Twee gipsen Gezellebeelden

Het eerste ontwerp (?) van Jules Lagae voor het standbeeld van Guido Gezelle in het Gezellemuseum Foto: Cel Fotografie Stad Brugge

In 1996 kochten de Vrienden van Musea Brugge op een Brusselse veiling twee gipsen beelden van Guido Gezelle. Beide zijn van de hand van beeldhouwer Jules Lagae (1862-1931) en zijn ontwerpen voor het Gezellemonument, een vaste waarde in het Brugse straatbeeld. Zo rustig en waardig als Gezelle vanaf zijn sokkel richting OnzeLieve-Vrouwekerk en Gruuthusepaleis tuurt, zo verhit en bitsig waren de discussies die aan de oprichting van het monument voorafgingen. — Door Inge Geysen

“Lagae is een salonbeeldhouwer” In 1930 zou Gezelle 100 jaar geworden zijn. In het hele land wil men de dichter herdenken. In Brugge, zijn geboorte- en sterfplek, mag een monument niet ontbreken. Niemand minder dan architect Henry van de Velde tekent een groots opgezet ontwerp waarbij een granieten beeld van Gezelle (vijf à zes meter hoog!) omgeven wordt door een tuinaanleg met terrassen, trappen, perken en een waterspiegel. Het geheel zou een plaats krijgen dichtbij het geboortehuis van de dichter. Voor de uitvoering van het beeld dienen meerdere kunstenaars een ontwerp in. Twee ontwerpen worden weerhouden, dat van Jules Lagae en dat van Oscar Jespers. Daarbij heeft Lagae voor de West-Vlamingen en de Gezellianen de beste kaarten: de in Roeselare geboren beeldhouwer heeft de dichter bij leven mogen portretteren en hij maakte het dodenmasker van Gezelle. Hij heeft Gezelle als het ware in de vingers. Hun voorkeur gaat dan ook uit naar Lagaes traditionele en natuurgetrouwe ontwerp. Daarbij komt nog dat de dichter Lagae apprecieerde, wat mag blijken uit het feit dat Gezelle Lagae in een van zijn gedichten vernoemt én een gedicht aan hem opdraagt.

Van de Velde daarentegen laat zijn voorkeur voor Jespers duidelijk blijken. Volgens zijn medestander August Vermeylen gaat van Jespers’ ontwerp ‘iets heroïsch en groots’ uit. Na heel wat getouwtrek moet het kamp Vande Velde echter in het zand bijten. Er komt een bronzen standbeeld van Gezelle van de hand van Lagae, vlakbij de Onze-Lieve-Vrouwekerk. De onthulling vindt plaats op 4 mei 1930 in het bijzijn van koning Albert en koningin Elizabeth.

Lagae en Jespers verenigd Eén van de in 1996 aangekochte gipsen is overduidelijk een ontwerp voor het Brugse standbeeld. De houding van de dichter komt grotendeels overeen met het uiteindelijke beeld. Het andere gips toont een volledig vrijstaande Gezelle in een soberder vallend kleed. Deze keer houdt hij zijn brevier met beide handen vast, wel opnieuw met een vinger tussen de pagina’s. Gaat het hier om het eerste ontwerp dat Lagae maakte? Dat wordt immers als volgt omschreven: “(Gezelle) alleen in priestertoog en cingel, staat eenvoudig met de brevier in de hand, het hoofd voorovergebogen. De toog is bijna zonder plooien en verraadt een welgevormd bovenlijf.”

Beide gipsen zijn vandaag te zien in het Gezellemuseum. Net als een Gezellekop van… Oscar Jespers. Ook het dodenmasker ligt in het museum en in de tuin, onder de prachtige ceder, staat een bronzen Gezellebuste van de hand van Lagae.

Bibliografie — L. Van Biervliet, Geen beeld van Jespers voor Gezelle in Brugge 1930, in: Gezelliana, 1989, nr. 1, pp.79-85. — A. Vanhoutryve, Brugse Stand- en Borstbeelden. Historische analyse en retrospectieve, Brugge, 1989, pp. 160-199.