Monitor Polonijny 2022/10

P i e r w s z y d z w o n e k j u ż z a b r z m i a ł

dzwonek zwo łał uczniów Szkoły Pol skiej przy Ambasadzie RP w Bratysławie na uroczyste rozpoczęcie nowego roku szkolnego, które nastąpiło 10 września Powitań, rado ści z ponownego spotkania z koleżankami i kolegami, śmiechu i opowieści o wa kacjach nie było końca.

Symboliczny

A w s z ko l e z m i a n y ! Uczniów, nauczycieli oraz rodziców powitał nowy kierownik placówki Krzy sztof Gruca. Nowy, choć przecież znany szkolnej społeczności, bo od kilku lat uczący w tejże szkole wiedzy o Polsce Jednym z celów nowego szefa bę dzie oprócz edukacji rów nież integracja, zarówno społeczności szkolnej, jak i Polonii żyjącej na Słowacji.

Nowością będzie też po wołanie do życia stowa rzyszenia rodziców. Szkoła zamierza t akże aktywnie

współpracować z Klubem Polskim, któr y w siedzibie placówki zapewnia zajęcia dla przedszkolaków w Klu bie Małego Polaka Te od nowego rok u szkolnego prowadzi Natalia Konicz Hamada.

Szkoła st awiać będzie także na liczne aktywności pozalekcyjne. Ma już prze

projektu o dużym stopniu trudności, któr ym było wy stawienie spektaklu poświę conego pisarce i poetce, autorce lektur szkolnych Marii Konopnickiej pt „Ko nopnicka Portret bez ram“, w któr ym wystąpili pod koniec ubiegłego roku szkol nego nie tylko uczennice i uczniowie, ale także ro dzice i nauczyciele.

Nowy rok szkolny rozpo częto hymnem polskim, w sali z biało czer woną fla gą Tego dnia grono pedago giczne odczytało w ramach ogólnoświatowej akcji Narodowego Czytania balladę Adama Mickiewicza pt. „Po wrót taty“. Po części oficjal nej nast ąpiło spotkanie dzieci i rodziców z nau czycielami

szkoły mogą st awiać na praktyczne, wymierne ko rzyści, które zyskują dzięki wiedzy zdobytej w polskiej szkole Nie tylko znajomo ści języka polskiego, gra matyki czy ortografii, po znania polskiej historii, geografii, literatur y i pol s k i c h k r a j o b r a z ó w, a l e umiejętności samodzielne go pisania listów, np. do ukochanej babci, cioci czy dziadka, a nawet do sym patii w Polsce (!)

cież wiele osiągnięć, jak np udział w międzynaro dowym projekcie śpiewania kolęd przez dzieci i mło dzież, udział w konkursach recytatorskich, które nawet wykorzystała T V Polonia, doceniając wysoki poziom przygotowania uczennic i uczniów, ponadto udział w olimpiadach czy licznych konk ursach, w tym t akże histor ycznych. Z pewnością ta piękna można by rzec nawet już tradycja zosta nie z sukcesem kontynuo wana. O ambicjach szkoły świadczy także realizacja

Nowy rok, nowe wyzwa nia, nowe korzyści Tak, tak, korzyści, bo uczniowie

Nowy rok, nowi ucznio wie, nowi rodzice Na uro czystości nie zabrakło też nowych „opiekunów” szko ły, reprezentujących polską ambasadę, czyli zastępcy ambasadora RP w RS Bar tosza Tymkowskiego, kon sul RP Kat arzyny Sołek i konsula RP Arkadiusza Tosia

MARZANN A DANEK

Też się to Państwu zdarza, że opisując słowacką jesień, używają Państwo takich określeń, jak interesująca, łaskawa, atrakcyjna, słoneczna? Ja sobie uświadomiłam, że tym, co piękne jesienią na Słowacji, dzielę się, wymieniając wszelkie atrakcje, któr ymi Słowacy umilają sobie coraz krótsze dni i wydłużające się wieczor y. Może dlatego, że odkąd zamieszkałam w Bratysławie, odkr yłam pozytywy tej por y roku. Choć oczywiście i tu potrafi być ona ponura. Jak sobie z taką jesienią poradzić i jak zachować letnie wspomnienia na długo, mogą Państwo przeczytać w artykule, któr y otwiera październikowy numer (str 4) Również na końcu naszego pisma znajdą Państwo sposób na jesienne dni w postaci przepisu na kwaśnicę (str. 32). Z kolei autorzy rubr yki „My Słowianie“ podpowiadają, któr ych słowackich „rozgrzewających“ słów używać, opisując właśnie tę porę roku (str. 30).

Jesień przynosi też nowości, bo po letnim wypoczynku z nowymi siłami często podejmujemy nowe wyzwania. Nie dziwi więc różnorodność wydarzeń, relacjonowanych w rubr yce „Z naszego podwórka“, w której piszemy m in o premierze teledysku Klubu Polskiego do piosenki „W kinie życia“ (str 12), rozpoczęciu nowego roku szkolnego w Szkole Polskiej w Bratysławie (str. 2), na czele której stanął nowy kierownik , czy działalności Klubu Małego Polaka z nową prowadzącą (str. 8). W numerze zapowiedź także czegoś nowego, mianowicie premier y książki Ewy Sipos (str 29) Mamy też relację z realizacji projektu muzycznego „Tu i tam“ w Trenčianskich Teplicach oraz w Koszycach, gdzie koncert zespołu Jablco i kwartetu Laugarico oraz polskich wokalistów został zarejestrowany w celu późniejszego zaprezentowania go na falach radiowych (str 9)

Nowości także w ambasadzie, konkretnie na stanowisku konsula RP w RS, dlatego w „Wywiadzie miesiąca” przynosimy rozmowę z nową konsul Katarzyną Sołek (str. 6).

W recenzjach kinowych znajdą Państwo sporo nowości, bowiem autorka rubr yki przynosi relację z tegorocznego festiwalu filmowego w Gdyni (str. 16).

Rubr yki „Czułym uchem“, „Retrohity“ i „Słowackie perełki“ zazwyczaj odkr ywają, przypominają lub odkurzają to, co stare. I tak w pierwszej z nich autor wraca do połowy lat 80. i przypomina wykonawcę, ukr ywającego się pod szyldem Shakin’ Dudi (str 22) W „Retrohitach“ także wracamy do czasów socjalizmu, a to za sprawą prezentowanych w niej domów towarowych (str. 26). W naszej rubr yce tur ystycznej cofniemy się z kolei aż do średniowiecza, by bliżej poznać losy zamku w Lednicy (str. 19). To i wiele więcej w październikowej ofercie naszego miesięcznika, do lektury której zachęcam w imieniu redakcji „Monitora“

ŠÉFREDAK TORKA: Małgorzata Wojcieszyńska • REDAKCIA: Agata Bednarczyk, Alina

Czarna, zielona, biała, a może czer wona? 4

Z KRA JU 4

W Y WIAD MIESIĄCA

Katar zyna Sołek: „Na współpracę z Polonią cieszę się najbardziej“ 6

Z N ASZEGO PODWÓRKA 8

ROZMOW Y Z NINĄ

Moja książka idzie do druku! 15

KINO-OKO 47. festiwal polskiego kina w Gdyni Złote Lwy dla Agnieszki Smoczyńskiej za The Silent Twins 16

SŁ OWACKIE PEREŁKI

Orle Gniazdo 19

SPOR T Czy Katar wyjdzie piłce na zdrowie? 20

C ZUŁYM UCHEM

Odwirowane i odtańczone dziadostwo i syf 22

BLIŻEJ POLSKIEJ KSIĄŻKI Rzecz o dorastaniu 22 KRZYŻÓWKA 24

A może wyjazd do wód? 25

RETROHIT Y

Gablot y socjalizmu 26 Kostka fazowana odchodzi w Polsce do lamusa 28

OGŁ OSZENIA 29

OKIENKO JĘZYKOWE

Hybr ydowy, czyli jaki? 29

MY SŁ OWIANIE Ciepłe słówka 30

MIĘDZY N AMI DZIECIAKAMI

Co z tą dwujęzycznością? 31

PIEKARNIK Królowa gór 32

Basia

Arkadiusz Kugler, Katarzyna Pieniądz, Magdalena Zawistowska Olszewska KOREŠPONDENTI: KOŠICE: Magdalena Smolińska TRENČÍN: Aleksandra Krcheň • JAZYKOVÁ ÚPRAVA V POĽŠTINE: Maria Magdalena Nowakowska, Małgorzata Wojcieszyńska GRAFICKÁ ÚPRAVA: Stano Stehlik ZAKLADA JÚCA ŠÉFREDAK TORKA: Danuta Meyza Marušiaková † (1995 1999) • VYDAVATEĽ: POĽSKÝ KLUB ADRESA: Nám SNP 27, 814 49 Bratislava • IČO: 30 807 620 • KOREŠPONDENČNÁ ADRESA: Małgorzata Wojcieszyńska, Senecká162, 930 41 Kvetoslavov, monitorpolonijny@gmail.com BANKOVÉ SPOJENIE: Tatra banka č.ú.: SK60 1100 0000 0026 6604 0059 • EV542/08 ISSN 1336 104X • Redakcia si vyhradzuje právo na redigovanie a skracovanie príspevkov • náklad 550 ks • nepredajné • Realizované s finančnou podporou Fondu na podporu kultúr y národnostných menšín • „Projekt finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2021”

Publikacja wyraża jedynie poglądy autorarów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie” Laureat Nagrody im Macieja Płażyńskiego w kategorii redakcja medium polonijnego 2013 V ydané 4 10 2022

Kabele,

Kargul, Natalia Konicz Hamada,

ZD JĘCIE N A OKŁADCE: S TANO S TEHLIK

Czarna, zielona, biała, a może czerwona?

J a w s y s a m w s i e b i e l a to t a k , j a k d z i ka p s z c z o ł a w s y s a m i ó d ( … ) . Z b i e ra m w s z y s t ko w j e d n ą d u ż ą b r y ł ę l a t a , ż e b y ż y ć n i ą , k i e d y … , k i e d y n i e b ę d z i e j u ż l a t a ( … ) . To j e s t t a k i w i e l k i p r z e k ł a d a n i e c , s ą w n i m w s c h o d y s ł o ń c a i c z a r n e j a g o d y n a g a ł ą z ka c h , i p i e g i n a t wo i c h ra m i o n a c h , i b l a s k k s i ę ż y c a n a d r z e k ą w i e c z o ra m i , i n i e b o p e ł n e g w i a z d , i l a s , i u p a ł p o ł u d n i a , k i e d y s ł o ń c e z ł o c i s o s n y, i p r z e l ot n e d e s z c z e w i e c z o r n e , i w s z y s t ko i n n e , i w i e w i ó rk i , i l i s y

p , y y l szych problemów z gazem, energią i inflacją, to uciekam wspomnieniami do beztroskiego czasu wakacji. To prawda, że jesień bywa melancholij na i szara, a my częściej czujemy się samotni, ale jesień to także istna sym fonia bar w i smaków Dla mnie to czas degustacji win, zbierania kasztanów, spotkań ze znajomymi i górskich wędrówek, gdyż to właśnie w paździer niku gór y wyglądają najbardziej ma lowniczo. Jesienią częściej sięgam po różne herbaty, np. ze słodką karme lową nut ą, z dodatkiem konfitur y

Jesienią

wraz z pier wszymi wietrznymi i chłodniejszymi dniami, gdy pada coraz częściej i wcześniej zapada zmrok, przypomina mi się powyższy fragment z powieści Astrid Lindgren „Ronja, córka zbójnika” Z tęsknotą wspominam wtedy przyjemnie ciepłe wieczor y i parne poranki Po lecie

pozostały mi garście muszelek, przywiezionych znad morza, lawendowe mydełka, które wyrabialiśmy wspól nie z synem, oraz pyszności zamknię te w słoiczkach, które w dżdżyste dni będę z lubością otwierać, wracając pamięcią do minionych letnich chwil I kiedy wokół słyszę już jesienne na rzekania, jak to zimno i mokro, oraz

Komisja Oscarowa poinformowała 28 sierpnia, że „IO“ w reżyserii Jer zego Skolimowskiego zos t ał polskim kandydatem do Oscara w kategorii najlepszy pełnometra żowy film międzynarodowy Tytu łowym bohaterem obrazu jest osiołek , występujący w cyrku z młodą ar t ystką Kasandrą (graną pr zez Sandrę Dr zymalską) Gala wręcze nia nagród Amer ykańskiej Akade mii Wiedzy i Sztuki Filmowej od będzie się 12 marca 2023 r.

