Monitor Polonijny 2022/9

Oto on „Mądralek”!

Latemukazała się nowa książka dla dzieci, którą w y d a ł o S t ow a r z y s z e n i e BONITA Polska Szkoła Językowa we współpracy z Ambasadą RP w RS

Książka autorstwa Silvii Subiak Wtorekovej nosi ty tuł „Mądralek, polsko sło wacki słownik obrazkowy dla dzieci“ (po słowacku „Mudroško, poľsko sloven ský obrázkový slovník pre deti“) i jest publikacją dwu języczną, podobnie jak wcze śniejszy „Uczniaczek - książka polsko słowacka dla wielkie go przedszkolaka i małego ucznia.

Najnowsza pozycja adre sowana jest do dzieci przed szkolnych i szkolnych Ma ona na celu nauczenie dzie ci słownictwa polskiego z zakresu różnej tematyki, dotyczącej np. ubrań, części ciała, targowiska, plaży, ZOO. Prezentuje też różne

opowieści i warsztaty twór cze dzieci Polskiego Przed szkola w Żylinie

Czym się różni od swojej poprzedniczki?

„Uczniaczek był bardziej zeszytem ćwiczeń, w któr ym dziecko mogło r ysować, wpisywać liczby, Mądralek na początku każdej części wprowadza dzieci w sam temat, potem uczy nazw konkretnych przedmiotów, a dodatkowo znajdują się w nim pytania, które inspirują do sprawdzenia zyska nych wiadomości“ wyja śnia autorka i dodaje, że w publikacji znalazło się sporo materiałów, które nie zmieściły się w tej pier w szej „Jak to zazwyczaj bywa, również tym razem zostały nam pewne materiały, stąd już pomysł na kolejną ksią żeczkę. Może w przyszłym roku?“ śmieje się Silvia. Tę chciałaby przygotować w formie przewodnika po Polsce i Słowacji, widziane go oczami dzieci „Mądralek“ uczy słowni ctwa, ale zawiera też inne informacje, np. wyjaśnia, dlaczego w ZOO nie można dokarmiać zwierząt, a tym, którzy wybierają się latem na plażę, przypomina o na kr yciu głowy i o piciu od

powiedniej ilości wody „Wprowadziłam też boha terkę Adelkę która opi suje swoje wrażenie np po wizycie na farmie“ - mówi

tkami, i to dosyć surowymi, są jej córki „Za każdym ra zem stworzenie takiej pu blikacji jest wyzwaniem, wymagającym czasu. Jestem mamą trojga dzieci, często więc nad książką pracowa łam dopiero wtedy, gdy już wszyscy w domu spali“ wspomina i dodaje, że naj większą satysfakcję daje jej zadowolenie czytelników „Bardzo mnie to cieszy, kie dy rodzice piszą do mnie, że dzieci są zachwycone i dopytują o kolejną książ kę“ mówi z uśmiechem.

„Mądralek“ powstał dzię ki finansowemu wsparciu ambasady RP w RS w ra mach projektu „Polsko sło wacki obrazkowy słownik dla dzieci – skarbnica wie-

Silvia. Praca nad książką za jęła jej rok przez pół roku zbierała informacje, które tematy interesują dzieci, co najczęściej rodzice czytają swoim pociechom, zaś dru gie pół roku poświęciła na pisanie i przygotowanie ilu stracji, przy czym większość z nich wykonała własnorę cznie.

Autorka nie kr yje, że po mysły czerpie od dzieci, a jej pier wszymi recenzen

dzy”. „Za każdym razem, kiedy spływa zamówienie, proszę zamawiających o in formację, ile lat mają mali czytelnicy, co w przyszłości pomoże mi w przygotowy waniu kolejnych publika cji“ wyjaśnia autorka

Książeczkę można otrzymać za darmo, zamawiając poprzez stronę na Faceboo ku Polskie Przedszkole w Żylinie i opłacając tyko koszty przesyłki MW

ZD JĘCIA: DOMINIK SLOBODA

Wysyp wydarzeń słowackiej Polonii jak grzybów po deszczu, choć za nami superupalne wakacje. Upalne, tropikalne, choć w słowackich mediach mówiono, by korzystać z tego lata, bo to jedno z chłodniejszych kolejne mają być gorętsze.

Wiem, trochę to wygląda jakbym pisała o pogodzie, bo nie ma o czym, ale właśnie tą pogodą nawiązuję do artykułu poświęconego ekologii oraz niszczącym działaniom człowieka i otwierającego wrześniowy „Monitor“ (str.4).

A wracając do tego wysypu wydarzeń jak grzybów po deszczu, trzeba przyznać, że latem działo się, działo! Odbył się artystyczny plener dla dzieci (str. 10), kręcono teledysk Klubu Polskiego (str. 12), kwartet Laugaricio zagrał serię koncertów (str. 17), na zamku w Čachticach odbyła się kolejna edycja imprezy „Chleba naszego powszedniego“ oraz Dubnickie Dni Folkloru (str. 16), Klub Polski wypuścił serię podcastów (str. 13), w Polskim Przedszkolu w Żylinie wydano książkę dla dzieci (str. 2), a organizacja Polonus zorganizowała Dzień Kultur y Polskiej na zamku w Budatinie (str. 14). Mało tego, tr wają przygotowania do kolejnej książki Klubu Polskiego (str. 12) oraz koncertów „Tu i tam“ w Trenčianskich Teplicach i Koszycach (str. 29). A to tylko niektóre ze zrelacjonowanych w „Monitorze“ wydarzeń. Jako bonus w „Wywiadzie miesiąca” rozmowa z nowym kierownikiem Szkoły Polskiej w Bratysławie (str. 5), dotycząca życia słowackiej Polonii, ale tej mniejszej. Pozostałe artykuły, jak to już u nas bywa zwyczajem, to garść publikacji poświęconych muzyce, książkom, sportowi, filmom, tur ystyce, zagadnieniom językowym i innym, czyli wszystko to, co nasze monitorowe tygr yski lubią najbardziej Życzymy miłej lektur y!

W imieniu redakcji

Jeszcze w zielone gramy… 4

Z KRA JU 4

W Y WIAD

MIESIĄCA

Krzysztof Gruca: Oprócz biurokracji nic mi nie straszne 5

Z N ASZEGO PODWÓRKA 8

Polska wypr zedziła Słowację w PKB na mieszkańca Co z tego wynika? 18

ROZMOW Y Z NINĄ

Koniec lata, początek czegoś nowego 19

SPOR T

O siatkarskie medale na polskich parkietach 20

OKIENKO JĘZYKOWE

Murzynek Bambo w Afr yce mieszka 21

C ZUŁYM UCHEM

O życiu i albumie, którego nie ma 22

BLIŻEJ POLSKIEJ KSIĄŻKI Grunt to dystans 22

KINO OKO

Film nie t ylko na koniec lata Za duży na bajki 24

SŁ OWACKIE PEREŁKI Spotkanie w środku Europy 25

KRZYŻÓWKA 26

RETROHIT Y

Czeszki, jarmilki, czy batówki? Historie prosto z buta 27

Do zobaczenia 28

OGŁ OSZENIA 29

MY SŁ OWIANIE

Pier wszy wr ześnia innymi oczyma 30

MIĘDZY N AMI DZIECIAKAMI

Do szkoły gotowi, star t! 31

PIEKARNIK

Ostatni zielony akcent 32

ŠÉFREDAK TORKA: Małgorzata Wojcieszyńska • REDAKCIA: Agata Bednarczyk, Alina Kabele, Basia Kargul, Natalia Konicz Hamada, Arkadiusz Kugler, Katarzyna Pieniądz, Magdalena Zawistowska Olszewska KOREŠPONDENTI: KOŠICE: Magdalena Smolińska TRENČÍN: Aleksandra Krcheň • JAZYKOVÁ ÚPRAVA V POĽŠTINE: Maria Magdalena Nowakowska, Małgorzata Wojcieszyńska GRAFICKÁ ÚPRAVA: Stano Stehlik ZAKLADA JÚCA ŠÉFREDAK TORKA: Danuta Meyza Marušiaková † (1995 1999) • VYDAVATEĽ: POĽSKÝ KLUB ADRESA: Nám SNP 27, 814 49 Bratislava • IČO: 30 807 620 • KOREŠPONDENČNÁ ADRESA: Małgorzata Wojcieszyńska, Senecká162, 930 41 Kvetoslavov, monitorpolonijny@gmail.com BANKOVÉ SPOJENIE: Tatra banka č.ú.: SK60 1100 0000 0026 6604 0059 • EV542/08 ISSN 1336 104X • Redakcia si vyhradzuje právo na redigovanie a skracovanie príspevkov • náklad 550 ks • nepredajné • Realizované s finančnou podporou Fondu na podporu kultúr y národnostných menšín • „Projekt finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2021”

Publikacja wyraża jedynie poglądy autorarów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie” Laureat Nagrody im Macieja Płażyńskiego w kategorii redakcja medium polonijnego 2013 V ydané 6 9 2022

ZD JĘCIE N A OKŁADCE: S TANO S TEHLIK

Jeszcze w zielone gramy...

to koniec wa Gdy większość ludzi ze smu tkiem wzdycha za gorącymi dniami, plażowaniem i kąpielami, część osób z zadowoleniem przyjmuje nastanie chłodniejszej aur y Tegoroczne lato było naprawdę upalne, wręcz tropikalne, z temperaturami powyżej 30 C. Czy wam też się wydaje, że ostatnie lata są gorętsze niż zwykle?

Wrzesień

Ost atnio w rodzinnym gronie wspominaliśmy, że gdy byliśmy dzie ćmi, lata były krótsze i chłodniejsze, a tropikalne dni zdarzały się wyjątko wo Dziś, mam wrażenie, jest zupeł nie odwrotnie

Wakacje w tym roku pełne były informacji o ekstremalnych tempera turach, suszach i pożarach lasów, choćby w Chor wacji, która jest ulu

poczynk u zarówno Polaków, jak i Słowaków W ostatnich miesiącach eksperci wskazywali na najniższy po ziom wielu europejskich rzek i hy drologiczną suszę W mediach zaroiło się od szokujących zdjęć wyschniętego kor yt a Sanu, ale dramatyczna sytuacja dotyczyła także innych euro pejskich rzek oraz wielu jezior.

W niemieckich rzekach poziom wód utrudniał transport rzeczny, a we Francji niski stan wód i ich wy soka temperatura zmusiły francuski koncern EDF do tymczasowego ogra niczenia produkcji energii elektr ycz nej. Z kolei we włoskiej rzece Pad poziom wody był najniższy w historii, a największa od lat susza mocno uderzyła w rolnictwo. Fale upałów

ęły nawet najzimniejsze rejony, Arktyce i Antarktydzie odnoto szokujące temperatur y ok 40 C żej średniej. I już chyba tylko anci uważają, że kolejne ekstre e ciepłe lato nie jest spowodo globalnym ociepleniem. Nie tyl ne meteorologiczne wskazują że nasz klimat się ociepla Coraz ej występują niecodzienne zja meteorologiczne w rejonach, r ych dotąd nie miały one miejsca y pada deszcz, mój syn wystawia próbując złapać jego krople. echam się wtedy, bo sama robi ak, będąc w jego wiek u. Dziś k, jak donoszą naukowcy z ame rykańskiej Agencji Ochrony Środowiska, deszczówka skażona jest w każdym miejscu na świecie, nawet w takich zakątkach jak Tybet czy Antarktyda Zawiera bowiem niezwykle szkodliwe drobinki plastiku, nazywane wiecznymi chemikaliami, które unoszą się w powietrzu i wraz z deszczem spa dają na ziemię.

6

L Ó WN A, aktor k a teatr aln a, r a d iowa i telewizy jn a Najwię ks zą popular n oś ć pr zyn ios ła jej rola H an ki w s erialu „ Chło pi“ (1972), nakręconym na pods t awie powieś c i Wład ys ława Reymon t a

Od 29 lipca dzięki ustawie o FI N A N S O WA N I U S P O Ł E C Z N O Ś C I O W Y M dla pr zedsięwzięć gospo darczych i pomocy kredytobior com można składać wnioski o wakacje kredytowe, czyli o za wieszenie spłat y rat kredytu hi potecznego. Dot yczy to osób, które zaciągnęły kredyt w zło tówkach na własny cel mieszka niowy 29 lipca prezydent Andr zej Duda rat yfikował protokoły dot yczące pr zystąpienia SZWEC JI I FINLANDII do N ATO. Szwecja i Finlandia złożyły formalny wniosek o pr zy jęcie ich w skład N ATO w poło wie maja w odpowiedzi na rosyj ską inwazję na Ukrainę

P o d ko n i e c l i p c a d o s z ł o d o KATAS TROFY EKOL OGIC ZNEJ na Odr ze, której efektem jest skaże nie środowiska i masowy pomór r yb Śnięte r yby w tej r zece po jawiły się 26 lipca. Dokładna skala katastrofy nie jest jeszcze znana Do tej por y nie podano pr zyczyn skażenia Rząd oraz o d p o w i e d z i a l n e i n s t y t u c j e s ą kr yt ykowane za zbyt późną reak c j ę n a d o n i e s i e n i a o s k a że n i u o r a z z a b r a k p o i n fo r m ow a n i a pr zez odpowiednie służby o skażeniu opinii publicznej i samo r ządów miast położonych nad Odrą.

1 sierpnia odbyły się uroczyste obchody 78. ROC ZNICY wybuchu

powstania warszawskiego naj większej akcji zbrojnej podzie mia w okupowanej pr zez Niem ców Europie Powstanie plano wane na kilka dni tr wało ponad dwa miesiące. W walkach zginęło ok . 18 t ys. pows t ańc ów. Ogromne strat y poniosła ludność cywilna ok 180 t ys zabit ych Prawie pół miliona warszawiaków wypędzo no z miasta, które po powstaniu Niemcy niemal całkowicie zbu r zyli

6 sierpnia nad ranem, na auto stradzie A4 na północ od stolicy Chor wacji Zagr zebia doszło do TRAGIC ZNEGO W YPADKU polskie go autokaru Jadący autobus, któr ym do Medjugorie podróżo

lipc a w wiek u 82 lat zmarła w War s zawie KR Y S T YN A KR Ó

W ciągu ostatniego półwiecza śred nioroczna temperatura w wielu mia stach świata wzrosła o kilka stopni Gwałtownie rośnie też stężenie dwutlenku węgla, metanu i gazów cie plarnianych, osiągając najwyższy po ziom od milionów lat. Narodowa Agencja Oceanów i Atmosfer y, zajmu jąca się badaniami klimatu, poinfor mowała, że w maju stężenie dwutlen k u w ę g l a w a t m o s fe r z e p o b i ł o wszelkie rekordy Z pewnością sprzy ja temu ciągła wycinka drzew, choćby w Amazonii, gdzie las deszczowy jest na krawędzi stepowienia. Jakby tego było mało, to najprawdopodobniej człowiek przyczynił się do kolejnej katastrofy ekologicznej, czyli zatrucia Odr y, drugiej najdłuższej polskiej rze ki Z jej nurtów w ciągu ostatnich ty godni wyłowiono już ponad 100 ton martwych r yb, a śledztwo w sprawie przyczyn zatrucia rzeki wciąż tr wa.

Gdy kończy się lato, często planuje my już kolejne wakacje. Ja zaś zasta nawiam się, czy za dwie lub trzy de kady nadal będziemy mogli podzi wiać pachnące żywicą lasy, łowić r y by w rzekach, kąpać się w jeziorach, biegać po pachnących kwiatami łą kach lub chodzić boso po trawie mo krej od rosy Gar y Snyder powiedział kiedyś: „Natura nie jest miejscem do odwiedzenia. To jest nasz dom”. Dlaczego więc go niszczymy?!

wali pielgr zymi, zjechał z drogi i wpadł do rowu W wypadk u zgi nęło 12 osób , a 32 zostały ran ne Wszystkie ofiar y wypadku to obywatele polscy Prokuratura wszczęła śledztwo w tej spra wie.

