MERRY CHRISTMAS FROM THE STUDENT NEWSPAPER!
A NOTE FROM THE CHIEF EDITOR WRITTEN BY IESTYN TUDOR
IMAGE FROM DISCOVER CEREDIGION WEBSITE
Weareallreelingfromhowquicklythissemesterhas passed. It has been a whirlwind. So much has happened, both in Aberystwyth and out in the world!IthasbeenasbusyasIpredicteditwouldbe in my first editors’ note from Issue 2 (September 2024).
Wehavereceivedphenomenalsubmissionsoverthe past few months. The work of our writers and the newspaper committee continues to elevate the Mouth of the Ystwyth. We are motivated by the importance of our journalistic work. The student newspaperhasbeenabehind-the-scenespresencethis semester, reporting on major events across campus and town. You are very likely to encounter one or moreofourwritersatanyeventthatoccursherein Aberystwyth.
Thenewspaperpridesitselfonbeingaplatformfor reportage, discussion, investigation, and reflection. We intend to keep it as open as it currently is adhering to freedom of expression and public interestrights.Everymemberofourteamandallof ourwritersaredrivenbyanurgetocommunicate
and clarify. That is exactly what we have done this semester. The newspaper will continue in this direction. This is what we do, and we are doing it betterthaneverbefore.Thispublicationcontinuesto evolve. We welcome and encourage any feedback about how we are operating. The approaching new year brings with it a whole host of possibilities. It will also be my final six months in Aberystwyth, as will be the case for many of our members and contributors. This newspaper is a chance to contributetoAberystwyth’sdevelopment.Forthose ofuswhoareleaving,thisisachancetoleavebehind somethingmeaningful.Thiswillhelpallofusinthe future.
We will be back in January. Stay tuned for information on our upcoming events, including our trip to visit Cardiff University’s student newspaper GairRhydd.
TheMouthoftheYstwythteamwishesyouaMerry Christmasandahappynewyear!
NadoligLlawenaBlwyddynNewyddDda.
NEWS RAISING AWARENESS FOR ENDOMETRIOSIS
WRITTEN BY JESS WADE
On Friday 6th December, Miya Davies organisedandhostedanendometriosiseventat the SU, sparking a discussion about endometriosis and the support available. In response to an article that I wrote in which I discussed my own battles with endometriosis, Miyareachedouttogainsomesupportonthis event and to get the student newspaper involved.Ofcourse,Ifelthonoured.Icaughtup with Miya following the event to encourage moreawarenessofendometriosis.Wesatdown and discussed the event and its impacts in the followinginterview.
JESS WADE: Let’s start with the event itself. Whatwasitfor?
MIYA DAVIES: The event was an opportunity for people to gain knowledge on endometriosis as a genuine health condition. We wanted people to recognise the help that they could receive in the workplace. We fostered a safe environment, having open dialogue where attendees spoke of their resilience in getting their own diagnosis’s. It was an opportunity for people to share their experienceinwhateverwaytheywantedto.
JW: How did the event go? Did many people attend?
MD: 11 people attended in total, creating a positiveandveryengagingenvironment.There were 2 more speakers alongside me Livvy Hagget and Heather Kerby. After the event, people were able to have open conversation. I wentroundeveryoneindividuallyattheendof theeventtogettoknowthemandtheirstory too.
JW:Whatdidtheevententail?
MD:Itstartedwithavideoonendometriosis–explaining what it was, the symptoms. It then wentontospeakaboutitbeinganunderfunded sector and that volunteer groups have campaignedawarenessforthis.Thisthenopened the floor up for conversation. I spoke about employmentaidsthatshouldbemadeawarefor peoplewhohaveendometriosis,usingtheleaflets Imadewhichpeopletookawaywiththem.Livvy Hagget then led the conversation on university aids. She spoke about the free menstrual products in all university toilets, and about utilising extenuating circumstances. I then read your newspaper submission about your own experiencesdealingwithendometriosis.Heather Kerby spoke about her sister’s fight with endometriosis and the consensus about women having to battle the system to get a diagnosis. I then concluded the event by talking about my ownpersonalstruggle,sharinghowIrefusedto leave A&E without being seen, the constant houndingofGPs,alltobetakenseriously.Then, attheendoftheevent,peoplewereabletoask questionsandshareanythoughtstheyhad.
JW:Doyouthinkitwassuccessfulinspreading amessage?
MD: Absolutely. It educated people who attended the event and emphasised the impact endometriosis has on everyday life. People took the leaflets away with them – hopefully encouraginganongoingconversation.
JW:Hasitencouragedyoutothinkaboutmore waysoftalkingaboutendometriosisandmaking itanongoingconversation?
MD: Yes. There are more events in the works! One being this Wednesday, the 11th of December,forDisabilityHistoryMonth.
JW:Whywasthiseventimportantforyou?
MD: By researching in preparation for this event, it was eye-opening about how endometriosis and the workplace exist together.Iwasabletolookatdifferentschemes that are on offer for people who suffer from endo. The event highlighted how resilient we areaswomentryingtofightforanswersabout aconditionthatissomisunderstood.