31 sierpnia odbyły się obchody 42. ROC ZNICY podpisania porozu mień sierpniowych 1980 r W sym-

bolicznym otwarciu histor ycznej br amy s toczniowej nr 2 w Gdańsk u wziął udział wiceszef Komisji Euro pejskiej Margaritis Schinas, a także Danuta Wałęsa, żona b prezydenta Polski i pr zywódcy NSZZ „Solidar ność“ Lecha Wałęsy, która powie działa: „Nie o taką Polskę walczyłam i nie o takiej mar zyłam“ Skr yt yko wała też r ządzących: „Rząd chce w y g u m ko w a ć Wa ł ę s ę . O b e c n a Solidarność to złodzieje, któr zy ukradli nam naszą Solidarność” . Sam Wałęsa w t ym czasie pr zeby wał na badaniach w szpitalu Oso bne obchody rocznicowe zorgani zowała NSZZ „S“ W ich trakcie odbyła się uroczystość wręczenia Kr zyży Wolności i Solidarności za zasługi i działalność na r zecz od zyskania pr zez Polskę niepodle głości i suwerenności lub respek towanie praw człowieka w PRL Odbyło się też spotkanie Zar ządu Regionu Gdańskiego NSZZ „S“

z udziałem premier a Mateusza Mor awieckiego, któr y podkreślił, że tak , jak w 1980 r. „rozpoczęte zostało dzieło zr zucania kajdanów niewoli Rosji sowieckiej, tak dziś tr zeba też wspomnieć w t ym mo mencie o innych, naszych bohate rach współczesności, o ukraińskich żołnier zach, cywilach, któr zy wal czą o wolność na Ukrainie, o wol ność waszą i naszą“.

1 wr ześnia w 83. ROC ZNICĘ wybu chu II wojny światowej prezydent Andr zej Duda wziął udział w uro czystości na Westerplatte Powie dział m in „To była absolutnie jedna z najstraszliwszym tragedii w na szych dziejach Nie t ylko dlatego, że odebrała nam wolność Nie t yl ko dlatego, że odebrała nam pań stwo bo po sowieckim ataku na Polskę i po uściśnięciu sobie dłoni pr zez sowieckich i niemieckich żołnier zy, polskie państwo zniknę

ło z mapy po raz, niestet y, kolejny w dziejach. Ale także dlatego, że wojna ta pociągnęła za sobą mi liony ofiar wśród polskich obywa teli i niepr zeliczone, niepowetowa ne strat y dla naszej ojczyzny i dla naszego narodu” Oświadczył też: „Dlatego dzisiaj wzywamy wszy stkich naszych sojuszników i cały świat, cały czas niepr zer wanie, by pomóc Ukrainie i zatr zymać rosyj ski imperializm“. Dodał, że pr zed imperializmem nie wolno się co fać, ani nie wolno się go obawiać, ale należy się mu, „a także neoim perialist ycznym mrzonkom“, w zdecydowany sposób przeciwstawiać

Premier Mateusz Morawiecki wziął udział w obchodach 83 rocznicy wybuchu II wojny światowej w WIEL UNIU. Pier wszego września 1939 r. o godzinie 4 40 niemieckie samo l o t y z b o m b a rd ow a ł y w i e l u ń s k i szpital Wszystkich Święt ych W na

z róży, z rozgrzewającymi ziarenkami czer wonego pieprzu lub aromatycz nej skórki pomarańczy Gdy delektuję się moją ulubioną jaśminową herbatą, to tak jakby wiosna rozkwitała w mo im salonie. Liście herbaty bogate są w przeciwutleniacze, które zapobiegają licznym chorobom, a także w niektó re witaminy i L teaninę Właściwości herbaty doceniane są od tysięcy lat, bowiem według jednej z legend jej początki sięgają 2737 r p n e

A czy wiedzieliście, że jednym z klu czowych r ytuałów niedawno zmarłej br ytyjskiej królowej Elżbiety II była filiżanka czarnej herbaty Earl Grey, którą piła zarówno rano, jak i podczas popołudniowego relaksu w ramach five o’clock tea Bo herbata to nie tyl ko chwila przyjemności, oder wanie się od pracy czy domowych obowiąz ków, ale także czas na rozmowę czy spotkanie. Gdy chcemy kogoś poznać, zapraszamy go na filiżankę kawy lub herbaty. Pamiętam z dzieciństwa, że moja babcia zawsze częstowała herba tą swoich gości, nawet panią listono szkę, a gdy ktoś przychodził do nas z wizytą, moja mama najpier w pytała: kawa czy herbata?, a rozmowa zaczy nała się dopiero, gdy parujący trunek

locie zginęły 32 osoby pacjenci i personel szpitala uważane za pier wsze polskie ofiar y II wojny światowej

1 wr ześnia na Zamku Królewskim w Warszawie zaprezentowano RA POR T dot yczący strat wojennych w Polsce Według niego ogólna kwota strat w czasie II wojny światowej poniesionych pr zez Pol skę w wyniku niemieckiej agresji to 6 bilionów 220 miliardów 609 mi lionów zł, co w pr zeliczeniu daje 1 bilion 532 miliardy 170 milio nów dolarów Rapor t pr zedstawił poseł Arkadiusz Mularczyk (PiS), przewodniczący rady Inst ytutu S trat Wojennych im Jana Karskiego Zgodnie z rapor tem wielkość strat ludnościowych Polski, poniesio nych wyłącznie ze strony Niemiec, ustalono na 5 mln 219 053 osób, z czego 21 proc stanowiły dzieci do 10 roku życia

podawany w szklankach w metalo wych koszyczkach pojawił się na stole. Także dzisiaj, gdy ktoś do nas wpa dnie niespodziewanie, nast awiam wodę w czajniku i zwyczajowo py tam, czego się napije. Bo przecież her bata czy kawa w miłym towarzystwie zawsze smakuje wyjątkowo W biu rze, na służbowe spotkania moi kole dzy zawsze zabierają ze sobą kubek herbaty. Ja z kolei, gdy mam przer wę od domowych zadań, otulona kocem siadam z książką i kubkiem gorącego liściastego napoju.

Często przypominają mi się wtedy rozległe, położone na wysokich wzgó rzach plantacje herbaty cejlońskiej, uważanej za jedną z najlepszych na świecie, które podziwiałam z okien

4 wr ześnia zmarł popularny pio senkar z EDWARD HULEWIC Z (ur. w 1937 r.) znany z takich pr zebo jów, jak „Za zdrowie pań“ czy „Bo jedno życie mam“ Był także kom pozytorem, autorem tekstów, dziennikar zem muzycznym, malar zem, założyciel zespołu Tarpany

5 wr ześnia Rada Mediów Narodo wych odwołała Jacka Kurskiego ze stanowiska PREZES A T VP, po wołując na jego miejsce Mateusza Mat yszkowicza Jacek Kurski peł nił funkcję szefa T VP od 2016 r Mateusz Mat yszkowicz jest człon kiem zar ządu T VP od kwietnia 2019 roku, w T VP pracuje od lu tego 2016 roku

6 wr ześnia zmarł aktor i reżyser KAZIMIERZ MAZUR (ur. w 1948 r.), pamiętny Tomaszek Niechcic z fil mu i serialu „Noce i dnie“ Znany był także z licznych ról serialo

pociągu, podróżując z miejscowości Kandy do Nuwara Eliya na Sri Lance

To serce Cejlonu, królestwo i mekka herbaty, którą zbierają tamilskie kobiety. Nigdy też nie zapomnę wizyty w fabr yce herbaty na Sri Lance czy ja pońskiej ceremonii parzenia herbaty, której mogłam doświadczyć podczas wizyty w Kraju Kwitnącej Wiśni

Herbata ceniona jest na całym świe cie i choć oficjalnie Międzynarodowy Dzień Herbaty przypada w maju, to ja dobrodziejstwa i bogactwo smak u herbaty doceniam przede wszystkim jesienią. Dlatego właśnie w paździer nik u życzę państwu pięknych bar w jesieni z k ubkiem rozgrze wającej i aromatycznej herbaty, najlepiej w do borowym towarzystwie

wych, filmowych, był także akto rem dubbingowym. Zagrał m.in. w „Różyczce“, „Rozmowach kon trolowanych“ i „Zemś cie“ or az w takich serialach jak „Blondyn ka“, „Na sygnale“, „Na dobre i na z ł e “ , „ P l e b a n i a “ c z y „ B a r w y Szczęścia“

18 wr ześnia w Warszawie zmarła a k to r k a I L O N A K U Ś M I E R S K AKOCYŁAK (ur. w 1948), którą pu bliczność najbardziej znała z roli J a d ź k i P a w l a ko w e j ( z d o m u Kargul) w tr ylogii filmowej w reży s e r i i S y l w e s t r a C h ę c i ń s k i e g o „Sami swoi“, „Nie ma mocnych“ i „Kochaj albo r zuć“

23 wr ześnia w wieku 94 lat zmarł FRANCISZEK PIEC ZKA jeden z naj wybitniejszych i najbardziej popu larnych polskich aktorów, niezapo mniany Gustlik z serialu „Czterej pancerni i pies“ W roku 1954 roz

począł karierę filmów w „Poko leniu“ Andr zeja Wajdy, w 1960 r. Z a g r a ł w „ M a t c e J o a n n i e o d Aniołów“ Jer zego Kawalerowicza, w 1964 r w „Rękopisie znalezio nym w Saragossie“ Wojciecha Jer zego Hassa, prawdziwym pr ze łomem w jego karier ze była rola Gustlika Jelenia w filmie „Czterej pancerni i pies“, członka załogi czołgu Rudy, gdzie zagrał u boku Janusza Gajosa, Romana Wilhel miego i Włodzimier za Pressa. Pie c z k a z a g r a ł t a k że w f i l m a c h „ P e r ł a w ko r o n i e “ , K a z i m i e r z a Kutza, „Weselu“ i „Ziemi obieca nej” Andr zeja Wajdy, „Potopie“ Jer zego Hof fmana, Wybitne kre acje stwor zył też w takich filmach, jak „Jańcio Wodnik“, „ Austeria“ oraz „Żywot Mateusza“. W osta tnich latach był ulubieńcem widzów dzięki roli S tacha Japycza w se rialu „Ranczo“

MAGDALEN A ZAWIS T OW SKA OLSZEW SKA

ZD JĘCIA: MAGDALENA ZAWIS TOWSKA OLSZEWSKA

u n e k S ł o w a c j a ?

Sześć lat spędziłam na Ukrainie, a Słowacja była krajem najbliższym moim zainteresowaniom i najbliż szym językowo.

