Legenda o piekarskim drukarzu

Legenda o piekarskim drukarzu

Legenda o piekarskim drukarzu

Piekary ĹšlÄ…skie 2017

Redakcja i przygotowanie tekstów do publikacji: Justyna Kańtoch Projekt okładki: Sylwia Walczyk Skład i opracowanie graficzne: Łukasz Żywulski Publikacja przygotowana krojem pisma Heneczek, wzorowanym na czcionce używanej w XIX wieku w Piekarach Śląskich (wówczas Niemieckich Piekarach) przez Teodora Heneczka.

Teksty opublikowane zostały na licencji Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci z podaniem autora.

Dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm Jutra”

W 2017 roku przypada 200-tna rocznica urodzin Teodora Heneczka i 170-ta rocznica otwarcia przez niego pierwszej polskiej drukarni w Niemieckich Piekarach (dzisiejszych Piekarach Śląskich), która była jednocześnie także jedną z pierwszych przeznaczonych dla polskojęzycznej ludności na całym Górnym Śląsku. Wydawnictwo Teodora Heneczka, którego do Piekar sprowadził ks. Jan Alojzy Ficek istniało w latach 1847-1872.

Zyskało ono rozgłos i uznanie nie tylko wśród górnośląskich czytelników, ale także odbiorców zza ówczesnej granicy pruskiej. Spod pras drukarskich Heneczka wyszło kilkadzisiąt tytułów książek religijnych, modlitewników, śpiewników, książek o charakterze ekonomicznym i gospodarczym, beletrystki, ale także czasopism: Dziennik Górnośląski, Tygodnik Katolicki, Zwiastun Górnośląski. Publikacje ukazywały się w wielotysięcznych nakładach i wiele z nich zachowało się do naszych czasów w bibliotekach i muzeach.

W związku z przypadającymi rocznicami Miejska Biblioteka Publiczna im. Teodora Heneczka w Piekarach Śląskich przystąpiła do konkursu dotacyjnego Muzeum Historii Polski pt. „Patriotyzm jutra”. Projekt „Po czcionce do książki. Śladami Piekarskiego drukarza Teodora Heneczka” został wysoko oceniony przez jury konkursu, a Biblioteka otrzymała dotację w wysokości 9 tysięcy złotych na realizację tego edukacyjno-historycznego projektu. W jego ramach przeprowadzone zostały warsztaty papiernicze i drukarskie dla dzieci i młodzieży, warsztaty druku 3D, powstała także wystawa historyczna oraz krój pisma Heneczek wzorowany na XIX-wiecznej czcionce stosowanej do drukowania książek przez Teodora Heneczka.

W dniach 25.08-7.10.2017 Biblioteka ogłosiła konkurs historyczno-literacki pt. „Legenda o piekarskim drukarzu”, skierowany do dzieci i młodzieży z Piekar Śląskich. Zadaniem konkursowym było napisanie tekstu legendy nawiązującej do życia i działalności piekarskiego drukarza i wydawcy Teodora Heneczka. Treść legendy mogła zawierać zarówno fakty z życia, jak i elementy będące fikcją literacką.

Na konkurs wpłynęło 21 prac (17 w kategorii szkół podstawowych i 4 w kategorii gimnazjów). Komisja konkursowa złożona z pracowników biblioteki, w składzie: Łukasz Żywulski, Justyna Kańtoch, Monika Bachowska, po zapoznaniu się z nadesłanymi tekstami, postanowiła przyznać następujące nagrody.

W kategorii szkół podstawowych (kl. 5-7) nagrodę główną otrzymała Oliwia Maroń z Miejskiej Szkoły nr 5 im. Wawrzyńca Hajdy w Piekarach Śląskich. Komisja zdecydowała również o przyznaiu wyróżnień dla Magdaleny Świder z Miejskiej Szkoły Podstawowej nr 9 z Oddziałami Integracyjnymi w Piekarach Śląskich oraz Mai Widery z Miejskiej Szkoły Podstawowej nr 5 im. Wawrzyńca Hajdy w Piekarach Śl.

W kategorii gimnazjów (kl. 2-3) nagrodę główną otrzymała Weronika Bochenek z Miejskiej Szkoły Podstawowej nr 13 z włączonymi oddziałami Miejskiego Gimnazjum nr 4 w Piekarach Śląskich. Wyróżnienie otrzymał Daniel Libera z Miejskiego Gimnazjum nr 2 w Piekarach Śląskich.

Wręczenie nagród miało miejsce 19.10.2017 podczas uroczystości nadania imienia Teodora Heneczka Miejskiej Bibliotece Publicznej w Piekarach Śląskich oraz wernisażu wystawy poświęconej najbardziej znanemu piekarskiemu drukarzowi. Nagrody i dyplomy wręczyła Prezydent Miasta Piekary Śląskie Sława Umińska-Duraj oraz Dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Teodora Heneczka w Piekarach Śląskich Joanna Naczyńska.

Wszystkim zwycięzcom gratulujemy, a pozostałym uczestnikom dziękujemy serdecznie za aktywny udział w podtrzymywaniu tradycji i pamięci o ważnej postaci z przeszłości Piekar Śląskich. W niniejszej publikacji znalazły sie wszystkie prace zgłoszone na konkurs, z tym że teksty nagrodzone i wyróżnione zamieszczono na początku.

Wszystkie teskty zawierają znaczny pierwiastek fikcji literackiej i informacji w nich zamieszczonych nie należy traktować jako źródła wiedzy o Teodorze Heneczku.

Oliwia Maroń „Legenda o piekarskim drukarzu” Nagroda główna w kategorii szkół podstawowych

W dużym domu w Piekarach Śląskich w latach 1847-1872 mieściła się „Polska Drukarnia Teodora Heneczka”, która wydawała tysiące polskich druków. Jak doszło do tego, że w małym miasteczku działała drukarnia?

Było to tak..

Pewnego upalnego, sierpniowego dnia młody Teodor Heneczek wybrał się na pielgrzymkę z Częstochowy do Piekar Śląskich. Zmęczony pieszą wyprawą Teodor przysiadł pod wielkim dębem, by chwilę odpocząć. Wtedy zaczął marzyć o swojej przyszłości. Pragnął mieć piękną żonę, dwójkę dzieci oraz własną drukarnię. Nie wiedział, że jego marzenia się spełnią…

Rozmyślania przerwał zachrypły głos: - Heneczek… Heneczek… !

Teodor pomyślał, że to głos w jego głowie… Otworzył jednak oczy i zaczął się rozglądać. Upewniwszy się, że w pobliżu nikogo nie ma, zamknął oczy i ponownie rozmarzył się o swojej przyszłości. Lecz kiedy tylko zaczął zamykać oczy, znów rozlegało się ochrypłe wołanie: - Heneczek… Heneczek…

Kiedy obrócił się w lewo, ujrzał czarną sylwetkę o czerwonych ślepiach, która przypominała małego smoka.

- Heneeeeeczek… ychym…

Już miał dokończyć gdy nagle z jego pyszczka wypadła moneta dwuzłotowa.

Stwór odchrząknął, a z pyszczka wypadły kolejne monety.

- To pieniądze na twoje marzenia. A możesz mieć ich więcej… Heneczek…

Spełnię twoje… ychy, ychy… Marzenia… ychy!

- Skąd znasz moje marzenia? Czym jesteś? Skąd jesteś? Co ty tutaj robisz?

- Jestem Trach. Ychy… Szukam ludzi, których marzenia mógłbym spełnić…

- Na pewno będzie chciał coś w zamian… - pomyślał Teodor.

Po chwili namysłu młodzieniec zgodził się jednak zawrzeć układ. Spakował Tracha do torby i ruszył w miejsce, które wskaże. Po kilku minutach spaceru wzdłuż ulicy Bytomskiej, stanęli na progu opuszczonego domu z trzema oknami ułożonymi symetrycznie. We wnętrzu znajdowała się niewielka piwniczka. Trach sprawił, że pojawiła się tam ogromna sterta papieru oraz wielka i jak na owe czasy nowoczesna drukarka.

Już następnego dnia Teodor rozpoczął pracę drukarza. Pierwszą gazetą jaką wydrukował Heneczek był Dziennik Górnośląski. Czasopismo po bardzo krótkim czasie publikacji cieszyło się tak dużym powodzeniem,

że drukarz nie nadążał z drukowaniem. Musiał zatrudnić pomocników do przygotowywania potrzebnej ilości egzemplarzy. Z każdym dniem młody drukarz czuł się jednak coraz słabszy i jakby chory. Zaczynał też pochrząkiwać, a jego głos był coraz bardziej ochrypły.

Nakład gazety wzrastał. Od teraz drukarnia wydawała również modlitewniki i gazetki o życiu parafii. Samopoczucie Teodora było jednak złe. Za to Trach jakby kaszlał mniej, a jego głos stawał się coraz milszy dla ucha.

Pewnego ranka do drzwi drukarni zapukała piękna dziewczyna. Drukarz zakochał się od pierwszego wejrzenia w pięknej Paulinie Werner z Pyskowic, która przybyła zapytać Heneczka, czy można prenumerować ów znany dwutygodnik i to z dostawą do domu. Gdy tylko kończyli rozmowę, w progu domu pojawił się Trach.

- Złoooooto! Gdzie jest moje złoto? - zapytało stworzenie, które jakimś dziwnym trafem stawało się coraz mocniejsze i zdrowsze.

- Jeszcze trochę musisz poczekać! - odpowiedział Teodor.

- Daję ci jeden dzień – złowieszczo odparł Trach i odfrunął do piwnicy.

Teodor osobiście dostarczał co dwa tygodnie czasopismo do Pyskowic.

W niedługim czasie zakochani młodzi wzięli uroczysty ślub. Jednak w kilka dni po weselu także Paulina zaczęła czuć się źle i tracić głos.

Z dnia na dzień stworek był coraz bardziej natarczywy. Chciał więcej złota. A drukarz i żona czuli się coraz słabiej. W końcu Teodor przypomniał sobie feralne spotkanie z Trachem i umowę jaką z nim zawarł.

Postanowił więc pozbyć się podstępnego kontrahenta. Teraz dla Teodora ważna była tylko Paulina i ich zdrowie. Drukarz zaopatrzył się w kilka cegieł i zaprawę murarską. Następnego ranka poszedł nakarmić niechcianego lokatora miską owsianki z mlekiem kozim, ponieważ stworek miał uczulenie na krowie mleko. Przy wejściu do piwniczki, w której Trach miał swoje legowisko, położył kilka cegieł i worek zaprawy.

- Jedz! Jedz! Przyniosłem ci owsiankę. Ale wcinaj szybko, ponieważ śpieszę się do moich gazet i książeczek… - powiedział Heneczek.

- No nareszcie! - rzekł Trach i założył łapę na łapę.

Gdy Teodor położył miskę przy czarnej sylwetce ukrytej częściowo za małą stertą złotych monet, wycofał się powoli. Kiedy upewnił się, że zwierz spożywa w najlepsze, zaczął zamurowywać drzwi do piwniczki. Dla niepoznaki zakrył wejście małym, okrągłym dywanikiem w niebiesko-żółte

paseczki. Nigdy nie opowiedział nikomu tej historii.

Drukarnia i tego, i każdego kolejnego dnia jeszcze przez wiele lat wydawała swoje czasopisma i modlitewniki. Małżeństwo Heneczków żyło długo i w zdrowiu.

A kiedy przechodzi się obok domu przy ulicy Bytomskiej 176 i przystanie się na chwilę, wtedy przy odrobinie szczęścia daje się usłyszeć pochrząkiwanie Tracha.

Ja znam tę historię, ponieważ moja prababcia pokazała mi książeczkę ze wspomnianej drukarni. Nigdy nie przeczytała jej do końca, ponieważ 2 ostatnie strony był mocno ze sobą sklejone. Moja dziecięca ciekawości nie pozwoliła mi jednak ich tak zostawić...

