candelaria uit Amsterdam ZO

21 https://www.youtube.com/watch?v=vGxL0LTncVM 22 http://www.dcpearls.nl/

23 https://www.48hourfilm.com/nl/curacao-cw

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

30

Cultureel Antropoloog Margaret Wallée (voormalig Rotterdamse Raad Kunst en Cultuur) Cultureel Antropoloog en oprichter Caribbean Human Rights Ieteke Witteveen North Sea Jazz Carib Filmer Norman de Palm Leerorkest Carib ovb OCAN platform Caraïbische Nederlanders Vereniging Antillianen Nederland Comité 4 en 5 mei Carib Stichting de Cultuur Kameleon Curaçao

Fotografe Berber van Beek geeft met haar project ‘The Hidden Voices of Illegal Venezuelans on Curaçao’ een stem aan ondergedoken ongedocumenteerde Venezolanen op Curaçao. Van Beek wil hun persoonlijke ervaringen delen met de Curaçaose gemeenschap en daarbuiten.

Om de personen die zij heeft geïnterviewd te beschermen, houden zij op de foto een masker voor en maken ze gebruik van een pseudoniem. DE VOGEL VRIJHEID OF VOGELVRIJ werkt met jonge videofilmers die de Venezolaanse vluchtelingen eveneens geanonimiseerd filmen, fragmenten worden versneden met de presentaties.

Dit is het verhaal van ANGELA (28) Ze is onderwijzeres en heeft twee kinderen die verblijven in Venezuela.

Wanneer kwam je aan op Curaçao? Vijf maanden geleden met het vliegtuig.

Waarom kwam je naar Curaçao? Vanwege de kritieke toestand in Venezuela en het gebrek aan medische zorg. Medicijnen zijn heel erg duur, met mijn salaris kan ik dat niet betalen. Ik ben hier met steun van mijn familie.

Wat verwachtte je van Curaçao toen je hier aankwam?

Ik wist niet dat er zoveel problemen zouden zijn met de politie en dat ik mij moet verstoppen. Niemand had mij dit van tevoren verteld. Ik wist het niet. Mijn bedoeling was om enkele maanden hier te blijven, wat geld te verdienen en dan terug te keren naar mijn, nog kleine, kinderen. Omdat ik mijzelf schuil moet houden kan ik geen normaal werk vinden.

Wat zou je doen als de toestand in Venezuela weer normaal wordt? Ik heb zo’n trauma opgelopen dat ik geen zin heb om naar mijn land terug te gaan. Ik zou hier willen blijven als ik kon kiezen.

Wil je nog iets zeggen? Ik zou in vrede willen leven, een manier daarvoor willen vinden. Vertrouwen hebben in God dat we hier vrijer kunnen zijn. Wij worden behandeld alsof we een misdaad hebben begaan. Alsof we andere mensen echt schade hebben berokkend. De mensen hier generaliseren als ze het hebben over Venezolanen. Omdat er landgenoten zijn die hier slechte dingen doen op het eiland. Maar de meesten van ons zorgen voor onze familie.24

24 https://curacao.nu/een-stem-voor-illegale-venezolanen-deel-8-de-stem-van-angela/

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

31

MIGRATIE in de Cariben is zo oud als de mensheid, soms door natuurlijke oorzaken, vaak gedwongen door kolonialisme. De Indianenstammen maakten plaats voor de Spanjaarden, de Nederlanders en Afrikanen van de trans-Atlantische slavenhandel, gevolgd door Aziaten. Een levendig verkeer tussen Columbia en Venezuela van goederen en personen hoort bij de demografische samenstelling van de Cariben en omringende landen. Hoe legaal dit verkeer is, was eerder minder urgent. De recente armoede in Venezuela maakt de status van nieuwkomers wel onderwerp van politiek en mensenrechten. http://www.let.leidenuniv.nl/history/migration/Before1500.html

6.3. Partners Amsterdam Nieuw West

MusicGenerations richt zich in Nederland met DE VOGELVRIJHEID op onze uitvalsbasis Amsterdam Nieuw West. Hier heeft MusicGenerations sinds jaren een sterk netwerk met kunst, welzijn, gemeente, jongeren en ouderenorganisaties, scholen, theaters, AZC, kerken en moskeeën. Zij spelen een actieve rol in de werving van deelnemers en het ter beschikking stellen van locaties.