8 sierpnia w Oświęcimiu w wie ku 98 lat zmarła ZOFIA POSMYSZ, pisarka i scenar zystka, więźniar ka niemieckich obozów koncen tracyjnych, dama Orderu Orła Białego W 1942 r została are sztowana w Krakowie Z więzie nia Montelupich pr zewieziona do Auschwitz; w 1945 r. ewakuowana d o Raven s b r uec k i N eus t ad t Glewe Po wojnie pracowała m in w Polskim Radiu Była autorką

Kr zy sztof Gruca:

„Oprócz biurokracji nic mi nie straszne“

Sz k o ł a P o l s k p r z y A m b a s w B r a t y s ł a w 0 0 3 r. , m a n o w e g n i m K r z y s z t o f G r P o s z e s n a s t u l a t a c h k i e r o w a n i a p l a p o ż e g n a ł a s i ę z n i ą j e s z c z e w c z e r w H o l z w i e s e r. P r z y p o m n i j m y , n a u k a w s z k o l e o d b y w a s i ę w s o b o t y , n a u c z a n i e j e s t b e z p ł a t n e , a u c z n i o w i e n a k o n i e c r o k u s z k o l n e g o o t r z y m u j ą ś w i a d e c t w a , w y d a w a n e p r z e z M i n i s t e r s t w o E d u k a c j i N a r o d o w e j w P o l s c e . C o c z e k a t ę p l a c ó w k ę o d n o w e g o r o k u s z k o l n e g o ? Z j a k i m i w i z j a m i o b e j m u s w o j e s t a n o w i s k o n o w y k i e r o w n i k ?

zekranizowanej w 1962 r „Pasa żerki“ oraz scenar zystką słucho wiska „W Jezioranach“ W st y czniu 2020 r prezydent Andr zej Duda odznaczył ją Orderem Orła Białego.

15 sierpnia odbyły się obchody Ś W I Ę TA W O J S K A P O L S K I E G O . Prezydent Andr zej Duda w wy s t ą p i e n i u n a p l P i ł s u d s k i e g o w Warszawie podkreślił, że w wielkiej bitwie 1920 r , któr a pr ze sądziła o losach ś wiat a, pols k a armia okazała się dla Sowietów barierą nie do pokonania. Z kolei szef MON Mariusz Błaszczak za uważył, że tegoroczne święto pr zypada w dr amat ycznie tr ud nym czasie, wskazując na wojnę

w Ukrainie Podziękował żołnie r zom „za wszystkie wysiłki, któ re składają się na nasze bezpie czeństwo“

23 sierpnia, w pr zededniu DNIA NIEPODLEGŁ OŚCI UKRAINY wizytę w Kijowie złożył prezydent An dr zej Duda, zapewniając Ukraiń ców że mogą oni liczyć na Pol skę i Polaków „Wier zę w to głę boko, że Ukraina nie t ylko się obroni, ale zwycięży, że odzyska całość swoich ziem dzisiaj oku powanych pr zez Rosję“ pod kreślił prezydent RP.

24 sierpnia mieszkający w War szawie UKRAIŃCY ŚWIĘT OWALI na pl Zamkowym Dzień Niepodległo

ści Ukrainy Życzenia pr zekazali im prezydenci Wołodymyr Zełen ski i Andr zej Duda Od 24 lutego czyli początku rosyjskiej inwazji na Ukrainę, do Polski wjechało ok 5,8 miliona Ukraińców.

26 sierpnia w S trachocinie w obe cności premierów Polski i Słowacji Mateusza Morawieckiego oraz Eduar da Hegera odbyło się uroczyste URUCHOMIENIE POŁĄC ZENIA G AZO

WEGO Polska Słowacja Szef pol skiego r ządu podziękował premie rowi Słowacji za osobiste zaanga żowanie w budowę bezpieczeńs twa gazowego „opar tego na systemie północ południe, a nie wschód za chód i uzależnienie od Rosji“

MAGDALEN A ZAWIS T OW SKA -OLSZEW SKA

w o ł u j e s w o i c h u c

n i ó w n a l e k c j e d z w o n k i e m ?

Nie, nie mamy dzwonka, ale może sobie sprawimy taki ręczny. (śmiech)

C h c i a ł a m z a p y t a ć , k i e d y z a d z w o n i p i e r w s z y d z w o n e k w n o w y m r o k u s z k o l n y m . ( ś m i e c h )

Ten pier wszy symboliczny dzwo nek zadzwoni dopiero 10 września, a to znaczy, że nasi uczniowie mają trochę przedłużone wakacje

O b e j m u j e P a n s t a n o w i s k o k i e r o w n i k a , a l e n i e j e s t P a n k i m ś n o w y m w t e j s z k o l e . Pracuję w niej od dwóch lat jako nauczyciel wiedzy o Polsce. Uczy łem klasy od pier wszej do trzeciej w nauczaniu zintegrowanym oraz starsze roczniki szkoły podstawowej

J a k P a n o c e n i a ł t o m i e j s c e p r a c y d o t e j p o r y ?

Bardzo dużo się zmieniło w moim podejściu do szkoły. Ponieważ na co dzień mieszkam i pracuję w Wiedniu, była to dla mnie praca dodatkowa. Owszem, bardzo miła, bo lubię uczyć, ale na początku traktowałem ją jako szybki sobotni wyskok do Bratysławy, by potem szybko wrócić do domu Dopiero później zacząłem zauważać i odkr ywać uroki tego pięknego mia sta z ciekawymi ludźmi. Teraz mogę powiedzieć, że czuję się jak Jean Claude Van Damme w reklamie vo lvo, stojący na dwóch ciężarówkach w rozkroku. (śmiech)

M o ż n a t a k f u n k c j o n o w a ć ? Robię to od dwóch lat, czyli można

J a k P a n s i ę z n a l a z ł w W i e d n i u i c z y m s i ę t a m P a n z a j m u j e ? Pochodzę z malutkiej miejscowości Wysoka, leżącej niedaleko Rabki, czyli w okolicach Nowego Targu. W 2013 r. wyruszyłem do Wiednia za miłością mojego życia Joanną, moją żoną W pewnym momencie musieliśmy zde cydować, czy chcemy być w Austrii, czy w Polsce Wybór padł na Austrię W Wiedniu pracuję dla spółdzielni mieszkaniowej, w której troszczę się o administrowane przez nią obiekty.

Najważniejsze

?

Ponieważ byłem dzieckiem słabe go zdrowia, mama sugerowała mi, bym został nauczycielem. Dlaczego mój wybór padł na historię? To zasłu ga pier wszej nauczycielki tego przed miotu, która potrafiła mnie zaintere sować lekcjami, a kiedy zobaczyłem, że z łatwością zdobywam dobre oce ny, obrałem ten kierunek

G d z i e P a n s t u d i o w a ł ?

Skończyłem Papieską Akademię Teologiczną w Krakowie. Dziś t a uczelnia nosi nazwę Uniwersytet Papieski Jana Pawła II.

K t ó r y o k r e s w d z i e j a c h h i s t o r i i P a n a n a j b a r d z i e j f a s c y n u j e ?

Przed kilkunastu laty zajmowałem się przełomem starożytności i śre dniowiecza. Bardzo mnie interesowało przejście z jednej epoki w drugą. Nawet pracę magisterską poświęci łem temu okresowi, pisząc ją w opar ciu o listy papieża Grzegorza Wielkie go Mówi się o nim, że był ostatnim papieżem starożytności i jednocze śnie pier wszym średniowiecza Zmarł w 604 r n e W oparciu o jego listy opisywałem Italię w tamtych burzli wych czasach. Później zainteresowałem się kar ykaturą jako źródłem histor y cznym. Szczególnie interesuje mnie kościół katolicki w kar ykaturze komu nistycznej okresu PRL, a konkretnie czasy stalinizmu

M i a ł P a n d o ś w i a d c z e n i a w p r a c y p e d a g o g i c z n e j , z a n i m p r z y j e c h a ł d o B r a t y s ł a w y ?

Tak, miałem szczęście pracować przez rok w szkole podstawowej i gimnazjum w mojej rodzinnej miej scowości Wysoka. Później pracowa łem w IX Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie i przez trzy lata w pr ywa tnej szkole „Scherzo“, także w Krakowie

R o z u m i e m , ż e p o r z u c i ł P a n p r a c ę w s z k o l n i c t w i e n a r z e c z u k o c h a n e j i n o w e g o ż y c i a w W i e d n i u , a B r a t y s ł a w a d a ł a P a n u s z a n s ę p o w r o t u d o z a w o d u ?

Właśnie tak! Doceniam to Bratysła wa wpisuje się w moje życie na plus, choć nie od razu tak to postrzegałem Teraz nawet moja żona zachwyca się tym miastem, choć wcześniej niezbyt chętnie chciała tu przyjeżdżać.

J a k z a m i e r z a P a n k i e r o w a ć s z k o ł ą w B r a t y s ł a w i e b ę d ą c n a c o d z i e ń w W i e d n i u ? W i d z i P a n t o j a k o u t r u d n i e n i e ?

Na pewno z dużym zaangażowaniem będę kierował tą placówką Zostałem kierownikiem szkoły nie dlatego, że bar dzo tego chciałem, ale dlatego, że nikt inny nie podjął się tego wyzwania. Jeśli pojawi się ktoś na miejscu, kto z chęcią zostanie kierownikiem, z ra dością oddam stanowisko. Mam tutaj pewne skojarzenie z osobą papieża Grzegorza Wielkiego W liście do Teoktysty, siostr y cesarza Maur ycju sza, któr y zatwierdził jego wybór na Stolicę Piotrową, napisał: „Najjaśniejszy pan, cesarz, kazał małpie, aby stała się lwem”. Porównywanie się z tym wybitnym papieżem było by pewnym nadużyciem, ale za dziesięć miesięcy możemy sprawdzić, czy w moim przypadku dojdzie do przeobrażenia w lwa (śmiech)

J a k P a n n a t r a f i ł n a t ę p r a c ę ? Wraz z żoną działaliśmy przy pewnej parafii w Wiedniu, gdzie po pol skiej mszy poznałem panią kierownik Monikę Holzwieser. Kiedy dowie działa się, że jestem nauczycielem, za proponowała mi pracę w Szkole Pol skiej w Bratysławie

O b e j m u j e P a n s t a n o w i s k o k i e r o w n i k a , m a j ą c z a p e w n e s w o j ą k o n c e p c j ę d o t y c z ą c ą t e g o , j a k s z k o ł a m a d z i a ł a ć .

J a k s i ę t e p l a n y r y s u j ą ?

Najważniejsze jest oczywiście na uczanie, ale ja chcę także postawić na integrację Pomysłów jest sporo Za cznę je wymieniać od tego, co już się sprawdziło, czyli tegorocznego pikniku szkolnego, któr y pokazał, jaki mamy potencjał w rodzicach i nauczycie lach. Mam nadzieję, że to wydarzenie stanie się tradycją szkolną. Chcę po głębić i bardziej rozwinąć współpra cę między szkołą a Instytutem Polskim w Bratysławie, ambasadą RP, a także „Monitorem Polonijnym“ Mam już

nawet pewne plany związane z war sztatami dziennikarskimi Pier wsze scenariusze takich działań powstają Stawiam też na rodziców naszych podopiecznych, bo wiem, że wielu z nich ma ciekawe pasje i hobby, któ re mogliby przedstawić w szkole. Już w zeszłym roku zaczęliśmy tworzyć szkolne wiadomości, chcąc je zamie szczać na kanale YouTube, ale nieste ty przyszedł lockdown i nam te plany pokrzyżował Chciałbym do tego w tym roku wrócić

A może uda nam się wydać szkolną gazetkę lub zorganizować kółka zain teresowań dla dzieci pisarskie, mu zyczne, plastyczne czy też warsztaty fotograficzne lub dziennikarskie?

Chciałbym też, żeby w sposób szcze gólny eksponować patronów danego roku W zeszłym roku przygotowali

te działania zost aną powtórzone Dobr ym pomysłem byłaby akcja czy telnicza dla dzieci lub wspólne nagra nie słuchowiska. Pomysły te trzeba teraz uporządkować, wyznaczyć cele działań, terminy i sukcesywnie je re alizować! Wiadomo, to jest tylko plan, ale mam ogromną nadzieję, że uda się go zrealizować i że pomogą mi w tym koleżanki z pracy i rodzice

A m b i t n e p l a n y ! I l u n a u c z y c i e l i p r a c u j e w s z k o l e , a i l u u c z n i ó w u c z ę s z c z a o b e c n i e d o n i e j ?

Obecnie pracuje troje nauczycieli a dzieci jest ok. 50. To dosyć mała spo łeczność szkolna, więc plusem jest, że praktycznie wszyscy się znają, przy jaźnią, spotykają t akże na innym gruncie, a to daje ogromną siłę takiej małej grupie W porównaniu z Wie ej szkoły uczę , to ogromna a t u t ? et mój syn na nia do Braty uje

a w s k i e j s z k o ł y z i n n ą ł a t u k i . Z a m i e r z a d y s c y p l i n ę ? tmosfer y, bo arakter działa m i s z k o ł y o d b y w a ł y s i ę n k u z a j ę c i a d l a w r a m a c h K l u b u O b e c n i e w a ż ą c j a t y w y . z a p a t r u j e n a t e l u b u P o l s k i e g o ? decydowanie

, by te zajęcia wały się nadal! ę wszystko, że nicjatywa nie a. To jest ró w interesie onieważ w ten osiągnąwszy płynnie prze

chodzą do naszej placówki. Byłem bardzo zaskoczony liczbą polskich ro dzin z dziećmi, kiedy w tym roku po raz pier wszy wziąłem udział w zlocie Polonii w Kočovcach Myślałem, że spotkam tam tylko uczniów naszej szkoły, a tymczasem większość to by ły dzieci, które z polską szkołą nie mają nic do czynienia.

J a k w i ę c z a c h ę c i ł b y P a n d z i e c i i r o d z i c ó w , b y c h c i e l i p o ś w i ę c i ć s o b o t ę n a n a u k ę w p o l s k i e j s z k o l e ? C o , o p r ó c z e d u k a c y j n y c h w a l o r ó w , j e s t j e j a t u t e m ?

Atutem mogą być różne zajęcia po zalekcyjne warsztaty, kółka zainte resowań – na któr ych dzieci mogą zdobywać nie tylko wiedzę z historii czy języka polskiego, ale także rozwi jać swoje zainteresowania. To powin no zachęcić nowe osoby do przyjścia do nas Jeśli zajęcia są ciekawe, to na wet wstawanie w sobotę rano czy do jazd, nie będą straszne, a weekend nie zostanie uznany za stracony

K t ó r y c h p r z e d m i o t ó w u c z y c i e w s z k o l e ?

Języka polskiego oraz wiedzy o Polsce, któr y to przedmiot stanowi połącze nie historii, geografii i wiedzy o spo łeczeństwie w kontekście polskim.

C z y d o j d z i e n o w y p r z e d m i o t , h i s t o r i a i t e r a ź n i e j s z o ś ć , k t ó r y w P o l s c e , j e s z c z e z a n i m z o s t a ł w p r o w a d z o n y d o s z k ó ł , w y w o ł a ł k o n t r o w e r s j e ?

Ten przedmiot w Polsce wejdzie w zakres nauczania w klasach liceal nych, ale szkoły polskie działające za granicą jeszcze nie dostały wytycznych w tej sprawie

Z n a s z e j r o z m o w y w n i o s k u j ę , ż e j e s t P a n p e ł e n e n e r g i i d o p r a c y , a l e c z y j e s t c o ś c z e g o P a n s i ę o b a w i a ?

Biurokracji. Nigdy jej nie lubiłem, ale będę musiał się przełamać i za przyjaźnić z nią. Pozostałe wyzwania mi nie straszne, wręcz przeciwnie, je stem pełen nadziei i optymizmu.

MAŁGORZATA WO JCIESZYŃSKA

Nie chcę zmienić atmosfer y, bo właśnie jej rodzinny charakter działa jak magnes.

Z D J Ę C I A M A R E K K A L I S Z

Muz y k a b r y t y j s k i e g o kompozytora, przy p r aw i o n a h i s z p a ń s k i m i brzmieniami, w wykonaniu Polaków to bardzo cie kawa kombinacja. Warto też dodać, że to muzyka niczym z filmu, a koncert odbył się w kościele na Sło wacji Zaciekawieni?