Weronika Bochenek „Dlaczego Teodor Heneczek zamieszkał w Piekarach Śląskich?”

Nagroda główna w kategorii gimnazjów

Teodor Heneczek już od dawna nosił się z zamiarem założenia własnej drukarni. Miał umiejętności, które zdobył jeszcze w młodości i pieniądze potrzebne na ten cel. Starał się na pozwolenie w Pyskowicach, gdzie poznał wdowę Paulinę Werner, którą pojął za żonę. Władze jednak nie wydały zezwolenia. Zafrasował się Teodor, ale cóż było robić? Zrezygnowany, smutny poszedł do kościoła i modlił się gorliwie o ratunek, aby utrzymać rodzinę. W pustej świątyni nagle zrobiło się jasno. Na środku przed ołtarzem w obłoku pojawiła się Madonna z Dzieciątkiem na ręku.

- Nie bój się Teodorze, prosisz o ratunek i ja ci go zsyłam. Udaj się na Śląsk. Lud tam dobry i pobożny, ale potrzebują umocnienia w wierze. Na chwałę Bożą będziesz pracował, a teraz powstań, idź do domu i bądź rad.

Tam, gdzie mnie znajdziesz, tam załóż drukarnię.

Mężczyzna podniósł się z ziemi i chciał podziękować za okazaną łaskę, wiedział, że musi to być Matka Boska. Nie była jednak podobna do Czarnej Madonny, którą znał jeszcze z klasztoru na Jasnej Górze. Serce podpowiadało mu tylko, że to nie było zwykłe przewidzenie. Do domu poszedł uspokojony.

Tej samej nocy ksiądz Ficek zastanawiał się, co zrobić, aby Ślązacy nie poddali się wpływom niemieckim, aby zachowali swoją wiarę, pobożność i mowę. Nagle wpadł na pomysł, by założyć drukarnię i rozprowadzać polską prasę, książki, modlitewniki. Ale jak tego wszystkiego dokonać? Trzeba kupić prasę drukarską, znać się na rzemiośle, mieć pozwolenie... Teraz ksiądz miał kolejne zmartwienie. Jak zawsze w takiej sytuacji poszedł pomodlić się do Piekarskiej Pani o pomoc. Długo mówił pacierze z całej gorliwości serca. Po pewnym czasie usłyszał tylko głos: - Ratunek przyjdzie, ale jeszcze poczekaj...

Ksiądz odwrócił się, ale w świątyni nikogo nie było. Uznał te słowa za znak i zachował w swoim sercu. *** Państwo Heneczkowie długo zastanawiali się, gdzie ma powstać drukarnia. Teodor cały czas myślał i wybrał Bytom, Paulina natomiast obstawała za Gliwicami. Rozmawiali i rozmawiali, ale wciąż nie mogli dojść do porozumienia. Pewnego razu wybrali się do Piekar. Teodor, gdy tylko zobaczył obraz Piekarskiej Madonny, przypomniał sobie swoje widzenie w kościele.

Razem z żoną spotkali się też z miejscowym proboszczem - księdzem Aloj-

zym Fickiem. We troje doszli do wniosku, że Piekary to dobre miejsce na drukarnię. Heneczkowie byli tutaj nowi, dlatego ich pracownię zapisano na nazwisko Józefa Heera, człowieka powiązanego z Donnersmarckami.

Prace ruszyły. Już wkrótce zaczęto dostarczać polskie słowo wszystkim mieszkańcom i pielgrzymom, a Matka Boska Piekarska błogosławiła temu dziełu, bo zanim pobożni mieszkańcy obdarzyli Ją zaszczytnymi tytułami, a na głowę nałożyli królewskie korony – Matka Boża z wysokości ołtarza uśmiechała się do ciągle nowych pomysłów księdza proboszcza Alojzego Ficka i drukarza, który postanowił dostarczać Ślązakom coraz więcej dzieł literatury polskiej jako odpowiedź na niemiecką politykę wynarodowienia Polaków.

Magdalena Świder „Jak Teodor Heneczek zaczął drukować w Piekarach”.

Wyróżnienie w kategorii szkół podstawowych

Działo się to w Częstochowie w roku 1817. W bardzo ubogiej rodzinie urodził się chłopiec, którego matka przy porodzie oddała ducha. Ojciec jego dowiedziawszy się, że jego ukochana żona odeszła, padł jak długo pośrodku izby, serce mu pękło z żalu.

Chłopiec był blady, wątłej budowy i nie dawano mu szans na przeżycie.

Jednak jakąś niespotykaną siłą woli, wbrew wszystkiemu żył. Nadal wyglądał marnie, ale żył. Ciotka jego nadała mu imię Teodor. Chłopiec rósł powoli, niepostrzeżenie. Rachowanie w szkole szło mu kiepsko, ale umiał opisywać rzeczywistość. Ciotka Janina oddała go na nauki do znajomego introligatora, byle tylko coś z niego było. Mężczyzna ten, sprawiał wrażenie wiecznie niezadowolonego, mruczał coś do siebie pod nosem. Jednak miał cierpliwość do młodego Teodora w tłumaczeniu zawiłości tego zawodu. Na naukach chłopak jakby odżył, nabrał pewności siebie i z zaciekawieniem i wielkim skupieniem słuchał rad swojego pryncypała.

Pewnego dnia gospodarz zawołał go do siebie i nie ukrywając wzruszenia rzekł: - Synu, bo jesteś dla mnie jak syn. Nic tu po tobie, com miał, tom cię nauczył. Jesteś gotowy iść w świat.

- Ja? Jak to? - zająkał się Teodor.

- Ano tak to. Masz tu parę groszy na początek, poradzisz sobie – powiedział starszy pan.

Chłopak przyjął pieniądze, podziękował za nauki i wyszedł z miejsca, w którym spędził ostatnie lata. Był roztrzęsiony, nie wiedział dokąd się udać. Ciotka już dawno o niego nie pytała… Wtem poczuł, że Pani Jasnogórska wzywa go przez swe oblicze. Ukląkł przed jej cudownym obrazem i zaczął się modlić. Nie wiadomo jak to się stało, ale po tej modlitwie czuł, że powinien udać się na Górny Śląsk i tak też uczynił. W drodze spotkał Nowackiego Tomasza, który był właścicielem drukarni w Mikołowie i u niego podjął pracę.

Teodorowi dni mijały na wytężonej pracy. Drukarz, widząc ile serca Teodor wkłada w pracę zaprosił go na wesele dalekiego kuzyna. Gościna miała miejsce w Kozłowej Górze. Na tymże weselu było wielu znakomitych gości, ponieważ pan młody był posiadaczem ziemskim. Swoją obecnością państwa młodych zaszczycił ks. Alojzy Fietzek, proboszcz piekarskiej Bazyliki. Teodor podszedł do księdza i opowiedział o Pani Jasnogórskiej

i o cichym marzeniu jakim jest własna drukarnia. Ksiądz Alojzy słuchał go z wielką uwagą, ale nic nie powiedział. W Kozłowej Górze miały miejsce rzeczy dziwne. Poznał tam zacnego księdza, który był żywo zainteresowany jego opowieścią, ale także przecudnej urody, dorodną pannę, Paulinę z Wernerów. Był nią tak zauroczony, że nie mógł skupić się na najprostszych pracach. A, że rodzice panny byli zamożni, odrzucili Teodora. W noc po tym, jak uraczyli go czarną polewką, ojcu panny wskoczyła na piersi zmora i dusiła tak mocno, że mało ducha nie wyzionął. Pan Werner tak się przeląkł, że kazał posłać po Teodora i oznajmił, że córkę swoją mu odda.

W roku 1847 Teodor Heneczek poślubił Paulinę Werner z Pyskowic, która w małżeństwo wniosła pokaźny posag. Młoda żona chciała otworzyć drukarnię w Gliwicach, Teodor w Bytomiu, a ksiądz Fietzek doradził im, żeby wybrali Piekary i tak właśnie się stało. Polska drukarnia nie mogłaby działać i tu z pomocą przyszedł ks. Alojzy. Za jego namową, Niemiec Joseph Heer, który był zarządcą w piekarskim dworze Henckel von Donnersmarck, użyczył swojego nazwiska do otwarcia drukarni. I tak, drukarnia Teodora Heneczka zaczęła drukować w Piekarach. Z początku tylko książki religijne, ale później też książki świeckie, czasopisma polskie. Pierwszym ważnym tytułem był „Dziennik Górnośląski”, potem najważniejszym czasopismem stał się „Zwiastun Górnośląski”. Swoje artykuły zamieszczał w nim sam Karol Miarka.

I tak upływało życie Teodorowi pracowicie, ale szczęśliwie. Z żoną swoją dochowali się ośmiu synów i czterech córek. Kto by pomyślał, że z tego lichego dziecka, wyrośnie jeden z pierwszych drukarzy i wydawców polskich książek i polskiej literatury, któremu pomoże ksiądz, Niemiec i ktoś jeszcze.

Maja Widera „Legenda o piekarskim drukarzu” Wyróżnienie w kategorii szkół podstawowych

Dwa wieki temu w Częstochowie żył i pracował pewien drukarz. Nazywał się Teodor Heneczek. Wiódł on spokojny żywor, chociaż nie przelewało mu się. Pewnej niedzieli, gdy jak co tydzień modlił się przed wizerunkiem Matki Boskiej, usłyszał głos: „Teodorze, w niedalekich Piekarach żyją bogobojni i pracowici ludzie, którzy czczą mnie w innym obrazie. Niestety mało kto potrafi czytać, gdyż brak im książek. Chcę, abyś udał się tam i otworzył w mieście drukarnię”.

Drukarz długo zastanawiał się nad nieoczekiwaną prośbą Maryi, ale w końcu postanowił przenieść się do Piekar. Zanim dotarł na miejsce, ponownie usłyszał znany już głos: „Zamieszkaj w domu otoczonym wysokim murem” Teodor zdziwił się słysząc te słowa, ale postanowił o nic nie pytać.

Znalazł opisany budynek, który okazał się być na sprzedaż. O dziwo, jego cena była bardzo niska, więc oszczędności drukarza wystarczyły mu na jego zakup. Wkrótce Heneczek rozpoczął działalność. Mimo iż pracował sam, każdego ranka zauważał, że liczba wydrukowanych przez niego poprzedniego dnia książek podwajała się. Postanowił dowiedzieć się, co się za tym kryje. Pewnego wieczoru jak zwykle położył się spać. Jednak nie zasnął, tylko nasłuchiwał. Około północy usłyszał wyraźne głosy i hałasy dobiegające z drukarni. Bezszelestnie zszedł na dół, a jego oczom ukazał się niecodzienny widok. Przy prasie drukarskiej uwijało się czterech mężczyzn odzianych w białe, lśniące szaty. Teodor domyślił się, że to aniołowie przysłani przez Maryję do pomocy. Wtedy też zrozumiał, dlaczego miał zamieszkać właśnie w tym domu. Chodziło o to, by nikt z zewnątrz nie dowiedział się, jakich pomocników ma drukarz.

Dzięki boskiej interwencji praca Heneczka w krótkim czasie przyniosła zamierzone efekty. Coraz więcej mieszkańców kupowało u niego książki i z nich uczyło się czytać. Także w kościele można było częściej usłyszeć radosne pieśni ku czci Maryi.

Sukces drukarza przysporzył mu niemałej sławy i pieniędzy. Ale tę tajemnicę Teodor Heneczek zabrał ze sobą do grobu.