Onze partners bevinden zich in een straal van vijf kilometer met in hun netwerken, muzikale en verteltalenten evenals workshop en voorstellingsruimten. Van Theater de Meervaart, Studio NW, Het Talentenhuis, Storytelling Centre, Shokkin Group, de ouderen ontmoetingscentra van Cordaan, ouderenbewoners commissies van de Osdorperhof en woningcorporatie Rochdale en verschillende opvanglocaties van asielzoekers, statushouders en ongedocumenteerden in 24 uurs opvang, evenals VGZ instellingen.

Ook werken we samen met stadsdeel NW, de verschillende geloofsgemeenschappen en Comité 4 en 5 mei. Dit lijkt een bonte verzameling, maar deze mix is het gevolg van maandenlang theedrinken, praten en lobbyen. Want wat is er mooier dan vrijheid met zo'n grote diversiteit in inclusiviteit te vieren.

Naast aansluiting vinden op het thema, zijn Theater de Meervaart, Comité 4 en 5 mei en de religieuze gemeenschappen strategisch partners in bereik en communicatie van deelnemers en publiek.

Partners Amsterdam NW MusicGenerations OCAN overleg orgaan Caribische Nederlanders De Osdorperhof, ontmoetingsruimten voor ouderen Bewonerscommissie de Osdorperhof GGZ beschermd wonen, in Osdorp Bewonerscommissie de Oever Cordaan welzijn Studio Nieuw West Theater de Meervaart Het Talentenhuis AZC Willinklaan Lola Luid – ongedocumenteerden Comité 4 en 5 mei Amsterdam NW Vrouw en Vaart Huis van de Wijk Storytelling Centre DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

32

Salaam Shalom ism Gary Feingold Café Belcampo OBA (3 vestigingen) STREETCORNER WORK ZO Braien Candelaria Stichting de HIPPE HEKS – vrouwenprojecten Kerken en moskeeën Koerdische gemeenschap Jeugdorkest Amsterdam NW BOOST – bewonersinitiatief ontmoeting met vluchtelingen, taalverwerving, cultuur De Meevaart

Op kantoor in het Talentenhuis in Amsterdam NW werkt een kleine staf van freelancers en enkele stagiaires. Voor de uitvoering van het programma werkt MG samen met: • Paul Mayer, muzikaal leider, musicus en psycholoog • Conny Groot, programmamaker, theaterwetenschap en kunstbeleid en management • Tamara Schoppert, regie, verbonden aan Tryater • Gharib Ali, zanger, musicus, coach bij Nieuwlander (uit Syrië) • Aysegul Karaça, zangeres en logopediste • Lisa Roth, singer songwriter (Kunstbende Studio West) • Ramses Petronia, jurist/filmmaker Studio West, partner LT op Curaçao • Haydar Corky, beatboxer (uit Syrië) • Astrid Vatteroth, zangeres, ervaringsdeskundige (83 jaar, als kind in Jappenkamp) • Jahan Valianpour, schrijver/dichter uit Iran (65+)

7. Toekomst Voor het toekomstperspectief focussen we op social enterprise.25 In ons geval cultureel ondernemerschap dat zich toespitst op een maatschappelijke vraag naar een diverse inclusieve beleving van vrijheid in verleden en heden met een culturele uitwerking die een intersectorale financiering verdient.26

25 https://en.wikipedia.org/wiki/Social_enterprise

26 http://www.wrr.nl/publicaties/publicatie/article/geen-tijd-verliezen-van-opvang-naar-integratie-van-

asielmigranten-4/

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

33

Inclusiviteit is een werkwoord “Inclusiviteit is voor DE VOGEL VRIJHEID OF VOGELVRIJ een werkwoord. Voor ons betekent dit werken op locatie met gewone mensen die waardering verdienen voor hun verhaal dat vertelt over hun passie voor vrijheid.