W letnie upalne wieczor y miasteczko zdrojowe Tren čianske Teplice jest pełne kuracjuszy i tur ystów, a także zwykłych mieszkańców miasta i jego okolic. Wśród tych ostatnich nie brak i „na szych” ludzi, którzy przy jeżdżają tu z pobliskiej Du bnicy nad Wagiem, gdzie działa Klub Polski I wła śnie z ich inicjatywy, a kon kretnie z inicjatywy Marka Berky’ego, prezesa klubu, oraz Urzędu Miasta Tren čianske Teplice i Regional nej Organizacji Tur ystycznej 15 lipca w miejscowym ko ściele, w któr ym probosz czem jest „nasz” Stanisław Ługowski, odbył się nie la da koncert, któr y przycią gnął rzesze słuchaczy.

Brytyjsko-polski mix na Słowacji

Przed publicznością za prezentowała się Radomska Orkiestra Kameralna pod batut ą Szymona Morusa z solistą Jakubem Kościu szką (gitara). Koncert, z któ r ym wyst ąpili, nosił tytuł „Niedokończone dzieło Har veya Hope’a” W jego ramach zabrzmiała zachwycająca muzyka, niczym z filmu.

Nie zabrakło w niej też hiszpańskiego flamenco. „To taka mieszanka wybucho wa, która nas bardzo zafascy nowała, a ponieważ Har veya Hope’a łączyła wielka przy jaźń ze Słowacją, często tu bywał, koncertował, posta nowiliśmy właśnie tu za prezentować premierowy materiał z naszej najnow szej płyty“ wyjaśniał po koncercie gitarzysta Jakub Kościuszko, nie kr yjąc fascy nacji br ytyjskim kompozy torem, któr y był samoukiem, genialnym muzykiem, gra jącym także na instrumen tach dawnych.

„Dla mnie to niesamowi ta przygoda, bo rzadko się zdarza, żeby klasyczny gita rzysta grał utwor y z orkie strą Dodatkowym walorem jest to, że zagraliśmy utwo r y, które tu właśnie miały światową premierę!“ za chwycał się wirtuoz Dyr y gent Radomskiej Orkiestr y Kameralnej Szymon Morus nie kr ył zadowolenia z go rącego przyjęcia przez pu bliczność, która owacyjnie przyjęła dzieła Hope’a i pra

wie oniemiała, gdy muzycy na bis wykonali „Orawę“ Wojciecha Killara. „Utwór ten w przepiękny sposób opisuje najpier w strumyk Orawy, przy którego brze gu można sobie wyobrazić wirujące w tańcu par y A kie dy strumyk przeradza się w szeroką rzekę, wciąga publiczność, która za każdym razem bardzo żywio łowo reaguje taka to jest udana kompozycja“ opi sywał dyr ygent.

Po koncercie artyści z Pol ski wraz z prezydent miasta Zuzaną Frajkovą Ďurmeko vą, konsulem RP w RS Sta nisławem Kargulem oraz członkami Klubu Polskiego wzięli udział w przyjęciu sponsorowanym przez Petra Kútnego i firmę Facility z Trenczyna.

Prezydent Trenčianskich Teplic chwaliła współpracę z Klubem Polskim i księ dzem Stanisławem Ługow skim. „Chętnie współpracuję z ludźmi z inicjatywą, taki mi jak pan Marek Berky,

a nasze otwarcie się na Po laków wynika także z tego, że nasz ksiądz jest Polakiem“ – mówiła, zapowiadając, kolejny polski koncert, któ r y odbędzie się we wrze śniu i na któr ym Klub Pol ski zaprezentuje piosenki ze swojej płyty „Tu i tam“ Takie otwarcie na Polaków niezmiernie cieszy, zwłaszcza w tak ważnym miejscu, ja kim są Trenčianske Tepli ce, które jako perła regionu przyciąga wielu tur ystów i k uracjuszy. Niech więc tam jak najczęściej Polacy tworzą artystyczną atmo sferę!

Wieczór był też okazją, by zarząd Klubu Polskiego mógł podziękować kończą cemu misję dyplomatyczną na Słowacji konsulowi RP w RS Stanisławowi Kar gulowi i jego małżonce za współpracę i złożyć życze nia urodzinowe założycie lowi Klubu Polskiego w Du bnicy nad Wagiem Zbyszko wi Podleśnemu, dziękując za jego wkład w życie Polonii.

MAŁGORZATA WO JCIESZYŃSKA , Trenčianske Teplice

ZD JĘCIA: S TANO S TEHLIK

„Wróciłem

z Hnušty i jestem oczarowany tym miejscem, je go rozwojem i spotkaniem z prezy dentem miasta oraz przedstawicielami polskiej firmy, która tam ma swoją siedzibę“ mówił jeszcze w czer wcu podczas Kongresu Klubu Polskiego ambasador RP w RS Krzysztof Strzałka. Ponieważ naszym zadaniem jest mię dzy innymi poszukiwanie polskich śladów na Słowacji, postanowiliśmy sprawdzić na miejscu, jak sprawa wy gląda Ułatwieniem było to, że ze wspominanym prezydentem Hnušty, Romanem Lebedą, znamy się osobi ście z medialnych projektów polsko słowackich.

„Mamy dwa punkty zbieżne, które łączą nas z Polską Pier wszym z nich jest polski inwestor, któr ym jest firma Versaco, zajmująca się produkcją wyrobów z plastik u, zatrudniająca ok. 60 osób, co oznacza, że to nasz największy inwestor“ mówił prezy dent, goszcząc nas w Urzędzie Miej skim, któr y zdobi także polska flaga.

Hnúšťa zabiega o turystów

nie będę za nią napiętnowany, jeśli zdobędę pieniądze na odbudowę za bytkowego obiektu“ tłumaczy Lebeda. Nie mylił się – most został uratowany! Prezydent wspomina też ciekawostki przemysłowe, które moż na znaleźć w mieście, i pokazuje nam publikację z ich ciekawymi fotogra fiami „Istnieje organizacja obywa telska Čierne dier y, która promuje piękno Gemera, głównie zabytki przemysłowe, a te prezentują się tu bardzo ciekawie“ Prezydent zachęca też do wycieczki szlakiem Marii Széchy, którego atrakcją są olbrzymie że lazne kleszcze, stanowiące symbol miasta, żyjącego z wydobycia rudy że laza. „Nasze miasto do niedawna nie budziło zainteresowania tur ystów, ale staramy się to zmienić, bo co tu dużo mówić, okolica Hnušty jest bar dzo ciekawa Wspomnę choćby szlak gotyckich kościołów ze średniowie-

„Biorąc pod uwagę, że nasz region jest jednym z najuboższych na Słowa cji i że mamy tu duże bezrobocie, to ważny dla nas partner“ wyjaśnia Drugim elementem łączącym Hnuštę z Polską jest 14 letnia współpraca partnerska z Lwówkiem Śląskim Kiedy pyt am mojego rozmówcę o ewentualnych tutejszych Polaków, wspomina jednego, któr y ożenił się z mieszkanką Hnušty, ale ponieważ pracuje w Polsce, w mieście nie za puścił korzeni.

Czym żyje Hnúšťa? Co ma do zaofe

rowania? Prezydent ochoczo otwiera przed nami drzwi Muzeum Przemysłowej Historii Miasta i pokazuje go towe do otwarcia we wrześniu mu zeum górnictwa. „W jego ramach bę dzie można wchodzić do podziemi i zwiedzać niektóre kor ytarze“ mó wi z dumą Lebeda, pokazując stojące na półce żółte gumiaki, które będzie musiał założyć każdy zwiedzający, chcący przyjrzeć się z bliska światu rud żelaza. Naziemna część muzeum nie jest duża, ale zachwyca olbrzy mim zdjęciem podziemnego kor yta rza i jego przedłużeniem w postaci or yginalnego starego wózka, służące go do przewozu wydobytej rudy Lebeda pokazuje nam też inne miejsce, z którego jest dumny To 250 letni kamienny most, któr y jemu i aktywistom z organizacji Horná Rimava udało się uratować. „Most wymagał remontu, ale okazało się, że jest bezpański, więc trudno było ubiegać się o grant na jego naprawę. Ogłosiłem więc zbiórkę, wierząc, że

cznymi freskami, zamek Murań czy Murańską Planinę z susłami, które nie boją się ludzi. W sąsiedztwie takich atrakcji staramy się zapracować na swoją markę, wykorzystując także naj większy atut, któr ym jest przepiękna przyroda i górskie szlaki tur ystyczne“ konstatuje na koniec Lebeda A my możemy to tylko potwierdzić, ponie waż i nas miasto zachwyciło, zwła szcza jedna z jego części (dawna osada) Polom położona na wysokości 694 m n.p.m.

MAŁGORZATA WO JCIESZYŃSKA ,

Hnúšťa

ZD JĘCIA: S TANO S TEHLIK

O obrazach, fartuchach

Gwar i ruch Pospieszne pakowa nie obrazów i innych rekwizytów oraz narzędzi. Tego dnia o poranku w hotelu Spojar w Žiarskiej Dolinie czuje się lekkie podener wowanie. To przedostatni dzień obozu artystycz nego „Krok za krokiem w kierunku sztuki“ Jego uczestników czeka wer nisaż prac, które zawisną w samym sercu Liptowskiego Mikulasza, w sie dzibie władz miasta.

Jak to zwykle bywa, spektakularne wydarzenia poprzedziły mozolne przy gotowania. Jednak najważniejszy był wernisaż, podczas którego autorzy wy stawianych prac pod czujnym okiem wychowawczyni Emilii Szynkowskiej wykonali ciekawy układ choreogra ficzny Było więc nie tylko plastycznie, ale i tanecznie. A prace? Te zachwyciły pomysłowością, kolor ystyką i pre cyzją. Wszystkie powstały pod okiem Stefanii Gajdošovej Sikorskiej podczas

pleneru, tr wającego w dniach 16 23 li pca Każdego dnia dzieci otrzymywa ły zadania artystyczne „Wychodziliśmy w gór y, na łono natur y, które było inspiracją do szkiców, a potem już w pracowni dzieci kończyły swoje pra ce“ opisywała Stenia. W tym roku sporo prac powstało techniką marmur kową, czego efektem były przepiękne zdobienia na lnianych torbach i fartu chach kuchennych A ponieważ far tuchy stanowiły tegoroczną nowość, to wzbudziły największe zaintereso wanie „Poziom prac z roku na rok ro śnie. Pamiętam, że kiedyś na koniec pleneru były wystawiane tylko r ysunki. Obecnie powstają bardzo różnoro dne dzieła, które przyciągają wzrok“ ocenił konsul honorowy RP w Li ptowskim Mikulaszu Tadeusz Frącko

wiak Wyst awiane prace chwalił także prezydent miasta Ján Blháč „Cieszę się, że obóz artystyczny Klu bu Polskiego już na dobre zadomowił się na Liptowie. Oczywiście wspieramy tego rodzaju wydarzenia, bo to okazja do umacniania dobr ych więzi, co mam nadzieję nie ujdzie uwa dze czujnemu ok u najmłodszych, więc jestem przekonany, że to dobra inwestycja w ich zacieśnianiu” mó wił prezydent

Na wernisażu nie zabrakło konsula RP w Bratysławie Stanisława Kargula z małżonką. „Co rok u z radością wspieramy to wydarzenie, bo widzimy olbrzy mi potencjał w tego typu działaniach, skierowanych do najmłodszych, tym bardziej że przynoszą takie efekty!“ chwalił konsul Nie obyło się bez wzru

ZD JĘCIA: S TANO S TEHLIK

szeń, ponieważ podczas tej uroczysto ści przedstawiciele Klubu Polskiego żegnali kończącego swoją misję dy plomatyczną konsula i jego żonę. W podziękowaniu wręczyli im na pa miątkę jakżeby inaczej obraz po wstały podczas pleneru.

Emocji tego dnia było dużo więcej, bo wszystkich czekało jeszcze ogni sko A przy ognisk u wiadomo gi tara i wspólny śpiew „Plastikowa bie dronko, zostań moją żonką “ śpie wali mali i duzi, Polacy i Słowacy „W poprzednich edycjach obozu brała udział moja wnuczka i właściwie na nich wyrastała. Teraz jest tu mój wnuk i widzę, że rozwija się nie tylko plastycznie, ale i językowo ze wzglę du na bezpośredni kontakt ze swoimi polskimi rówieśnikami zaczyna mó wić po polsk u“ zachwalał konsul Frąckowiak To rzeczywiście duży atut tego tygodniowego zgrupowania, bowiem obecność polskich dzie ci aktywizuje do posługiwania się ich językiem tych uczestników, którzy na

kowych k ubkach, stworzyła układ choreograficzny do piosenki „Jerusalem“. „Nie bardzo wierzyłam w to, że Emilii uda się namówić wyrośniętych nastolatków, by tańczyli publicznie wraz z maluchami, ale ona dokonała cudu!“ oceniła Stenia Polska wycho wawczyni zainspirowała dzieci i mło dzież do gr y w ringo, gr y planszowe ruchowe, a t akże zaser wowała im prawdziwą zieloną noc z malowaniem twarzy i smarowaniem pastą. Ileż byo śmiechu! Będzie co wspominać przez długie lata.

chwalili się, że poznali sporo nowych polskich słów, a własnoręcznie ozdobionymi fartuchami obdarują mamę. Z kolei Benio Porada z Wrocławia nie kr ył zadowolenia, że udało mu się na malować konia. T ygodniowy obóz dla małych i dużych (uczestnicy mieli od 6 do 15 lat) minął bardzo szybko

co dzień mówią po słowacku. W tym roku organizatorzy pleneru poszli krok dalej, zapraszając do współpracy spe cjalistkę bezpośrednio z Polski „Moim zadaniem było animowanie grupy Gdy Stenia kończyła zajęcia z nimi, przejmowałam ich ja i starałam się tak ich zająć, by nie brali telefonów do ręki. Udało się!“ opisuje Emilia Szyn kowska, która rozśpiewała grupę, przygr ywając na git arze, nauczyła uczestników pleneru grać na plasti

Trzecim opiekunem młodzieży pod czas obozu był fotograf Stano Stehlik, któr y pilnował dyscypliny, szczególnie tej wieczornej „Byłem odpowiedzial ny za sprawy organizacyjne i wszędzie tam, gdzie moje koleżanki już nie da wały rady“ – mówił z uśmiechem.

A wrażenia najmłodszych? „W przy szłości będę artystką, to moja życiowa droga“ mówiła Marina Kyselicová z Bratysławy. Rodzeństwo Nela i Artur Drobčowie z Liptowskiego Mikulasza

Dzieciaki oprócz wiedzy i umiejęt ności, wspaniałych obrazów, fartu chów i toreb, zyskały coś jeszcze przyjaciół! I zabrały ze sobą do domu wspaniałe wspomnienia. Kto wie, może gdzieś tam z uśmiechem na twarzy nucą: „Plastikowa biedronko, zostań moją żonką...“.

MAŁGORZATA WO JCIESZYŃSKA

Litpowski Mikulasz, Žiarská Dolina

Chętni i odważni, którzy w połowie lipca dotar li do kina Lastovička w Dubnicy nad Wagiem, mieli okazję doznać niecodziennych emocji Tego dnia tu właśnie Klub Polski realizował kolejne zdjęcia teledysku do piosenki Stana Stehlika „W ki nie życia“. Na planie pojawili się oczywiście twór cy klipu Juraj Lehuta i Małgorzata Wojcieszyńska oraz aktorzy i statyści, właściwie to już gwiazdy filmowe, tym razem jako widzowie w tytułowym kinie

Premiera klipu odbędzie się 26 września (po niedziałek) o 18 00 w Instytucie Polskim w Braty sławie i na kanale YouTube Kto ciekaw, niech już teraz rezer wuje sobie czas! Szykuje się kawałek dobrego kina! RED.

„Nie sądziłam, że wyj dzie z tego książka, bo ja najpier w chciałam po pro stu dać ujście swoim emo cjom“ tak swoją decyzję o rozpoczęciu pisania „Ro zmów z Niną“ wspomina Ewa Sipos. To swoisty pamiętnik, któr y pisze mama

Osiemnastka, jakiej jeszcze nie było!

Książka „Rozmowy z Niną“ w przygotowaniu

w imieniu autystycznej na stolatki, cierpiącej dodat kowo na epilepsję. „Sporo osób, widząc z czym się bo r ykamy, chce nam współ czuć, radzić, pouczać, a my tego nie potrzebujemy.