Talking with Miya about this showcases the importanceoffosteringasupportive
community. Even from my own experiences, I knowfirst-handhowdebilitatingthiscondition is, and the impact that a positive support networkcanhave.EventslikethisattheSUarea step in the right direction for highlighting and raising awareness for conditions, like endometriosis,whichareoftenmisunderstood.It is powerful to see Miya host an event like this. Putting endometriosis at the focal point of a discussion is significant, and a strong start for recognisinghowdestructivethisconditioncanbe.
THE BANK VAULT ANNUAL ART
EXHIBITION 2024
REPORT AND PHOTOGRAPHS BY TATHAN WILLIAMS
Thevisualartsstudentshadtheopportunityto put their art work on display in the annual Bank Vault exhibition on the 26th of November.
Theeventorganisershadtosetupthevenue the day before. On this day, they had many back and forths about where to display the variousbeautifulsubmissions.Intheend,with much deliberation, they found the correct placementforeachandeveryartist.
Onthedayoftheeventtheartistshadtoarrive anhourinadvance.Manycameassoberasauni student and had the energy of nervous excitement. The exhibition was met with awe fromthepublicseeingallthedifferentstylesand pieces. Many congratulations and conversations tookplacewithpeoplehavinganoverallpleasant time.
EXPLORING THE ENCHANTED LANDSCAPES OF ICELAND
MYTHS, LEGENDS, AND NATURAL WONDERS
WRITTEN BY ELLIE KEVERN
Mythsandlegendsareinherentlyembeddedin Icelandichistory.FromtheHuldufolk(hidden folk)togiants,thereisanestablishedbeliefin whatcannotbeseen.Astouristscomeintothis other world, the question is: how much can become known to the outsider? Below the surfaceofIcelandicculture,thereisroomfor
exploration around nature, folklore, and how they are inherently linked. Both influence the landscape,shapingthewaypeopleliveandhow communities evolve. Visitors who keep this viewpoint in mind when traveling through Iceland may find that there are often magical experiencesbehindeverytrailandwaterfall.
From the more well-known waterfalls such as Skógafoss and Seljalandsfoss, to the lesserknown waterfalls such as Helgufoss, it is not difficult to find a corresponding legend. Helgufoss, nestled in the scenic Mosfellsdalur Valley,isahiddengemthatislikelytoenchant visitors with its serene and tranquil beauty. Thispicturesquewaterfall,surroundedbylush greenery and rugged terrain, cascades over a series of rocky steps, descending into the calm poolbelow.Paintedstonesarefoundattheside
ofthewaterfall,depictingtoadstoolsandvarious figures. Itissaidthatmarkedrockslikethesedepictthe dwellings where the Huldufólk live or indicate offeringsgiventothembytheIcelandicpeople,1 illustrating the integration of elves within Icelandic society and the importance of the natural world that they live in. Slightly further awayfromthewaterfall,visitorswillfindasmall plaque about the legend associated with the formation.Theplaquereads:“Helguseland
TRAVEL
other nearby landmarks are named after the mysteriousspiritdaughterofahalf-giant!”The useoftheseplaquesinsuchareasofsignificant, mythical value shows how important myths and legends are within the cultural traditions, aswellastheinfluencesonIceland’slandscape.
When visiting Skogafoss now receiving international recognition due to its feature in Game of Thrones a particularly interesting legend is revealed to visitors. Also explained withaplaque,Skógafossissaidtobehometoa chest of gold hidden behind the falls. In the past,threeboldmenattemptedtoretrievethe chestbutultimatelyfailed.Theirfailuremeans thechestisstilltheretobefound…
This story adds another layer of intrigue to the allure of Skógafoss, not only making it a natural wonder, but also a place where the echoes of Icelandic sagas and folklore resonate through the ages. The start of the Fimmvoduhals pass a popular hiking route marks the Skógafoss waterfall and, therefore, the legend associated with this waterfall can add an extra spark to an already beautifulroute.
Thereismuchthatvisitorscanlearnaboutthe respect Icelanders hold for the landscape that theyinhabit.FablessuchasTheBoyWhoCried WolfandTheTortoiseandtheHarehavetaught moralsforthousandsofyears.Thesamemaybe achieved with the handing down of Icelandic myths and legends through generations. What differentiates Icelandic folklore from mainstreampassagesistheaddedlevelofrespect for nature that they seem to inspire. For example, the Elf Committee, now based in Reykjavik, assesses the potential impacts of construction projects on areas believed to be inhabited by elves. This process can involve diverting roads, moving boulders, or altering construction plans to avoid disturbing these hiddenfolk.Thebeliefandpracticeofplanning human activities around the lives of the elves promotesandestablishesgreatercareandrespect fortheancientlandscape.