P o c h o d z i P a n i z R z e s z o w a , p o ł u d n i a P o l s k i , k t ó r e g r a n i c z y z U k r a i n ą i S ł o w a c j ą . M i a ł a P a n i j u ż w c z e ś n i e j j a k i e ś k o n t a k t y z e S ł o w a c j ą ?

Oczywiście Już jako dziecko po d ró ż owa ł a m z ro d z i c a m i s a m o chodem przez Słowację, która była pier wszym krajem tranzytowym w drodze na południe Europy. Wie lokrotnie się zatrzymywaliśmy, żeby ją pozwiedzać. To naturalne, że le piej znam wschodnią Słowację niż z a ch o d n i ą , d l a t e g o p r z y j a z d d o Bratysławy to dla mnie zupełnie nowy rozdział Jestem urzeczona tym miastem, ludźmi, st arówką. Bardzo mi się tu podoba!

C z y l i w p i s u j e P a n i B r a t y s ł a w ę n a l i s t ę s w o i c h u l u b i o n y c h m i e j s c n a S ł o w a c j i . K t ó r e j e s z c z e m i a s t a z n a l a z ł y s i ę n a t e j l i ś c i e ?

Koszyce i Bardejów, które znam, choćby z racji niewielkiej odległości od polskiej granicy

Z n a P a n i j ę z y k s ł o w a c k i ? Rozpoczęłam naukę słowackie go, jeszcze będąc w Polsce, ale nie ukr ywam, że wciąż jestem na et a pie początkowym Wkrótce rozpo

cznę intensywny k urs słowackie go tu, w Bratysławie, bo bardzo mi zależy, by móc swobodnie rozmawiać właśnie w tym język u. Mam nadzieję, że moja znajomość języ ka ukraińskiego okaże się pomoc na w opanowaniu słowackiego.

S t u d i o w a ł a P a n i u k r a i n o z n a w s t w o , w i ę c r z e c b y m o ż n a , ż e U k r a i n a t o w y b r a n a p r z e z P a n i ą d r u g a o j c z y z n a . C z y S ł o w a c j a t e ż m o ż e p r e t e n d o w a ć d o t e g o m i a n a ?

Przed ukrainoznawstwem skoń czyłam stosunki międzynarodowe na specjalizacji kraje Europy Środ kowowschodniej, więc Słowacja jak najbardziej leży w kręgu mo ich zainteresowań Dzięki pracy w Urzędzie Marszałkowskim w Rze szowie, jak i pracy w konsulat ach we Lwowie i Odessie to jednak Ukraina wiedzie pr ym w moich d o ś w i a d c z e n i a c h z a wo d ow y c h . Ale pracując w Urzędzie Marszał kowskim Woje wództwa Podk ar packiego, miałam kont akty t akże z partnerami ze Słowacji z regio nów partnerskich dla wojewódz twa podkarpackiego, czyli z woje wództwami koszyckim i preszow skim.

U k r a i n a w p i s a ł a s i ę g ł ę b o k o w P a n i s e r c e , b y ł a P a n i t a m t a k ż e w m o m e n c i e , k i e d y k r a j t e n z o s t a ł z a a t a k o w a n y p r z e z R o s j ę . J a k P a n i w s p o m i n a t o d o ś w i a d c z e n i e ? C e l o w o o t o p y t a m , b o w i e m w f e r w o r z e c o d z i e n n o ś c i c z a s a m i z a p o m i n a m y o w o j n i e w U k r a i n i e , a p r z e c i e ż n i e p o w i n n i ś m y .

Polska na arenie międzynarodo wej cały czas przypomina o tej wojnie Doświadczenie tych ost at nich miesięcy jest nielekkie Nie wierzyliśmy, że do konfliktu może dojść na t aką skalę. Daty 24 lutego nikt z nas nie zapomni do końca życia.

K i e r o w a ł a P a n i w t e d y K o n s u l a t e m G e n e r a l n y m R P w O d e s s i e , k t ó r y t r z e b a b y ł o e w a k u o w a ć . J a k t o P a n i p r z e ż y ł a ?

Ewak uacja konsulatu była pe wnego rodzaju zadaniem do wy konania, ale to wydarzenie miało kilka innych warstw, bowiem kończyło pewne et apy t ak w moim ży ciu zawodowym, jak i pr ywatnym. Miejsce to było miejscem mojej pracy, ale też życia i kont aktów międzyludzkich W Ukrainie zosta li nasi partnerzy, z któr ymi współ pracowaliśmy przez dłuższy czas, przedst awiciele organizacji polo nijnych, księża, siostr y zakonne. Oczywiście st aramy się utrzymy wać kont akty z nimi, dzięki czemu wiemy, co tam się dzieje.

Z p e w n o ś c i ą z a d o ś ć u c z y n i e n i e m b y ł a b y d l a P a n i m o ż l i w o ś ć p o w r o t u . M a r z y s i ę P a n i t a k i s c e n a r i u s z ?

Ja z pewnością t am wrócę Nie wiem, jak poukładają się moje losy zawodowe, ale na pewno po zakończeniu wojny pojadę do Odessy. To piękne miejsce ze wspaniałymi ludźmi, więc mam nadzieję, że wkrótce będę mogła odwiedzić

?

Tak Osoby, które zdecydowały się na wyjazd, są w Polsce i są aktywne. Poukładały sobie życie na nowo. Przynajmniej na jakiś czas. Niektórzy jednak zostali w Ukrai nie. Niedawno odbyłam spotkanie z działaczami i nauczycielami szkół sobotnio niedzielnych, by poroz mawiać z nimi o tym, co udało się im zrealizować, o ich problemach i planach na dalszą działalność

I j a k i e w n i o s k i p o t a k i c h r o z m o w a c h ?

Ci, którzy tam zostali, przyzwy czaili się. Sytuacja wymusiła na nich

przewartościowanie dotychczaso wej działalności i zorganizowanie jej na nowo Nie wszyscy mogli czy chcieli wyjechać. Duża część została ze względu na starszych rodzi ców czy dziadków. Część z nich sta ra się w warunkach wojennych funkcjonować na tyle, na ile to jest możliwie Praca duszpasterska cały czas się odbywa, księża i siostr y tam zostali Część projektów polonij nych, jak na przykład nauczanie ję zyka polskiego, jest realizowana

I l e m i a ł a t a m P a n i p o d o p i e k ą k o n s u l a r n ą o s ó b p o l s k i e g o p o c h o d z e n i a ?

T t d t anie. W odeskim ym, według naszych ybuchu wojny mo esiąt tysięcy osób dzenia O tym świad czba Kart Polaka –ydawaliśmy ich kil zego czasu można ć migrację z Ukrai ęść osób wyjechała pracy Na miejscu pa, która uczy się hodzi do kościoła, w życie kulturalne

w a c j ę . J a k i e c e l e y z n a c z y ł a P a n i s o b i e s w o j ą d z i a ł a l n o ś c i ą R S ? łpracę z Polonią się najbardziej, bo edług mnie najcie szy element pracy sularnej Zarówno konsulacie we Lwoie, jak i w Odessie uży nacisk kładłam na projekty polo nijne i współpra cę z polską mniej szością To bardzo ciekawe zadania, dające możliwość p r a w d z i w e g o kont aktu z ludźmi mieszkający mi i pracującymi w kraju, w któ r ym urzęduje kon sul

No a różnorodność projektów po lonijnych od edukacyjnych po k ulturalne jest zwykle fascynują ca

K t ó r e z t a k i c h p o l o n i j n y c h p r o j e k t ó w s ą P a n i n a j b l i ż s z e ?

Dla mnie inspirująca i dająca dużo satysfakcji była zawsze praca z mło dzieżą, dlatego cieszy mnie obecność Szkoły Polskiej w Bratysławie. Wzię łam już udział w rozpoczęciu roku szkolnego w tej placówce

R ó w n o l e g l e z l e k c j a m i w S z k o l e P o l s k i e j o d b y w a j ą s i ę z a j ę c i a K l u b u M a ł e g o P o l a k a , k t ó r e o r g a n i z u j e K l u b P o l s k i . J a k p o s t r z e g a P a n i t e g o r o d z a j u i n i c j a t y w y ?

Sama mam 5 letniego syna i chcia łabym, by i on uczestniczył w zaję ciach Klubu Małego Polaka On już nie może się doczekać, kiedy będzie mógł w soboty spotykać się z rówie śnikami Ponieważ ja tu dopiero się urządzam, jestem na etapie poszuki wania mieszkania, więc syna sprowadzę dopiero, jak już wszystko będzie przygotowane. Mam nadzieję, że na stąpi to już niedługo i że dołączy do Klubu Małego Polaka.

J e s t P a n i c i e k a w a s ł o w a c k i e j P o l o n i i ?

C z e g o s i ę P a n i s p o d z i e w a p o w s p ó ł p r a c y z n a m i ?

Spodziewam się, że będzie to bardzo przyjemna współpraca za równo dla mnie, jak i dla Państwa. Jestem tego pewna. Oczywiście, miałam okazję zapoznać się z in formacją na temat tego, jak sło wacka Polonia funkcjonuje i jakie projekty realizuje Mój poprzed nik bardzo dokładnie opisał mi, co zost ało zrealizowane, a co jeszcze przed nami. To bardzo wartościowe projekty i chciałabym, żeby by ły kontynuowane. Proszę się nie spodziewać, że mój przyjazd przy niesie jakąś rewolucję w tej sferze współpracy

W moim obszarze zainteresowań jest edukacja histor yczna.

ZD JĘCIE: S TANO S TEHLIK

W

Wszystkim nam brakowało spotkań, więc mam nadzieję, że nadrobimy te zaległości.

W moim obszarze zainteresowań jest edukacja histor yczna, a ponieważ przed nami miesiąc listopad, więc na pewno wybiorę się na groby Pola ków tu poległych i pochowanych na terenie Słowacji. Byłoby wspaniałe, gdyby w tym odwiedzaniu polskich miejsc pamięci mogli mi towarzyszyć najmłodsi przedstawiciele Polonii.

D o k ą d s i ę P a n i w y b i e r a w p i e r w s z ą p o d r ó ż n a S ł o w a c j i ? Październik to z pewnością będzie czas odwiedzania grobów, ale wcze śniej chciałabym pojechać w teren i spotkać się z przedst awicielami Polonii, by porozmawiać i przygoto wać się do przyszłorocznych projek tów. Chciałabym usłyszeć, jakie mają Państwo pomysły i co moglibyśmy wspólnie zaplanować

J a k P a n i o c e n i a n a s z e c z a s o p i s m o ? Zapoznałam się już z ostatnim nu merem „Monitora Polonijnego“. To

wspaniałe medium. A to, że na Sło cji jest wydawane czasopismo święcone Polakom, którzy tu żyją bardzo ważna inicjatywa, istotna tych, którzy żyją wśród swoich wackich sąsiadów, pochodzą z mie szanych rodzin, którzy dzięki temu pismu mają kontakt z językiem pol skim, co jest bardzo ważne Media po lonijne oprócz funkcji informacyjnej, pełnią także inną ważną funkcję in tegracyjną. Wasz miesięcznik to także promocja polskiej kultur y.