Chciałam pokazać nasz świat takim, jaki jest Wy myśliłam więc formę pa miętnika, bo ta wydała mi się atrakcyjna, dowcipna i pozwalająca na lekki dystans do tego, czym żyje my“ wyjaśnia Ewa, która na początku publikowała swoje teksty w mediach społecznościowych po sło

wacku Z tymi „Rozmowa mi“ zapoznają się także czy telnicy „Monitora“, bowiem w wersji polskiej goszczą na jego łamach już od ponad roku. „Po napisaniu kilku nastu odcinków zaczęłam się zastanawiać nad tym, czy materiał by się nadawał na książkę“ opisuje autor ka i dodaje, że właśnie nadarza się wyjątkowa oka zja, gdyż jej córka w październiku skończy 18 lat. „Ninka nie potrafi czytać, ale i tak wydaje mi się, że książkowe wydanie Rozmów to ciekawy sposób, jak uczcić

jej pełnoletniość“ dodaje. Wydania dwujęzyczne go zbioru 30 historii nasto latki, wzbogaconych o nowe odcinki i niespodzianki, podjął się Klub Polski przy wsparciu Funduszu wspie rającego kulturę mniejszości narodowych. Obecnie tr wają prace graficzne, któ re wykonuje Stano Stehlik. Premiera książki odbędzie się 6 października w Insty tucie Polskim w Bratysławie Wszystko już zaplanowane będzie czytanie fragmen tów książki, będzie też roz mowa z autorką i jej występ muzyczny. Czujcie się za proszeni na osiemnastkę, na jakiej jeszcze nigdy nie byliście!

ZD JĘCIA: S TANO S TEHLIK

chwalił natomiast akustykę kościoła, w któr ym udało mu się stworzyć swe go rodzaju dialog z publicznością, którą urzekł swoimi muzycznymi in terpretacjami, o czym świadczył aplauz na koniec występu

Ruszyły podcasty Klubu Polskiego!

Cykl

letnich wydarzeń k ultural nych „Kultúrne leto” w dniach 16 17 lipca zaoferował miłośnikom muzyki koncerty Międzynarodowego Festiwalu Git arowego w Modrze W tym roku przygotowano dwa wie czor y festiwalowe, które odbyły się w niemieckim kościele ewangelickim. Sobotni występ Gabriela Bianco gitarzysty klasycznego z Francji oka zał się wielkim wydarzeniem muzycz nym. Artysta wykazał się gitarowym mistrzostwem, wykonując m in kom pozycje J S Bacha, F Sora, J Mattona Jego koncert odebrano jako perfekcyj ny technicznie, zagrany z niesamowi tym uczuciem i muzyczną ekspresją w najdoskonalszych dynamicznych odcieniach. Francuski wirtuoz gitar y

W niedzielę z kolei wystąpiła Ra domska Orkiestra Kameralna, pro wadzona przez dyr ygenta Szymona Morusa, wraz z gitarzystą Jakubem Kościuszką. W ramach koncertu zatytułowanego „Niedokończone dzieło Har veya Hope’a” muzycy zaprezento wali premierowe wykonania z naj nowszej płyty, zawierającej utwor y angielskiego kompozytora H Hope’a Ich występ, przyjęty niezwykle gorą co przez publiczność, zakończyła ognista „Orawa“ Wojciecha Kilara Liczna publiczność i jej spontaniczne reakcje świadczą o tym, że Międzynarodowy Festiwal Gitarowy w Modrze zyskuje coraz więcej sym patyków.

Słowa podziękowania za wsparcie festiwalowej idei należą się Centrum Kultur y w Modrze, Instytutowi Polskie mu w Bratysławie, Fundacji Kultura dla Tolerancji, Radomskiej Orkiestrze Kameralnej, parafii ewangelicko au gsburskiej w Modrze oraz BSK.

KATARIN A WIEC ZOREKOVÁ dyrektor ar t yst yczny festiwalu

Klub

Polski zadbał o tegoroczne atrakcje letnie. Jedną z nich jest seria podcastów, dostępnych na stro nie www.polonia.sk. Pomysłodawcą projektu jest Ryszard Zwiewka, na tomiast realizatorem technicznym i muzycznym Stano Stehlik Pier wszy z podcastów zost ał udostępniony pod koniec czer wca, a w ciągu lata przybyło ich ponad 10. Na nagraniach słychać głosy Ryszar da Zwiewki, Anny Porady i Magdale ny Zawistowskiej Olszewskiej

„Na razie nagr ywa my artykuły, które były publikowane na łamach Monitora Polonijnego“ –opisuje Zwiewka. „Wybrałem t akie publikacje, które wywarły na mnie sil niejsze wrażenie i na długo pozosta ły w mojej pamię ci Do nich należą na przykład wspo mnienia ambasado ra Jana Komornickiego, dotyczące d y p l o m a c j i , c z y artyk uł autorstwa ambasadora Andrzeja Krawczyka o zamk u w Beckovie i jego mie szkańcu Ściborze ze Ściborzyc“ mó wi pomysłodawca Z kolei Anna Po rada zaprezentowała dwa reportaże Małgorzaty Wojcieszyńskiej z Nowe go Jorku i Wilna, a Magdalena Zawistowska Olszewska autorka rubr yki „Słowackie perełki“ wybrała i prze czyt ała niektóre odcinki swojej tur y stycznej serii. Zapraszamy do słuchania!

ZD JĘCIA: JANA KUCHTOVÁ, G ABRIEL BIANCO, JÁN SKLENÁR

Zamek Budatin zd o b yty p rze z m ałyc h i d u życ

Jużod rana w sobotę, 23 lipca, na te renie zamku Budatín w Żylinie pa nował wzmożony ruch. Tam bowiem Stowarzyszenie „Polonus“ przygoto wało po raz piąty Dzień Kultur y Polskiej W jego ramach odbyło się spotkanie przedsiębiorczych kobiet z Polski, Czech i Słowacji, przygoto wano atrakcje dla dzieci, a także koncerty dla każdego coś miłego!

Najpier w odbyło się spotkanie kobiet, wśród któr ych były Alžbeta Masárová doradczyni podatkowa i księgowa, Tatiana Nátna prezes TCP (Top Centrum Przedsiębiorczyń)

wisko naturalne. I aż przyjemnie było obser wować pewnego siedmiolatka, któr y był obecny wraz z rodzicami również tym razem i tłumaczył in nym, na czym polega dbałość o eko logię Ponadto wszystkie dzieci miały okazję zrobić pod okiem Erika Kirsch nera własne amulety z nietypowych odmian orzechów, co stało się prete kstem do rozmów o ochronie przyrody i o tym, jak obcować ze zwierzętami.

W ciągu dnia rozbrzmiewała także muzyka, konkretnie muzyka polskie go zespołu Crazy Accordion Trio. Na scenie można było zobaczyć również git arzystkę i wokalistkę Evę Jokel

Podczas spotkania zaprezentowano też walor y tur ystyczne Polski, a na koniec przeprowadzono konk urs wiedzy o Polsce z atrakcyjnymi na grodami

Impreza przyciągnęła mnóstwo uczestników w różnym wieku i róż nej narodowości wśród uczestni ków były także rodziny ukraińskie, które na Słowacji szukają swojego no wego miejsca do życia.

Oby więcej takich spotkań, które są nie tylko źródłem zabawy i odpoczyn ku, ale również edukują, zbliżają i łączą ANDRIAN A GNYDENKO

i przedsiębiorczyni, Monika Olech –zastępczyni dyrektora Instytutu Pol skiego w Bratysławie, Katarina Šupe jová fizjoterapeutka, które mówiły o swoich drogach do sukcesu, dora dzały i nawiązywały nowe kontakty

W drugiej części imprezy plenero wej można było spróbować polskich specjałów, podziwiać wyroby rze mieślników z Polski, Czech i Słowacji, a także uczestniczyć w ekopikniku dla dzieci. Warto przypomnieć, że w zeszłym roku OZ Polonus dołączył do projektu „EkoBeskidy”, którego zało żeniem jest edukowanie lokalnej spo łeczności w kwestii dbania o środo

ZD JĘCIA: ANDRIANA GNYDENKO, ĽUDMILA KRIESCHOVÁ

To,

Pożegnalny mecz

z

z

plomatami, członkami Klu bu Polskiego), nasi czytelni cy zapewne wiedzą choćby z relacji, zamieszczanych na łamach „Monitora“

Do tej por y słowacka drużyna zawsze wygr ywa ła, ale w tym roku, w upalne lipcowe popołudnie szczę ście wreszcie uśmiechnęło się do Polaków, któr ym udało się strzelić decydują cego o wygranej gola

JĘCIA: MAŁGORZATA WOJCIESZYŃSKA

A może to był taki bonus gospodarzy na pożegna nie? Tego popołudnia bo

wiem ze sportową bracią żegnał się Adam Olech, któr y wraz z żoną, kończącą misję dyplomatyczną, wraca do Polski, do Warszawy.

Ten sam kierunek obrał organizator piłkarskich spo tkań, Milan Novotný, któr y ponownie objął stanowi sko dyrektora Instytutu Słowackiego w Warszawie

Na meczu wszystkich zawodników dopingował a m b a s a d o r R P w R S K r z ysztof Strzałka.

RED.

Strongmani na Liptowie

Miasto

Liptowski Mikulasz po raz szósty zorganizowało imprezę kul turalno sportową Mikulášska Pohoda, która odbyła się 20 sierpnia br. w jednej z części miasta Ploštínie Głównym punktem programu było współzawod nictwo strongmanów ze Słowacji, Czech, Polski, Serbii i Ukrainy Patronat nad zawodami objął prezydent Asocjacji Siłaczy Republiki Słowackiej V. Batik przy aktywnym wsparciu konsula ho norowego RP w Liptowskim Mikulaszu Tadeusza Frąckowiaka. Wśród gości ho

norowych obecni byli m.in. burmistrz miasta Ján Blcháč oraz posłanka do sło wackiego parlamentu Denisa Saková.

Pier wsze miejsce w r ywalizacji siła czy zajął Polak Robert Cyr wus, drugim na podium był Ukrainiec Ivan Hr yho rovsky a trzecie miejsce zajął zawodnik z Czech Jiři Dejmal

W ramach imprezy przygotowano też atrakcje dla dzieci, a okoliczni rzemieśl nicy mieli okazję zaprezentować swoje wyroby.

J.D.

że pracownicy Mi nisterstwa Spraw Zagranicznych RS organi

ZD

Čachtice i Dubnica

t dnia było dużo więcej Już przy ciu na teren zamku zwiedzają witały stoiska Klubu Polskiego, któr ych odbywały się warsztaty styczne dla dzieci. „Najmłodsi mogą tu wykonywać swoje prace ar tystyczne z wykorzystaniem nasion, a także robić rogaliki z ciasta chlebo wego i według własnej koncepcji zdobić je nasionami“ wymieniał Ma rek Berky, główny organizator przed sięwzięcia Klubu Polskiego

zdob yt e chlebem i folklorem!

nych“ opisuje Peter Vagač, któr y zaj muje się szermierką, formami sce nicznymi i historią To on i jego kole dzy w sierpniowe południe odtwa rzali na zamku sceny z życia słynnego Polaka, któr ych punktem kulminacyj nym było wręczenie pamiątkowych listów gościom honorowym, m.in. kon sulowi RP w RS Stanisławowi Kargulo wi i jego małżonce Polskich akcentów

Zamek

w Čachticach to imponują ce miejsce, z przepięknymi wido kami z wysokości 375 m n p m , boga tą historią, również tą, pisaną przez Polaków. Mowa tu o historii najnowszej, pisanej przez Klub Polski, któr y 27 sierpnia właśnie tu zorganizował przedsięwzięcie pod hasłem „Chleba naszego powszedniego“, ale i tej da wnej, kiedy zamek przeżywał swoje lata świetności, czyli za czasów pol skiego r ycerza Ścibora ze Ściborzyc Dobrze go tu wspominają i szerzą je go dobre imię. „To był nie tylko r ycerz, ale i polityk, i magnat, człowiek, któr y uratował życie przyszłej królo wej, walczył z Turkami, a kiedy za za sługi otrzymał zamek na własność, bardzo się troszczył o swoich podda

Ta bardzo ciekawa koncepcja „Chle ba naszego powszedniego“ doczekała się już 4 edycji i po Bratysławie, Du bnicy nad Wagiem, Beckovie, zawitała na kolejny zamek ten w Čachticach „Zamek nadaje tej imprezie odpowie dnią atmosferę, a naszym celem jest pokazać to, co różni, jak i to, co łączy nas w Polsce i nas na Słowacji w kwe stii pieczenia chleba i produktów na za

imprezę zaprosił słowacką specjali stkę od wypieku chlebów na zakwa sie, czyli Kvaskulienkę Spróbować można było najróżniejszych chlebowych wypieków. Był chleb z włókien kokosa, z węgla czarnego, z dyni, ze śliwek, z różnymi ziarnami, a także bezglutenowy. Wszystko działo się na oczach widzów, którzy mogli dostać

ZD JĘCIA: S TANO S TEHLIK

nie tylko zakwas, ale i dokładne instrukcje, jak z nim pracować „Naszą polską gwiazdą k ulinarną podczas t a kiej imprezy jest żurek, któr ym Słowacy zawsze się zajadają i zachwy cają, zwłaszcza wtedy, kiedy informuję, że powstaje on na bazie zakwasu“ dodał Berky Obok wspominanych stoisk były też inne z wyrobami rzemieślników z Polski i te, przy któr ych można było poddać się malowaniu polskich wzorów kwia towych na twarzy czy rękach.

Mocnym akcentem spotkania był występ zespołu ludowego Mystkowia nie z Małopolski, któr y podczas weekendu prezentował się na festi walu folklor ystycznym w Dubnicy nad Wagiem W Čachticach, konkre tnie na dziedzińcu z przepięknym widokami na okolicę, polska grupa dała koncert z przytupem. „Zaprezentowa liśmy walce, polki, mazurki, krakowiaka męskiego“ wymieniła jednym tchem Andżelika Szudrowska, jedna z tance rek, zwracając przy okazji uwagę na przepiękne stroje kobiece „Te spód nice, które mamy na sobie, nazywają się różowiaki, ale nasze stroje różnią się w zależności od stanu cywilnego panny mają większe zdobienia, odkr yte ramiona, zaś mężatki mają czepiec i skromniejsze hafty“ opisy wała. Jej kolega, a jednocześnie kie rownik zespołu Kamil Wiatr zwrócił uwagę na nietypowy taniec tzw po lkę z liściem „Tancerze wkładają liść między dłonie, której parze jak naj dłużej ten liść nie wypadnie z rąk, ta jest najlepsza“ opisywał i dodał, że bogactwo strojów męskich można było kiedyś ocenić choćby na podstawie grubości pasa. „Nasz zespół od innych występujących tu na Słowacji, odróż niają nie tylko stroje, ale i instrumen ty te nasze składają się z dwóch par

skrzypiec, klarnetu, trą bki i kontrabasu“ wy mienił kierownik I trze ba przyznać, że zespół Mystkowianie, któr y na Poważe przybył w 35 osobym składzie wraz z założycielem zespołu Benedyktem Porębą, 86 letnim czynnym tancerzem i śpie wakiem, zyskał serca i sympatię w Ča chticach i w Dubnicy nad Wagiem, gdzie w ciągu soboty wystąpił aż trzy krotnie

Tego dnia atrakcji nie było końca, bo na čachtickim zamku rozbrzmie wała także muzyka folkowa w wyko naniu słowackiego zespołu Drist, w któr ym na skrzypcach gra „nasz“ Marek Berky

Laugaricio w podróży

O atrakcyjności przedsięwzięć fir mowanych przez Klub Polski niech świadczy podsumowanie z ust wójt Čachtic Eriki Ondrejkovej, która chwaliła dobrą współpracę: „Cieszę się, że Klub Polski zwrócił się do nas z tą atrakcyjną propozycją i zorgani zował całodzienny program, pokazu jący nasz zamek i postać Ścibora ze Ściborzyc“.

Kto jeszcze ani razu nie wziął udziału w tym wydarzeniu, niech uważnie śledzi przyszłoroczne ogło szenia i dołączy do entuzjastów chle ba, żurk u, polskiej muzyki i wszystkiego, co łączy nas ze Słowakami. Gdzie to będzie za rok, tego jeszcze nie wiadomo. Marek Berky zdradził tylko, że marzy mu się kolejny zamek. Czyżby ten w Trenčíne?