Daniel Libera „Duch na Bytomskiej” Wyróżnienie w kategorii gimnazjów

Historia ta zaczyna się w Częstochowie – w 1817 roku. Wtedy to urodził się Teodor Heneczek. Gdy był małym chłopcem, chodził z kolegami na dwór i bawił się w chowanego. Miał dużo przyjaciół, którzy bardzo go lubili. Teodor pomagał kolegom w zadaniach i był bardzo sympatyczny.

Gdy Teodor skończył 15 lat, spodobała mu się pewna dziewczyna. Na imię miała Asia. Tak samo jak on była sympatyczna. Uczyła się nie najgorzej. Zawsze chodziła schludnie ubrana i miała śliczne, długie, sięgające ramion włosy. Za każdym razem jak Teodor ją widział, jego serce biło szybciej, a w brzuchu czuł jakieś dziwne łaskotanie. To dla niej starał się być wyjątkowo miłym chłopcem. Asia mieszkała dwie ulice dalej, dlatego Teodor postanowił, że będzie ją odprowadzać po szkole pod sam dom.

Wszystko szło tak, jak sobie zaplanował. Zyskiwał sympatię Asi i był bardzo szczęśliwy.

Teodor idąc pewnego razu po szkolnym korytarzu, usłyszał wołającego go kolegę Maćka, który podbiegł do niego i kazał iść z nim za szkołę. Przeważnie za szkołą były dzieci, które paliły papierosy i piły alkohol. Skryli się za rogiem i Maciek wskazał na pewną dziewczynę. Była to Asia... W ręku trzymała papierosa i śmiała się z młodszych koleżanek. To całe uczucie, które wspólnie budowali z dnia na dzień, nagle przepadło. W ciągu paru sekund to wszystko, co razem robili, dla Teodora poszło w zapomnienie.

Wiedział, że nie jest go warta. Nauczył się cennej lekcji, mianowicie tego, że miłość to nie jest łatwa sprawa.

Od tamtego przykrego zdarzenia minęły 4 lata. Teodor stał się mężczyzną i zaczął się zastanawiać co robić w życiu. W końcu nie będzie ciągle na utrzymaniu rodziców. Bardzo lubił czytać, postanowił więc, że założy drukarnię i będzie uszczęśliwiać tych ludzi, którzy tak jak on kochali książki.

Drukarnię założył przy współpracy z Tomaszem Nowackim w Piekarach Śląskich przy ulicy Bytomskiej 176. Postanowił, że będzie drukować książki do nabożeństwa, śpiewniki, literaturę staropolską, kalendarze, a nawet dzieła górnośląskich pisarzy. Wszystkie jego plany stały się rzeczywistością. Teodor miał własną drukarnię i robił to co kochał. Wszystko było dobrze... aż do czasu, kiedy coś dziwnego zaczęło się dziać na Bytomskiej 176. Codziennie przychodził do drukarni bardziej przerażony, niepewny...

Czuł, że nie jest sam. To jakiś obraz się przekrzywił albo książka spadła.

Ale tak jak każdy normalny człowiek Teodor myślał, że to jakaś mysz albo wiatr. Z biegiem czasu zaczęły się dziać coraz to bardziej dziwne rzeczy.

Pewnego dnia kiedy Heneczek otwierał kluczem drzwi od drukarni, nagle wszystkie ułożone na półkach książki spadły na ziemię. Przerażony zatrzasnął drzwi, ale już po chwili wszedł do środka. Powietrze było gęste i wilgotne. Posprzątał książki i zabrał się do pracy. Wszystko było w porządku do momentu, w którym Teodor usłyszał jakiś szept. Z początku myślał, że się przesłyszał, ale wówczas głos odezwał się drugi raz głośniej.

Wtedy drukarz zrozumiał, że to nie były żarty. Tajemniczy głos mówił, że został uwięziony w tym budynku i że tkwi tam długi czas.

Teodor z początku nie odpowiadał głosowi. Był tak przerażony, że nie mógł wydobyć z siebie chociażby najcichszej samogłoski. Duch powiedział mu, że można coś na to zaradzić. Teodor prosił, aby duch przestał go nawiedzać i że on zrobi wszystko, żeby tak się stało. Dusza pokutująca zaczęła mu opowiadać o swojej przeszłości, o tym, że nikt go nie lubił, że nie miał przyjaciół, że nikt go nie rozumiał. Opowiadał, że jego cała rodzina czeka na niego tam u góry, opodal wrót niebios. Żalił się, że nikt go nie pamięta i prosił Teodora, aby chodził regularnie na cmentarz i 10 minut modlił się za niego. Teodor Heneczek zrobił to, o co poprosił go nieznajomy duch. Codziennie w godzinach wieczornych chodził na cmentarz i zanosił modły do Boga o spokój duszy. Po upływie 3 miesięcy w drukarni zapanowała kompletna cisza... Powietrze było rzadkie i przewiewne, a książki leżały na swoich miejscach, na regałach. Teodor kontynuował więc swoją działalność.

Mijały lata... Drukarz z Piekar Śląskich doczekał się wnuków: Antka i Tosi. Lubili czytać tak jak dziadek. Teodor przepisał im drukarnię, ponieważ był już ciężko chory i czuł, że niedługo umrze. Tak też się stało. Zmarł w 1872 roku. Pozostawił po sobie wiele wydrukowanych dzieł literackich, drukarnię i miłość do książek.

Prace zgłoszone na konkurs w kategorii szkół podstawowych

Filip Gajowski Legenda o Teodorze Heneczku – pierwszym piekarskim drukarzu Dawno temu żyli sobie państwo Heneczek, którzy bardzo pragnęli zostać rodzicami. Kiedy ich nadzieja już zgasła, los podarował im długo wyczekiwanego syna. Nazwali swojego potomka Teodor. Chłopiec rósł zdrowo, był silny i ciekawy świata. Chętnie uczył się cyferek i literek. Interesowały go też podróże. Niestety rodzice chłopca szybko zmarli, a on sam nie miał nikogo, więc postanowił ruszyć w świat. Wędrował przez lasy, pola, wioski, aż dotarł do Piekar Śląskich.

Strudzony swą drogą postanowił odpocząć na Kalwaryjskim Wzgórzu, zjadł ostatnią kromkę chleba i zmorzył go sen. Spał, aż obudziło go wołanie: - Teodorze! Teodorze!

Głos dobiegający z głębi mroku postawił młodzieńca na nogi, wystraszony szepnął: - Słucham, kto mówi?

- Anioł Piekarskiego Wzgórza. Zostań tu, tu odnajdziesz swoją drogę, tu zamieszkaj z nami. Daruję Ci moje anielskie srebrne pióro, ono będzie Ci podporą.

Zapadła cisza, a młody człowiek zapadł w głęboki sen. Kiedy się przebudził myślał, że mu się wszystko przyśniło. Lecz nie, w dłoni ściskał pięknie srebrem połyskujące pióro. Głodny postanowił zapytać przechodnia, gdzie można się czymś posilić. Młody człowiek z uśmiechem zaprosił go do domu na rodzinny obiad.

- Jak się nazywasz?

- Nazywam się Heneczek Teodor - Ja, nazywam się Tomasz Nowacki - Co sprowadza Cię w piekarskie strony?

- Wędruję z Częstochowy, szukając przygód i miejsca, w którym mógłbym się osiedlić.

To spotkanie okazało się początkiem wielkiej przyjaźni. Teodor trudnił się różnymi zajęciami, to pracował w polu, to znów pomagał przy zwierzętach. Ciężka to była praca. Lata mijały szybko. Teodor choć ciężko pracował wciąż dużo czytał i skrycie pisał wiersze. Pewnego zimowego popołudnia

robiąc porządki w swojej izdebce, znalazł już dawno zapomniane anielskie pióro. I wtedy postanowił, że założy na Górnym Śląsku, właśnie tu w Piekarach Śląskich drukarnię. Podzielił się swym pomysłem z Tomaszem. Tak przyjaciele zostali wspólnikami. Była to długa droga do sukcesu.

Piekarska drukarnia Teodora Heneczka wydawała nie tylko książki do nabożeństw i śpiewniki, ale również czasopisma - „Dziennik Górnośląski” i „Tygodnik Katolicki”. Napływały zlecenia również spoza granic Górnego Śląska. A same Piekary Śląskie słynęły już nie tylko z kalwaryjskiego wzgórza. I tak pamięć w nas żyje po dzień dzisiejszy o drukarni i jej założycielu.

Magdalena Garus Teodor Heneczek Całkiem niedawno temu bo w 1817 roku urodził się pewien chłopiec.

Nazywał się Teodor Heneczek. Od dziecka interesował się książkami i bardzo lubił je czytać. Codziennie na dobranoc rodzice czytali mu wybraną przez niego bajkę, bo wiedzieli, że inaczej nie mógłby zasnąć. Gdy poszedł do szkoły język polski nie sprawiał mu problemu. Teodor był katolikiem i dlatego bardzo często chodził do kościoła po to, by się modlić.

Gdy miał 18 lat postanowił opuścić rodzinne miasto i wyruszyć w podróż do Piekar lecz po drodze przytrafiła mu się niesamowita historia.

Gdy tak maszerował postanowił odpocząć, dlatego usiadł pod drzewem, ponieważ znajdował się w niewielkim lasku. W pewnym momencie, niedaleko od niego coś się poruszyło. Postanowił podejść i okazało się, że były to leśne skrzaty. Okazało się, że skrzaty mają urządzenie do drukowania, wymyślały różne bajki, lecz nie potrafiły się nim obsłużyć, dlatego poprosiły Teodora aby im pomógł. W zamian za pomoc oddadzą mu jedno takie urządzenie. Heneczek zgodził się na ich propozycję. Po kilku tygodniach współpracy Teodor nauczył skrzaty obsługiwać maszynę i postanowił wyruszyć w dalszą podróż do Piekar.

Na następnym postoju, który odbył się w Mikołowie, postanowił podjąć pracę w drukarnii Tomasza Nowackiego, aby zdobyć większe doświadczenie. Po kilku latach wziął ślub z Pauliną Werner i osiedlił się w Piekarach, aby tam otworzyć własną drukarnię. Miał wielu przyjaciół m.in. księdza Alojzego Ficka, który pomógł mu w osiągnięciu celu. Bardzo się ucieszył, kiedy w drzwiach swojej drukarni zauważył małe skrzaty, które chciały go odwiedzić oraz pomóc w pracy.

Teodor Heneczek wydawał prawie wszystkie książki do nabożeństw.

Ich liczba była trudna do ustalenia, jednak sławę zdobył dzięki pierwszemu obszernemu śpiewnikowi, który później nazwano „Śpiewnikiem Piekarskim”. Drukował również inne polskie czasopisma. Ta pasja jednak nie trwała wiecznie, ponieważ jego konflikt z Karolem Miarką przyczynił się do tego, że wszyscy pracownicy, nawet małe skrzaty go opuściły.

Teodor Heneczek był zmuszony do zamknięcia drukarnii. W 1875 roku

kupił majątek Netrebce gdzie zamieszkał aż do swojej śmierci w 1888 roku. Został pochowany na cmentarzu przykościelnym w Nowosielcach Kozickich.

Julia Jedynak Legenda o piekarskim drukarzu Dawno, dawno temu na początku XIX wieku, urodził się pewien chłopiec, który bardzo chciał zostać drukarzen. Nazywał się Teodor Heneczek.

Aby zrealizować plany, od najmłodszych lat uczył się rzemiosła od swoich braci i wujów. Kiedy miał 30 lat, ożenił się z piękną wdową – Pauliną Werner.

Teodor miał marzenie, chciał założyć polską drukarnię na ziemi śląskiej. Mimo że parze małżonków niczego nie brakowało, mimo że para była młoda i zakochana, zaczęła się kłócić. Żona była przychylna realizacji marzenia męża, ale nie chciała się przeprowadzać do Bytomia, gdzie Teodor planował założyć drukarnię. Tak więc kłócili się o miejsce założenia drukarni. Teodor chciał ją mieć w Bytomiu, a Paulina pragnęła założyć drukarnię w Gliwicach.