C z a s p a n d e m i i o g r a n i c z y ł s p o t k a n i a p o l o n i j n e , z p e w n o ś c i ą w i e l u z n a s u c i e s z y ł a b y i n f o r m a c j a , c z y w t y m r o k u a m b a s a d a p l a n u j e s p o t k a n i e o p ł a t k o w e , k t ó r e c o r o k u o r g a n i z o w a n o t r a d y c y j n i e z m y ś l ą o t u t e j s z e j P o l o n i i . Mam nadzieję, że takie spotkanie się odbędzie. Czas świąt Bożego Narodzenia i Nowego Rok u to czas poświęcany rodzinie, a my jako Polacy tworzymy tu wielką polonij ną rodzinę Wszystkim nam brakowa ło wspólnych spotkań, więc mam na dzieję, że nadrobimy te zaległości MAŁGORZATA WO JCIESZYŃSKA

Klub Małego Polaka otworzył podwoje!

J j j p j

pie Bratysławy i jej okolic do nauki i zabawy dla najmłodszych Polaków? Oczywiście Klub Małego Polaka, działający na terenie Szkoły Polskiej przy Ambasadzie RP w Bratysławie!

W t r w a j ą c y m r o k u s z ko l n y m Klub liczy już szesnaścioro człon ków w wiek u od 3 do 6 lat, nad któr ymi czuwa nowa prowadząca N a t a l i a Ko n i c z H a m a d a . C h ę t n i wciąż mogą dołączyć do grupy szczegółowe informacje są dostęp ne na stronie słowackiej Polonii, w w w . p o l o n i a . s k w zakładce Klub Ma łego Polaka

Na co można liczyć, przychodząc na zajęcia? Na rozmowy i zabawy w języku polskim, na śpiewanie pol-

ZD JĘCIA: NATALIA KONICZ HAMADA

ZD JĘCIE: S TANO S TEHLIK

skich piosenek (któż z dorosłych Czytelników nie śpiewał kiedyś „Mało nas do pieczenia chleba” lub „Mam chusteczkę haftowaną”?), na poznawanie polskiej k ultur y i oswa janie się z naturalną dla naszego środowiska dwujęzycznością i dwu kulturowością

Na pier wszych zajęciach dzieci dowiedziały się, że lis ma norę, wiewiórka dziuplę, niedźwiedź gaw rę, a domem dla małego Polaka jest

Byliśmy

C Z Y L I O KO N C E R TAC H P R E Z E N T U J Ą C YC H P RO J E K T M U Z YC Z N Y „T U I TA M “

Po d g o ł y m n i e b e m , w p r z e p i ę k n e j s c e n e r i i p r o m e n a d y w Tr e n č i a n s k i c h Te p l i c a c h , a t a k ż e w e l e g a n c k i e j D u ż e j S a l i S ł o w a c k i e g o R a d i a w K o s z y c a c h – w t a k d w ó c h r ó ż n y c h m i e j s c a c h 2 4 i 2 5 w r z e ś n i a o d b y ł y s i ę k o n c e r t y , p r e z e n t u j ą c e p r o j e k t m u z y c z n y „Tu i t a m “ .

Jak do tego doszło?

sala Klubik u. Jego organizatorom przyświecała i wciąż przyświeca idea, by zaopiekować się najmłodszymi Polonusami i pomóc im wzrast ać w akcept acji i docenieniu swojej polskości, a t akże dostrzegać bo gactwo wielok ulturowości, które towarzyszy wszystkim ludziom, żyjącym poza granicami swojej oj czyzny. A wszystko to w atmosfe rze dobrej zabawie w doborowym towarzystwie!

N ATALIA KONIC Z HAMADA

Wszystko zaczęło się od tego, że Redakcja Programów Naro dowościowych, Radio Patria, studio RT VS Koszyce zapropo nowały nam publiczne nagra nie wspominanego projektu muzycznego dla Słowackiego Radia. Zaczęliśmy więc plano wać i organizować. Ta część przygotowań tr wała długie mie siące A kiedy już wszystko było przygotowane, wybraliśmy da tę, zaprosiliśmy do współpracy koszycką Polonię, zrzeszoną w Klubie Polskim w Koszycach pod kierownictwem Steni Gaj došovej Sikorskiej, i konsula honorowego RP w Koszycach Konrada Schonfelda, któr y przyjął także patronat nad wy darzeniem

Jeszcze jeden pr zys tanek

„Skoro wyruszymy z koncertem do Ko szyc, to może warto byłoby zaprezentować go także po drodze w Trenčianskich Tepli cach?“ zapytał Marek Berky, szef Klubu Polskiego I tak też się stało Przypomnijmy, że projekt „Tu i tam“ to materiał muzyczny zebrany na płycie, którą w ubiegłym roku wydał Klub Polski. Kompozycje Stana Ste hlika z tekstami Małgorzaty Wojcieszyńskiej i Anny Porady śpiewają polscy wokaliści mie szkający na Słowacji, wspierani przez wokali stów słowackich oraz dwa zespoły muzyczne Jablco i kwartet Laugaricio

ZD JĘCIA: ANNA PORADA

zygotowania

Emocje rosły wraz ze zbliżaniem się terminu koncertów. Liczne próby przeplatały się z planowaniem, kto z kim któr ym samochodem pojedzie, kto gdzie będzie nocować... Jak to w trasie koncertowej bywa! Niełatwe zadanie, ponieważ mowa o blisko 20 osobach, w tym dzieciach, a także kilkunastu instrumentach muzycznych, które też trzeba było przetransporto wać Napięcie rosło z dnia na dzień, z godziny na godzinę.

Nowe oczarowania

Na tle zalesionych pagórków i syl wetki wieży miejskiego kościoła nie które prezentowane utwor y nabrały

Nie zawiodła jak zawsze świetnie wyczuwająca scenę char yzmatyczna Ewa Sipos, która brawurowo zaśpie wała nie tylko utwor y skomponowane specjalnie dla niej, ale i piosenkę małolaty, czyli „Cha chę nastolatki“.

Na promenadzie

W samych Trenčianskich Teplicach jeszcze przed południem przeprowa dzona została ostatnia próba, a potem trzeba było ruszyć na promenadę, gdzie w popołudniowych promieniach wrześniowego słońca na ławkach, ustawionych wokół sceny, czekali wi dzowie. Publiczność tworzyli ponadto goście ogródków kawiarnianych, przechodnie i kuracjusze. Występują cych na scenie wsparli też rodacy z Trenczyna i Dubnicy nad Wagiem. No i, co ważne, dopisała pogoda!

innego wymiaru. Na przykład piosenka „W kinie życia“ po prostu zaczaro wała widzów. Sprawiły to mocny głos Łukasza Cupała i operowy Barborki Berkyovej oraz oczywiście muzy ka i słowa! W sumie to było to! Z ko lei przepiękny występ najmłodszych wokalistek, Manii Hamady, Poli Żak i Majki Cupał, które tytułowy utwór „Tu i tam” zaśpiewały w trzech językach (słowackim, polskim i węgier skim), pokazał, że dziewczynki nam w ciągu roku wyrosły, nabrały wię kszej pewności siebie i zmieniły się im głosy

Głos Nat alii Konicz Hamady i jej piękne legato były jak balsam na du szę Także w jej przypadku nowa in terpretacja piosenki „Pociąg snów“ okazała się miłą niespodzianką Z ko lei Marian Hamada wraz z córką Manią jak zwykle w czarujący sposób zaśpiewał „Kołysankę“, która zawsze wzrusza widzów, a na koniec razem z Ewa Sipos, Nat alią Konicz Hamadą i Łukaszem Cupałem wykonali pio senkę „Hej, człowieku“, którą poże gnali się z publicznością

Magia radia

Po piątkowym koncercie, któr y okazał się wielkim sukcesem, w sobo tę trzeba było ruszyć do Koszyc Tam, punktualnie o 13 00 rozpoczęła się ostatnia próba To duże wyzwanie na głośnić wszystko tak, by dźwięk był przyjemny nie tylko dla tych, co na sali, ale i dla tych, co przy radioodbiornikach. Samo miejsce, czyli Duża Sala Słowackiego Radia w Koszycach, to miejsce niezwykłe, którego histo ria liczy już prawie sto lat elegan ckie, a jednocześnie przytulne

ZD JĘCIE: ANNA PORADA

ZD JĘCIE: ANNA PORADA

ZD JĘCIE: ANNA PORADA

ZD JĘCIE: ANNA PORADA

ZD JĘCIE: KASIA CUHA

ZD JĘCIE: ANNA PORADA

s e l i c a g i t a r a , J á n M o r á v e k p i a n i n o , V i k t o r V l a s á k g i t a r a b a s o w a , To m á š L e t e n a y p e r k u s j a , S t a n o S t e h l i k f l e t ; K W A R T E T L A U G A R I C I O w s k ł a d z i e : M a r e k B e r k y 1 s k r z y p c e , J o z e f B i k á r 2 s k r z y p c e , To m y R e n d e k a l t ó w k a , R o b e r t K o v á č w i o l o n c z e l a ; n a s a k s o f o n i e g o ś c i n n i e z a g r a ł M a r i a n J a s l o v s

ojczyzn, przeplatanej „tu i tam” pio senkami. Dobrze, że wszystko to zo stało nagrane, dzięki czemu będzie dostępne słuchaczom A jeśli dodać, że koncert miał szczególny charakter, bowiem zainaugurował obchody ju bileuszu 95-lecia Radia Słowackiego w Koszycach, to czapki z głów!

Pokoncer towo

Jeszcz p m czuć było w powietrzu, że odbędzie się tu coś niezwykłego. Nad wszystkim czu wała dramaturg Kristina Mojžišová i dźwiękowcy: Gabriel Nikházy i Filip Andel Gości przyszło sporo, ponie waż Redakcja programów narodowo ściowych przez dwa tygodnie nada wała w Radio Patria reklamę, zapra szającą na to wydarzenie, a ponadto w wielu miejscach wisiały plakaty promujące koncert. Na widowni nie zabrakło też naszych rodaków, zarów no tych, mieszkających w Koszycach, jak i tych, którzy przyjechali z Preszowa czy Żyliny Na koncert przy był też Adrian Har van, autor aranżacji

dla sekcj y j, któr y wreszcie mógł je usłyszeć na żywo. Czapki z głów!