Tojuż chyba tradycja, że latem kwartet Laugaricio udaje się na swoiste tournée. Również i w tym roku podczas koncertów prezento waliśmy polską muzykę. Nasz program składał się z polskich i słowackich tang, utworów Georga Gershwina, zaś pikanterii całości dodały arie w wykonaniu młodej sopranistki Zanim wyruszyliśmy w trasę, przez tydzień intensywnie ćwiczyliśmy repertuar Nasze tournée miało się składać z czterech koncertów, jednak ten pier wszy na zamku w Zemianskich Kostoľanach ze względu na chorobę jednego z członków kwartetu trzeba było odwołać Kolejny w Bratysła wie na szczęście był zaplanowany pięć dni później I właśnie ten kon cert wywoływał chyba największe po zytywne emocje, ale i obawy Dlacze go? Koncert ten został bowiem połączony z kucharskim show. Okazało się, że nasz występ dodał niezwykłej pikanterii ser wowanym egzotycznym daniom, co zaskoczyło przyjemnie nie tyl ko nas, ale i zgromadzoną publiczność Kolejny przystanek na naszej trasie był w Nowej Dubnicy Tu nasz wy stęp miał miejsce w przepięknych ogrodach w pobliżu Kultúrnej besedy. Publiczność dopisała, a więc i ten nasz koncert zdecydowanie możemy zaliczyć do udanych.

Ost atni występ kwartetu w tym sezonie odbył się w Trenčianskich Tepli cach Letni wieczór, atmosfera miaste czka zdrojowego, zapach zdrojowych wafli plus dobra muzyka czego chcieć więcej! Myślę, że zagraliśmy na odpo wiedniej strunie, gdyż nagrodzono nas burzliwymi brawami.

Tegoroczna letnie tournée mamy za sobą, ale już myślimy nad progra mem przyszłorocznego.

MAREK BERKY, szef kwar tetu Laugaricio

MAŁGORZATA WO JCIESZYŃSKA , Čachtice, Dubnica nad Wagiem

Pożegnanie w Instytucie Polskim

czysty charakter odbyło się przy dźwiękach muzyki Chopina i suto za stawionych stołach, na któr ych królo wały polskie specjały i słowackie wino.

Mimo że znaczna część misji Moni ki Olech przypadła na okres pandemii, to i tak udało się jej nawiązać zaró wno w Bratysławie, jak i w całej Sło wacji liczne kontakty tak kulturalne, polityczne oraz dyplomatyczne.

Sukcesem okazała się też jej współ praca z organizacjami polonijnymi i Szkołą Polską przy Ambasadzie RP w Bratysławie. Nic więc dziwnego, że na pożegnalną imprezę, na której nie obyło się bez wzruszeń i wspomnień, przybyło tak liczne grono gości Obecni na spotkaniu mogli przy okazji poznać następcę Moniki Olech Piotra Drobniaka któr y w Braty sławie nie jest nieznany, bowiem

Przez

całe trzydziestolecie od zmia ny ustroju Słowacy z pewnym le kceważeniem i wyższością patrzyli na sąsiednią Polskę, choć oczywiście nie można tego powiedzieć o całym spo łeczeństwie Mimo bliskości języko wej i kulturowej Polska jest dla Słowaków najmniej znanym krajem Grupy Wyszehradzkiej, aczkolwiek w osta tnich latach można zaobser wować pozytywne tendencje w postaci odkr y wania wcześniej nieznanej sąsiada

Wciąż pokutuje stereotyp Polaka biedaka, któr y jest bardziej przedsię biorczy od Słowaka, a niekiedy wciśnie zepsutą żywność czy sól drogową zamiast spożywczej. Wszystko to wiąże się ze słabnącym na szczęście przeko naniem znacznej części słowackiego społeczeństwa, że Polska jest relaty wnie krajem biednym, a zatem mało atrakcyjnym

Powyższe stereotypy powoli odcho dzą do lamusa, a wizerunek Polski się poprawia Faktem jest jednak, że nie jednokrotnie na łamach „Monitora” utyskiwaliśmy na te wszystkie zaszło ści, starając się im jakoś przeciwdzia łać (np. kampania dotycząca polskiej żywności). Skąd się to wzięło? Otóż wielu starszych Słowaków wciąż ma

Polska wyprzedziła Słowację w PKB

przed oczami obraz Polski z okresu stanu wojennego, kiedy polska go spodarka rzeczywiście była na dnie, a komunistyczna Czechosłowacja, sąsiednie Węgr y i pobliska Jugosławia miały się całkiem nieźle. Puste półki w Polsce, kontrastujące z w miarę do br ym zaopatrzeniem na Słowacji, po wodowały masowe wyjazdy Polaków na handel do Czechosłowacji Lata 90 wcale nie były dużo lepsze Polska co prawda błyskawicznie odbijała się od dna, ale ubocznym efektem był niewyobrażalny dla Słowaków chaos w wielu aspektach od zrujnowanego trans portu publicznego w Polsce po zdewa stowane planowanie przestrzenne, czego Słowacja na szczęście uniknęła

Dyskusje o tym, które z państw jest bogatsze i bardziej rozwinięte, są sta re jak świat Rozstrzygnąć je mogą tyl ko oficjalne statystyki Słowacja już na wstępie w 1993 r. miała dużo wyższe PKB na mieszkańca niż Polska, choć zarazem była biedniejsza niż Czechy i Węgr y. Wszystkie kraje Grupy Wy szehradzkiej bardzo szybko się rozwi jały, choć nierównomiernie Najszyb

ciej rosła (a właściwie odbijała się od dna) Polska, na drugim miejscu była Słowacja, a Czechy i Węgr y do nie dawna rozwijały się wolniej, choć z wyższego poziomu. Przełomem był rok 2006, kiedy Słowacja wyprzedziła Węgr y, zaczęła też zmniejszać swój dystans do Czech i wydawało się na wet, że w pewnym momencie je wy przedzi Od kilku lat jednak PKB na mieszkańca Węgier znów jest wyższy niż na Słowacji, która dała się też wyprzedzić przez kraje bałtyckie, Rumunię i Chor wację (dane Eurostatu w przeliczeniu na siłę nabywczą).

Według danych za ostatni przed pandemiczny rok 2019 Słowacja wciąż jeszcze była bogatsza od Polski Później jednak słowacki PKB spadł mocniej niż polski, a Polska szybciej odrobiła straty niż Słowacja Swoje zrobił też tzw par ytet siły nabywczej – nominalnie słowacki PKB wciąż jest dość wysoki, ale zarazem za zarobio ne pieniądze Słowacy mogą dużo mniej kupić niż ich sąsiedzi. To tłu maczy, dlaczego Słowacja dała się wy przedzić nie tylko Polsce,

ale również

Podkoniec lipca odbyło się oficjal ne pożegnanie Moniki Olech, któ ra przez pięć lat pełniła stanowisko wicedyrektora Instytutu Polskiego

ZD JĘCIA: S TANO S TEHLIK

wcześniej pracował w Ambasadzie RP w RS w dziale politycznym, a sta nowisko dyrektora Instytutu Polskiego piastował w Pradze. RED.

Rumunii, która gospodarczo idzie ostro do przodu, a jeszcze kilkanaście lat temu była dość zapóźniona Jak poinformował wiosną Narodowy Bank Słowacji, obecnie Słowacja jest na trzecim miejscu od końca pod względem PKB na mieszkańca w UE wg par ytetu siły nabywczej. Biedniej sze są tylko Bułgaria i Grecja. To też niespodzianka, bo jeszcze niedawno zazdrościliśmy Grekom ich pozycji, jako kraju należącego do Zachodu, EWG, a potem Unii, do któr ych to or ganizacji my dopiero aspirowaliśmy Powyższe dane mogą dużo zmienić na plus w relacjach polsko-słowackich. Polacy i tak kochają Słowację i to się nie zmieni, natomiast niektór ym Słowakom, patrzącym dotąd na Polskę z wyższością, przyda się taki kubeł zimnej wody Już dziś zresztą widać zmianę stosunku słowackiego społe czeństwa do Polski Stereotypy Polaka cwaniaka i zatrutej żywności powoli odchodzą w niepamięć, pojawia się za to podziw, jak dobrze Polska poradziła sobie z budową autostrad i mo dernizacją kolei, oraz właśnie dla tego rozwoju gospodarczego, któr y mie rzony jest wskaźnikiem PKB.

JAKUB Ł OGINOW

Lato

powoli się kończy Moje wa kacje już dawno się skończyły Rodzice w tym roku wymyślili, że po jedziemy nad morze. Prawda jest taka, że mnie o zdanie nikt nie pytał, choć moje rodzeństwo miało wybór: brat nie pojechał, bo nie chciał, a siostra chciała, więc pojechała z nami.

Mieli, co chcieli

Podróż była dosyć długa, ale ja lubię jeździć samochodem, więc wytrzyma łam bez problemu. Jednak gdy tylko dotarliśmy na miejsce, zaczął się kosz mar! Rodzice chcieli, żebym wysiadła z samochodu, a ja ze strachu nie mo głam się ruszyć! Wszystkie dźwięki i zapachy powodowały, że byłam tym strachem sparaliżowana Jedynym bezpiecznym miejscem był dla mnie nasz samochód Zostałam w nim je szcze dwie godziny, pomimo że było bardzo gorąco. Na koniec tata musiał wyciągnąć mnie z przegrzanego auta na siłę. No cóż, wcześniej mnie nie pyt ali, czy chcę z nimi jechać. Mieli, co chcieli

Za długo, za kr ótko

Wiecie, jak byłam jeszcze mała, to morze mi aż tak nie przeszkadzało, ale teraz jest inaczej. Nie lubię zimnej wody, nie lubię ludzi na plaży ani mew latających nad głowami. Nie po dobają mi się spacer y po mieście, bo bardzo mnie stresują Niestety, nawet mój nowy wózek nie okazał się być pomocny Czy byliśmy na plaży, czy w mieście, ja po prostu chciałam wró cić do auta i tyle.

z Niną Rozmowy Koniec

lata, początek czegoś nowego

Podczas całego urlopu miałam kil ka at aków epileptycznych. No i ten długi urlop tr wał aż trzy dni! Dla mnie zbyt długo, dla rodziców zbyt krótko Musieliśmy wracać do domu, bo ja nie wytrzymywałam w tych warun kach! No i tyle z wyjazdu nad morze

P olka czy Słowaczka?

Ale nie tylko morskimi falami czło wiek żyje. Na szczęście. Bo szykuje się coś niesamowitego! Otóż będę miała swoją własną książkę! Nigdy by mi nie przyszło do głowy, że moje opowieści zostaną uwiecznione na prawdziwym papierze! I to w dodatku w dwóch ję zykach! Po polsku i po słowacku. Bo ja jestem na pół Polką, a na pół Słowa czką. Choć właściwie nie wiem, co to znaczy. Chyba jest to związane z tym, że mama rozmawia ze swoją mamą po polsku, zaś tata ze swoją po słowacku A ja nie mówię, ale myślę w obu językach

Jak to będzie?

Mama teraz dużo pracowała nad upię kszaniem moich historii, ciągle coś poprawiała, szukała zdjęć i dużo roz mawiała z ciocią Gosią i wujkiem Sta nem Oni wiedzą, jak pisać i wydawać książki, no i dzięki ich pomocy powst aje t a moja

Sama jestem ciekawa, jak będzie wy glądała i czy ktoś ją będzie chciał czy tać. Mam nadzieję, że wszystko pójdzie według planu i że niedługo będę trzymała w rękach moje „Rozmowy z Niną”. Bardzo się cieszę!!!

A wy? Cieszycie się razem ze mną?

ZD JĘCIA: EWA SIPOS

Agresja

Rosji na Ukrainę przyniosła wiele zmian w świecie sportu Rosyjscy sportowcy są wykluczani z r ywalizacji w wielu dyscy plinach, zwłaszcza w rozgr ywkach zespołowych Zmiany nastąpiły równie w lokalizacji rozgr ywan mistrzostw świata. W tym rok u siatkarskie zawod najlepszych męskich dr żyn globu miały się odby w Rosji, ale Międzynarod wa Federacja Piłki Siatkowej (FIVB) odebrała jej prawa do ich organizacji i gospo darzami tegorocznego tur nieju mistrzostw świat a zostały Polska i Słowenia Mecze odbędą się w Kato wicach i Gliwicach oraz w Lublanie Również Polska, razem z Holandią, będzie gościć najlepsze siatkarki świat a. Mecze żeńskiego czempionatu rozgrane zo st aną w Gdańsk u, Łodzi i Gliwicach oraz w Apel doorn, Arnhem i Rotterda mie Emocji na pewno nie zabraknie, ale czy mamy szanse na medale?

Najpier w panowie

Męskie mistrzostwa świa ta w siatkówce 2022 r. ro zpoczną się 26 sierpnia w słoweńskiej Lublanie, gdzie dojdzie do meczu po między Brazylią i Kubą Re prezent acja Polski zagra w katowickim Spodku z Bułgarią (26 sierpnia), Meksy kiem (28 sierpnia) i Stanami Zjednoczonymi (30 sier pnia). W dalszych fazach turnieju na polskich par

O siatkarskie medale na polskich parkietach

odbędą się czter y st arcia 1/8 finału (3 6 września) i dwa ćwierćfinały (7 8 wrze śnia), następnie w Katowi cach dwa półfinały (10 wrze śnia), a także mecz o trzecie miejsce i finał (11 września)

W ostatnich kilk unastu latach Polacy to jedni z fa wor ytów męskich rozgr y wek w siatkówce i główni kandydaci do medali. Pola cy zdominowali ost atnie dwa siatkarskie mundiale. W 2014 r. na polskich par kietach pokonali w finale Brazylię 3:1 Czter y lat a później na czempionacie rozgr ywanym w Bułgarii i we Włoszech znów w finale spotkali się z Brazylij czykami, z któr ymi znów wygrali 3:0. Był to już trze ci złoty medal dla polskiej męskiej reprezentacji Po raz pier wszy ta sztuka uda ła się w 1974 r w Meksyku, gdy o medalach decydowa ły wyniki w rundzie finało wej pomiędzy sześcioma najlepszymi zespołami.

Ekipa pod wodzą słynne go trenera Huberta Wagne ra, zwanego „Katem” ze względu na niekonwencjo

wygrała wszystkie mecze w tej części turnieju. Pola cy zdobyli ponadto jeszcze srebrny medal w 2006 r. w Japonii, ulegając w fina łowej potyczce Brazylii 0:3

Potem panie

Mistrzostwa świata w siat kówce kobiet 2022 r. odbędą się w Polsce i w Holan dii w dniach 23 września 15 października. Zainaugu ruje je mecz Polska Chor wacja, któr y odbędzie się w Arnhem w Holandii Potem nasze zawodniczki przeniosą się do Gdańska, gdzie w Ergo Arenie zagrają kolejno z Tajlandią (27 wrze śnia), Koreą Południową

(28 września), Dominikaną (29 września) i T urcją (1 października) Inne me cze grupowe rozgr ywane w Polsce odbędą się w Ło dzi w Sport Arenie i Atlas Arenie. Dwa mecze ćwierć finałowe (11 października) i jeden półfinał (12 paź dziernika) zostaną rozegra ne w gliwickiej Arenie Mecz o trzecie miejsce i finał od będą się 15 października w Apeldoorn w Holandii. olki nie mają takich osią ęć na mistrzostwach ata jak ich koledzy z mę j reprezentacji. Mają na im koncie medale, ale uż bardzo odległa histo bo sięgająca początków gr ywek o miano najlep szej drużyny globu. W 1952 r. nasza reprezentacja zdoby ła srebrny medal, ulegając jedynie ZSRR. W 1956 i 1962 r. Polki zdobyły brą zowe medale Później nie zawsze udawało im się przejść turnieje kwalifika cyjne, a w 2010 r na ostat nich mistrzostwach, w któ r ych wzięły udział, zajęły 9. miejsce.

Szansa na sukces

Zdecydowanie większe szanse na sukces mają siat karze W niedawno zakoń czonych rozgr ywkach Ligi Narodów podopieczni serbskiego trenera Nikoli Grbicia zajęli trzecie miejsce.