Met ons werk raken we de pijnplekken in de samenleving die met vergrijzing en migratie te maken hebben en die altijd neerkomen op isolement en uitsluiting Het meest lonend en intrinsiek bevredigend is het om te werken met jong en ouder en de narratieven die hen emotioneren. Door deze uitwisseling sociaal zowel als artistiek te framen, tillen we de mensen en hun erfgoed op zodat zij het beeld van elkaar humaniseren en DE VOGEL VRIJHEID uit kan vliegen op de luchtstromen van hun culturele bijdragen . Onze werving gaat voorbij de room-laag naar mensen die elkaar anders niet of nauwelijks ontmoeten: jong en ouder, migranten, recente nieuwkomers en vluchtelingen. Wij vragen onze deelnemers naar wie ze zijn en welke muziek en verhalen – in zang, rap, hiphop, spoken, poetry slam en storytelling - voor hen het sterkst met vrijheid, of het gebrek eraan associëren. De passie om lange tijd aan de ontwikkeling van DE VV te werken, komt voort uit eigen overlevering. Het verzet tijdens WOII is me met de paplepel ingegoten. Daar werd niet druk overgedaan, wel leverde het mooie verhalen op. Onderduikers helpen met raad en daad was ‘gewoon’ in Gereformeerde kringen. Het verzet in mijn geboorteplaats Enkhuizen was inclusief, katholieken, communisten en gereformeerden werkten nauw samen. Mijn vader bracht als kind van 8 illegale krantjes rond. Voor mijn oom Adriaan Groot en zijn vrienden staat er het mooie schaduwmonument opgericht door het 4 en 5 antidiscriminatie comité van Enkhuizen .

UIT: De Klaroen der bevrijding In Enkhuizen kwam het georganiseerde verzet pas goed opgang in de eerste maanden van 1943. De Overijsselse dominee en oprichter van de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers, Frits Slomp, had goede contacten in gereformeerd Enkhuizen en daardoor werd in die kring een eerste kiem gelegd. In het voorjaar van 1943 was uitgever Ben Lenters met zijn vriend Nico Asma de berichten van Radio Oranje gaan uittikken. Een belangrijke aanleiding kwam van de Duitsers zelf, die op 13 mei het bevel gaven om radio's in te leveren. Driekwart van de bevolking voldeed aan de eis en raakte daarmee verstoken van het geallieerde nieuws. Twee schrijfmachines, die niet meer dan drie doorslagen konden leveren, werden net zolang gebruikt tot er ongeveer vijftig exemplaren van de illegale krant klaar waren. Bij geselecteerde adressen werden ze in de bus gedaan met het verzoek ze door te geven. Later kwam er een oude stencilmachine bij. In de zomer van 1943 leek het erop dat foute Enkhuizers steeds meer aandacht gingen besteden aan de uitgeverij op de hoek van de Dijk en het Venedie. Na de overval van de SD op het Enkhuizer verzet in oktober, dook Lenters onder. Nico Asma had, samen met Sam Keesman en Adriaan Groot, het werk al voor een groot gedeelte overgenomen. De naam voor het steeds professionelere orgaan werd 'Klaroen der Bevrijding'. 27

De persoonlijke moed van velen uit verleden en heden vormt de inspiratie voor DE VOGEL VRIJHEID OF VOGELVRIJ. (Conny Groot, programmamaker)

27 https://www.oudenkhuizen.nl/item/2021

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

34

BIJLAGE 1 LOCATIES.