The BBC reported that work on a highway projectontheAlftanespeninsulawashaltedby Iceland's Supreme Court in 2013 after campaigners said it would disturb a protected area of untouched lava and a culturally important"elfhabitat”.Manyofthepublicseem to hold this belief. One local explained how disasterstruckaconstructionsiteafterfailingto ask the Elf Committee for permission to build, despite the knowledge of a nearby elf dwelling. Another specific site that is known to be frequented by elves is Brúarfoss, a waterfall in southwestern Iceland. Renowned for its vivid bluewatercascadingoveraseriesofsmallsteps, Brúarfoss is said to be inhabited by mystical beings. A helpful guide from Your Friends in Iceland explains that it is believed the striking blue hue of the waterfall's waters comes from supernatural beings who bath in the pool, imparting their magical color onto the waters. Visitorshereshouldtrytoappreciatethebeauty and the enchantment of Iceland's natural features, understanding the rich tradition of storytelling that imbues the landscape with magicalandmythicalsignificance.
One can gain a greater understanding of Icelandic beliefs by, of course, talking to Icelanders! Tryggvi, a National Park Guide, explains that throughout primary education lessons,Icelandersusemythsandlegendsto
TRAVEL
explorestorytelling,history,andevengeology. One example stems from the folklore surrounding trolls. It is said that when trolls arefrozeninthesunlight,theycreatedifferent rockformations.Thesestoriesareoftenaclever andengagingwaytohelpchildrenlearnabout their environment. Furthermore, Tryggvi comments that some boulders standing alone arenotaconsequenceofvolcanicactivity,but more likely elf dwellings. Visitors are encouraged to try their hand at spotting the differences between elf habitats and volcanic rock when they walk through the trails of Iceland. These examples illuminate how folkloresupportstheappreciationofnaturein bothaneducationalandentertainingway.
Research suggests that Viking settlers saw IcelandasthehomeoftheNorseGodsand,in doing so, ingrained such traditions into Icelandic history. The island's rugged landscape,withitsvolcanoes,glaciers,andhot springs, resonated deeply with the Norse myths. The Vikings, who arrived in Iceland aroundthelate9thcentury,foundalandthat seemedmagical aperfectfitforthetalesof
gods and mythical beings that were already a significant part of their culture and religion. Driving through Iceland, one is surrounded by lava fields and volcanic craters, glaciers and highlands.Itisunderstandablyaplacethatfeels touchedbytheGods.
Take Geysir as an example. According to legend,Geysiristhedwellingplaceofthegodof fire and fertility. This powerful geothermal spring, which shoots boiling water up to 70 metersintotheair,wasseenbytheearlysettlers as a manifestation of divine power. The name itself comes from the Icelandic verb geysa, meaning to gush. This phenomenon was so impressivethatthetermwasadoptedworldwide todescribesimilarhotsprings.Theinfluenceof NorsemythologyextendsfarbeyondtheGeysir, though.ConsiderÞingvellirNationalPark,asite of immense historical, cultural, and geological significance. It was here that the Alþingi, the national parliament of Iceland, was established in 930 AD, making it one of the oldest parliaments in the world. The location was not chosenbychance,asÞingvellirwasbelievedtobe asacredsitewheretheearthlyandthedivine
TRAVEL
intersected. According to myth, the god Thor occasionallydescendedtothisplain,makingit a place where laws and decisions gained the approvalofthegods.
InexploringIceland'scaptivatinglandscapes, visitors will find that the natural beauty is deeply intertwined with a rich tapestry of myths and legends. From the eruptions of Geysir to the cascades of Skógafoss, every corner of Iceland tells a story that blends the mystical with the tangible. The reverence for the Huldufólk and other mythical beings not onlyenrichestheculturalheritageoftheisland, but also fosters a profound respect for the natural environment. This symbiotic relationship between folklore and nature is evident in the way Icelanders interact with theirsurroundings.Thetalespasseddown
through generations do more than entertain: theyinstillasenseofguardianshipovertheland. The preservation of elf sites, as well as the educational incorporation of legends into the understandingofgeology,exemplifieshowmyth andrealitycoalesceineverydaylife.
For visitors, these stories offer a unique perspective, transforming each hike and waterfallintoajourneythroughtheages.Iceland becomes not just a destination, but a living narrative where the past and present meld seamlessly. As one traverses this landscape, they’lldiscoverthateveryrock,river,andvalley holdsatale.Visitorsareinvitedtoseetheworld through the eyes of those who have lived in harmonywiththesemythsforcenturies.
CITATIONS
Dhwty.“Huldufolk:SupernaturalCreaturesHidinginIceland.”AncientOriginsReconstructing the Story of Humanity’s Past, Ancient Origins, 11 May 2016, www.ancient-origins.net/mythslegends/huldufolk-supernatural-creatures-hiding-iceland-005870#google vignette
Katrín Sif Einarsdottir. “The Ultimate Guide to Vikings and Norse Gods in Iceland.” Guide to Iceland,24Jan.2013,guidetoiceland.is/history-culture/vikings-and-norse-gods-in-iceland.
BBCNews(2015).Iceland’s‘elfchurch’rockmovedtoendroadrow.BBCNews.[online]20Mar. Availableat:https://www.bbc.co.uk/news/blogs-news-from-elsewhere-31987941.