W półfinale ulegli Ame r ykanom 0:3, a w meczu o najniższy stopień po dium wygrali 3:0 z Włochami. Rozgr ywki wygrali mi strzowie olimpijscy Fran cuzi, pokonując po zaciętym meczu USA 3:2. Te czter y drużyny, a także pozostali ćwierćfinaliści tegorocznej Ligi Narodów: Brazylia, Iran, Japonia i Holandia, to głó wni kandydaci do zajęcia czołowych miejsc w końcowej klasyfikacji mistrzostw. Nie należy jednak zapominać o zawsze groźnych ekipach Serbii, Słowenii, Argentyny czy Bułgarii Polski zespół, mimo braku z powodu prze dłużającej się rehabilitacji po kontuzji jednego z naj lepszych siatkarzy świata Wilfredo Leóna, należy do ścisłego grona fawor ytów. Nie bez znaczenia będzie też atut własnego parkietu i doping tysięcy fant asty cznych polskich kibiców!

Naszym paniom trudno stawiać poprzeczkę tak sa mo wysoko jak panom Pod wodzą nowego trenera, któr ym od niedawna jest Włoch Stefano Lavarini, Pol ki zajęły dopiero 13. miej sce w tegorocznych rozgr y wkach Ligi Narodów Kilka spotkań przegrały w sto sunku 2:3 Może atut wła snej hali i wspominany już doping naszych kibiców poprowadzą je do sukce su? Awans do drugiej fazy nie powinien st anowić problemu (z grupy awan sują 4 z 6 zespołów), ale o ćwierćfinał może być już trudniej Trzymajmy więc mocno kciuki za nasze sia tkarki przed telewizorami Jeśli ktoś będzie miał okazję uczestniczyć osobiście w meczach, niech nie żału je sił i jak najgłośniej je do pinguje!

S TANISŁAW KARGUL

Mur zynek Bambo w Afr yce mieszka…

Wtora”

zna zapewne zabawny wierszyk Juliana Tuwima, zatytułowa ny „Bambo”, opowiadający o czarno skór ym chłopcu, któr y ucząc się w afr ykańskiej szkole, jednocześnie psoci i figluje Wierszyk ten po raz pier wszy opublikowany zost ał w 1935 r Znalazł się też na pier wszych stronach legendarnego polskiego element arza Mariana Falskiego, a do niedawna zamie szczany był w większości podręczników nauczania początkowego. Jego autor, czło wiek, któremu przed wojną antysemici zarzucali „zażydzanie” polskiej k ultur y, był wytrawnym, niezwykle błyskotliwym prowokatorem i pewnie by się uśmiał, gdyby wiedział, że jego niewinny utwór wywoła kiedyś wielkie kontrowersje.

Otóż niektórzy dzisiejsi odbiorcy wspo mnianego utworu, zarzucają Tuwimowi… rasizm. Oskarżenia takie zaczęły się poja wiać gdzieś na przełomie XX i XXI wieku (a może i wcześniej) W związk u z tym próbowano interpretować tenże utwór na nowo Jedną z t akich interpret acji przedstawił Marcin Moskalewicz w swo im artykule „Murzynek Bambo – czarny, wesoły... Próba postkolonialnej interpretacji tekstu”, opublikowanym w 2005 r. na łamach Tekstów Drugich. I choć tytuł oraz nazwa pisma brzmią bardzo naukowo, to trudno tym mianem określić ową publi kację Przypomina bowiem raczej prowo kację lub żart z tzw naukowości, a nie po ważne rozważania poważnego naukowca Kulminacją zamieszania wokół „Bambo” było wystąpienie ponad rok temu jednego z posłów Lewicy, twierdzącego pu blicznie, iż nie jest to wiersz dla dzieci, i apelującego o wyrzucenie go z podrę czników szkolnych i w ogóle ze szkół. Jego słowa podzieliły środowisko na bro niących wierszyka i tych, którzy zobaczyli w nim negatywne przejawy europocen tr yzmu, ślady kolonializmu i obrazę mie szkańców Afr yki Co konkretnie? Ano to, że mały Bambo nie chce pić białego mleka i boi się kąpieli, która mogłaby go wy bielić, a ponadto skacze po drzewach jak małpa. Przeszkadza im też nazwanie czar noskórego chłopca „Murzynkiem”, czyli zdrobnieniem słowa „Murzyn”, które to

określeniem osoby o czarnym kolo rze skór y. Do 2020 r. wyraz „Murzyn” miał charakter neutralny i w słow nikach notowany był bez żadnych kwalifikatorów Jednak sytuacja się zmieniła i przez niektór ych zaczął być odbierany negatywnie jako pejoratyw, czyli określenie o charakterze ośmieszają cym, wyszydzającym, kojarzącym się z czymś nagannym i powszechnie nieuznanym. I rzeczywiście w niektór ych kontekstach taki charakter ma, np. w połączeniach „sto lat za murzynami” czy „murzyn zrobił swoje ” Niektórzy sugerują ponadto, że jest on odpowiednikiem angielskiego po gardliwego nigger, co jednak świadczy raczej o ich ignorancji, bowiem dosłowne tłumaczenie tego terminu na pol ski brzmi ‘czarnuch’.

Przy okazji dodam, że etymologia wy razu „Murzyn” nie jest do końca jasna. Przyjmuje się, że jest on przekształce niem niemieckiego mohr, któr y to z ko lei pochodzi z łacińskiego maurus, czyli ‘czarny’, będącego też rzymskim okre śleniem mieszkańca Magherbu (półno cno-zachodniego regionu Afr yki). Zatem jego znaczenie etymologiczne żadnych pejoratywnych cech nie zawiera.

Jednak przyklejenie „Murzynowi” łatki wyrazu obraźliwego sprawiło, iż w roku 2021 Rada Języka Polskiego, a zatem najwyższy organ opiniotwórczy jeśli idzie o polszczyznę, opublikowała opi nię, zalecającą nieużywanie tego wyra zu w komunikacji publicznej (media, administracja, szkolnictwo).

Historia „Murzyna” pokazuje wyraźnie, jak może ewoluować znaczenie wyrazów w języku. Czy taka ewolucja jest jednak wystarczającym powodem, by wierszyk „Bambo” usunąć z kanonu lektur szkol nych i podręczników? Chyba nie, bo wiem po pier wsze dla wielu, także dla ję zykoznawców, wyraz „Murzyn” nadal ma neutralny charakter, a po drugie pewna jestem, iż Tuwim, pisząc swój utwór, chciał wyrazić szczerą chęć zaprzyjaźnie nia się z egzotycznym kolegą z ławki, a nie dr wić z osób o innym kolorze skór y.

MARIA MAGDALEN A NOWAKOW SKA

O życiu i albumie, którego nie ma

H.B.

był poetą, pijakiem, re cydywistą i szaleńcem. A może inaczej… Kochał szlugi, rock’n’rolla, w sumie dobr y człowiek, co miał dobre serce Wiesz, jak po znasz poczciwego człowieka? spy tał mnie raz Poczciwy człowiek, jak wst aje z klęczek, nie strzepuje z portek kurzu – mówił to z czułością i błyskiem w oku, pochylając się lekko w moją stronę, z kiepem sterczącym z siarczyście pożółkłych palców. Siedzieliśmy pod pomnikiem Kazimierza Wielkiego w Bochni, z któr ym H B często toczył zajadłe dyskusje Stawał przed majestatem króla na płycie r ynku i zaczynał swoją jednoaktówkę. – Kaziu! – intonował. Kaziu! wył. Czy ty nie widzisz...? w tym miejscu wyzna wał królowi, co go bolało. Potem był smutny i wyczerpany. Milczący Kazimierz wydawał się być nie wzruszony Było jednak coś, co na pełniało H B nadzieją! Oto Ewa

Demarczyk miała w starej Ochron ce otworzyć teatr w Bochni, po tym jak Kraków okazał się mniej gościn ny H B miał w nim pracować Chodził tam i pomagał, sprawa była zaklepana, umowy podpisane, toa

sty wzniesione, a H.B. w siódmym niebie. Oprócz bocheńskiej Czar nej Madonny miał Czarnego Anioła w Bochni

Postaram się unikać patosu, zapo mnieć o egzaltacji i nie być preten

Grunt to dystans

Ś

Na hor yzoncie majaczą wizje pomarszczonych ciał, niedyspozycji fizycznych oraz chorób o poważniej szym niż dotąd kalibrze Na szczęście lektura antyporadnika Magdaleny Grze bałkowskiej i Ewy Winni ckiej pod wymownym ty tułem „Jak się starzeć bez godności” działa jak chłod

c i g a n i e s i ę z u p ł y w a j ą c y m c z a s e m t o – w y d a w a ł o b y s i ę – g ł ó w n a b o l ą c z k a c z ł o w i e k a p o c z t e r d z i e s t c e .

W r a z z p o j a w i a n i e m s i ę s i w y c h w ł o s ó w w z r a s t a p o c z u c i e , i ż w s z y s t k o , c o n a j l e p s z e , j u ż s i ę w y d a r z y ł o .

ny pr ysznic przywraca obiektywną równowagę w buzującym od emocji mózgu czytelniczek lub czytelników w tzw śred nim wiek u A przy okazji poprawia nastrój, bo zawa diacko i z humorem pod chodzi do zagadnień, o któ r ych zwykle nie lubimy mówić.

Zanim powstała książka, autorki spotkały się w sta cji Radio 357, by realizo wać podcasty (czyli audy

cje radiowe do odsłucha nia w każdej chwili) o prze mijaniu.

Brzmi poważnie, bo i te mat trudny, ale pomysło dawczynie zdecydowanie zaznaczyły, iż będzie „bez tabu i utartych sloganów, za to z dużą dawką humo ru i dystansu wobec tego, co nas wszystkich czeka”. I tak rozpoczęły się roz mowy o zmarszczkach, pa sjach star ych i nowych, chorowaniu, seksie i wie

lu innych aspektach poło wy życia, czyli momentu, w któr ym człowiekowi trudno zaakceptować, iż jego pragnienia i możli wości coraz częściej roz mijają się z metr yką Dwa dzieścia osiem odcinków okazało się radiowym prze bojem, a na ich podstawie ukazała się książka, co by ło naturalną koleją rzeczy

Jest faktem, iż polskie społeczeństwo się starzeje. Ale „starość” już od dawna

sjonalny Samo obcowanie ze sło wem Demarczyk może się okazać pułapką Niech będzie zatem Pani Ewa. Pani Ewa brzmi bezpiecznie w tym kontekście, na tyle przyziem nie, że czubkami palców można muskać bruk. Wymóg drugi. Będę surowy. Żadnej tar yfy ulgowej w tym względzie i żadnych kompromisów Pani Ewa taka była Sam narzucę so bie ograniczenia Ograniczenia to warunek konieczny! Bez nich nic nie może się udać Prosto z mostu, ale w punkt.

Ta płyta jest do bani! Tak, dobrze widzicie. Choć okładka świetna Szaybo, to sam tytuł już nie taki: Ewa Demarczyk śpiewa piosenki Zygmunta Koniecznego. I co z te go! Kogo to interesuje! Pan Zy gmunt genialny, chapeau bas! Ale w 1967 r płyta winna nosić tytuł Dziwny jest „ten świat”. A może to miało brzmieć t ak przedwojen nie...? Nie wiem. Nie broni się i tyle! Koniec kropka! Idąc tropem Nie mena, bo przecież album mógł zapo życzyć sobie tytuł od jednej z piosenek Na krążku aż roi się od kandydatów Karuzela z Madonnami, jaki do

niosły tytuł dla albumu! Albo Gran de valse brillante! Albo Taki pejzaż! Groszki i róże cóż za rozkoszny tytuł dla albumu, choć raczej nie w tym wypadku! Aby jednak tak się stało, należałoby spełnić jeden waru nek. Materiał na albumie musiałby tworzyć spójną całość, tymczasem mamy do czynienia ze składanką, nie z albumem Piosenki nie zostały nagrane w tych samych warunkach i przez tę samą ekipę Mają różną ja kość i zwyczajnie to słychać Pani Ewa miała dużo zastrzeżeń do tego wydawnictwa. Absolutnie nie speł niało jej kr yteriów. Chodzi o to, że jakość kompozycji i jej interpretacji nie koresponduje z końcowym re zultatem

Dlaczego zatem wspominam o tym albumie? Bo nic innego nie ma! Dy skografia Pani Ewy jest uboga! Jest od wrotnie proporcjonalna do tego, co sobą Pani Ewa reprezentowała jako ar tystka. Oprócz dwóch innych pozycji, mamy tylko tę składankę. Takie The Best Of. Pani Ewa była doskonała w piosenkach, ale coś się nie zgrało w jej karierze Czy to byli inni, czy raczej ona sama, nie mnie oceniać

Z tego teatru na koniec też nic nie wyszło Nie pier wszy raz w ży ciu Pani Ewy sprawy się nie po sklejały To już dwa lat a, H B zmarł dużo wcześniej, słucham składan ki. Mam jedyny tomik wierszy, któr y H.B. wydał. Też t aka składanka wiersze i satyr y. Na pier wszej stronie jest zdjęcie H.B. siedzące go na schodach Ochronki, gdzie miał być teatr Na stronie drugiej motto: Rozczarowało mnie życie

CUPAŁ

stanowi pojęcie względne. Autorki antyporadnika z jednej strony postarały się, by czytelnik spróbo wał zaakceptować nie uchronność tego procesu, z drugiej zaś dowcipnie w y p u n k tow a ł y o b s z a r y, w któr ych nie należy pod legać stereotypom. To, jak się ubieramy, jak spędza my czas, jak podchodzimy do codzienności, zależy tylko od nas. Życie po pro stu nikogo nie rozpiesz cza, o dobr y dzień i przy zwoity nastrój musimy po starać się sami Aby nie było nudno i gó rnolotnie, Magda Grzebałkowska i Ewa Winnicka piszą głównie o swoich zmaganiach np. ze sporto wym tr ybem życia, macie rzyństwem i widokami na

„babcierzyństwo”. Opisują „gr y zdrowotne”, czyli ab surdalne zasady, panujące w służbie zdrowia, oraz wiele z kobiecych „rozkmi nek” typu: czy kremy prze ciwst arzeniowe działają, jaki sens mają operacje pla styczne czy diety odchu dzające są zdrowe.

Swobodna rozmowa au torek pozwala spojrzeć na te sprawy z różnych pun któw widzenia. Każdy roz dział i tematyka w nim ujęta to pewnego rodzaju scena, na której rozmówczynie prezentują własne doświa dczenia, ale też opowiada ją o wsparciu, które dają sobie nawzajem. Zupełnie przypadkiem przynajm niej dla mnie „Jak się sta rzeć bez godności” okaza ło się zbiorem felietonów

o przyjaźni, która pomaga lżej (i dowcipniej) przejść w etap „niewidzialności” kobiety po pięćdziesiątce.

Ciekawa szat a graficz na, ilustr acje autor stwa Agaty Endo Nowickiej i za b a w n e z d j ę c i a a u t o r e k t akże równoważą „ponu

rą” tematykę i sprawiają, że antyporadnik czyt a się z przyjemnością.

Niezależnie od tego, ile razy zaśmiałam się pod czas lektur y, muszę przy znać, iż opowieści Grze bałkowskiej i Winnickiej poruszyły we mnie jakąś czułą strunę.

Czas mija i odbija się na ciele, wyglądzie oraz myśle niu o tym, co ważne, a co wręcz przeciwnie. Czy chcę się starzeć z godnością?

A może, omijając wzro kiem pesel, nadal będę ro bić to, na co mam ochotę? Ważne, żeby nie narzucać sobie żadnych ról i powinności, chociaż nie jest to atwe. Wersja „bez godno ści” po prostu pachnie wol nością.