Koncert rozpoczął się punktualnie o 17 00 piosenką „Na fali“ Jakże ina czej zabrzmiał tu głos Ewy Sipos i Łu kasza Cupała, bo choć utwór ten jest bardzo żywy, to elegancja miejsca nadała mu innego charakteru, bardziej szlachetnego. Całość poprowadziła Małgorzata Wojcieszyńska, dzięki któ rej widowisko nabrało charakteru pięknej i niezwykłej podróży muzy cznej, opowiadającej o życiu z dala od Polski i o radości z posiadania dwóch

Na koniec były owacje, gratulacje, serdeczne uściski, wspólne zdjęcia pamiątkowe Potem goście i wykona wcy spotkali się w siedzibie konsula honorowego w Koszycach, gdzie przy suto zastawionym polskimi przysmakami stole był czas, by w trakcie mi łych rozmów choć trochę rozładować pokoncertowe emocje. A potem? Ko lejna odsłona serdecznych rozmów, już w restauracji „Rosto”, gdzie rolę gospodarza pełnił nadal niezastąpio ny Konrad Schonfeld Szkoda, że czas mija tak szybko Niedziela była dniem pożegnalnym. Na szczęście zostały przemiłe wspomnienia. A 14 paździer nika o 19.00. w imieniu redakcji Sło wackiego Radia zapraszamy do radio odbiorników na fale Radia Regina na program zatytułowany „Muzika etnika“, by wybrać się w podróż „Tu i tam“ MW, Trenčianskie Teplice, Koszyce

JĘCIA: ANNA PORADA

ZD JĘCIE: ANNA PORADA ZD JĘCIE: ANNA PORADA

ZD JĘCIE: KASIA CUHA

ZD JĘCIE: KASIA CUHA

Efekty filmowej elastyczności i improwizacji

Ten wieczór charakter y zował się trzema war stwami, a każda z nich była niezmiernie ciekawa. Pier w sza to warstwa artystycz na, druga organizacyjna, trzecia towarzyska Samo życie! Albo inaczej mó wiąc w kinie życia, jak brzmi tytuł piosenki z albumu Klubu Polskiego, do którego w tym roku nakrę cono teledysk.

teledysk u wyst ąpili, czyli Barbara Gadomska, Józef Markocki oraz ich dzieci: Sambor i Kajmir. I właśnie oni otworzyli spotkanie, któ re miało miejsce 26 wrze śnia w Instytucie Polskim, prezentując etiudę panto mimiczną To był ciekawy początek imprezy, zupełnie inny niż zazwyczaj, stanowią cy swoiste wprowadzenie do tego, co licznie zebrana publiczność mogła po chwi li obejrzeć na ekranie

„To już szósty teledysk re alizowany przez Klub Pol ski“ mówiła gospodyni wieczoru, a zarazem autorka scenariusza i producentka Małgorzata Wojcieszyńska. Z kolei reżyser i kamerzysta Juraj Lehuta chwalił tr wają cą już czter y lata współpra cę z Polakami „Osiemdzie siąt procent to zaplanowane dzieło, które potrafię sobie od razu wyobrazić, gdy zapo

znam się ze scenariuszem, reszta to nasza spontanicz ność, elastyczność i impro wizacja na planie“ powie dział

Kiedy na sali zgasło świa tło, wszyscy w sk upieniu obejrzeli film do utworu Sta na Stehlika. Gromkie brawa świadczyły o tym, że klip się spodobał, a aktorzy nie kr y li pozytywnego zaskoczenia „Nie widzieliśmy wcześniej efektu naszej współpracy, ale jest on niesamowity, bo to duża sztuka opowiedzieć

Wars twa pier wsza

Na wysyłanych przez or ganizatorów zaproszeniach na premierę teledysku wid niało sielankowe zdjęcie pewnej rodziny Ta rodzina to aktorzy pantomimy wrocławskiej, którzy w owym

o życiu w prosty sposób i za wrzeć to w kilku minutach“ opowiadał Józef Markocki Zaskoczenie, a może nawet lekkie wzruszenie malowa ło się na twarzy jednej z par z szeregów słowackiej Polonii, która w filmie zagrała zakochanych. Mowa o preze sie Klubu Polskiego Marku Berkym oraz prezes stowa rzyszenia „Bonita“ Silvii Su biak Wtorekowej

„To ciekawe i symbolicz ne połączenie na ekranie odzwierciedla naszą współ pracę na rzecz Polonii“ –mówił Marek Berky. Jego filmowa partnerka dzięko wała za możliwość uczestni ctwa w projekcie. „Kiedy latem przyjechałam na plan filmowy, byłam przekona na, że będę statystką, ale okazało się, że dostałam jedną z głównych ról“ –śmiała się Silvia i nie kr yła

ZD JĘCIA: S TANO S TEHLIK

zadowolenia z takiego ob rotu spraw „Ja to jednak wolę siebie w roli muzyka“ – żartobliwie komentował swoje poczynania aktorskie Marek.

Polonijnych aktorów na planie było więcej, bowiem jak co roku również i tym razem Klub Polski dał szan sę uczestnictwa w projek cie Polonusom Ci w lipcu dostali zaproszenie do kina Lastovička w Dubnicy nad Wagiem.

Na premierze obecna by ła też śpiewaczka operowa Jitka Sapara Fischerová, któ ra wraz z kompozytorem wspominała pracę przy na gr ywaniu utworu „Jako ar tystka czułam się podczas lockdownu jak w mrocz-

nym tunelu; nic się nie dzia ło, nie mogłam śpiewać na scenie, więc propozycja Stana zaśpiewania na jego albumie stała się dla mnie motywacją, by znów zacząć ćwiczyć śpiew“ opisywa ła. Efekt zarówno muzycz nej współpracy, jak i tej fil mowej, jest wspaniały

Wars twa druga

Kolejna warstwa spotkania tego wieczoru, ta, doty cząca organizacji, przejawi ła się w postaci prezentacji nowej prezes Klubu Pol skiego w Bratysławie Alicji Jaworskiej Zimy, która m in powiedziała: „Chcemy się nadal integrować i wspólnie bawić się podczas wyda-

rzeń kulturalnych, towarzy skich i sportowych“ Dzię kowała także za owocną pracę swojej poprzedniczce Dorocie Cibińskiej, w czym wspierał ją Mar cin Sowa, jej zastępca.

Potem przyszedł czas na przedstawienie najbliższych projektów O jednym z nich szerzej opowiedziała Beata Wojnarowska, która zaprosiła wszystkich na nowe przedsię wzięcie pod hasłem „W r ytmie miejskiej muzyki ludo wej“.

Na koniec głos zabrała no wa konsul RP w Bratysławie Katarzyna Sołek, opowiada jąc z entuzjazmem o współ pracy z Polonią, będącej jednym z jej ulubionych aspektów pracy konsula.

Wars twa tr zecia

W końcu przyszedł czas na odsłonę trzeciej warstwy spotkania, które przyjęło formę zarówno serdecznych rozmów, jak i wspólnego śpiewania przy akompania mencie fortepianu, za któ r ym zasiadł Józef Markocki A ponieważ na stole pojawił się przepiękny imponującej wielkości 6-kilogramowy tort, przyszedł czas także na konsumpcję. Wszystkiemu przyglądała się kamera Sło wackiej Telewizji, więc pa nujące podczas spotkania emocje, będzie można prze żyć jeszcze raz, tym razem podczas oglądania reporta żu w telewizji

P r o j e k t r e a l i z o w a n y z f i n a n s o w y m w s p a r c i e m F u n d u s z u w s p i e r a j ą c e g o k u l t u r ę m n i e j s z o ś c i n a r o d o w y c h K l u b P o l s k i s k ł a d a p o d z i ę k o w a n i a m i a s t u D u b n i c a n a d W a g i e m i k i n u L a s t o v i č k a z a u d o s t ę p n i e n i e p o m i e s z c z e ń n a r e a l i z a c j ę p r o j e k t u O r g a n i z a t o r z y p r z e d s i ę w z i ę c i a s k ł a d a j ą p o d z i ę k o w a n i a d y r e k c j i I n s t y t u t u P o l s k i e g o w B r a t y s ł a w i e z a m o ż l i w o ś ć z r e a l i z o w a n i a p o k a z u w p o m i e s z c z e n i a c h I n s t y t u t u

Ten wyjątkowy wieczór był pełen doznań artysty cznych, towarzyskich i snu cia planów na przyszłość. Oby takich więcej! RED.

k a s z C u p a ł , J i t k a S a p a r a F i s c h e r o v á , B a r b o r a B e r k y o v á G r a l i : L a u g a r i c i o k v a r t e t , J á n M o r á v e k i C h r i s t i a n D e e t e r s • Te l e d y s k m o ż n a z o b a c z y ć n a k a n a l e Yo u Tu b e „ M o n i t o r a P o l o n i j n e g o ”

Z plaży do biblioteki

czyli zajęcia z polskiego w Żylinie

Powakacyjnej przer wie malu chy z Polskiego Przedszkola w Żylinie wreszcie się spotkały! Sobotnie zajęcia 10 września miały nietypowy charakter Ale właściwie do tego tu już wszyscy przywykli, bowiem każde zajęcia w tym ma gicznym przedszkol typowe każda lekc prowadzona w inny duchu i w innej scen rii. Tym razem to by spotkanie w Bibliote Wojewódzkiej Niby mysł ten sam, co w r ubiegłym, ale jakże c Dzieci miały do sw całe piętro biblioteki, na co dzień przeznaczone właśnie dla najmłod szych czytelników. Tu mogły się nie tylko bawić, ale i zapoznawać z ksią żkami Ci, którzy na zajęcia chodzą

dłużej, przywitali we dzieci, które do yły do grupy I tak skie grono powię o się o czterech no podopiecznych, a to za, że na zajęcia z języka polskiego uczęszcza aż piętna ścioro maluchów!

Każdy z nich otrzymał prezent w postaci książeczki „Mądralek“ au torstwa Silvii Subiak Wtorekovej,

p o l o n i j n e g o w S t ow a r z y s z e n i u „Bonit a”.

Trzeba przyznać, że radzą sobie tu dobrze „Zajęcia w bibliotece za wsze są dla dzieci inspiracją do sięgnięcia po książki T ym razem o wyborze miejsca spotkania zdecydowały także względy praktyczne, bowiem Paľova buda, gdzie się zwy kle spotykamy, właśnie jest remon towana“ zdradziła prezes Bonity, która wraz z mężem nie boi się za

Polskie miejsce modlitwy

Licznie reprezentowana by ła także społeczność Szkoły Polskiej przy Ambasadzie RP w Bratysławie.

Kościółek pw św Trójcy w Bratysławie, ukr yty między wzgórzem zamkowym a Dunajem, raz w mie siącu gości w swoich pro gach wierzących Polaków. Tak było także w drugą nie dzielę września, gdy na pier wszej po przer wie wa kacyjnej mszy w języku pol skim zgromadziło się liczne grono naszych rodaków W tym rok u doczekało się ono własnego duszpaste rza, którym został ks. Krystian Piotrowski SAC. Po wspólnej euchar ystii na wszystkich obecnych czekał poczęstu

nek, zorganizowany z inicja tywy Ilony Wikieł Sobek Stół uginał się od ciast przyniesionych przez uczestni ków mszy, a przy ekspresie do kawy ustawiła się nie mała kolejka. Przykościelne podwórze rozbrzmiało gwa rem rozmów Wśród obec nych był m in ambasador RP na Słowacji Krzysztof Strzałka oraz nowa konsul RP na Słowacji Katarzyna Sołek, a także goście z Hon durasu, mający polskich przo dków, którzy znaleźli infor mację o polskiej mszy w me diach słowackiej Polonii

Gdy spotkanie zmierzało już do końca, a wszyscy na sycili się dobr ym jedze niem i rozmowami, zaczął padać deszcz, co jednak nie spowodowało gromadnej ucieczki, ale wywołało ko lejną falę radości i zmobili

zowało obecnych do wspól nego zdjęcia. Podczas poże gnania wszyscy byli zgodni taką inicjatywę trzeba ko niecznie powtórzyć Póki co ks Kr ystian zapropo nował, aby polskie msze odbywały się częściej, stąd najbliższa już w drugą niedzielę października. Serde cznie zapraszamy!

N ATALIA KONIC Z-HAMADA

ZD JĘCIA: NATALIA KONICZ HAMADA

kasać rękawów i chwycić za pędzle, by pomóc w odświeżaniu miejsca, które wynajmują na rzecz organizacji

A dzieciaki? Te oczywiście ucieszyły się z podarunk u, któr y już te go samego dnia st ał się podręczni kiem do nauki języka polskiego z jego pomocą wszyscy wspomi nali lato, rozmawiając i wykorzy stując jednen z rozdziałów książe czki pt „Na plaży“

Następne zajęcia żylińskich ma luchów odbędą się 9 października w Paľovej budzie i będą poświęcone świetlikom.

RED.