- Pragnę mieć drukarnię w Bytomiu – powtarzał wieczorami mężczyzna.

- Nie zgadzam się, lepiej będzie w Gliwicach – odpowiadała uparcie żona.

- Myślę, że mój pomysł jest lepszy! - dodawał mężczyzna z uporem.

- W Gliwicach jest więcej ludzi! - przekonywała Paulina.

- Nie! Nie zgadzam się, tylko w Bytomiu odniesiemy sukces!

- Pamiętaj, że do realizacji twojego marzenia potrzebujesz moich pieniędzy! - zakończyła dyskusję kobieta i odeszła utulić dzieci do snu.

Teodor z miną złą i nadąsaną usiadł przy stole i żłożył głowę w dłoniach. Kochał żonę, ale nie wiedział, jak przekonać ją do swojego pomysłu.

Wtem usłyszał pukanie do drzwi.

- Szczęść Boże, ja tylko na chwilę! - w drzwiach stał proboszcz piekarskiej parafii – ksiądz Ficek.

Teodor nie potrafił ukryć zdziwienia. Znał księdza, wiedział, że tu, w Mikołowie, bywa u znajomych. Ale... czego szukał w jego domu? Tego nie potrafił odgadnąć. Ksiądz, widząc jego pytającą minę, zapytał: - Cóż to za kłótnie, że na całą okolicę słychać?

- Yyyyyy – na twarz Teodora wystąpił rumieniec zawstydzenia.

- Kłócimy się o to czy moja drukarnia ma być w Gliwicach czy w Bytomiu – odpowiedziała Paulina, wychodząc z pokoju – właśnie skończyła usypiać

dzieci.

- Skoro nie umiecie się zdecydować, dam wam dobrą radę – ksiądz uśmiechnął się dobrotliwie.

- Jak to, gdzie ma być? - zapytali razem małżonkowie.

- W Piekarach Śląskich! To jest miejsce, w którym polska drukarnia jest bardzo potrzebna. W pobliskim Świerklańcu mieszka pewien Niemiec, który pomoże wam doprowadzić sprawę do końca.

- Nie rozumiem o co chodzi, dlaczego akurat w Piekarach? - kobieta wciąż się dziwiła.

- Do mojej parafii przybywa sporo pielgrzymów. Zaczniecie drukować modlitewniki i śpiewniki. Potem przyjdzie czas na literaturę polską. Jesteście tam potrzebni! - przekonywał.

Teodor zaniemówił, ksiądz miał silne argumenty. Nie wypadało ich lekceważyć. Heneczkowie nie zlekceważyli więc propozycji księdza Ficka, przeprowadzili się do Piekar i w 1847 roku otworzyli polską drukarnię pod niemieckim zaborem.

Drukarnia nie działa już od lat, Heneczkowie po 25 latach życia w Piekarach wyprowadzili się w inny rejon, ale pamięć o polskim drukarzu jest na tej ziemi wciąż żywa.

Łukasz Jędrychowski Legenda o piekarskim drukarzu [tekst zawiera fikcję literacką] Dzisiaj mam zamiar opowiedzieć wam historię Teodora Heneczka – jednego z pierwszych polskich drukarzy. Żył on w latach 1817-1872. Był wybitnym Polakiem. A gdybym powiedział Wam, że znał istoty nadprzyrodzone? Jaka byłaby wasza reakcja? Zapewne zaczęlibyście się śmiać.

A jednak tak było. Opowiem wam tę historię: 16 kwietnia, rok 1817 Narodziny Teodora Heneczki. Lecz tylko nieliczni (a wśród nich ja) wiedzą, że rozpoczęło się wtedy pewne nieczęste zjawisko – huragan. Na szczęście było to daleko od wszelkich miast, więc obeszło się bez dużej ilości ofiar. Jedyną ofiarą był znany handlarz z Anglii – Jonathan Brown.

Rozpoczął podróż do Polski wecześniej, żeby być obecnym na chrzcie Teodora Heneczka, aby pomóc w przygotowaniach do chrztu. Chrzest mógł być doskonałą okazją do negocjacji z ojcem naszego bohatera, który również zajmował się handlem. Został przygnieciony przez drzewo. Wraz z uciekającym z jego ciała życiem, przeklinał Teodora Heneczkę. Tak bardzo go nienawidził... Gdyby nie on, nie przybyłby do Polski w tym terminie.

Jest rok 1847.

Teodor Heneczek ma 30 lat. Jest dorosłym mężczyzną. Przestał zastanawiać się, dlaczego na jego chrzcie zabrakło jednego z gości. Rodzice poinformowali go o braku jakiegoś człowieka... Jak on się nazywał? Na imię miał Jonathan. A jego nazwisko? Nie pamiętał. Nie robiło mu to większej różnicy. Jego ciała do dziś nie znaleziono. Niewątpliwie nie żył.

W tym czasie przez Śląsk przeszedł prawdziwy kataklizm. Trwał huragan.

Jedynym śladem było powalone drzewo na drodze. Na korze widoczna była zaschnięta krew, ale nigdzie w okolicy nie było ciała. Znaleziono też wieczne pióro. Leżało około 20 metrów na wschód od drzewa, a huragan wiał na zachód. Pióro z pewnością należało do Jonathana. Kilku jego znajomych potwierdziło, że to jego własność. To znaczyło, że przetrwał upadek drzewa i poszedł na wschód. W kierunku miejsca narodzin Teodora, a także miejsca, gdzie przebywał...

Pan Teodor jadł obiad w lokalnej restauracji „Pod Skrzydlatym Koniem”.

Był to dla niego pewien rytuał. Jadał tam codziennie. Ale dzisiaj wydarzyło się coś niespodziewanego. Do restauracji wszedł jakiś facet. Teodor nigdy go tam nie widział. W dodatku był uzbrojony. W jakiś dziwny miecz.

Ilekroć nasz bohater spoglądał w kierunku tajemniczego wojownika, czuł przeraźliwy chłód, miał wrażenie, że patrzy na jakąś gwiazdę świecącą jakieś 10 razy mocniej od słońca. Jego miecz był „biały jak śmierć”. Jego twarzy nie było widać. Zasłaniał ją wielki, biały kaptur. Przybysz podszedł do stolika i dosiadł się do Teodora. Teodor zdobył się na odwagę, by powiedzieć: - Nie zapraszałem pana do stolika. Jest jeszcze dużo wolnych stolików.

Przybysz go zignorował. Zawołał kelnera i zamówił dzban kawy i 2 filiżanki.

- Dwie?

Kelnerka wyglądała na zdumioną, ale nie wyglądem nowego gościa restauracji lecz jego zamówieniem.

- Dla mnie i mojego współbiesiadnika.

Wymówił „współbiesiadnika” jak gdyby mówił „ofiary”. Teodor był przerażony. Był uzbrojony tylko w sztylet. Dotknął znajomej w dotyku rękojeści, by dodać sobie odwagi, lecz to nie pomogło. Miał wrażenie, że serce zaraz „wyskoczy mu z piersi”. Kelnerka przyniosła kawę. Przybysz wziął filiżankę i nalał do niej kawy. Podał mu szklankę i zaczął wlewać kawę do swojej filiżanki. Teodor nie był w stanie domyślić się, jakie emocje odczuwa przybysz. Uznał, że tajemniczy gość nie wie jak zacząć rozmowę.

- Przybyłeś by mi coś oznajmić?

Przybysz był wyraźnie zaskoczony pytaniem. W końcu odpowiedział: - Tak. - Co? - Jeden z naszych wrogów chce Cię zabić. Nie wiemy dlaczego. Ale mam zamiar Cię chronić.

- „Naszych”? Kim jesteście?

- Grupą… osób, które chcą… zrobić coś dobrego dla ludzkości.

- A konkretniej?

Przybysz złapał go za kołnierz, przyciągnął do siebie i wyciągnął miecz z pochwy.

- Nigdy o to nie pytaj. To może źle się dla Ciebie skończyć.

Nagle od strony otwartego okna nadleciał bełt, wbił się w kark wysłańca tajemniczej organizacji. Kusznik był całkowicie niewidoczny. Teodor padł na ziemię i przewrócił stół, by zyskać ochronę. Dobył sztyletu i przeczołgał się do wyjścia. Następny bełt minął jego głowę o centymetry. Wstał i pobiegł ulicą w stronę swojego domu.

Łukasz Kiełbasa Legenda o piekarskim drukarzu Dawno, dawno temu w XIX wieku w środę 16 kwietnia 1817 roku o godzinie drugiej w nocy w domu nr 50 w Colonii Sancta Barbara obok Jasnej Góry, przyszedł na świat Teodor Wojciech – dwunaste i najmłodsze dziecko Franciszka i Marianny Heneczków. Chrzest odbył się 18 kwietnia w kościele parafialnym św. Zygmunta w Częstochowie. Dzieje rodziny Heneczków sięgają ostatnich lat XVIII wieku. Mieszkali oni wtedy w Pyskowicach, kraju pruskim, byli sukiennikami. Kiedy ruch migracyjny na pograniczu Śląska nasilił się w związku ze zmianami granic po kongresie wiedeńskim Heneczkowie przeprowadzili się do Częstochowy. Tutaj Teodor spędził wczesne dzieciństwo wraz z rodzeństwem, później przenieśli się do Cynkowa. Jako 12 latek pracował w warsztacie rodziców.

W wolnym czasie latem pasł krowy, kąpał się w Czarnej Przemszy, chodził do lasu na grzyby i jagody, a zimą ślizgał się na zamarzniętych stawach.

W wieku 14 lat zaczął uczyć się zawodu drukarskiego.

W 1844 roku Teodor został powołany do służby wojskowej, ale nie chciał być żołnierzem w armii carskiej. Przekroczył nielegalnie pruską granicę na Brynicy i zatrzymał sięu rodziny w Pyskowicach. W roku 1845 rozpoczął pracę w drukarni w Mikołowie na Górnym Śląsku. Teodor był wtedy pełnym energii, obrotnym człowiekiem. Poznał tam kobietę o podobnych zainteresowaniach co on. Miała na imię Paulina i pochodziła z bogatej rodziny Wernerów. Dobrze się rozumieli więc w 1847 roku postanowili się pobrać i założyć własną drukarnię, jednak nie wiedzieli, w którym mieście ją otworzyć Bytomiu czy Gliwicach.

Tymczasem na Śląsku w Piekarach działalnością wydawniczą zajmował się również ksiądz Alojzy Ficek – budowniczy i proboszcz kościoła Najświętszej Maryi Panny. Zależało mu na tym, aby pielgrzymi zabierali do domu coś więcej niż tylko pamiątki. Podjął on starania o otwarcie drukarni w Piekarach. Sposobność nadarzyła się wkrótce. Teodor Heneczek wraz z żoną pielgrzymując do Piekar miał okazję poznać proboszcza Ficka.

To dzięki jego propozycji i namowom Heneczkowie postanowili w 1847 zamieszkać w Piekarach. Tam w budynku nr 176 niedaleko kościoła przy

obecnej ulicy Bytomskiej otworzyli pierwszą na Gónym Śląsku drukarnię.

Teodor znał się na maszynach i urządzeniach drukarskich dlatego łatwo mu było wszystko zorganizować. Władze pruskie były przeciwne otwarciu polskiej drukarni dlatego dopuszczono się podstępu. Ksiądz Alojzy przekonał Josepha Heera – Niemca z Nadrenii, aby zakład zapisać na jego nazwisko. Plan księdza się powiódł i drukarnia rozpoczęła pracę. Na początku wydawano książki religijne, modlitewniki poprzez literaturę w języku polskim i śląskim. Heneczek drukował kalendarze, poradniki przydatne do pracy w domu i gospodarstwie. Od 1848 roku ukazywał się „Dziennik Górnośląski” była to pierwsza z polskich gazet narodowych na Śląsku.