Your Friends in Iceland. (n.d.). Brúarfoss. [online] Available at: https://www.your-friends-iniceland.com/activities/bruarfoss
NADOLIG LLAWEN O BAPUR NEWYDD Y MYFYRWYR
YSGRIFENNWYD GAN IESTYN TUDOR
LLUN: DARGANFOD CEREDIGION
Maepobunohonomniwedisynnuarbamorgyflym
mae'r semester wedi'i basio. Mae hi wedi teimlo fel corwynt. Mae llawer o bethau wedi digwydd, yn Aberystwyth ac yn fyd eang! Mae hi wedi bod yn gyfnod prysur fel rhagfynegodd yn fy nodyn golygyddcyntafoRifyn2(Medi2024).
Rydynniwediderbyncyflwyniadauanhygoeldros y misoedd diwethaf. Mae'r gwaith gan ein hysgrifenwyr a phwyllgor y papur newydd yn parhauiwellaMouthoftheYstwyth.Rydymyncael eu hysgogi gan bwysigrwydd ein gwaith newyddiadurol. Mae'r papur newydd wedi bod yn bresennolyngefndirbywydmyfyrwyrsemesterhyn, gan adrodd ar ddigwyddiadau pwysig ar draws campwsa'rdre.Rydychchi'ndebygoliawnogwrdd un neu fwy o ein hysgrifenwyr yn unrhyw ddigwyddiadymaynAberystwyth.
Mae'r papur newydd yn ymfalchïo mewn bod yn blatfform ar gyfer adroddon, trafodaeth, ymchwiliad, a myfyrdod. Rydyn yn bwriadu cadw hi'n agored fel y mae hi yn barod - yn glynu at hawliaurhyddidmynegiantadiddordebycyhoedd. Pobaelodoeintîmaphobunoeinhysgrifenwyryn
angerddolamgyfathrebuacegluro.Dynabethrydyn niwedicyflawnisemesteryma.Byddypapurnewydd ynparhauarytrywyddhwn.Dynabethrydynniyn gwneud,acrydynni'ngwneudhiynwellnagerioed.
Mae'r cyhoeddiad yma yn parhau i esblygu. Rydyn ni'n croesawu unrhyw adborth am sut rydyn ni yn gweithredu. Mae'r flwyddyn newydd yn dod gyda llawer o gyfleoedd. Dyma fydd fy 6 mis olaf yn Aberystwyth, fel y bydd am nifer o ein haelodau a chyfranwyr. Mae'r papur newydd yma yn siawns i gyfrannu at ddatblygiad Aberystwyth. I'r rhai ohonomnisy'ngadael,byddhynyngyfleiadaeleich marcarygymuned.
ByddwnynnôlymmisIonawr.Cadwchlygadallan ar gyfer digwyddiadau sydd i ddod, gan gynnwys ein taith i ymweld â phapur newydd myfyrwyr Prifysgol Caerdydd,GairRhydd.
Mae'rtîmMouthoftheYstwythyndymunoNadolig LlawenaBlwyddynNewyddDdaichigyd! MerryChristmasandaHappyNewYear.
NEWYDDION
CODI YMWYBYDDIAETH O
ENDOMETRIOSIS
YSGRIFENNWD GAN JESS WADE
Ar y 6ed o Ragfyr, trefnodd a chynhaliodd
Miya Davies ddigwyddiad am endometriosis yn yr SU, a wnaeth sbarduno trafodaeth am endometriosisa'rcymorthsyddargael.Mewn ymateb i erthygl a ysgrifennais lle wnes i drafodfymrwydraufyhunagendometriosis, estynnoddMiyaallanermwyngaelrhywfaint o gefnogaeth ar y digwyddiad hwn ac i gael papur newydd y myfyrwyr i gymryd rhan. Wrthgwrs,roeddwni'nteimloanrhydedd.Fe wnes i ddal i fyny gyda Miya yn dilyn y digwyddiad i annog mwy o ymwybyddiaeth drosendometriosis.Eisteddomilawrathrafod y digwyddiad a'i effeithiau yn y cyfweliad canlynol.
JESSWADE:Dechreuwngyda'rdigwyddiadei hun.Ambethoeddo?
MIYADAVIES:Roeddydigwyddiadyngyflei
bobl gael gwybodaeth am endometriosis fel cyflwriechydgwirioneddol.Roeddennieisiau i bobl gallu cydnabod yr help y gallent ei gael yn y gweithle. Fe wnaethom feithrin amgylchedd diogel, gan gynnal deialog agored lle siaradodd y mynychwyr am eu gwytnwch wrth gael eu diagnosis eu hunain. Roedd yn gyfle i bobl rannu eu profiad ym mha bynnag fforddydymunent.
JW: Sut aeth y digwyddiad? A wnaeth nifer o boblmynychu?
MD: Mynychodd cyfanswm o 11 o bobl, gan greu amgylchedd cadarnhaol a deniadol iawn. Roedd 2 siaradwr arall ochr yn ochr â mi Livvy Hagget a Heather Kerby. Ar ôl y digwyddiad, roedd modd i bobl cael sgwrs agored. Es i o gwmpas pawb yn unigol ar ddiwedd y digwyddiad i ddod i’w hadnabod nhwa’ustorinhwhefyd.