(i spotkań) w Bratysławie

Moja książka idzie

do druku!

e pracują Nie pozostaje mi nic in , tylko cierpliwie czekać i ufać, że ystko będzie tak, jak ma być No oja mama najlepiej wie, co lubię go nie znoszę, więc wierzę jej, że żka będzie super. Mama jeszcze ominała, że tę książkę trzeba rzcić”. Ja tak do końca nie wiem, o znaczy, ale myślę, że te sprawy załatwiane już beze mnie Na pe o tym napiszę następnym razem

ienne dywagacje

z Niną Rozmowy

Już

prawie wszystko gotowe! Trzeba jeszcze tylko przekazać drukarni opracowany graficznie tekst z moimi opowiadaniami wraz ze zdjęciami oraz ilustracjami i książka będzie na świecie

Moje czyt anie książek

Nie mogę się doczekać, kiedy po wącham świeży druk na papierowych stronach i pociągnę palcem po kolo rowych obrazkach. Jestem ciekawa, jaki dźwięk będzie wydawać ta moja książka Bo ja czytam książki tak, że je najpier w wącham, potem spraw dzam, jaki poślizg mają strony, a na stępnie wsłuchuję się w dźwięk szeleszczących kartek. No i oczywiście bardzo ważne dla mnie są ilustracje. Aby książka mnie zainteresowała, mu si być w niej mnóstwo obrazków.

Inni pr acują za mnie

Słyszałam, jak mama telefonowała do wujka Stana uzgadniali, jak mają wyglądać ramki obrazków. Zatem pewnie pojawią się w moim dziele. Mam nadzieje, że będę zadowolona i że nic mnie nie rozczaruje. Bo wiecie, jak to jest. Ja jestem główną bohaterką moich opowiadań, ale inni ludzie za

k na razie moje życie toczy się da bez żadnych zmian. Czekam na ień i kolorowe liście na drze ach. Lubię, jak mama śpiewa pio enki o jesieni, wtedy robi mi się k ciepło na sercu Noce są już dne, a ja wyrosłam ze swoich sta piżam Jakoś się zwiększyłam eba będzie kupić nowe rzeczy do ej garderoby. Bo wiecie, już nie długo będę pełnoletnia, więc i moje ubrania muszą wydorośleć. Sama jestem ciekawa, jak ta moja pełnoletność bę dzie wyglądać Być może stanie się cud, na któr y wszyscy czekamy, i ja za cznę normalnie spać Ach, ten mój sen! Szaleństwo panny Niny! Nie po trafię wyleżeć w łóżku na jednym miejscu dłużej niż kilka minut. Taka jestem ruchliwa. Podsłuchałam jed nak rozmowę rodziców z panem dok torem, a on coś tam wspominał, że mój sen się z wiekiem unormuje i że będę lepiej spała, jak będę dorosła Zobaczymy zatem, jak to będzie

Ja mam dużo czasu, więc pocze kam

Jak na razie posyłam Wam dużo jesiennego słońca, niech Wam świe ci w te zwykłe dni. Bo zwykłe dni są najlepsze!

ZD JĘCIA: ARCHIWUM

S TOWARZYSZENIA BONITA

Festiwal niespodzianek i nieoczekiwanych pr zegranych

Przez

sześć dni pokazano w Gdyni łącznie 130 polskich filmów bardzo różnych tematycznie. Prezentowano je w cyklach, np Czystą Klasykę po święcono w tym roku Jerzemu Kawa lerowiczowi w setną rocznicę uro dzin reżysera, była Gdynia Industrie, były filmy krótkometrażowe poka zano ich trzydzieści, a nagrodzono Viktorię w reżyserii Karoliny Porcari z ważną rolą Katarzyny Figur y. Pre zentowano filmy niskobudżetowe. W tej kategorii nagrodę zdobył Słoń w reżyserii Kamila Krawczyckiego Największe jednak emocje budził konkurs główny, w któr ym zaprezen towano aż dwadzieścia filmów To re kordowa liczba, bo w Gdyni w ostatnich latach pokazywano zazwyczaj szesnaście filmów. Tegoroczny wrze śniowy maraton polskiego kina oble gali widzowie we wszystkich salach projekcyjnych i to dobr y znak, szcze gólnie po okresie pandemii Był to fe stiwal wielu nowych nazwisk i twa rzy Plejada młodych reżyserów i mniej znanych aktorów zdominowała uzna nych twórców, któr ych tym razem nie zauważyło też jur y. Najboleśniej prze granym wydaje się Jerzy Skolimowski z filmem IO, polskim kandydatem do Oskara w kategorii najlepszy pełno metrażowy film międzynarodowy. Skolimowski za ten film dostał już na

grodę na festiwalu w Cannes, a z Gdy ni wyjechał z niczym Przypowieść o osiołku, a tak naprawdę o błądzeniu i poszukiwaniu, o niepokoju i nie przystosowaniu do okrutnego świata nie znalazła uznania w oczach juro rów pod przewodnictwem reżysera Jerzego Domaradzkiego A z pewno ścią jest to poetycki film z pięknymi zdjęciami Poza uwagą jurorów zna lazł się też Tata, wyreżyserowany bar dzo sprawnie przez Annę Maliszewską, film drogi ze świetną rolą Er yka Lubosa. Kiedy mężczyzna naprawdę staje się ojcem, kiedy podejmuje najistotniej sze zobowiązania wobec własnego dzie cka, kiedy otwiera serce dla innych, a nie tylko zajmuje się sobą o tym jest Tata Wielka szkoda, że umknął jur y

P r z e p a d ł t e ż w ł a ś c i w i e f i l m Wojciecha Smarzowskiego Wesele, któr y po premierze wywołał pono wnie dyskusję o odpowiedzialności za ludobójstwo i udział w nim Polaków w 1941 r. To ważny i bardzo tru dny rozrachunkowy film. Dobrze, że chociaż nagrodą za kostiumy jur y ob darzyło Magdalenę Rutkiewicz Lute rek, która ze swoją częścią ekipy ubrała w Weselu 158 aktorów, ponad 6 tysięcy statystów i wyczarowała po nad 6 ton kostiumów

Jur y nie dostrzegło też walorów fil mu Chleb i sól (reżyser Damian Kocur), któremu nagrodę w Gdyni przyznali akredytowani na festiwalu dziennika rze. Reżyser przyjechał na festiwal polskiego kina ze świeżą nagrodą specjalną, którą otrzymał na festiwalu

w Wenecji Opowieść o rodzącej się nienawiści między ludźmi różnych narodowości i kolorów skór y poru sza; film nawiązuje do autentycznych wydarzeń sprzed kilku lat, które roze grały się w niewielkim polskim miasteczku. Przepadł też w Gdyni film w reżyserii Leszka Dawida Broad Peak historia wyprawy himalaistów z 2013 r., ze znakomitymi zdjęciami Łukasza Gutta Ten film można już obejrzeć na Netflixie

reżyserkę Agnieszkę Smoczyńską, zna ną już z Fugi i Córek dancingu, oraz producentki, nagrodami jur y uhono rowało także scenografkę Jagnę Dobesz i twórców muzyki: Zuzannę Wrońską i Marcina Macuka. Ten film, odwołujący się do prawdziwych wy darzeń, opowiada historię dwóch ciemnoskór ych bliźniaczek sióstr

Na szczęście jur y dostrzegło Strzępy i nagrodziło ich reżyserkę Beatę Dzianowicz za debiut. Dzianowicz dobrze znana jest jako dokumenta listka, a tym filmem zadebiutowała brawurowo w fabule. To przejmująca, a równocześnie niezwykle subtelna i wnikliwa opowieść o postępującej chorobie Alzhaimera, pokazana przez trudne doświadczenia rodziny, a w szcze gólności syna (świetna rola Michała Żurawskiego), któr y opiekę nad choru jącym ojcem, profesorem politechniki, uznał za swój najważniejszy obowią zek. Nagrodę za męską rolę drugopla nową chorującego ojca jur y przyznano Grzegorzowi Przybyłowi

Złote Lwy dla filmu The Silent Twins nie były specjalnym zaskocze niem Ten film został już bardzo do brze przyjęty – owacją na stojąco – na tegorocznym Festiwalu w Cannes. Szeptane opinie przed ogłoszeniem werdyktu jur y wskazywały na ten wła śnie film i na IO Jerzego Skolimow skiego Złotymi Lwami uhonorowano

Gibbons, które w Walii w lat ach 70 i 80 zamknęły się we własnym poko ju i w swoim świecie Nie chciały ni kogo dopuścić do swoich tajemnic. Rodzice i rodzeństwo byli bezradni wobec ich zmowy milczenia, podob nie jak nauczyciele w szkole i wszy scy, z któr ymi już w dorosłym życiu miały kontakt Siostr y zostały później pisarkami Książka June Gibbons Pepsi Cola addict o historiach jej własnych lalek właśnie przetłuma czona została na język polski W fil mie Agnieszki Smoczyńskiej w role

ko kelner Nie chce poddać się wo jennym obsesjom, szuka przyjaciół, kochanek i zabawia się w zakazanym przez hitlerowców świecie. Wojna przynosi jednak nieprzewidziane zdarzenia. Scenariusz filmu powstał na podstawie autobiograficznej po wieść Leopolda Tyrmanda To ważne, bo tytułowy Filip to oczywiście Tyr mand ze swoimi różnym szaleństwami Film spowodował spore zamieszanie i podzielił oceniających: znalazł zwolenników i przeciwników. Dyskusja była zacięta. Ja uważam, że to dobre kino, warte obejrzenia, w któr ym poja wiają się odległe wspomnienia choć by z „Zaklętych rewirów” Janusza Majewskiego czy epickich opowieści Filipa Bajona

sióstr wcieliły dwie ciemnoskóre aktor ki Letitia Wright i Tamara Lawrance. Film porusza tą opowieścią o świecie, w któr ym brak tolerancji dla inności, odmienności doprowadza do tragedii Srebrne Lwy otrzymał Michał Kwie ciński, reżyser filmu Filip, a także pro ducenci tego obrazu, jak również Michał Sobociński za zdjęcia i Dariusz Kr ysiak za charakter yzację. Główny bohater Żyd z warszawskiego getta (w tej roli Er yk Kulm), chłopak, któr y przed wojną studiował architekturę, trafia do Frankfurtu, gdzie pracuje ja

Platynowe Lwy wręczono w tym roku właśnie Filipowi Bajonowi Tę nagrodę przyznaje Stowarzyszenie Filmowców Polskich. Bajon jest twór cą blisko 40 filmów, reżyserem, któr y wielokrotnie udowodnił, że robi kino ważne (Whadełko, Aria dla atlety) i z wielką klasą (Magnat), a także two rzy filmy z ciekawością i uwagą oglą dane przez widzów (Kamerdyner) Publiczność na uroczystej gali festiwa lowej w Teatrze Muzycznym w Gdyni oklaskiwała Bajona na stojąco długo i serdecznie. Pisarz, aktor, scenarzy sta, reżyser filmowy i teatralny, pe dagog, który poświęca siebie innym tak mówiono o Bajonie Jako dzie

kan w szkole filmowej w Łodzi i peda gog w szkole katowickiej wychował całe pokolenia filmowców, wspiera młodych również w Studio im. A. Munka. W czasie uroczystej gali w Gdyni nagrodzony reżyser namawiał młodych twórców, by byli czujni i szczególnie wrażliwi na wypowiadane dzisiaj sło wa, które zbyt szybko i zbyt często zmieniają swoje znaczenie