Drukarnia stała się popularna dzięki pierwszemu śpiewnikowi, który później nazwano „Śpiewnikiem piekarskim”.

Po tym sukcesie zakład Heneczka został przeniesiony do budynku nr 145 naprzeciw głównej bramy wjazdowej Kalwarii. Z okien swojego mieszkania Heneczkowie obserwowali tłumy ludzi w dni wielkich odpustów, chętnie uczestniczyli w nabożeństwach na kalwaryjskim wzgórzu. Wtedy Teodorowi przyszedł do głowy świetny pomysł. Postanowił wydawać tzw. „kalwaryjki” czyli książeczki do nabożeństw odprawianych na Kalwarii.

Z czasem przychodziły pomysły na sztuki teatralne, które cieszyły się dużym zainteresowaniem. Heneczek stał się ważną osobą dla rozwoju Kalwarii, pomagał w organizacji wielu uroczystości. Za każdy sukces Teodor dziękował i modlił się przed cudownym obrazem Panny Maryi, był człowiekiem skromnym i pobożnym.

W latach powstania styczniowego i walki narodu polskiego o swoje wyzwolenie Heneczek uczestniczył w tajnych akcjach, redagował plakaty rewolucyjne i ulotki.

W 1868 roku zaczął wydawać „Zwiastuna Górnośląskiego”, tytuł wybrano na pamiątkę święta Zwiastowania. Jego redaktorem był Karol Miarka, który zamieszczał w nim swoje artykuły. Miarka ostro i zdecydowanie sprzeciwiał się germanizacji Śląska. Jego postawa była przyczyną konfliktu pomiędzy nim a Heneczkiem, którzy obawiał się konsekwencji władz pruskich za artykuły o treści narodowej. Miarka został zwolniony z drukarni, a za nim odeszli inni pracownicy. To doprowadziło w 1872 roku do zamknięcia drukarni.

Teodor Heneczek wraz z żoną zbiegł do Galicji. W 1876 roku kupił

majątek w Netrebce w pobliżu Ustrzyk Dolnych. Jego stan zdrowia był nie najlepszy. Jako drukarz pracował prawie 40 lat, chorował więc na ołowicę objawiającą się zmianami w układzie pokarmowym i nerwowym.

Teodor Heneczek zmarł 10 listopada 1888 roku w Netrebce w domu nr 5. Został pochowany na cmentarzu w Nowosielcach Kozickich. To tam 22 maja 1999 roku odsłonięto pamiątkową płytę nagrobną.

W 2017 roku obchodzimy 200-setną rocznicę urodzin i 170 rocznicę założenia przez Teodora Heneczka polskiej drukarni właśnie w naszym mieście. Do dzisiaj na budynku, w którym znajdowała się drukarnia znajduje się tablica pamiątkowa. W naszym mieście jest również ulica nosząca jego imię i nazwisko. W Miejskiej Bibliotece Publicznej zostanie otwarta w październiku wystawa poświęcona Teodorowi Heneczce.

Uważam, że Piekary dzięki takim postaciom jak Teodor Heneczek i ksiądz Ficek uczyły się patriotyzmu, dążenia do polskości. Piekary zwane Wielkimi lub Niemieckimi, a obecnie Piekary Śląskie odniosły dużą rolę w walce o polskość ziem śląskich.

Legenda o piekarskim drukarzu Teodorze Heneczce powinna umacniać wśród mieszkańców Piekar Śląskich poczucie związku z tradycją.

Zuzanna Korkus Od literki do książki. Legenda o polskim drukarzu Teodorze Heneczce Dawno, dawno temu w ubogiej rodzinie przyszedł na świat chłopiec, któremu rodzice nadali imię Teodor. Gdy chłopczyk poszedł do szkoły wszyscy dokuczali mu z powodu koloru jego włosów, ponieważ miałe one kolor rudy. Jednak Teodor był pilnym uczniem o jednym marzeniu, chciał zostać drukarzem.

Kiedy miał 15 lat wyprowadził się z rodzinnego miasta do małej wioski o nazwie Piekary Wielkie. Na początku był on zszokowany wielkością osady, ale po pewnym czasie się przyzwyczaił. Po upływie kilku lat ciężkiej nauki Teodor dostał się na studia introligatorskie. Nauka szła mu bardzo dobrze, wyróżniał się poziomem wiedzy wśród rówieśników. Kiedy był na trzecim roku studiów zaczął pracę w dużej posiadłości z gospodarstwem, aby wspomóc finansowo rodziców oraz by mieć pieniądze na drugi semestr nauki na najlepszym Uniwersytecie w Katowicach. Kiedy zaczynał robotę u państwa Kóźników od razu wpadła mu w oko jedna z córek zamożnego gospodarza. Niestety Heneczek pochodził z dość biednej rodziny a ojciec panny powtarzał mu wielokrotnie „Nie wydam córki za jakiegoś biedaka”. Teodor słuchał jego słów ze łzami w oczach, ponieważ bardzo kochał Kunegundę.

Po zakończeniu studiów Heneczek poznał Alojzego Ficka. Zostali przyjaciółmi i postanowili założyć firmę drukarką. Alojzy miał już doświadczenie, gdyż pracował w drukarni ojca. Gdy mieli otwierać biznes okazało się, że zabrakło mu funduszy i musieli odłożyć te plany w czasie.

Wtedy Teodor poznał swoją drugą miłość Jajagę. Ożenił się z nią po ponad miesiącu znajomości. Jego wybranka była bajecznie bogata, gdyż odziedziczyła majątek po zmarłym ojcu. Heneczek powiedział swojej żonie o planie założenia własnej, drukarskiej firmy. Jego wybranka postanowiła wspomóc męża finansowo, wyposażyła ich drukarnię w najlepszy sprzęt i wartościowy papier. Biznes Teodora i Alojzego rozwijał się z dnia na dzień. Drukarnia odniosła bardzo duży sukces na skalę krajową. Heneczek i jego wspólnik „zbili kokosy” na drukarni.

Niestety kiedy Alojzy miał 50 lat zaczął odczuwać przerzuty zwią-

zane z jego chorobą. Niestety jest to bardzo poważna choroba o nazwie monokofanilia (nieuleczalne zaburzenie pracy mózgu, serca i dróg oddechowych). Po ciężkich zmaganiach ze schorzeniem Alojzy zmarł w szpitalu im. Rozatków w Bytomiu. Dzień jego śmierci nie jest do końca znany, był to być może 27 lub 28 listopada 1852 roku. Po śmierci Alojzego, Teodor prowadził drukarnię ze swoją małżonką, lecz 14 grudnia Jajaga zaszła w pierwszą ciążę z Heneczkiem. Po upływie dziewięciu miesięcy na świat przyszła długo wyczekiwana córka. Matka dała jej na imię Roszpetka gdyż było to bardzo popularne imię w tych czasach. W roku 1872, dokładnie 16 sierpnia zmarł wskutek poważnego wypadku w pracy Teodor Heneczek.

Na pogrzebie była jego żona i córka. Po śmierci męża Jajaga zaczęła pić i miała depresję. Podcięła sobie żyły i zmarła dokładnie 16 października 1872. Ich córka pochowała ich razem w jednym grobie, sprzedała drukarnię i wyprowadziła się za granicę. Więcej jej nie widziano i nic o niej nie słyszano od momentu sprzedania drukarni. Legenda głosi, że po dziś dzień, po budynku drukarni chodzi duch Teodora i dba aby interes nowym właścicielom szedł bardzo dobrze.

Julia Kozub Magiczna drukarka Dawno, dawno temu za czasów mojego prapradziadka powstała jedna z pierwszych drukarni założona przez bardzo miłego pana – Teodora Heneczka w Piekarach Śląskich. Dziadek opowiadał mi, że pan Teodor był naprawdę dobrym człowiekiem. Zawsze potrafił pomóc i był uprzejmy.

Każdy w mieście tak uważał, lecz pewnego dnia, gdy przyszedł pewien klient i zażyczył sobie wydrukować kwiatka dla żony stało się coś magicznego. Zamiast kartki papieru drukarz otrzymał prawdziwego kwiatka. Nikt nie potrafił w to uwierzyć, więc każdego dnia stała długa kolejka do drukarza, żeby zobaczyć co się stanie, lecz za każdym razem drukarz otrzymywał kartkę papieru, na której był kwiat. Mój prapradziadek sam nie potrafił w to uwierzyć, ale bardzo lubił pana Heneczka, więc mu wierzył. Jego matka mówiła, że pan Teodor jest już stary i sam nie wie co mówi, lecz dalej mu wierzył.

W słoneczną sobotę mama wysłała dziadka do drukarni, by wydrukować przepis na szarlotkę. Chłopiec szybko poszedł po swój plecaczek i pobiegł do budynku, w którym znajdowała się drukarnia. Krzyknął „Dzień dobry”, ale nie otrzymał odzewu. Rozejrzał się dookoła i nie zobaczył nikogo, co go zdziwiło. Jeszcze raz krzyknął „Dzień dobry”, tym razem zobaczył stojącego we framudze drukarza, który miał głęboki smutek w oczach. Dziadek nie wiedział za bardzo jak ma się zachować, lecz postanowił się zapytać: - Co się stało panie Teodorze?

- Nikt mi nie wierzy. Nikt nie chce mnie już znać. - powiedział na skraju płaczu.

- Ja panu wierzę! - powiedział dziadek, starając się pocieszyć staruszka.

- Cieszę się bardzo! Lecz wszyscy uważają, że jestem starym dziadkiem, który wszystko zmyśla, a to naprawdę jest prawda! - powiedział próbując trochę udowodnić to mojemu dziadkowi.

- Naprawdę staram się panu wierzyć i na pewno nie uważam, że jest pan staruszkiem, który wszystko zmyśla, ponieważ wierzę, że cuda się zdarzają!

- Bardzo mi miło młody dżentelmenie. Co Cię w ogóle tu sprowadza? - zapytał omijając wcześniejszy temat.

- Mama prosiła wydrukować przepis na szarlotkę.

- Oczywiście, już się robi!

Drukarz przyszedł z kartką papieru w ręce, którą podał dziadkowi i uprzejmie go pożegnał oraz wyszedł. Gdy przyszedł do domu podał kartkę papieru swojej mamie i wyszedł. Zastanawiał się idąc wzdłuż parku jak może pomóc drukarzowi. Ostatecznie zdecydował, że wybierze się do niego i razem obmyślą plan. Gdy wszedł do pomieszczenia zaniemówił. Zobaczył leżącego, pobitego pana Heneczka. Postanowił szybko zawołać o pomoc i w tym momencie zobaczył lekarza, którego natychmiast zawołał. Lekarz podjął się reanimacji, lecz niestety nie udało się. Dziadek przez chwilę jeszcze patrzył na drukarza ze łzami w oczach, ale lekarz nakazał mu pójść do domu. Ciężko było mu dojść do siebie. Na pogrzebie spotkał sporą część jego rodziny i z przykrością złożył im kondolencje. Zauważył też lekarza, który ze smutkiem patrzył na grób z kwiatem w ręku.

- Okazało się, że to mu wtedy wydrukował ten kwiat, którego odłożył na grób – powiedział Marek, który lekko był smutny.

- Ale dlaczego on umarł? - zapytałem zainteresowany odpowiedzią.

- Najprawdopodobniej został okradziony i pobity przez bandytów.

- Przykro mi - powiedziała Amelia.