JW:Bethgafoddeigynnwysynydigwyddiad?
MD:Dechreuoddgydafideoamendometriosisyn esbonio beth yw hi, y symptomau. Aeth ymlaen wedyn i siarad am y ffaith ei fod yn sector sy’n cael ei danariannu a bod grwpiau gwirfoddol wedi ymgyrchu ymwybyddiaeth oherwydd hyn. Yna agorodd hyn y llawr i fyny ar gyfer sgwrs. Siaradais am gymhorthion cyflogaethydylideugwneudynymwybodolar gyfer pobl sydd ag endometriosis, gan ddefnyddio’r taflenni wnes i gorfodi bobl i cymryd i ffwrdd gyda nhw. Yna arweiniodd LivvyHaggetysgwrsargymhorthionprifysgol. Fe wnaeth Heather Kerby siarad am y cynhyrchion mislif rhad ac am ddim ym mhob toiledprifysgol,acamddefnyddioamgylchiadau esgusodol. Wedyn darllenais eich cyflwyniad papur newydd am eich profiadau eich hun yn delioagendometriosis.SiaradoddHeatherKerby am frwydr ei chwaer gydag endometriosis a’r consensws bod merched yn gorfod brwydro yn erbyn y system i gael diagnosis. Terfynais y digwyddiaddrwysônamfymrwydrpersonolfy hun,ganrannusutygwrthodaisadaelyrAdran Damweiniau ac Achosion Brys heb gael fy ngweld, erlid cyson meddygon teulu, i gyd i’w gymryd o ddifrif. Ar ddiwedd y digwyddiad, roedd pobl yn gallu gofyn cwestiynau a rhannu unrhywfeddyliauoeddganddynnhw.
JW: Wyt ti'n credu fod y digwyddiad yn lledaenu'rneges?
MD: Yn llwyr. Fe wnaeth o addysgu'r bobl a fynychodd y digwyddiad, a phwysleisiodd yr effaithymaeendometriosisyneichaelarfywyd bob dydd. Aeth pobl â'r taflenni gyda nhwgobeithioybyddantynannogsgwrsbarhaus.
MD:Aydyhiwediannogchiifeddwlamfwyo ffyrdd o siarad am endometriosis a’i wneud yn sgwrsbarhaus?
NEWYDDION
MD: Ydy. Mae mwy o ddigwyddiadau yn y gwaith!MaeunarddyddMercheryma,yr11eg oRagfyr,argyferMisHanesAnabledd.
JD: Pam oedd y digwyddiad yma'n bwysig i chi?
MD: Roedd ymchwilio i baratoi ar gyfer y digwyddiad hwn yn agoriad llygad ynghylch sut mae endometriosis a’r gweithle yn bodoli gyda’i gilydd. Roeddwn yn gallu edrych ar wahanol gynlluniau sydd ar gael i bobl sy’n dioddef o endo. Amlygodd y digwyddiad pa mor wydn ydyn ni fel menywod sy’n ceisio brwydro am atebion i gyflwr sy’n cael ei gamddeallcymaint.
Mi oedd siarad â Miya am hyn yn dangos pwysigrwydd meithrin cymuned gefnogol. Hyd ynoedo’mprofiadaufyhun,rwy’ngwybodâ’m llygaid fy hun pa mor wanychol yw ’ r cyflwr hwn, a ’ r effaith y gall rhwydwaith cymorth cadarnhaoleichael.Maedigwyddiadaufelhyn yn yr SU yn gam yn y gyfeiriad cywir ar gyfer amlyguachodiymwybyddiaethamgyflyrau,fel endometriosis, sy ' n aml yn cael eu camddeall. Mae'n bwerus gweld Miya yn cynnal digwyddiadfelhwn.Maerhoiendometriosisfel ganolbwynt trafodaeth yn arwyddocaol, ac yn ddechrau cryf ar gyfer cydnabod pa mor ddinistriolygallycyflwrhwnfod.
NEWYDDION ARDDANGOSFA GELF FLYNYDDOL
Y BANK VAULT (2024)
ADRODDIAD A FFOTOGRAFFAU GAN TATHAN
Cafoddmyfyrwyrycelfyddydaugweledolgyfle
i arddangos eu gwaith celf yn arddangosfa flynyddolBankVaultary26ainoDachwedd. Bu'nrhaididrefnwyrydigwyddiadsefydlu'r lleoliadydiwrnodcynt.Ynystodydydd,roedd llawer o mynd nôl ac ymlaen ynghylch lle i arddangosygwahanolgyflwyniadauhardd.Yn ydiwedd,arôlllaweroystyriaeth,daethanto hydi'rlleoliadcywirargyferpobarlunydd.
WILLIAMS
Ar ddiwrnod y digwyddiad roedd angen i'r artistiaid gyrraedd awr ymlaen llaw. Daeth llawermorsobragymaemyfyriwrprifysgolyn gallu fod ac roedd ganddynt egni nerfus ond cyffroes.Roeddyrarddangosfawedisyfrdanuy cyhoeddwrthiddyntgweldyrhollarddulliaua darnau gwahanol. Cafwyd llawer o longyfarchiadau a sgyrsiau gyda phobl yn cael amserpleseruscyffredinol.