ŁUKASZ

Film nie tylko na koniec lata

Miłośników polskich fil mów zapewniam, że i po wakacjach będzie w ki nach co oglądać Za kilkana ście dni, bo 12 września, rozpocznie się 47 Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. W konkursie głównym wystartuje 20 fil

Za duży na bajki. To kino familijne w najlepszym wy daniu, dostępne już na kilku kanałach od Netflixa przez cda pl do Player pl I napraw dę bardzo zachęcam do obej rzenia tego filmu, zrobionego z klasą, z szacunkiem dla młodych bohaterów i ze znakomitymi rolami dojrza ych aktorów Doroty Kolak, Karoliny Gruszki, Andrzeja Grabowskiego

mów i jak zapewniają orga nizatorzy dobr ych filmów nie zabraknie Obejrzymy nowe produkcje m in Xa werego Żuławskiego, Lecha Majewskiego, Leszka Dawida, Tomasza Wasilewskiego, Agnieszki Smoczyńskiej, Mał gorzaty Szumowskiej, Marty Minorowicz, Anny Jadow skiej, Jacka Bławuta i same go Jerzego Skolimowskiego

Do Złotych Lwów zatem wyst artuje plejada twórców Zapowiadana jest też po raz pier wszy nagroda dla najbardziej klimatycznego filmu, czyli takiego, któr y będzie miał najbardziej przyjazną środowisku produkcję, zaś najlepszy film polskiego ki na familijnego z nagrodą Złote Lwiątka im Janusza Korczaka zostanie wybrany już po raz 18 Wśród tego rodzaju filmów zgłoszony został niezwykle ciekawy i wzruszający zarazem obraz w reżyserii Kristoffera Rusa wg scenariusza Agnieszki Dąbrowskiej, zatytułowany

Jest to opowieść o dora staniu Bohater filmu, wrażli wy i ciekawy świata chłopak, znajduje się niespodziewa nie w trudnej sytuacji życio wej. Na kilka tygodni miejsce nadopiekuńczej i bardzo tro skliwej mamy (piękna jak zawsze i delikatna Karolina Gruszka) musi zająć ekscen tr yczna ciotka (świetna rola Doroty Kolak), pełna dziw nych pomysłów na życie własne i podopiecznego. W głównej roli Waldka Ba nasia wystąpił Maciek Karaś. Jego bohater to chłopiec z nadwagą i własnymi kło potami, zakochany w świe cie gier i elektroniki, żyjący własnym r ytmem i na swój sposób. A do tego osłaniany przez przewrażliwioną mamę w każdym niemal działaniu, odprowadzany do szkoły i pod każdym względem rozpie szczany Waldek przyjaźni się ze St aszkiem, chłopa

kiem również zatopionym w komputerach w tej roli Patr yk Siemek Jest jeszcze ich koleżanka Delfina, gra na przez Amelię Fijałkowską, która tonuje różne szalone kroki kolegów. Trafny dobór wykonawców ról dzie cięcych w tym filmie jest ogromnym jego walorem. Brawo Katarzyna Gr yciuk Krzywda za świetny casting, a ściślej reżyserię obsady Autentyczność opowieści filmowej Za stary na bajki z pewnością tkwi w scena riuszu Agnieszki Dąbrowskiej i jest kolejnym atutem fil mu. Tematyka i sposób opo wiadania trafiają do młodych odbiorców, a rodziców po prostu wzruszają Bo czasa mi warto z zewnątrz popa trzeć na problemy, dotyczące też być może i naszych wła snych dzieci. Rywalizacja jest naturalną cechą w środowi sku młodych. Nic więc dzi wnego, że walka o uczestni ctwo w wielkim turnieju gamingowym jest dobr ym pomysłem fabularnym

A przy okazji można opo wiedzieć o tym, jak ważna jest rodzina i dobre w niej relacje, przyjaźń i odpowiedzialność, jaką siłę może mieć miłość i wzajemny sza cunek. W tym filmie jest też rodzinne szaleństwo, a to za sprawą ciotki, która ma cią gle jakieś marzenia, zamie rzenia i dąży ich realizacji, mimo że lat ma już niemało Ważne dla niej są granice, które sama wyznacza, i ideały, o któr ych stara się roz mawiać z młodymi ludźmi.

W filmie tym nie ma natrę tnej dydaktyki, ale są nastrój i świadomość, że trudne chwile i problemy nie są tylko domeną dorosłych, że i młodzi potrafią mocno przeżywać przeciwności losu. I wtedy należy im mądrze pomagać, nie oszukując ich i nie chowając pod kloszem.

Warto ten film obejrzeć w większym gronie, by potem pogadać o tym, co w życiu ważne Proszę też zwrócić uwagę na świetną muzykę dzieło Karima Matusewicza.

O 47. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdy ni napiszę Państwu w na stępnym numerze. Jestem pewna, że będzie o czym

ALIN A KIETRY S

kilka kilometrów będzie my mijać środek Europy! Chciałabyś się tam zatrzymać?” za pytał mąż, kiedy znajdowaliśmy się w pobliżu Kremnickich Bani w Gó rach Kremnickich. „Eee, pewnie bę dzie tylko jakiś kamień i tablica” stwierdziłam, ale ostatecznie zgodzi łam się, by zjechał z głównej drogi, prowadzącej z Kremnicy do Martina Nie pomyliłam się W miejscu, gdzie znajduje się geograficzny środek Europy, stał osobliwy kamień z tabli czką, będący jednocześnie kamieniem węgielnym, umieszczonym tu z oka zji powst ania Republiki Słowackiej. Czy to faktycznie środek Europy, gdzie spotkają się linie poprowadzo ne z najbardziej wysuniętych punk tów kontynentu?

„Za

Od wieków bowiem astronomo wie, geografowie, matematycy i fizycy spierają się o dokładne położenie geograficznego środka Europy, któr y trudno jednoznacznie wyznaczyć. We dług teorii astrologa Szymona Antonie go Sobiekrajskiego z 1775 r , środek Europy znajduje się w mieście Sucho wola koło Białegostoku, natomiast we dług obliczeń, dokonanych w 1989 r przez Jean-George’a Affholdera, środek naszego kontynentu jest na Litwie. Poza tym istnieje jeszcze kilkanaście innych punktów, uważanych za śro dek Europy, m.in. na terenie Austrii, Estonii, Niemiec, Rumunii, Czech, Słowenii, Białorusi czy Ukrainy Je dnak to nie obelisk uważany za cen trum europejskiego kontynentu wzbu dził moją ciekawość, ale stojący tuż obok niego urokliwy gotycki kościół pw. św. Jana Chrzciciela.

Ten biały, średniowieczny kośció łek wybudowany został w drugiej po łowie XIII w. przez benedyktynów. Stoi samotnie między dwoma rzekami,

Spotkanie w środku Europy

otoczony niskim murem obronnym, pośrodku pól między miejscowościa mi Kremnické Bane i Turček. Dlacze go wybudowano go właśnie w tym miejscu z dala od okolicznych wsi? Podobno dlatego, że owo miejsce znajdowało się dokładnie w takiej sa mej odległości od pięciu różnych wsi. A może dlatego, że jest to miejsce nie zwykłe, gdzie ponoć woda spływa z dachu kościoła z jednej strony do Wagu, z drugiej do Hronu. Albo jak głosi legenda murarze szukający no wego miejsca na budowę kościoła zobaczyli tu płonący krzew i usłyszeli tajemniczy głos, któr y kazał im wznieść świątynię właśnie na tym obszarze

Pier wotnie była to późnoromańska rotunda z wewnętrznymi arkadami zwieńczonymi ostr ymi łukami. Dwie ście lat później przebudowano ją, do stawiając trójnawowy korpus i wieżę. Wnętrze świątyni zostało wykończo ne sklepieniami krzyżowo żebrowymi, opartymi na masywnych czworobo cznych filarach Nad wejściem do ko ścioła widnieje tajemniczy rok 1588, któr y przyjmuje się za rok zakończe nia przebudowy świątyni.

Warto zwrócić uwagę na wiele sta r ych nagrobków, znajdujących się

między budynkiem kościoła a otacza jącym go murem. Na większości z nich czas zatarł już napisy, na innych widać jeszcze niemieckie nazwiska Pier wszymi bowiem mieszkańcami tutejszych okolic byli niemieccy kolo nizatorzy, którzy zamieszkiwali tu aż do końca II wojny światowej, kiedy to zostali wysiedleni do Niemiec.

Kiedy tak stałam i podziwiałam bu dynek kościelny, pozdrowił mnie przechodzący obok mężczyzna, któr y wydał mi się znajomy Mijając bramę wejściową, zauważyłam informację,

iż kościołek należy do Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów. Skojarzyłam wówczas, iż ów mężczyzna to zakon nik, któr y przez kilka lat odprawiał msze św w klasztorze kapucynów w miejscowości, w której mieszkam Nie kr ył on zaskoczenia, że ktoś go tu rozpoznał, bo choć miejsce to uważa ne jest za środek Europy, to jest tu ci cho i spokojnie. Rejon ten polecam wszystkim tropicielom ciekawostek (nie tylko geograficznych). A gdy już tu dotrzecie, koniecznie zapytajcie o brata Mariana.

MAGDALEN A ZAWIS T OW SKA OLSZEW SKA

ZD JĘCIA: MAGDALENA ZAWIS TOWSKA OLSZEWSKA

Wakacje za nami. Jak z w ykle minęły zbyt sz ybko. Wierz ymy, że mimo to uda nam się zachęcić Państwa do zaba w y w celu pobudzenia szar ych komórek do myślenia. A zatem zapraszamy do kolejne odsłony naszej monitoro wej krz yżówki i życz ymy dobrej zabaw y! Roz wiązanie hasła krz yżówki znajdą Państwo w polach w następującej kolejności: 6 40 22 32 7 34 14 Ń 24 21 26 31 17 2 27 11 18 19 37 9 20 38 33 15 29 36 10 28 16 41 1 13 23 4 25 5 8 39 35

P oziomo

1 . k r e s n i e c h c i a n e j c i ą ż y

5 . e g z o t y c z n y w s c h ó d

6 . c e b e r

1 0 M a r i a n , z n a n y a k t o r

1 2 . ś r e d n i o w i e c z n y A r a b

1 3 k r a j z Z a g r z e b i e m

1 4 . s a m o w y s t a r c z a l n y k a w a ł e k p r z y r o d y

1 7 b r a n ż a n a u c z a n i a

1 8 . d r o b n o z m i e l o n y t y t o ń

2 0 . s t o l i c a K e n i i

2 4 z s y r e n ą w h e r b i e

2 5 . n i e b i a ń s k i b ó g w o d y

2 8 s t o p i e ń w j u d o

2 9 . n a j ż y ź n i e j s z a g l e b a ś w i a t a

31. zakaźna rzeka 34. słodkie życie

35. najstarsz y na świecie park narodow y 36. zgrubiałe, chropowate miejsce na ciele

38. młody po angielsku 39 uzależniony z odlotami 40. przestarzale księgowość 41. księżycow y w ypiek

Pionowo

Wśród tych, którz y prawidłowe roz wiązanie prześlą na adres: monitorpolonijny@gmail.com, zostaną rozlosowane nagrody książkowe Prosimy zatem także o podanie imienia, naz wiska i adresu pocztowego Dobrej zabaw y!

T. O. , r e d .

2. zdradliw y materiał budowlany 3. debiutant 4. szef stacji kolejowej 7 dominacja, przewaga, pr ymat 8. Owsiak 9 zbiorowisko krzewinek czarnej jagody 11. owady pasożytnicze 15 Bodo, Paukszta lub Oniegin 16. część koła roweru 19. osobniki z ławic y

21. miasto na trasie z Łodzi do C zęstochow y 22. niepokój o kogoś lub coś 23 legenda Himalajów 26. kolec żalu

27 kuz ynka pomarańcz y 30. moty w działania 32 padaczka 33. pospolity brat karpia 37. przed siewem

Roz wiązaniem poprzedniej krz yżówki było hasło: Bogat y rzadko sprawiedliw y albo sam, albo jego przodek

Prawidłową odpowiedź otrz ymaliśmy od pana Jerzego Bezecnego z Lechnic i jemu w ysyłamy nagrodę Gratulujemy!

Historie prosto z… buta

ą ę j g w rubr yce „Retrohity“. W związku z tym przedstawiamy Państwu historię im perium, dzięki któremu kraj w sercu Europy stał się znany na całym świecie Przemysł obuwniczy w monarchii Austro Węgierskiej zaczął się rozwijać jeszcze w XIX w. za sprawą przedsiębiorcy Carla Budishowskiego, któr y w morawskim Třebíču w 1853 r. roz począł przemysłowe opracowanie skór y, dzięki czemu wkrótce ruszyła produkcja obuwia, które dostarczano na obszar całej monarchii Głównym odbiorcą butów była jednak armia au stro węgierska

Hity

Stanach Zjedn

Indiach Ekspa

ła tempa i prz chem II wojny imperium obu wało 120 zakładów produkcyjnych na całym świecie, w któr ych pracowało ponad 100 tysięcy pracowników.

Baťa na Słowacji

Baťa wkroczył także na Słowację W dniu 8 sierpnia 1938 r. na ter ytorium wsi Šimorovany rozpoczęto pier wsze prace, związane z budową fabr yki obuwia. Datę tę uznano za da tę powstania nowo wybudowanego miasteczka, nazwanego Baťovany dziś to Partizánske Pier wsza para butów w tejże fabr yce zjechała z taśmy pro dukcyjnej 15 lipca 1939 r

Imperium obuwnicze Baťa

Istnym przełomem w dziejach pro dukcji obuwia był rok 1894, kiedy to w morawskim mieście Zlín powstała spółka trojga rodzeństwa pod nazwą handlową A & T Baťa Był to począ tek zmian w dotychczasowym sposobie produkcji obuwia. Trzy lata później weszły na r ynek buty dla biedniejszych, powszechnie nazwane batiówkami. Produkcja obuwia w 1905 r. w zakła dach Baťa sięgała pułapu 2200 par dziennie, a pod koniec I wojny świa towej wynosiła 2 miliony par rocznie W Zlínie, na miejscach, gdzie wcze śniej były ogrody, powstały nowe ha le produkcyjne, wybudowano nowe osiedla dla robotników. W 1927 r. wdrożono produkcję taśmową obu wia. Marka Bať a podbiła świat nie tylko za sprawą butów, ale także poprzez tworzenie szeregu nowych zakładów produkcyjnych w zachodniej Europie,

Z dniem 1 stycznia 1946 r fabr yka ta została upaństwowiona za sprawą dekretu, wydanego przez Ministerstwo Przemysłu CSR. Powodem było fałszy we oskarżenie rodziny Baťi o kolabora cję z nazistami. Nazwę miasta zmienio no na Partizánske, a same zakłady prze mianowano na Závody 29 august a (ZDA) Pomimo zmian politycznych i ekonomicznych produkcja obuwia nadal odbywała się według schematu ustalonego przez byłego właściciela.

P o tęga obuwnicza

Czechosłowacki przemysł obuw niczy tworzyło kilkanaście zakładów Połowa ich produkcji trafiała na r ynki zagraniczne W latach 80 XX w osią gnęły zawrotną liczbę, która dziś wy daje się niewiar ygodna, 130 milionów par rocznie. Corocznie powstawało 4000 nowych modeli wszystkich ro dzajów obuwia, z któr ych niektóre modele, pomimo upływu lat, są no szone do dzisiaj

zeszki czy jarmilki

r ynku od lat popularnością cie się tenisówki, nazywane jarmil i Podobno nazwano je tak na ć żony komunistycznego pre nta Antonina Zapotockiego wacji nosiły one nazwę cvičky, iast w Polsce nazywano je cze i lub także jarmilkami. Masowa kcja tego ponadczasowego mo delu balerinek sportowego charakteru ruszyła w 1965 r. po czechosłowackiej spartakiadzie, gdzie odbyła się ich oficjalna premiera Na Słowacji ich produkcję rozpoczęto już w 1964 r , później produkowały je także inne fir my, np Snaha Jihlava Od roku 1985 r znakiem rozpoznawczym owych balerinek stała się trzykolorowa fla ga, stąd też były nazywane niekiedy flagami.

L ubiane r e tr obuciki

Jarmilki dzięki swojej prostocie, wygodzie w noszeniu, korzystnej ce nie na zawsze stały się ulubionym obuwiem małych i dużych, zwłaszcza podczas zajęć wychowania fizyczne go. Polubili je także dorośli. Z handlo wego punktu widzenia balerinki te odniosły ogromny sukces, przekra czając granice ówczesnej Czechosło wacji i podbijając także polski r ynek Ludzie je pamiętają, wspominają o nich z uśmiechem i co ważne kupują je i nadal noszą.

Życzę Państwu długich spacerów w wygodnym obuwiu.

ANDREJ IVANIČ

Szanowni Państwo, Drodzy Czytelnicy „Monitora Polonijnego”! Po trzech i pół roku pracy na stanowi sku konsula RP w Bratysławie nadszedł czas na nowe wyzwania w mojej karierze zawodowej.