- Jestem ciekawy czy dalej istnieje drukarnia Heneczka – powiedziałem zastanawiając się, czy rzeczywiście istnieje.

- Nie jestem pewny, ale nic mi dziadek o tym nie mówił – powiedział.

- Muszę już iść do domu, do zobaczenia! - krzyknąłem i odszedłem.

Barłomiej Lew Legenda o śląskim drukarzu Teodorze Heneczek Dawno, dawno temu w krainie słynącej z czarnego złota na Górnym Śląsku żyła sobie rodzina, liczna rodzina. Była to rodzina Franciszka Heneczka. Franciszek poznał piękną dziewczynę, która miała na imię Marianna. Marianna Kraus pokochała Franka, a ten poprosił rodziców Marianny o rękę ich córki. Rodzice Marianny, Państwo Kraus wyrazili zgodę na ślub i tak w 1793 Franciszek i Marianna zawarli związek małżeński. Po roku od ślubu urodziła się im córka Weronika a potem syn Maciej-Józef.

Franciszek bardzo się starał aby zapewnić byt swojej rodzinie, dlatego chwytał się różnych zajęć.

Był sukiennikiem, garncarzem, ale to wszystko nie dawało tyle funduszy, aby móc spokojnie żyć. Interesy Franciszka nie szły najlepiej, a w drodze było już następne dziecko, jak się potem okazało była to córka Antonina. Franek był energicznym i bardzo upartym człowiekiem, dlatego często popadał w konflikty ze swoimi współpracownikami, a co najgorsze ze zwierzchnikami lub z władzami. Uwikłany w konflikt Franciszek musiał uciekać, wraz z żoną i dziećmi zmieniał miejsce zamieszkania kilkakrotnie, przenosił się z miejsca na miejsce, a na świat przychodziły następne dzieci i tak pojawił się syn Jan, Rudolf-Grzegorz, córki Marianna, Marianna-Katarzyna, Beata, synowie Karol-Franciszek, Konstanty i tak zrobiła się pokaźna gromadka, dziesięcioro.

Franciszek musiał dokształcić się, aby podjąć lepiej płatną pracę. Zdał wszystkie obowiązkowe egzaminy i podjął pracę wiejskiego nauczyciela, introligatora. Bardzo podobała mu się ta praca, robił to co lubił najbardziej, przekazywał dzieciom wiedzę, bardzo się starał aby dzieci mogły się kształcić, by żyło im się lepiej. Przekazywał dzieciom miłość do Ojczyzny, do ojczystego języka, miał wielki szacunek do książki.

Franciszek razem z żoną Marianną i całą gromadką dzieci przeprowadza się do Częstochowy, aby podjąć bardzo dobrze płatną pracę nauczyciela.

Pewnego pięknego, słonecznego, wiosennego dnia przyszedł na świat następny syn Franciszka i Marianny, a było to 16.04.1817 roku w Często-

chowie. Dwa dni po narodzinach syna 18.04.1817 roku Franciszek wziął dziecko i udał się do kościoła. W kościele parafialnym św. Zygmunta w Częstochowie odbył się chrzest i nadano dziecku imiona Teodor-Wojciech. Ojcem chrzestnym został Jędrzej Sznayder, który był zamożnym rzeźnikiem. Matką chrzestną została Anna Styrczewska żona sołtysa. Wydaje się, że Teodor urodził się pod szczęśliwą gwiazdą jako jedenaste dziecko w rodzinie. Mały Teodor otoczony licznym rodzeństwem rósł i rozwijał się wspaniale, jako, że syn nauczyciela uczył się bardzo dobrze, a ojciec był z niego bardzo dumny.

Ojciec przekazał synowi szacunek i miłość do książki, dlatego Teodor często był widziany z książką. Syn poszedł w ślady ojca, postanowił wykształcić się, aby kiedyś zająć się książkami tak na poważnie, podjął naukę u Tomasza Nowickiego. Marzeniem młodego Teodora było to, aby książki czytano w każdym polskim domu. Młody Teodor często podróżował po całym Śląsku, będąc w Pyskowicach poznał uroczą Paulinę. Wkrótce wzięli ślub - 27. 01. 1847 roku w parafii św. Mikołaja w Pyskowicach.

Z posagu, jaki otrzymał od rodziny Pauliny, Teodor kupił dom w Piekarach Śląskich. Postanowił, że w tym domu założy drukarnię, będzie drukował i oprawiał książki. Była to pierwsza drukarnia na Śląsku, a jedna z pierwszych w Polsce. Teodor z żoną Pauliną przeprowadzili się do Piekar Śląskich, pokochali to miasto i chcieli tutaj spędzić swoje życie. Charakter miał trudny, toteż często tak jak ojciec popadał w konflikty, szczególnie z władzami, które zabraniały posługować się językiem polskim.

W 1847 roku Teodor spotyka Ks. Alojzego Ficka – proboszcza piekarskiej parafi. Podejmują współpracę, ks. Ficek prosi Teodora o wydrukowanie książeczek do nabożeństwa, drukuje też inne książki o tematyce religijnej, śpiewniki, literaturę popularną w języku polskim i śląskim, a także poradniki przydatne przy pracy w gospodarstwie, łącznie około 40 tytułów. W drukarni Heneczka promowano dzieła piekarskich twórców jak choćby ks. Ficka „Miesiąc Maryi – książeczka jubileuszowa”, „Wiadomość krótka o kościele i obrazie cudownym NP. Maryi” w Niemieckich Piekarach w 1849 roku, Karola Piekoszowskiego „Dostateczny śpiewnik kościelny i domowy” w 1849 roku, Karola Antoniewicza „Jeden dzień w Piekarach”, „Ustęp z pielgrzymki życia mego”. W późniejszych latach rozpoczęto drukowanie polskich czasopism, takich jak:

- „Dziennik Górnośląski”, - „Tygodnik Katolicki”, - „Poradnik dla ludu górnośląskiego”.

W latach 1868–1872 wydawano „Zwiastun Górnośląski”.

Teodor Heneczek z wielką dbałością dobierał swoich współpracowników, w pierwszej kolejności zatrudniał mieszkańców Śląska. Do drukarni Heneczka zgłaszali się nie tylko wydawcy lokalni, ale również spoza granic Górnego Śląska, jak chociażby Lange z Warszawy.

Wraz z rozwojem ruchu pątniczego u Heneczka wydawano tzw „kalwaryjki” – podręczniki do nabożeństw odprawianych na Kalwarii. Z czasem zaczęto wydawać drukiem także amatorskie sztuki teatralne, przewodniki, opowieści o podróżach, mające na celu zaciekawić odbiorców i zachęcić ich do samokształcenia.

W 1872 roku Teodor popadł w konflikt ze swoim długoletnim współpracownikiem Karolem Miarką, dlatego musiał zlikwidować drukarnię i na zawsze opuścić Piekary. Przestraszony groźbą procesu o rzekomą obrazę króla pruskiego, zbiegł do Galicji. W 1876 roku kupił majątek w Netrebce.

Niestety nigdy już nie powrócił do swoich ukochanych Piekar ani na Śląsk.

Zmarł 10.11.1888 roku w nieistniejącej obecnie wsi Netrebka województwo podkarpackie, a pochowany na cmentarzu w Nowosielcach Kozickich.

Przy obecnej ulicy Bytomskiej 176 w Piekarach Śląskich znajduje się dom wolnostojący, w kształcie prostokąta i jak wynika z informacji na umieszczonej w prawym dolnym rogu elewacji frontowej tablicy, w latach 1847–1872 mieściła się w nim „Polska drukarnia Teodora Heneczka”. Budynek przypuszczalnie mógł powstać w 1847 roku, kiedy to Teodor Heneczek ożenił się i w ten sposób zdobył pieniądze na swoją drukarską działalność.

Drukarnia Teodora Heneczka odegrała bardzo znaczącą rolę w rozbudzaniu polskości na Śląsku. Wpisał się ZŁOTĄ CZCIONKĄ na kartach historii nie tylko Piekar ale całego Śląska, a nawet Polski.

Niech informacje o Teodorze Heneczku zapisane na kartach historii Piekar Śląskich przetrwają na wieki dla innych pokoleń Piekarzan, a także wszystkich Ślązaków.

Natalia Malarz Legenda o piekarskim drukarzu 200 lat temu w roku 1817 narodziło się dziecko. Było to właśnie jedno z tych dzieci, które rodzą się do wielkich czynów, takich jak odkrycia czy rewolucja. Dziecko mogące poprawić los innych ludzi. Ogólnie rzecz biorąc chłopiec ten imieniem Teodor od zawsze wykazywał nie tylko wielką ambicję, staranność oraz zadziwiającą pomysłowość, ale także był człowiekiem dobrodusznym, życzliwym i skorym do pomocy. Wychował się i wykształcił, jak również w następnych latach ożenił w rodzinnym mieście Częstochowie. Jednak jego niezwykła przygoda rozpoczęła się pewnej chłodnej nocy.

Zdarzyło się tak, iż przyśnił mu się sen, niczym proroctwo. W śnie tym bowiem stał wśród klęczącego, jak do modlitwy tłumu, patrzącego z zachwytem w oblicze jaśniejącej istoty. Postać ta wyglądała jakoby anioł najprawdziwszy z dużymi skrzydłami i odziana w biel. Jednak w miejscu tym było kompletnie cicho, gdyż wszyscy z niecierpliwością oczekiwali słów boskiego posłańca. Jednak anioł nie przemówił, lecz począł pisać światłością niczym atramentem w powietrzu. Niestety była to mowa polska, niezbyt zrozumiała i nieczęsto używana przez ten lud, tak więc zasmucili się bardzo. Wtem anioł spojrzał prosto w oczy Teodora, uchylił wargi, jakby chcąc mu coś przekazać, o coś poprosić, lecz nagle mężczyzna zbudził się wraz z trzaskiem niezamkniętego okna. Całą noc już nie umiał na powrót zasnąć, zastanawiając się nad miejscem ze snu i dopiero nazajutrz rankiem kiery to słońce jeszcze nie wzeszło dopadło go olśnienie. Miejscem tym była Bazylika, kościół piekarski, gdzie niegdyś modlił się wraz z żoną.

Właśnie wtedy postanowił wyprowadzić się z Częstochowy i zamieszkać w Piekarach, mając nadzieję spełnienia niesłownej prośby bożej.

Na wieczór, kładąc się spać spytał się małżonki o jej zamiary. Pierw wyznała mu swe wszystkie żale, jakie by z tym mieli i skąd wziąć pieniądze, jednak po chwili namysłu zgodziła się na szaleńczy plan męża- oczywiście pod warunkiem nie popadnięcia w biedę. Tydzień potem sprzedali swoje mieszkanie i przeprowadzili się do Piekar Śląskich przy ogromnej pomocy księdza Alojzego Ficka, będącego ich dobrym przyjacielem. Przez kilka dni Teodor namyślał się nad pracą w nowym mieście i wpadł na wybitny

pomysł, poprzez niewielki przypadek. Zdarzyło się to, gdy Heneczek odpoczywał po zjedzonym obiedzie. Siedział wtedy w swej sypialni przy niewielkim stole, gdzie postanowił spróbować bycia bajarzem. Gdy tak wymyślał różne farmazony i spisywał je na kartkach zmorzyło go pragnienie. Zrobił więc przerwę w pracy, dosłownie na pięć minut (góra dziesięć), ale gdy tylko wrócił w pokoju latał mały wróbelek, który najpewniej wleciał przez otwarte okno i teraz nie umiał wylecieć. Mężczyzna postanowił złapać go w poły swego płaszcza i pozwolić powrócić na wolność, jednak wykonanie tego wcale nie było takie proste. Kiedy machał płaszczem na prawo i lewo ptaszek w panice skakał z mebla na mebel, aż w końcu wyleciał. Teodor odetchnął z ulgą, choć na nieszczęście próba wyciągnięcia zwierzaka z opresji zakończyła się tym iż ptaszek zamoczył swe łapki w atramencie i uciekając przed swym „wybawcą” odbił je w wielu wzorach na kartkach Heneczka. On sam wpierw nie był tym ucieszony, wręcz tryskał goryczą, a mimo tego podsunęło mu to pomysł aby zostać drukarzem, bo w końcu może właśnie o to chodziło w jego śnie.