ARCHWILIO TIRWEDDAU HUD GWLAD
YR IÂ
MYTHAU, CHWEDLAU, A RHYFEDDODAU NATURIOL
YSGRIFENNWYD GAN ELLIE KEVERN
Mae mythau a chwedlau wedi'u gwreiddio'n gynhenidynhanesGwladyrIâ.O'rHuldufólk (gweringudd)igewri,maeynagredsefydledig ynyrhynnaellireiweld.Panddawtwristiaid i'rbydarallhwn,ycwestiwnyw:faintallddod ynhysbysi'rtuallan?Odanwynebdiwylliant GwladyrIâ,maelleiarchwilionatur,llên
gwerin, a sut maent yn gynhenid gysylltiedig. Mae'r ddau yn dylanwadu ar y dirwedd, gan siapio'r ffordd y mae pobl yn byw a sut mae cymunedau'n esblygu. Efallai y bydd ymwelwyr sy'n cadw'r safbwynt hwn mewn cof wrth deithiotrwyWladyrIâyncanfodbodprofiadau hudolusynamlytuôlibobllwybrarhaeadr.
O'rrhaeadraumwyadnabyddusfelSkógafossa Seljalandsfoss,i'rrhaeadraullaiadnabyddusfel Helgufoss,nidyw'nanodddodohydichwedl gyfatebol. Mae Helgufoss, sy'n swatio yn Nyffryn golygfaol Mosfellsdalur, yn berl cudd sy'n debygol o swyno ymwelwyr â'i harddwch tawel a thawel. Mae'r rhaeadr hardd hon, wedi'i hamgylchynu gan wyrddni toreithiog a thir garw, yn rhaeadru dros gyfres o risiau creigiog,ganddisgyni'rpwlltawelislaw.Ceir cerrigpaentiedigarochryrhaeadr,yndarlunio
cawsllyffantaffigurauamrywiol.
Dywedir bod creigiau amlwg fel y rhain yn darlunio’ranheddaullemae’rHuldufólkynbyw neu’n dynodi offrymau a roddwyd iddynt gan bobl Gwlad yr Iâ, gan ddangos integreiddiad corachod o fewn cymdeithas Gwlad yr Iâ a phwysigrwydd y byd naturiol y maent yn byw ynddo.Ychydigymhellachiffwrddo'rrhaeadr, bydd ymwelwyr yn dod o hyd i blac bach am y chwedlsy'ngysylltiedigâ'rffurfiant.Mae’rplac yndarllen:“MaeHelguselathirnodaucyfagos
eraill wedi’u henwi ar ôl ysbryd dirgel merch hanner cawr!” Mae’r defnydd o’r placiau hyn mewn ardaloedd mor arwyddocaol, o werth chwedlonol yn dangos pa mor bwysig yw mythau a chwedlau o fewn y traddodiadau diwylliannol, yn ogystal â’r dylanwadau ar dirweddGwladyrIâ.
Wrth ymweld â Skógafoss - sydd bellach yn derbyn cydnabyddiaeth ryngwladol oherwydd einodweddyn‘GameofThrones’-maechwedl arbennig o ddiddorol yn cael ei datgelu i ymwelwyr. Wedi'i esbonio hefyd gyda phlac, dywedir bod Skógafoss yn gartref i gist aur syddwedi'ichuddioytuôli'rrhaeadrau.Yny gorffennol, ceisiodd tri dyn beiddgar adfer y frest ond methu yn y pen draw. Mae eu methiantyngolygubodyfrestyndalynoi'w darganfod…
Mae’r stori hon yn ychwanegu haen arall o ddirgelwch at atyniad Skógafoss, nid yn unig yneiwneudynrhyfeddodnaturiol,ondhefyd yn fan lle mae adleisiau sagas a llên gwerin Gwlad yr Iâ yn atseinio drwy’r oesoedd. Mae dechraubwlchFimmvoduhals-llwybrcerdded poblogaidd-ynnodirhaeadrSkógafossac,
felly, gall y chwedl sy'n gysylltiedig â'r rhaeadr honychwanegusbarcychwanegolatlwybrsydd eisoesynbrydferth.
Mewnoesdechnolegolgynyddol,maecysylltiad dyn â natur i’w weld yn pylu. Ac eto, yn niwylliantGwladyrIâ,gellirdadlaubodmythau a chwedlau yn cysylltu’r dirwedd â’i phobl, gan helpu i ddathlu ac annog archwilio ei thirwedd unigryw.