Nagrodę publiczności, która gre mialnie oglądała filmy konkursowe w kilku salach kinowych na 47. gdyńskim festiwalu, uzyskał film Johnny. To niezwykła opowieść o niezwy kłym księdzu Janie Kaczkowskim doktorze nauk teologicznych, bioety ku, a przede wszystkim twórcy hospi cjum w Pucku Ksiądz Kaczkowski sześć lat temu zmarł na glejaka mó zgu Ważna w jego posłudze była wia ra w drugiego człowieka Każdemu dawał szansę. Widzowie z trudem ukr ywali łzy. Scenariusz filmu napisał Ma ciej Kraszewski to jego debiut w fa bule, podobnie ja młodego reżysera Daniela Jaroszka. Księdza Kaczkowskie go gra sugestywnie Dawid Ogrodnik, aktor wielkiej klasy, któr y wielokro tnie był już nagradzany, także w Gdyni I tym razem nie zawiódł To świetna rola. Ale nagrodę za pier wszoplanową rolę męską, za kreację w filmie Johnny jur y przyznało Piotrowi Troja nowi, aktorowi, któr y znany jest z gło śnego filmu 25 lat samotności. Trojan w filmie Johnny gra młodego chłopa ka, mającego kłopoty z prawem, któ ry trafia do hospicjum księdza Kaczkow skiego w ramach odbywanej kar y więzienia Tam, obdarzony zaufaniem, staje się wartościowym człowiekiem. Ten wątek filmu, podobnie jak cały scenariusz, powstał na podstawie wy darzeń autentycznych. Polecam ten film, któr y pomimo widma nieuchronnej śmierci, daje też nadzieję

Złoty Pazur Inne Spojrzenie tę nagrodę na festiwalu w Gdyni przy znaje się za „odwagę formy i treści” Otrzymali ją producenci filmu Apo kawixa i reżyser Xawer y Żuławski, któr y nie ukr ywał, że jego film wymagał rzeczywiście odwagi od tych, którzy skierowali go do produkcji. Będzie o Apokawixie z pewnością jeszcze głośno. To horror z elementa mi czarnej komedii Środowisko „zło tej” warszawskiej młodzieży po matu rze wyr ywa się na wielkie party nad morze Balangę przer ywają niespo dziewanie dziwni bohaterowie –zombie. To film pełen szaleństwa, za skakujących sytuacji, odwagi wykra czającej poza stereotypowe normy.

wej ucieczki z internowania w Esto nii do Wielkiej Br ytanii

I jeszcze jedna nagroda, na którą warto zwrócić uwagę. To nagroda za pier wszoplanową rolę kobiecą dla Doroty Pomykały z Teatru Starego w Krakowie za rolę w filmie Kobieta na dachu. W tej opowieści, wyreży

Film Orzeł. Ostatni patrol i jego twórcy zdobyli w Gdyni czter y na grody Jacka Bławuta nagrodzono za reżyserię, choć uważam, że raczej za konsekwencję i cierpliwość w do chodzeniu do celu Nagrodzono też montaż i dźwięk w tym filmie. I to są słuszne nagrody. Natomiast zdecydo wanie gorzej ma się sprawa scenariu sza. Niestety, ten ostatni patrol okrętu Orzeł w 1940 roku opowiedziany jest bardziej technicznie mało w nim prawdziwych relacji między członka mi bohaterskiej załogi Historia okrę tu podwodnego Orzeł po raz pier w szy pojawiła się w filmie fabularnym, wyreżyserowanym przez Leonarda Buczkowskiego w roku 1958. Jacek Bławut bardzo długo i starannie przy gotowywał się do swojej wersji, ale szkoda, że efekt końcowy nie powala i nie wciąga widza w historię brawuro

serowanej przez Annę Jadowską, aktorka stworzyła wybitną rolę kobie ty, reprezentantki tysięcy polskich żon, matek, ciągle zajętej domem i pracą, obciążonej obowiązkami, dźwigają cej na swoich barkach cały ciężar ro dzinnych kłopotów. I te kłopoty niszczą ją stopniowo, choć tego procesu nikt nie zauważa, nawet najbliżsi.

Tegoroczny 47. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni był pe łen dziwnych, czasami zaskak ujących, czasami przypadkowych wydarzeń Były filmy w konkursie głównym, któ re zawiodły, takie jak Zadra Grzego rza Mołdy, Infinite Storm Małgorzaty Szumowskiej czy Brigitte Bardote cudowna znakomitego skądinąd re żysera Lecha Majewskiego. Można powiedzieć, że liczba rozczarowań równa się liczbie pozytywnych zasko

czeń Na pewno w tym roku było mniej gwarnie i mniej rozr ywkowo Filmowych komedii nie było zupeł nie ani na ekranie, ani w festiwalo wym życiu poza ekranem Ekscesy fe stiwalowe raczej przypominały „wydarzonka” niż warte opisu zdarzenia. To z pewnością festiwal naznaczo ny pandemicznymi doświadczenia mi i obciążony wojną na Ukrainie.

ALIN A KIETRY S

Gdyopowiadałam Słowakom o miej scowości Lednica, otwierali sze roko oczy ze zdziwienia, z kolei Polacy kojarzyli tę nazwę wyłącznie z cyklicznymi chrześcijańskimi spo tkaniami młodzieży w kraju nad Wi słą. Tymczasem w Lednicy w Białych Karpat ach w północno zachodniej Słowacji, ok 16 km od miasta Púchov znajdują się malownicze ruiny jedne go z najtrudniej dostępnych słowa ckich zamków, po któr ych murach w nocy spaceruje duch młodej kobiety Średniowieczny gród w Lednicy wzniesiono na skalnym grzbiecie na wysokości 590 m n.p.m. Z racji położenia na dość stromych i trudno dostępnych skałach w prze szłości pełnił charakter obronny, strzegąc pogranicznych ziem królestwa węgier

Orle gniazdo

skiego oraz szlaku handlowego, prowa dzącego na Morawy. Ze względu na lokalizację i znakomite warunki obron ne nazywany bywał Orlim Gniazdem. Zamek królewski pr aktycznie był niedostępny. By się do niego dostać trzeba było pokonać potężne mur y obronne o grubości dwóch metrów, wznoszące się nad skalistymi ur wi skami, dwa zwodzone mosty, a także mocno ufortyfikowany dziesięciometrowej długości tunel, wykuty w skale.

Zamek składał się z trzech oddziel nych części: podzamcza, zamk u wła ściwego i wieży obser wacyjnej, umie szczonej na wysokiej skale T ym, co wyróżnia go spośród innych zamków, a jednocześnie czyni niezmiernie cie kawym, jest jego konstrukcja i wieża obser wacyjna, która powstała przez wycięcie 80 schodów w pionowej skale. Dziś, by wejść na górną część zamku, skąd roztaczają się przepiękne widoki, trzeba przejść po niemal pio nowo umieszczonej tam metalowej drabince

Moi słowaccy przyjaciele, którzy wybrali się ze mną na zamek, nie mogli się nadziwić, że nigdy wcześniej nie słyszeli o t ak interesującym miejscu Z uwagą wysłuchali jego historii, a także smutnej opowieści o duchu lednickiej białej damy, która podobno nocami spaceruje po ruinach. Według legendy piękna Kata rzyna w dniu swojego ślubu została siłą zaciągnięta na zamek przez hra biego, któr y zażądał prawa pier wszej nocy Niewiasta nie chcąc ulec władcy ani złamać ślubów małżeńskich, wy skoczyła z okna W miejscu, gdzie spadła, wytr ysnęło źródło nazwane od jej imienia O legendzie przypomina też drewniany krzyż na skale pod zamkiem.

Zamek wybudowany został w dru giej połowie XIII w., ale czter y wieki wcześniej powstała tu pier wsza ufor tyfikowana osada słowiańska, która stanowiła fundament przyszłego gro du Warownia początkowo była siedzibą panów lednickich, następnie przez setki lat przechodziła z rąk do rąk. Stanowiła między innymi własność Mateusza Csáka, Zygmunta Luksem burczyka, rodu Bielikowców, braci Podmanickich czy Michała Teleke

šiego, nazywanego tyranem z Lednicy. W 1616 r. zamek przejął Jerzy Rakoczy, któr y powiększył warownię przez dobudowanie podzamcza Podczas zdobywania przez wojska cesarskie w czasie powstania Franciszka II Rako czego zamek spłonął, a w połowie XVIII w. został opuszczony. Według źródeł jeszcze w 1830 r. istniały wszy stkie zabudowania zamku, m.in. ko mnaty, pomieszczenia mieszkalne dla służby, magazyny czy budynki gospo darcze Kilka dekad później zamek obrócił się w ruinę Pod koniec XX w

zawaliła się część ściany północnej, natomiast w 2011 r. z frontowej części ruin pałacu oder wała się ogromna masa kamienia o wadze ponad 300 kg. Od prawie dwudziestu lat Towarzy stwo Histor yczno Astronomiczne we współpracy z gminą Lednica stara się zachować pozostałości dawnego zam k u Choć stale tr wają na nim prace remontowo konser watorskie, jest on udostępniony do zwiedzania Jeśli zatem macie ochotę odwiedzić to niezwykłe Orle Gniazdo, zróbcie to ko niecznie do końca październik a. Potem zamyka ono swe podwoje i za pada w zimowy sen.

MAGDALEN A ZAWIS T OW SKA OLSZEW SKA

ZD JĘCIA: MAGDALENA ZAWIS TOWSKA OLSZEWSKA

C z y K a t a r w y j d z i e

Tw

p i ł c e n a z d r o w i e ?

piłce nożnej odbędą się w nie typowym terminie i w bardzo nietypo wym miejscu Po raz pier wszy najlepsi piłkarze globu będą r ywalizować o Pu char Świata na Półwyspie Arabskim na przełomie listopada i grudnia, a nie jak dotychczas w porze letniej. Czy te zmiany wyjdą na dobre piłce nożnej? Czy wybór Kataru jako gospodarza piłkarskiego czempionatu to najlepsze rozwiązanie? Od dawna pojawiają się liczne kontrowersje z tym związane

W ybór gospodar za

Międzynarodowa Federacja Piłki Nożnej (FIFA) od wielu lat stara się, by turnieje finałowe mistrzostw świata były rozgr ywane w nowych miejscach, na różnych kontynentach, i sukcesy wnie wybiera kolejne regiony świata i konkretne kraje, które dotychczas czempionatu nie gościły W XX w mi strzostwa rozgr ywane były wyłącznie w Europie lub Amer yce. W 2002 r. po raz pier wszy mundial zorganizowano w Azji. Kolejną nowością był wybór dwóch gospodarzy Japonii i Korei Południowej W 2010 r mistrzostwa

publiki Południowej Afr yki W tym samym roku FIFA dokonała wyboru gospodarzy mundialu w 2018 r (Rosja) i 2022 r (Katar) Obydwu wyborom towarzyszyły niemałe kontrowersje. W przypadk u Rosji dotyczyły one głównie sfer y politycznej, zaś w przy padk u Kataru problemy się mnożyły i mnożą wraz z biegiem czasu…

erskiej FIFA wynagrodziła później tanom Zjednoczonym tę porażkę, przyznając im, wspólnie z Kanadą Meksykiem, prawo do organizacji mundialu w 2026 r.