1. Curaçao is een bekende en geliefde plaats voor MusicGenerations'. Hun eerste muzikaal leider Pedro Libert in 2001 was ervan afkomstig en mixte graag en veel de stijlen van de eilanden met die van Nederland. De ervaring leert dat een goed idee uitgewerkt met personen en partijen die vertrouwen en aanzien genieten, in staat is, talenten aan zich te binden en deze te behouden. De keuze om op elk van de partnerlocaties op een bepaald gebied te focussen ondersteunt dit. Zeker voor deze eerste editie is herkenbaarheid en vindbaarheid cruciaal. Voor Curaçao kiest partner Inclusive Focus Foundation voor Otrabanda. Na de leegloop van de voorheen levendige wijk Punda in het centrum van Willemstad, verplaatst het culturele leven zich naar Otrabanda.28 De zogenaamde ZONA KULTURAL dichtbij de haven en de historische panden wordt meer en meer een broedplaats voor cultureel initiatief oa als opvolger van het Teatro Luna Blou, het locatietheater LA TENTASHON van Albert Schoobaar zit daar tegenover aan de haven. Evenals het slavernij museum KURA HULANDA. Omdat Willemstad vervalt is de keuze voor een buitenlocatie in dit stadsdeel een bewuste.

Culturele activiteiten zorgen mede voor vernieuwing en trots op monumentaal erfgoed waarvan het herstel wordt bemoeilijkt door gebrek aan middelen.

2. De rijkdom aan partners in de sociale en culturele infrastructuur geldt ook voor CEDE ARUBA. Als intermediaire organisatie beheren zij Community Centres - Centro di Actividad - verspreid over het eiland. Het zijn goed bezochte grote, goed geoutilleerde locaties waar jong en ouder voor sociale ontmoetingen, culturele activiteiten, sport en huiswerkactiviteiten samenkomen. Er werken past goed bij de wederkerige werkwijze van de partners, omdat we kunnen aansluiten bij bestaande vindplaatsen van talent en deze energie uit kunnen nodigen zich in te zetten voor De locatie focus van CEDE ARUBA ligt in San Nicolas, aan de rechterzijde van het eiland, vlakbij de raffinaderij die steeds weer open zal gaan en nog steeds gesloten blijft. De inventarisatie erfgoed gesprekken en workshops zijn in BRAZIL, het community centre het dichtst bij San Nicolas dat succesvol wordt geleid door een sterk intergenerationeel team.

28 http://www.knipselkrant-curacao.com/ad-overleven-in-punda/.

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

35

Het gaat recent beter met San Nicolas, prachtige murals sieren de straten, een ART FAIR is elk jaar in oktober en brengt veel publiek voor beeldende kunst en muziek 29 Net als Otrabanda een inspirerende plek om te werken én bij te dragen omdat het leven voor de bevolking nooit erg buitensporig was, nu zeker niet onder de invloed van de economie van omringende landen.

3. De Amsterdamse VOGEL VRIJHEID vliegt uit aan de vooravond van 4 en 5 mei met een manifestatie rond de Sloterplas. In samenwerking met Comité 4 en 5 Amsterdam NW werken we hieraan met onze partners, zie 6.3. De plek aan de Sloterplas staat altijd al centraal in de 4 mei herdenking en kent een diversiteit aan bezoekers. Op en rond het water treden de deelnemers op en vormen een kring met alle andere bezoekers waarvan we er enkele duizenden verwachten. De theatrale setting van DE VV komt later tot haar recht op buurtlocaties, in Theater de Meervaart en o.v.b. bij Theater na de Dam.

29 https://www.wearetravellers.nl/middenamerika/aruba/san-nicolas-aruba-street-art/.

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

36

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

37

Foto’s: Première VREEMDE GASTEN in herinneringscentrum Kamp Westerbork mei 2017

DE VOGELVRIJHEID – BELEIDSPLAN 2018 – 2020

38