Z pomocą księdza Ficka założył drukarnię. Nie była to jednak taka zwykła drukarnia, gdyż pan Heneczek uwielbiał majstrować, tak więc wszystkie narzędzia zrobił własnoręcznie. Problem pojawił się gdy chciał wydawać książki. Chodziło o to, że pojawiły się pewne osoby domagające się niedopuszczenia do sprzedaży polskiej literatury. Dla Teodora była to katastrofa, ale nie poddał się i walczył o swą drukarnię do samego końca.

Stosował rozmaite manewry by produkować książki, a chociaż trudność ich wykonania wymagała niekiedy większych poświęceń, to jednak drukarnia cały czas działała.

Raz, gdy w odwiedziny do drukarni przyszedł przyjaciel Heneczka, czyli oczywiście ksiądz Alojzy, spytał się dlaczego tak bardzo się starał, aby te wszystkie księgi zostały wydrukowane. Teodor odpowiedział: „gdyż mój uśmiech nadchodzi, kiedy Polacy polskie księgi czytać mogą, polski rozumieją i cieszy ich ten fakt”.

Bartek Matejczyk Legenda o piekarskim drukarzu W każdej legendzie, przekazie, opowieści jest pewne ziarno prawdy.

Tak jest też w przypadku Teodora Heneczka. Jako młody chłopiec miał do czynienia z książkami, jego ojciec je drukował. Fascynowały go różne opowieści, które czytał w wolnym czasie. Jako młodzieniec pracował jako introligator oraz handlował książkami w czasie odpustu.

Pewnego dnia wracał do domu późnym wieczorem z odpustu, wtedy stało się coś dziwnego. Zobaczył w ciemności słabe światło pośród drzew.

Naczytał się o różnych cudach, więc ogarnął go strach. Coś pchało go jednak w tamtą stronę. Podszedł ostrożnie i zobaczył wielką księgę. Podniósł ją ostrożnie i zaczął przeglądać. Na jej stronach ciągle pojawiały się i znikały słowa, chciał je przeczytać, ale nigdy nie zdążył. Trwało to kilkanaście minut. Nie udało mu się przeczytać więcej niż jednego słowa. Nagle księga pociemniała, zrobiło się ciemno i cicho. Miał wrażenie, że czas się zatrzymał.

Nagle znalazł się z powrotem w ciemnym lesie, był sam, księga zniknęła. Zaczął myśleć co to wszystko znaczyło i czy to był sen. Coś mu podpowiadało, że musi zapisywać to co myśli. Potem postanowił, że będzie drukował książki, aby myśli i teksty przetrwały i były mniej ulotne. Został drukarzem, potem założył własną drukarnię w Piekarach Śląskich. Drukował literaturę, teksty publicystyczne, był mocno wierzący i to też można było zauważyć w jego drukarni (drukował śpiewniki, modlitewniki). Niejasne są jego powody ucieczki ze Śląska, ale tu w Piekarach gdzie prowadził pierwszą w naszym mieście drukarnię jest zapamiętany!

Marta Matuszczyk Legenda o piekarskim drukarzu Przed 200 laty w mieście Częstochowa na świat przyszło dwunaste dziecko Franciszka i Marianny. Nadano mu imię Teodor. Pewnej nocy sześcioletniemu chłopcu przyśnił się sen. Ukazała mu się Matka Boska, która powiedziała, że w przyszłości będzie znanym drukarzem. Od tego czasu mały Teodor wiedział już, czym będzie zajmował się w swoim życiu.

Pod czujnym okiem starszych braci uczył się zawodu introligatora.

Wkrótce podjął pracę. Zajmował się oprawą książek, ale i podpatrywał pracę w drukarni. W Mikołowie, gdzie się przeprowadził, poznał młodą bogatą wdowę, Teodor szczerze pokochał Paulinę i trójkę jej małych dzieci.

Wkrótce odbył się ich ślub.

Małżonkowie postanowili otworzyć własną drukarnię. Długo zastanawiali się nad tym, gdzie najlepiej ją założyć. Teodor, przyzwyczajony do licznych przeprowadzek w swoim młodym życiu, skłaniał się ku miastu Bytom, a żóna chciała zamieszkać w pobliskich Gliwicach i tam ulokować firmę. Doszło między nimi do niejednej ostrej wymiany zdań. Każda ze stron chciała postawić na swoim.

Pewnego dnia do ich domu zapukał piekarski proboszcz. Znali go wcześniej, ale wiadomość, jaką im przekazał, zaskoczył ich. Oznajmił, że w kościele w Piekarach pojawiła się Matka Boska, która wtraziła życzenie, aby w tym mieście niedaleko kościoła powstała drukarnia. Teodor powiązał fakty ze snem, który miał w dzieciństwie i podzielił się swoimi wspomnieniami z żoną Pauliną. Zgodnie uznali, że zawierzą Matce Piekarskiej i podążą tam, gdzie ich wzywa. Ci religijni ludzie, ufni w opiekę Piekarskiej Pani, podjęli starania o otwarcie polskiej drukarni na ziemi, która wtenczas była pod zaborem niemieckim. Pokonali wiele przeszkód i przeciwieństw.

Odnieśli zwycięstwo i w 1847 roku w bliskim sąsiedztwie kościoła piekarskiego, u wylotu ulicy Studziennej, w piętrowym budynku zwróconym szczytową ścianą do ulicy Bytomskiej, otworzyli własną drukarnię.

Przez 25 lat życia w Piekarach zaznali wiele szczęścia, ale i cierpienia.

Na świat przyszło ich siedmioro dzieci. Niestety, nie wszystkie doczekały wieku dorosłego.

Drukarnia zaś cieszyła się wielkim powodzeniem. Drukowano w języku polskim: śpiewniki, Dziennik Górnośląski, książki religijne, staropolską literaturę popularną, kalendarze oraz dzieła słynnych polskich pisarzy.

Teodor zmarł w wieku 71 lat z dala od Piekar Śląskich. Dotąd jednak jest wspominany jako piekarzanin o wielkich zasługach „krzewiciel polskości na Ziemi Śląskiej” – jak głosi tablica umieszczona na budynku, w którym kiedyś mieściła się jego drukarnia.

Podobno w piwnicach tegoż budynku do dnia dzisiejszego słychać stukot maszyn drukarskich. Słyszą go jednak tylko ci piekarzanie, którzy kochają i czytają książki.

Wiktoria Michalik Legenda o piekarskim drukarzu Opowiem wam dzisiaj legendę o Teodorze Heneczku, znanym piekarskim drukarzu. Zacznijmy od początku. Pewnego słonecznego, a może nie słonecznego dnia... W częstochowskim miasteczku, 16 kwietnia 1817 roku na świat przyszedł mały chłopczyk Teodor, syn Franciszka i Marianny z domu Krawców. Mały Teodor marzył o byciu drukarzem, rzemiosła wyuczył się w przyklasztornej drukarni w Częstochowie. Trudnił się też handlem książkami podczas odpustów.

Niestety Teodor był dość porywczego charakteru, do dziś nie wiadomo dlaczego, ale musiał uciekać z Częstochowy. Przybył na Śląsk, gdzie rozpoczął pracę, jako pomocnik introligatora w drukarni w Mysłowicach należącej do Tomasza Nowickiego. Mając 30 lat zakochał się i ożenił z Pauliną Werner i 27 stycznia 1847 roku w Pyskowicach wzięli ślub. Niestety Teodor Heneczek, pokłócił się z Tomaszem Nowickim i wtedy założył własną drukarnię w Piekarach Śląskich.

Przydały mu się w tym pieniądze, jakie otrzymał z wesela. Nie umiał się zgodzić z żoną, co do miejsca powstania swojej drukarni. Heneczek bardzo chciał, by powstała ona w Bytomiu, a jego żona w Gliwicach. Na szczęście z pomocą przyszedł ksiądz Alojzy Ficek, który pogodził małżonków i to dzięki niemu Heneczkowie osiedlili się w Piekarach Śląskich i tu powstała drukarnia i introligatornia, w budynku przy obecnej ulicy Bytomskiej 176.

Niestety z otwarciem tej drukarni nie było tak łatwo, nie zgadzały się na to władze pruskie. Ksiądz Alojzy Ficek musiał wykazać się dużym sprytem, by drukarnia została otwarta. Udało mu się nawet namówić znanego w Piekarach Śląskich Niemca – Josepha Heera, by zgodził się aby widniała pod jego nazwiskiem. To chyba nie przypadek, że los na swojej drodze poznał Teodora Heneczka z księdzem Alojzym Fickiem. Podobno początkowo drukowano w niej tylko książki religijne, jak np. „Cud spełniony w Piekarach” ks. Antoniego Stabika, „Książeczki jubileuszowe”, „Wiadomość krótka o kościele i obrazie cudownym NP Marii w Niemieckich Piekarach” Alojzego Ficka czy „Pieśni nabożne” Józefa Lompy. Jak powiadano, sławę drukarnia zyskała w roku 1849, po wydaniu „Śpiewnika piekarskiego”.

Zachęcony sukcesem T. Heneczek i jego współpracownicy rozpoczęli wydawanie opowieści o podróżach, poradniki o pracy w gospodarstwie, książeczki do nabożeństwa, śpiewniki oraz kalendarze. A, gdy drukarz zaobserwował liczne pielgrzymki na kalwarię Piekarską, postanowił publikować „kalwaryjki”, czyli podręczniki do nabożeństw. Ciekawy nowych wyzwań i głodny sławy, wykorzystał zainteresowanie mieszkańców śląskich wsi teatrem i podjął się druku religijnej sztuki teatralnej. Odwagą wykazał się w czasie powstania styczniowego, w latach 1863–1864 drukując powstańcze ulotki. Teodorowi Heneczkowi marzyło się redagowanie polskiej gazety, więc spełnił swoje skryte marzenie.

W latach 1868–1872 powstał „Zwiastun Górnośląski”. Ludzie współpracujący w drukarni z Teodorem Heneczkiem opowiadali, że zatrudniony w drukarni – Karol Miarka sprzeciwiał się ostro w swych publikacjach germanizacji Śląska. Heneczek, znany z wybuchowego charakteru pokłócił się z nim, o to, bo bał się zemsty ze strony władz pruskich. W marcu 1869 roku Heneczek usunął go z redakcji.

Niestety konflikt ten stał się początkiem końca tego czasopisma, jak również samej drukarni. Za Karolem Miarką z redakcji odeszli inni współpracownicy. Zainteresowanie gazetą spadło, a Teodor Heneczek został sam. W 1872 roku ukazał się ostatni numer „Zwiastuna Górnośląskiego”.

Z wielkim żalem musiał zlikwidować drukarnię i na zawsze opuścił Piekary. Przestraszony groźbą procesu uciekł do Galicji. W roku 1876 kupił posiadłość w Netrebce. Mieszkał tam, aż do śmierci w roku 1888. Pochowano go na cmentarzu przykościelnym w Nowosielcach Kozickich.

To już koniec legendy mam nadzieję, że się Wam spodobała.