Mae llawer y gall ymwelwyr ei ddysgu am y parchsyddganWladyrIâatydirweddymaent yn byw ynddi. Mae chwedlau fel Y Bachgen a Lefoedd Blaidd ac Y Crwban a’r Ysgyfarnog wedi dysgu moesau ers miloedd o flynyddoedd. Gellir cyflawni'r un peth wrth drosglwyddo mythau a chwedlau Gwlad yr Iâ drwy'r cenedlaethau. Yr hyn sy'n gwahaniaethu llên gwerin Gwlad yr Iâ o ddarnau prif ffrwd yw ' r lefelychwanegolobarchatnaturymaentfelpe bai'neihysbrydoli.Erenghraifft,mae'rPwyllgor Coblynnod, sydd bellach wedi'i leoli yn Reykjavik, yn asesu effeithiau posibl prosiectau adeiladuarardaloeddycredirbodcoblynnodyn byw ynddynt. Gall y broses hon gynnwys dargyfeirio ffyrdd, symud clogfeini, neu newid cynlluniauadeiladuiosgoitarfuaryboblgudd hyn. Mae'r gred a ' r arfer o gynllunio gweithgareddau dynol o amgylch bywydau'r coblynnod yn hybu ac yn sefydlu mwy o ofal a pharchtuagatydirweddhynafol.
Dywedodd y BBC fod gwaith ar brosiect priffyrdd ar benrhyn Alftanes wedi’i atal gan Oruchaf Lys Gwlad yr Iâ yn 2013 ar ôl i ymgyrchwyr ddweud y byddai’n tarfu ar ardal warchodedigolafahebeigyffwrdda“chynefin elfhun”sy’nddiwylliannolbwysig.Egluroddun lleol sut y bu trychineb ar safle adeiladu ar ôl methu â gofyn i'r Pwyllgor Coblynnod am ganiatâdiadeiladu,ergwaethafywybodaetham dŷ coblyn cyfagos coblynnod yw Brúarfoss, rhaeadr yn ne-orllewin Gwlad yr Iâ. Yn enwog ameiddŵrglasllacharynrhaeadrudrosgyfreso risiaubach,dywedirbodbodaucyfriniolynbyw ynBrúarfoss.Maecanllawdefnyddiolgan‘Your Friends’ yng Ngwlad yr Iâ yn esbonio y credir bod lliw glas trawiadol dyfroedd y rhaeadr yn dodofodaugoruwchnaturiolsy'nymdrochiyny pwll,ganroieulliwhudolusarydyfroedd.Dylai ymwelwyr yma geisio gwerthfawrogi harddwch achyfareddnodweddionnaturiolGwladyrIâ,
TEITHIO
gan ddeall y traddodiad cyfoethog o adrodd straeonsy’ntrwytho’rdirweddagarwyddocâd hudolusachwedlonol.
Gellir cael gwell dealltwriaeth o gredoau Gwlad yr Iâ trwy, wrth gwrs, siarad â phobl Gwlad yr Iâ! Mae Tryggvi, Tywysydd y Parc Cenedlaethol,ynesboniobodpoblGwladyrIâ, trwy gydol gwersi addysg gynradd, yn defnyddio mythau a chwedlau i archwilio adrodd straeon, hanes, a hyd yn oed daeareg. Mae un enghraifft yn deillio o ' r llên gwerin o amgylchtrolls.Dywedir,panfyddtrollswedi'u rhewi yng ngolau'r haul, maen nhw'n creu gwahanol ffurfiannau creigiau. Mae’r straeon hynynamlynfforddglyfaradeniadolihelpu plantiddysguameuhamgylchedd.Ymhellach, mae Tryggvi'n dweud nad yw rhai clogfeini sy'n sefyll ar eu pen eu hunain yn ganlyniad i weithgarwch folcanig, ond yn fwy tebygol o fodynanheddauigorbenni.Anogirymwelwyr iroicynnigarsylwiarygwahaniaethaurhwng cynefinoedd coblynnod a chreigiau folcanig wrth gerdded ar hyd llwybrau Gwlad yr Iâ. Mae'renghreifftiauhynynamlygusutmaellên gwerinyncefnogigwerthfawrogiadofydnatur
mewnfforddaddysgiadoladifyr.
Mae ymchwil yn awgrymu bod gwladfawyr LlychlynnaiddyngweldGwladyrIâfelcartrefy Duwiau Llychlynnaidd ac, wrth wneud hynny, wedi gwreiddio traddodiadau o ' r fath yn hanes GwladyrIâ.Roeddtirweddgarw'rynys,gyda'i llosgfynyddoedd,eirhewlifoedd,a'iffynhonnau poeth, yn atseinio'n ddwfn i'r mythau Llychlynnaidd. Daeth y Llychlynwyr, a gyrhaeddodd Wlad yr Iâ tua diwedd y 9fed Ganrif, o hyd i wlad a oedd yn ymddangos yn hudolus - a oedd yn gweddu'n berffaith i chwedlau duwiau a bodau mytholegol a oedd eisoes yn rhan arwyddocaol o ' u diwylliant a ' u crefydd. Wrth yrru trwy Wlad yr Iâ, mae un wedi'i amgylchynu gan gaeau lafa a chraterau folcanig, rhewlifoedd ac ucheldiroedd. Yn ddealladwy, mae'n lle sy'n teimlo bod y Duwiau'ncyffwrddagef.