Okres mojej pracy w Republice Słowackiej przy padł na niełatwy czas wielu utrudnień w normalnym funkcjonowaniu w związk u z ogólnoświatową pande mią COVID 19 oraz rosyjską agresją na sąsiadującą z naszymi krajami Ukrainą Miały one ogromny wpływ zarówno na życie codzienne każdego z nas, jak i na modyfikację profilu pracy urzędu konsular nego, w tym na realizację przedsięwzięć polonijnych Mimo tych przeciwności udało się, z czego jestem bardzo usatysfakcjonowany, zrealizować wiele wspól nych z organizacjami polonijnymi oraz z Polakami mieszkającymi na Słowacji projektów oraz przedsię wzięć. Część z nich weszła na stałe do kalendarza im prez polonijnych i cieszy się dużym zainteresowa niem również Słowaków

Rusza Klub MałegO

Po wakacyjnej pr zer wie rusza Klub Małego Polaka Pier wsze polskie spotkanie dzieci w wieku pr zedszkolnym (od 3 do 6 roku życia) odbędzie się 10 wr ześnia Zajęcia w formie gier i zabaw będą prowadzone nieodpłatne w Szkole Polskiej pr zy Ambasadzie RP w Brat ysławie (ul. Detvianska 24) w sobot y o godz 10 00, a prowadzić je będzie pani Natalia Konicz Hamada, pr ywatnie psycholog i mama trojga dzieci Zgłoszenia dzieci do Klubu prosimy pr zesyłać na adres e mail natalia.konicz@gmail.com

Szczegółowe informacje zostaną opublikowane na stronie internetowej Klubu Polskiego: www.polonia.sk.

Pragnę zatem podziękować tym wszystkim, którzy aktywnie uczestniczyli w tworzeniu i realizacji wszel kich wspólnych inicjatyw i projektów, a szczególnie przedst awicielom zarządów organizacji polonijnych: Klubu Polskiego Stowarzyszenia Polaków i Ich Przyjaciół na Słowacji, Stowarzyszenia OZ POLONUS oraz Stowarzyszenia BONITA Polska Szkoła Języko wa. Oddzielne podziękowania kieruję do konsuló honorowych RP w Liptowskim Mikulaszu, Koszyc i Preszowie, którzy niejednokrotnie udzielali mi wsp cia w realizacji zadań konsularnych, szczególnie ty niełatwych, bo dotyczących udzielania pomocy kon sularnej obywatelom RP. Pragnę także podziękować Redakcji „Monitora Polonijnego” za umożliwienie mi realizacji swoich zainteresowań w zakresie dzienni karstwa sportowego. Mam nadzieję, że swoimi arty kułami choć trochę przybliżyłem czytelnikom świat polskiego sportu, a być może wpłynęły one też na zwiększenie aktywności sportowej słowackiej Polonii Bratysława i cała Słowacja, a także Polacy i Słowacy, któr ych miałem przyjemność poznać, zostaną na za wsze w mojej pamięci! Zatem nie żegnam się, a mó wię „do zobaczenia!”.

Wszystkim czytelnikom „Monitora Polonijnego” życzę dobrego zdrowia i czerpania jak najwięcej ra dości z każdego kolejnego dnia!

S TANISŁAW KARGUL radca minister, konsul

Jednocześnie dziękujemy za pracę na r zecz Klubu Polskiego pani Bożenie Miczek Majce nauczycielce prowadzącej Klub Małego Polaka w popr zednim roku szkolnym Zar ząd Klubu Polskiego

W rytmie miejskiej muzyki ludowej

Klub Polski zaprasza w podróż do świata tańca i dobrej zabawy pod hasłem „W r ytmie miejskiej muz yki ludowej“. Impreza odbędzie się 30 wrz eśnia (piątek) o 19.00 w piwnicach Limbašskiego vinohradníckiego družstva w Limbachu Podczas wieczoru, oprócz elementów muz ycznych i tanecznych, swoje miejsce będzie miała degustacja lokalnych specjałów. Wpisowe 7 euro. Rezer wacja za pośrednictwem strony www.polonia.sk zostanie uruchomiona w połowie września. Liczba miejsc ograniczona Decydować będzie kolejność zgłoszeń i wpłat Dla zainteresowanych istnieje możliwość wynajęcia za dodatkową opłatą busa.

W ięcej informacji: Beata Wojnarowska, tel. +421 905640920

Premiera teledysku

będzie

„

T u i t a m “ w T r e n č i a n s k i c h T e p l i c a c h

W piątek , 23 wr ześnia o godz. 19.00, na deptaku w Trenčianskich Teplicach będzie można posłuchać polskich piosenek , bowiem tego dnia Klub Polski zaprezentuje szerokiej publiczności materiał muzyczny z płyt y „Tu i tam“ Zapraszamy zatem wszystkich „naszych”, by pr zyszli i wsparli wykonawców swoim śpiewem Wstęp bezpłatny

Panu Henr ykowi Feliksowi z okazji życiowego jubileuszu serdeczne życzenia zdrowia, pogody ducha i spełnienia marzeń składają przyjaciele z Klubu Polskiego. Ż y c z e n i a

Premiera „ Rozmów z Niną“

Dwujęzyczna książka Ewy Sipos pt. „Rozmowy z Niną“, którą wydaje Klub Polski, będzie mieć swoją premierę 6 października (czwartek) o godz. 18.00 w Instytucie Polskim w Bratysławie. Rozmowę z autorką poprowadzi Małgorzata Wojcieszyńska. Ewa Sipos zaprezentuje się tego wieczora także w roli wokalistki Wspomagać ą będzie Adam Hudec. Wstęp bezpłatny.

T u i t a m “ w K o s z y c a c h

Redakcja programów narodowośc studio RT VS Koszyce i Klub Polski zapraszają na koncer t pod patronatem konsula honorowego RP w Koszycach Konrada Schonfelda, któr y odbędzie się 24 wr ześnia (sobota) o godz. 17.00. w Dużej Sali Radia Słowackiego Na scenie pr zedstawią się muzycy z zespołu Jablco, kwar tetu Laugaricio oraz polscy wokaliści: Ewa Sipos, Natalia Konicz Hamada, Łukasz Cupał, Marian Hamada, Mania Hamada, Pola Żak , Barbora Berkyová i inni. Koncer t z udziałem publiczności zostanie zarejestrowany w celu późniejszego udostępnienia na falach radiowych. W S T Ę P B E Z P Ł A T N Y

Przyjaźń bez granic p o r a z d w u d z i e s t y !

Klub Polsk i w Trencz ynie zaprasza na jubileuszową, 20. imprezę pod hasłem „Przyjaźń bez granic 2022“ , k tó ra o d b ę d z i e s i ę 1 p a ź d z i e r n i k a w D o m u Ar m á d y w Tre n c z y n i e. W programie wernisaż prac agaty SiemaSzko, która zaprezentuje też swój program muz yczny. Muz ycznym gościem będzie też duet gitarowy Dvojité Ž, natomiast o godz. 17.00 miejsce będzie miała wspólna biesiada w Kubre Kyselk a.

Klub Polski zaprasza 26 września (poniedziałek) na godz. 18.00. do Instytutu Polskiego w Bratysławie na premierę teledysku do piosenki „W kinie życia“ (muzyka: S. Stehlik, słowa: M. Wojcieszyńska, A. Porada) Twórcami klipu są Juraj Lehuta i Małgorzata Wojciesz yńska Nie zabraknie dobrej muz yki i ekranow ych niespodzianek. Spotkanie

też pretekstem do prezentacji now ych władz bratysławskiego oddziału Klubu Polskiego, któr y przedstawi swoje plany i zamierzenia. Mile widziane będą prz yniesione przez klubowiczów wszelkiego rodzaju przekąski słodkie lub słone

Pierwszy września innymi oczyma

Smutny początek

Pier wszy września w Pol sce kojarzy się głównie z ne gatywnymi wydarzeniami Oprócz oczywistego smu tku związanego z końcem wakacji dzień ten powsze

chnie przywodzi na myśl przede wszystkim początek II wojny światowej. Uroczyste obchody przypomi nające wybuch wojny przy jęto rozpoczynać wcześnie rano o 4:30 w Wieluniu. Miejsce nie jest przypad kowe, bowiem zbombar dowanie tego miasta jest przez część histor yków uwa żane za rozpoczęcie konfliktu zbrojnego. Uroczystości rocznicowe odbywają się również w innych miastach w Polsce.

Radosne w spomnienie

Zupełnie inne spojrze nie na pier wszy września mają jednak Słowacy. Wiąże się on bowiem z Dniem Konstytucji Republiki Sło wackiej (Deň Ústavy Slo venskej republiky). Święto zaczęto obchodzić w 1994 r ,

aby uczcić konstytucję, przy jętą 1 września 1992 r , któ ra poprzedzała powstanie niezależnej republiki. Jako że dzień ten jest wolny od pracy, słowacki rok szkolny rozpoczyna się dopiero drugiego września, co ozna cza, że słowaccy ucznio wie otrzymali dodatkowy dzień wakacji!

Słowacka konstytucja została przyjęta po głosowa niu, w któr ym głosowało za nią 114 posłów. Uroczy sty akt podpisania odbył się 3 września w Sali Ry cerskiej (Rytierska sieň) na Zamku Bratysławskim Warto zwrócić uwagę, że w przyszłym roku obchodzić będziemy trzydziestą rocznicę nowej Republiki Słowackiej.

S t ar e dzieje młodego pańs twa

łowacja jest często mylwidziana jako byt, po t ały dopiero po I wojnie iatowej jako część Cze osłowacji, któr y samo elność osiągnął dopie po rozpadzie federacji w 1993 r

Początki słowackich dzie jów sięgają jednak bardzo dawnych czasów i wiążą się z funkcjonowaniem księ stwa nitrzańskiego w IX w.

Jako samodzielne pań stwo Słowacja zaistniała po raz pier wszy w lat ach 1939 1945 Była jednak wó wczas uzależniona polity cznie i militarnie od Trze ciej Rzeszy – w zamian za pozorną niepodległość mu siała oddać część swych po łudniowych ziem Węgrom.

Taki układ sił spowodo wał, że jako sojusznik III Rzeszy, wzięła udział w inwazji na Polskę we wrześniu 1939 r Co było dalej, wszyscy wiemy

Na szczęście t amte tru dne czasy w relacjach pol sko słowackich są już da wno za nami i od lat oba narody łączą więzi przy jaźni.

VELESLAVA OPUK i FILIP LEON OPUK PolishSlovak

Wr z e s i e ń n i e o d z o w n i e k o j a r z y s i ę z r o z p o c z ę c i e m r o k u s z k o l n e g o . P i e r w s z y d z w o n e k n a l e k c j e s p r a w i a , ż e w a k a c j e n i c z y m z a d o t k n i ę c i e m c z a r o d z i e j s k i e j r ó ż d ż k i z a m i e n i a j ą s i ę w p i ę k n e w s p o m n i e n i a , a p r z e d u c z n i a m i p o j a w i a s i ę ś c i e ż k a , k t ó r ą b ę d ą p o d ą ż a ć p r z e z d z i e s i ę ć k o l e j n y c h m i e s i ę c y w y p e ł n i o n y c h n a u k ą i o b o w i ą z k a m i k u k o l e j n e m u l a t u J a k s i ę n a j l e p i e j p r z y g o t o w a ć d o p o w r o t u d o s z k o ł y ?

Daj sobie czas

Po pier wsze nic na siłę Nie musisz mieć od razu spakowanego plecaka, podpisanych zeszytów i zaostrzonych ołówków. Nie musisz zapominać o wszystkich wakacyjnych przyjemnościach i natychmiast rezygnować z popołudniowych lodów czy wieczornej przejażdżki na rowerze Wejście w r ytm szkolny może się odbyć stopniowo Zmień układ dnia Zanim lekcje rozpoczną się na dobre, przest aw się z wakacyjnego tr ybu późnego

ch o po po w ze Po Za sz pr zm no N są ni że na je

Jeśli czujesz się nieswojo, porozmawiaj z kimś, komu ufasz Mogą to być rodzice, przyjaciółka, ulubiony k uzyn Po prostu podziel się z kimś tym, co przeżywasz, a może okaże się, że twój rozmówca przeżył podobne trudności lub po prostu pomoże ci znaleźć sposób, jak zapanować nad lękiem.

Bądź sobą

Pamięt aj jesteś jedyny w swoim rodzaju! Nie udawaj kogoś, kim nie jesteś. Pokaż światu swoją prawdziwą twarz, a wejście w nowy rok szkolny na pewno b d d

Z D J Ę C I E : N A T A L I A K O N I C Z H A M A D A

Nie każdy lubi jesień Przyroda, malując świat na żółto i czer wono, ogłasza nam nadejście kolejnego sezonu. Dlatego ucieszyłam się, gdy do „Piekarnika” nadeszła zielona kulinarna propozycja. Przepis na ciasto o smaku kiwi podsunęli nam Zuzana Budiska i Emil Męczyński z Liptowa.

Cias t o o smak u kiwi

S K Ł A D N I K I :

N a b i s z k o p t :

• 4 j a j k a r o z d z i e l o n e n a b i a ł k a i ż ó ł t k a

• 2 0 0 g c u k r u p u d r u

• 1 d l m l e k a

• 1 d l o l e j u

• 2 0 0 g g ł a d k i e j m ą k i

• 1 p a c z k a p r o s z k u d o p i e c z e n i a

N A K R E M :

• 2 5 0 m l b i t e j ś m i e t a n y

• 5 0 0 m l k w a ś n e j ś m i e t a n y

• 2 ł y ż k i c u k r u p u d r u

• 1 p a c z k a c u k r u w a n i l i o w e g o

Ż E L A T Y N A :

• 5 0 0 m l s y r o p u z k i w i

• 2 o p a k o w a n i a b u d y n i u w a n i l i o w e g o ( l u b Z l a t e g o K l a s u )

• 5 0 0 m l w o d y

• 3 ł y ż k i c u k r u

• 5 - 6 o w o c ó w k i w i

S P O S Ó B P R Z Y R Z Ą D Z A N I A :

N a j p i e r w z a b i e r a m y s i ę z a p r z y g o t o w a n i e b i s z k o p t u . U b i j a m y b i a ł k a w o s o b n e j m i s c e , ż ó ł t k a m i e s z a m y z c u k r e m d o w y t w o r z e n i a p i a n y , d o d a j ą c n a p r z e m i a n m ą k ę w y m i e s z a n ą z p r o s z k i e m d o p i e c z e n i a o r a z o l e j i m l e k o . N a k o n i e c d o d a j e m y u b i t e b i a ł k a . C i a s t o w l e w a m y d o w y s m a r o w a n e j t ł u s z c z e m i o p r ó s z o n e j m ą k ą d u ż e j i w y s o k i e j f o r m y d o p i e c z e n i a .

P i e c z e m y w t e m p e r a t u r z e 18 0 ° C p r z e z o k o ł o 10 15 m i n u t . N a s t ę p n i e p r z y g o t o w u j e m y ż e l a t y n ę .

Z w o d y , s y r o p u , c u k r u i b u d y n i u r o b i m y b u d y ń .

P o z o s t a w i a m y d o o s t y g n i ę c i a , m i e s z a j ą c o d c z a s u d o c z a s u . Z a m i a s t s y r o p u i w o d y m o ż n a u ż y ć 1 l i t r s o k u z k i w i .

Wstawiamy do lodówki do schłodzenia, by po kilku godzinach cieszyć się niebanalnym ciastem. Na pewno poprawi nam humor, gdy jesienne melancholie zaczną jak co roku snuć się miedzy drzewami. Kiwi jest dostępne właściwie przez cały rok , więc nic nie stoi na przeszkodzie, by cieszyć się jego optymistycznym kolorem, gdy innych zielonych akcentów już brakuje.

Smacznego!

P r z y g o t o w u j ą c k r e m , u b i j a m y b i t ą ś m i e t a n ę , d o d a j e m y d o n i e j k w a ś n ą ś m i e t a n ę w y m i e s z a n ą z c u k r e m i c u k r e m w a n i l i o w y m . G d y u p i e c z o n y b i s z k o p t w y s t y g n i e , r o z s m a r o w u j e m y k r e m n a s c h ł o d z o n y m c i e ś c i e . N a w i e r z c h u u k ł a d a m y k r ą ż k i k i w i i z a l e w a m y ż e l a t y n ą .

ZD JĘCIE: EMIL MĘCZYŃSKI