Paulina Paliga Piekarski drukarz Legenda ta sięga XIX wieku. Rozpoczęła się dokładnie 16 kwietnia 1817 roku. Mały wtedy Teodor razem z rodzicami przeprowadził się do Cynkowa, gdzie spędził część swojego dzieciństwa. Razem ze swoimi towarzyszami zabawy wymyślał przeróżne historie, zamieniając się w średniowiecznych rycerzy ratujących księżniczki. Od najmłodszych lat z zainteresowaniem słuchał opowieści snutych przez ojca oraz osób mieszkających blisko niego.

Ulubioną historią chłopca była opowieść o pewnym zaczarowanym i magicznym miejscu, a była to… drukarnia. Teodor często kładąc się spać, wyobrażał sobie, że jest właścicielem tej niezwykłej drukarni. Budynek, w którym mieściły się wszystkie maszyny oraz urządzenia potrzebne do pracy, na pierwszy rzut oka wyglądały odpychająco. Jednak po wejściu do środka robiło się ciepło i przytulnie. Teodor bardzo lubił marzyć i wyobrażać sobie różne rzeczy i robił to bardzo często. Od tych wszystkich rzeczy rozchorował się. Nagle Heneczek zobaczył wróżkę. Tajemnicza postać zaczęła się zbliżać do Teosia. Ten zaś nie wiedział, co robić. Wtedy wróżka odparła: - Nie bój się, przybyłam tu po to, aby cię wyleczyć.

Postać wzięła swą różdżkę i za pomocą zaklęcia uzdrowiła Heneczka. Ten od razu podszedł do wróżki i powiedział: - O miła pani, jak Ci mam dziękować?

Wróżka na to: - Drogi człowieku, w podzięce mógłbyś mi podarować swoją ulubioną książkę.

Teodor oczywiście się zgodził i z uśmiechem na ustach podarował wróżce książkę, a ta od razu po tym zniknęła. Bohater był zmęczony, dlatego szybko zasnął. Następnego dnia był już zdrowy. Bardzo się z tego ucieszył, lecz był przekonany, że z pewnością widział wróżkę, a tak naprawdę wyobraził ją sobie wskutek gorączki. Ach… Ten Teodor.

W przyszłości mężczyzna założył drukarnię. Jego marzenie się spełniło, z czego Teodor był niezwykle uradowany. Początkowo z jego drukarni wychodziły tylko książki religijne, ale później Heneczek zaczął drukować

śpiewniki, staropolską literaturę popularną, kalendarze oraz dzieła innych pisarzy. Następnie drukował również polskie czasopisma. Pierwszym takim ważnym tytułem był Dziennik Górnośląski. Teodor Heneczek był bardzo zasłużonym człowiekiem, dlatego po jego śmierci zrobiono mu pamiątkę.

W Piekarach Śląskich znajduje się tabliczka na budynku, w którym mieściła się jego drukarnia.

Zuzia Paszewska Legenda o sprytnym piekarskim drukarzu Na początku XIX wieku na świat przyszedł w pobliżu Jasnej Góy pewien śliczny noworodek płci męskiej. W rodzinie Heneczków zapanowała radość zmieszana z przerażeniem. Teodor, bo tak nazwali go rodzice, był ich już dwunastym dzieckiem. Martwili się jak sobie poradzą z jego wychowaniem, gdyż nie było łatwo zapewnić pożywienie i odzież wszystkim dzieciom. Żyli pełni obaw o przyszłość najmłodszego syna. Teodor Heneczek okazał się bardzo inteligentnym i sprytnym dzieckiem. Od młodego wieku dobrze radził sobie z przeciwnościami losu. Gdy miał 12 lat zmarła mu mama. Zaczął wtedy pracować, by w ten sposób pomóc ojcu, który był już schorowany. Teodor był zaradny. Wiedział czego chce. Kochał książki, pragnął z nimi pracować. Chciał zostać introligatorem i drukarzem. Był niskiego wzrostu, mierzył zaledwie 155 cm – z tego powodu udało mu się nie pójść do wojska. Ożenił się z bardzo bogatą wdową w Mikołowie.

Teodor nie lubił siedzieć bezczynnie. Postanowił działać na rzecz ojczyzny. Śląsk należał do Królestwa Pruskiego, więc chciał robić coś, co sprawi, że znów na tych ziemiach będzie Polska. Decyzja była szybka – chciał otworzyć drukarnię, by móc w ten sposób, oprócz tradycyjnych książek, drukować materiały, ulotki dla Polaków zamieszkujących te ziemie, a wszystko po to, by obudzić w nich ducha patriotyzmu. Bardzo zależało mu, by język polski istniał nie zaginął, rozwijał się i by dzieci uczyły się go nadal. Zastanawiał się długo gdzie otworzyć drukarnię. Szukał takiego miejsca, by jak najwięcej Polaków mogło korzystać z jego pracy. Planował bowiem nie wzbogacać się na tym interesie, ale wręcz darmowo rozdawać książki i materiały. Zjeździł cały Górny Śląsk. Najbardziej spodobało mu się w Piekarach Śląskich. Ostatecznie przekonał go do tej lokalizacji drukarni proboszcz piekarskiej parafii – ksiądz Ficek. Argument, że tu przybywa wielu wiernych – pielgrzymów przekonał ostatecznie Heneczka. Stwierdził, że ludzie głębokiej wiary, najbardziej czują się Polakami i im przyda się wsparcie w postaci polskiego słowa drukowanego. Teodor miał tylko problem: jak na niemieckim terenie założyć polską drukarnię? Wiedział, że nie dostanie pozwolenia. Razem z księdzem Alojzym Fickiem wpadli

na inteligentny pomysł, by otworzyć zakład na nazwisko zaprzyjaźnionego Niemca Josepha Heera i uczynić go współwłaścicielem. Ten przychylny Polakom człowiek zgodził się i cały plan powiódł się znakomicie. Teodor wraz z żoną i dziećmi przeprowadzili się do Piekar Śląskich.

Drukarnia zaczęła działać w sierpniu 1847 roku. Niestety, w nowym miejscu zamieszkania Heneczków spotkało wielkie nieszczęście – wybuchła epidemia tyfusu i zmarły dwie ich córeczki. Epidemia jednak spowodowała, że do Piekar zaczęły przybywać tysiące pielgrzymów, by modlić się o zdrowie. Stali się klientami nowej drukarni. Początkowo Heneczek drukował tylko książki i śpiewniki religijne, by uśpić czujność niemieckiej administracji, ale potem wychodziły pozycje patriotyczne, które przyczyniły się do utrwalenia wśród Polaków ducha polskości i znajomości języka ojczystego. Teodor okazał się sprytnym człowiekiem.

Na starość Heneczkowie wyprowadzili się w Bieszczady, a sam Teodor, mając poczucie dobrego życia i przysłużenia się ojczyźnie, spokojnie doczekał śmierci, która przyszła po niego 10 listopada 1888 roku.

Prace zgล oszone na konkurs w kategorii gimnazjรณw

Julia Bryks Legenda o piekarskim drukarzu Teodor Heneczek. Któż by pomyślał, że to właśnie ten mężczyzna znajdzie swe miejsce w grupie pierwszych polskich drukarzy na Górnym Śląsku. Dziewiętnastowieczny mól książkowy znalazł zamiłowanie w oprawianiu książek (Jakież to oryginalne!). Pasja ta zaciągnęła drukarza do Mikołowa, gdzie odnalazł połowę serca swego imieniem Paulina Werner, o niemałym posagu. Stąd też powstała idea własnego biznesu polskiej prasy. Ileż to nocy nieprzespanych, cichych dni i niezgód przeżyli małżonkowie by dojść do jednakiej opinii względem umiejscowienia firmy. Odpowiedź znajdująca się na końcu łańcucha pokarmowego, zjawiła się z nieoczekiwanej strony.

Dobroczyńca z Piekar Wielkich ksiądz Jan Alojzy Ficek stał się rozjemcą sporu ukochanych. Usłyszawszy od parafianek plotek o poszukiwaniu miejsca na powstanie jednej z pierwszych drukarni na Górnym Śląsku, czym prędzej udał się do Heneczków, wytaczając ważne i mniej ważne argumenty ku umiejscowieniu drukarni w owym mieście. Małżeństwo urzeczone aurą opowieści o cudownych uliczkach, zgodzie mieszkańców i zarobku na upragnionej prasie kalwaryjskiej zniedołężniałych wdów zgodziło się. Mimo zaróżowionej otoczce w przedstawieniu biskupa mieściny, innej od szarej rzeczywistości, decyzja zapadła. W czas ustalania dokumentów prawnych o majątku ziemskim mieszczącym się niedaleko kościoła Najświętszej Marii Panny, wkracza władza pruska sprzeciwiająca się istnieniu polskiej prasy na terenie miasta Niemieckiego. By introligatornia znalazła swe miejsce, użyto niemieckiego nazwiska ekonoma zajmującego się pracą na dworze Henckel von Donnersmarcków, Josepha Heera który pod pretekstem zgody ustawił warunek uwolnienia się spod władzy Donnersmarcków. Teodor wykorzystał nieścisłość warunku Nadreńczyka i wprowadzając do budynku drukarni mężczyznę, już nie wypuścił. Jak powiadają prababki obszył nim okładki pierwszych wydrukowanych modlitewników pozostawiając rodzinie i nic niewiedzącemu księdzu na pamiątkę i na zawsze pozostawiając Josepha wolnym od pracodawców.

Z czasem sława drukarni rosła, wydając od artykułów religijnych po

kalendarze, poradniki i dzieła polskich pisarzy słynąc również z pięknych własnoręcznie robionych opraw ksiąg. Mimo wciąż pojawiających się plotek o nawiązaniu ginących ludzi w miasteczku z drukarzem, budynek wciąż był stale odwiedzany przez starych i młodych, a państwo Heneczkowie ściśle pilnowali źródła materiałów i wzorów okładek prasy papierniczej oraz pochodzenia ciernistych krwistych róż oplatających bok budynku znad muru.

Patrycja Hornicka Legenda o piekarskim drukarzu Za górami za lasami żył sobie Teodor Heneczek. Urodził się na wsi 16 kwietnia 1817 r. Był rudym marzycielem, który uwielbiał przygody. Jego marzeniem było założenie drukarni. Niestety jego cel nie był możliwy do osiągnięcia, gdyż pochodził on z ubogiej rodziny. Teodor postanowił, że jak będzie dorosły podejmie się ciężkiej fizycznej pracy aby uzbierać pieniądze na zrealizowanie swojego marzenia.

Mijały lata, Teodor pracował i czekał aby uzbierać odpowiednią kwotę pieniędzy na zrealizowanie obranego celu. Było to dla niego bardzo trudne z powodu jego niecierpliwości. Aż pewnego dnia kiedy Teodor myślał, że już nigdy nie spełni marzenia, spotkał pewnego chłopca. Jako że Teo mieszkał na wsi, było to dosyć dziwne by ktoś nowy przybył do Piekar Wielkich.

Okazało się, że chłopiec którego widział, wprowadził się do domu obok.

Teodor przez całe życie mało z kim rozmawiał i nie miał zbyt wielu przyjaciół. Postanowił zaprzyjaźnić się z nowo poznanym chłopcem.

Dwa dni po tym zdarzeniu Teodor nawiązał kontakt z przyjezdnym.

Okazało się, że chłopiec ma na imię Alojzy. Chłopczyk pochodził z bogatej rodziny, miał 16 lat i uwielbiał pisać. Ku zdziwieniu Teodora okazało się, że Alojzy ma te same marzenie. Postanowili razem założyć upragnioną drukarnię. Po upływie lat ich marzenie się spełniło. W drukarni sprzedawali: śpiewniki, modlitewniki, literaturę staropolską, kalendarze. Czuli wielkie szczęście z powodu zrealizowania dziecięcego marzenia.

Do dziś ich drukarnia świetnie prosperuje, a Teodor i Alojzy zostali najlepszymi przyjaciółmi.

Koniec