Cymerwch Geysir fel enghraifft. Yn ôl y chwedl, Geysir yw preswylfa Duw tân a ffrwythlondeb. Roedd y ffynnon geothermol bwerushon,sy'nsaethudŵrberwedighydat70 metri'rawyr,yncaeleigweldganygwladfawyr cynnarfelamlygiadobŵerdwyfol.Daw'renwei
TEITHIO
hun o ' r ferf Gwlad yr Iâ geysa, sy'n golygu gush.Roeddyffenomenhonmordrawiadolfel y mabwysiadwyd y term ledled y byd i ddisgrifio ffynhonnau poeth tebyg. Mae dylanwadchwedloniaethNorsaiddynymestyn ymhell y tu hwnt i'r Geysir, serch hynny. YstyriwchBarcCenedlaetholÞingvellir,safleo arwyddocâd hanesyddol, diwylliannol a daearegol aruthrol. Yma y sefydlwyd yr Alþingi, Senedd Genedlaethol Gwlad yr Iâ, yn 930 OC, gan ei gwneud yn un o ' r seneddau hynafynybyd.Niddewiswydylleoliadarhap, oherwydd credwyd bod Þingvellir yn safle cysegredig lle'r oedd y Daearol a ' r Dwyfol yn croestorri.Ynôlymyth,roeddyduwThoryn disgyni'rgwastadeddhwnynachlysurol,ganei wneud yn fan lle cafodd deddfau a phenderfyniadaugymeradwyaethyduwiau.
WrtharchwiliotirweddauhudolusGwladyr Iâ, bydd ymwelwyr yn gweld bod y harddwch naturiol wedi’i gydblethu’n ddwfn â thapestri cyfoethogofythauachwedlau.Offrwydradau Geysir i raeadrau Skógafoss, mae pob cornel o WladyrIâynadroddstorisy'nasio'rcyfriniol â'rdiriaethol.MaeparchyrHuldufólkabodau
chwedlonol eraill nid yn unig yn cyfoethogi treftadaethddiwylliannolyrynys,ondhefydyn meithrinparchdwysatyramgylcheddnaturiol. Mae'r berthynas symbiotig hon rhwng llên gwerin a natur yn amlwg yn y ffordd y mae GwladyrIâynrhyngweithioâ'uhamgylchoedd. Y mae chwedlau a drosglwyddir trwy genedlaethau yn gwneud mwy na diddanu: maent yn rhoi ymdeimlad o warchodaeth ar y wlad. Mae cadwraeth safleoedd coblynnod, yn ogystalagymgorfforichwedlauynaddysgolyny ddealltwriaeth o ddaeareg, yn enghraifft o sut maemytharealitiyncyfunomewnbywydbob dydd.
I ymwelwyr, mae'r straeon hyn yn cynnig persbectif unigryw, gan drawsnewid pob heic a rhaeadryndaithtrwy'roesoedd.MaeGwladyr Iâ yn dod nid yn unig yn gyrchfan, ond yn naratifbywllemae'rgorffennola'rpresennolyn ymdoddi'n ddi-dor. Wrth i rywun groesi’r dirwedd hon, byddant yn darganfod bod pob craig,afonadyffrynyndalchwedl.Gwahoddir ymwelwyr i weld y byd trwy lygaid y rhai sydd wedi byw mewn cytgord â'r mythau hyn ers canrifoedd.
DYFYNIADAU
Dhwty.“Huldufolk:SupernaturalCreaturesHidinginIceland.”AncientOriginsReconstructing the Story of Humanity’s Past, Ancient Origins, 11 May 2016, www.ancient-origins.net/mythslegends/huldufolk-supernatural-creatures-hiding-iceland-005870#google vignette
Katrín Sif Einarsdottir. “The Ultimate Guide to Vikings and Norse Gods in Iceland.” Guide to Iceland,24Jan.2013,guidetoiceland.is/history-culture/vikings-and-norse-gods-in-iceland.
BBCNews(2015).Iceland’s‘elfchurch’rockmovedtoendroadrow.BBCNews.[online]20Mar. Availableat:https://www.bbc.co.uk/news/blogs-news-from-elsewhere-31987941.
Your Friends in Iceland. (n.d.). Brúarfoss. [online] Available at: https://www.your-friends-iniceland.com/activities/bruarfoss
CREDITS AND ACKNOWLEDGEMENTS
CONTRIBUTORS EDITORS
Ellie Kevern
Iestyn Tudor
Jess Wade
Tathan Williams
Demi-Leigh Cooney
Ellie Kevern
Fresno Rhys Thomas
Iestyn Tudor
Melaina Pellin
TRANSLATORS
Dylan Davies
Iwan Thomas
Olwen
Stamper
We host weekly journalistic workshops on Thursdays, as well as sober socials and night out socials.
Email us with any submissions / questions, or DM us on Instagram!
Email:
sumailbox32@aber.ac.uk
Our editors accept many forms of work, including:
Local / national / international news stories
Personal accounts
Sports reports
Society features
Reviews
Creative prose (short stories, novel excerpts etc.)
Essays
Poetry
Recipes
Illustrations / cartoons / paintings ...and so much more!