W 2022 r. piłkarski czempionat po raz pier wszy zostanie rozegrany w kraju islamskim. Sam fakt nie jest iczym nadzwyczajnym, gdyby nie panujące t am stosunki społeczne, właszcza podejście do roli kobiet mocno odmienne od st andardów przyjętych w państwach demokra ycznych. Problemem dla kibiców całego świata będą też restr ykcje, otyczące drastycznych ograniczeń pożywania alkoholu. Ostatecznie ka arskie władze na czas rozgr ywania mistrzostw złagodzą niektóre obo wiązujące przepisy i kibice posiadają cy bilety na mecz będą mogli kupić oraz spożywać piwo na stadionie na 3 godziny przed meczem i godzinę po jego zakończeniu…

Ze względu na warunki pogodowe w czer wcu i lipcu temperatura po wietrza w tym regionie przekracza

Katarskie kontrowersje

Do konkursu na wybór gospodarza mundialu w 2022 r zgłosiło się 5 kan dydatów: Australia, Japonia, Kat ar, Korea Południowa i Stany Zjednoczone. W kolejnych rundach głosowania stopniowo odpadały poszczególne kandydatur y. W ostatniej zostały tyl ko Katar i USA. Stosunkiem głosów 14 do 8 zwyciężył kraj znad Zatoki

niekiedy 50 °C niemożliwe okazało się rozegranie turnieju w tradycyjnym terminie, czyli po zakończeniu wię kszości rozgr ywek ligowych, a przed letnią przerwą urlopową Postanowio no więc przesunąć termin turnieju na końcówkę roku, co spowodowało konieczność dokonania korekt w ter minarzach rozgr ywek krajowych i eu ropejskich pucharów. Nie wszystkim to rozwiązanie się spodobało Austra

lijska federacja piłkarska rozważała podjęcie kroków prawnych przeciw ko FIFA, gdyż listopadowo grudnio wy termin zakłóca rozegranie końcówki sezonu krajowej ligi A League. Z czasem zaczęły pojawiać się ko lejne niepokojące informacje. Francu ski magazyn „France Football” prze prowadził dziennikarskie śledztwo, którego wyniki przedstawił w opubli kowanym w styczniu 2013 r rapor cie, ujawniając w nim kulisy przyzna nia Katarowi organizacji mundialu. Według dziennikarzy „France Football katarscy szejkowie skorumpowali dzia łaczy FIFA i „załatwili” sobie prawa do organizacji mistrzostw za obietnice różnych inwestycji, w tym m in w klub piłkarski Paris Saint Germain Ponad to były pracownik katarskiego zespołu przetargowego w publicznej wypowie dzi poinformował, że kilku afr ykań skich oficjeli otrzymało od Kataru półtora miliona dolarów w zamian za głosowanie na Katar podczas wyboru gospodarza mundialu. Później pod wpływem presji katarskich władz pił karskich swoje oskarżenia wycofał, ale niesmak pozostał Dodatkowo w ra mach wyjaśniania wielkiej afer y ko rupcyjnej w FIFA, w którą zamieszany był m.in. Michael Platini, wielu urzędników tej organizacji zost ało aresz towanych pod zarzutem przyjmowa nia łapówek w zamian za przyznanie Katarowi prawa do organizacji piłkar skich mistrzostw świata

Innym problemem jest poziom prze strzegania praw człowieka w Katarze, szczególnie praw pracowniczych cudzo ziemców, zatrudnianych przy budo wie infrastruktur y sportowej i bazy hotelowej na zbliżający się turniej mi strzowski. Media co jakiś czas donoszą o kolejnych przypadkach wykorzysty wania robotników, głównie pochodzą cych z krajów południowo wschodniej

i południowej Azji, do wręcz niewol niczej pracy, a także o tuszowaniu przypadków zgonów w trakcie wy konywania pracy!

Kolejny problem pojawił się w 2017 r., gdy Arabia Saudyjska, Egipt, Bahrajn, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Je men zer wały stosunki dyplomatyczne z Katarem, oskarżając go o destabili zację regionu i wspieranie grup terro r ystycznych, a następnie zwróciły się oficjalnie do FIFA o zastąpienie Kata ru w roli gospodarza mistrzostw świata, nazywając ten kraj „bazą terror yzmu”. Ostatecznie ten kr yzys dyplomaty czny udało się rozładować, ale pewne napięcie polityczne w regionie w dal szym ciągu jest odczuwalne Czy te mistrzostwa będą w pełni bezpiecz ne, czas pokaże

W ostatnich tygodniach organizato rzy zaskoczyli po raz kolejny negaty wnie, bo przesunęli termin rozpoczęcia turnieju z 21 na 20 listopada 2022 r., by w pier wszym meczu zagrali go spodarze…

olimpijskich w latach 1924 i 1928 a konkurencja była spora, bo chętne do organizacji mundialu były: Węgr y, Włochy, Holandia, Hiszpania oraz Szwecja. Szalę zwycięstwa w procedu rze wyborów organizatora na stronę Urugwaju przechyliła deklaracja pił karskiego związku tego kraju o chęci pokr ycia kosztów podróży i zakwa terowania dla wszystkich drużyn, przy czym ewentualne zyski miałyby zostać równo podzielone

Trudne urugwajskie początki

Pier wsze mistrzostwa świata w pił ce nożnej zostały rozegrane w 1930 r w Urugwaju. FIFA zdecydowała się na t akie rozwiązanie, by uhonorować ten kraj w ro ku obchodów stulecia jego niepodległości jako zdoby wcę dwóch złotych medali

Dla europejskich drużyn wybór Urugwaju wiązał się z prawie dwu miesięczną podróżą statkiem na inny kontynent Ponadto w światowej go spodarce panował kr yzys ekonomicz ny To spowodowało, że do ostatniej chwili wydawało się, że żadna z euro pejskich reprezentacji nie zdecyduje się na wzięcie udziału w turnieju. Ost atecznie FIFA udało się nakłonić drużyny Belgii, Francji, Rumunii oraz Jugosławii do wzięcia udziału w mi strzostwach Łącznie w pier wszym mundialu uczestniczyło trzynaście re prezent acji: czter y z Europy, siedem z Amer yki Południowej i dwie z Ame r yki Północnej.

Pier wszym mistrzem świata została drużyna gospodarzy, która w meczu finałowym pokonała Argentynę 4:2, a wydarzenie to przyciągnęło na sta dion w Montevideo aż 93 000 kibiców

Jak się potoczyły losy kolejnych mistrzostw, kiedy swój udział w mun dialach rozpoczęła reprezentacja Polski i co osiągnęła, z kim i kiedy zagr amy na mundialu w K ataze, o tym czytelnicy „Moni tora Polonijnego” będą się m o g l i d ow i e d z i e ć j u ż z a miesiąc.

S TANISŁAW KARGUL

Odwirowane i odtańczone dziadostwo i syf

9 5 y y ją p

Rmierę miała pier wsza część Powrotu do przyszłości Zemeckisa, USA for Africa nagrała We Are The World, obył się Live Aid z ikonicz nym setem Queen, a Michaił Gor baczow st anął na czele KC KPZR i rozpoczął pierestrojkę Od razu wszyscy go polubili U nas pojawił się O bi, O ba. Koniec cywilizacji, wyszedł album Dzień, w któr ym pękło niebo Dżemu, a Depeche Mode zagrał swój pier wszy koncert w Pol

j p ,

30% społeczeństwa polskiego żyje w obszarach ekologicznego zagro żenia, stan wód jest alarmujący oraz że wzrasta emisja gazów do atmo sfer y Pod koniec rok u ogłoszono podwyżkę cen papierosów i zapa łek, co prawdopodobnie bezpośre dnio wpłynęło na zwiększoną akty wność rockowych kontestatorów w roku następnym, któr y był jeszcze lepszy.

W tym czasie Irek Dudek miał już 34 lata, bogate doświadczenie mu zyczne, między innymi zdobywane w SBB, Breakout i Apokalipsie, swój Rawa Blues Festiwal i ogólne uzna nie muzycznego światka Brakowa ło mu jedynie komercyjnej kropki nad i. Inspirację czerpie z Zachodu, gdzie przewala się fala retro swin gu. Powołuje do życia kapelę. Być może, aby nadać jej bardziej surowy, peerelowsko rock’n’rollowy sznyt siermiężna rzeczywistość wymaga przecież odpowiednich środków w y r a z u w j e j s k ł a d wc h o d z i dwóch bluesmanów, dwóch jazzma

nów i dwóch punkrockowców. Tak powstaje Shakin’ Dudi. Piosenki są krótkie, przebojowe i z jajem. Trzy dziestosześciominutowa karuzela odwirowująca całe dziadostwo i syf ówczesnej epoki Płyta przewrotnie zostaje nazwana Złotą Płytą, ale już wkrótce pokr ywa się platyną Jak kraj długi i szeroki Shakin’ Dudi

Są też oczywiście mo menty trudne, które dziec ko na ogół wypiera, w ten sposób radząc sobie z nad miarem niezrozumiałych emocji O t akim właśnie dojrzewaniu opowiada de biut ancka powieść Jacka Paśnika „Dzieci”. Autor na Facebooku prowadzi również stronę „Dzieci Neo”, na któ rej millenialsi (czyli pokole nie końca lat dziewięćdzie siątych i początku nowego wieku) wspominają ówcze sną polską rzeczywistość

Głównym bohaterem po wieści jest Teodor, mieszka niec dużego miasta w centralnej Polsce. Prowadzi on zwyczajne, nieco nudne ży cie i właściwie można by się zastanawiać, czy to temat na ciekawą fabułę, ale ta mono

Rzecz o dorastaniu

Po z n a c z a t o , ż e s i ę s t a r z e j e m y . P i e r w s z e l a t a ż y c i a , d o j r z e w a n i e , z a p i s u j ą s i ę w n a s z y c h w s p o m n i e n i a c h j a k o o k r e s p e w n e j b e z t r o s k i , n i e ś w i a d o m o ś c i s p r a w , k t ó r e d z i e j ą s i ę w o k ó ł .

tonia codzienności ma swój cel pozwala odtworzyć fakty z przeszłości, które wyznaczyły wyjątkowość polskich lat dziewięćdzie siątych oraz kształtującego się rodzimego kapitalizmu I tak poznajemy rodziców Teodora oraz ich zawodo we i osobiste ambicje, towarzyszymy chłopcu w jego szkolnych perypetiach, pierw szych zauroczeniach i kole żeńskich kłopotach, a tuż pod powierzchnią tej nie

zbyt skomplikowanej fabu ły świecą niczym odkurzo ny neon realia Polski po transformacji ustrojowej. Ileż to dziwnych rzeczy człowiek kiedyś potrzebo wał i wydawało mu się, że to rzeczy niezwykłe, a dziś już nawet o nich nie pamię ta – mieszkanie obite boazerią, gazety z dołączanymi filmami, fascynacja Teleza k upami Mango i wiele in nych, jak choćby komuni kator y, będące prekursora

mi dzisiejszych SMS ów takich zapomnianych detali i gadżetów jest w powieści mnóstwo. Towarzyszą one dorastaniu Teodora, wyzna czając st atus towarzyski chłopca, z reszt ą jak i dzi siaj, bo czymś trzeba rówie śnikom zaimponować

W tej opowieści o niczym nie wyróżniających się lu dziach jest też bohater, któ r y sprawi, iż życie Teodora przestanie toczyć się zwy czajowym r ytmem To Adam,

króluje, dziadostwo i syf są poza miat ane Podoba się st ar ym, podo ba się młodym i podoba się mnie, choć t ak mało mam wtedy latek. A Ziuta była moją pier wszą femme fatale!

Och, Ziut a!

Za zawsze udane kompozycje od powiedzialny jest Ireneusz Dudek Za poezje Dariusz Dusza, świetny gitarzy sta, ale przede wszystkim człowiek, któr y ma na sumieniu te bezdusznie prawdziwe wersy : „Au sza la la mam dwie lewe ręce/Au sza la la nie mam pieniędzy/Au sza la la nie mam ochoty/Au sza la la wziąć się do roboty/ Zamiast pracować ja wolę leniuchować” Śpiewane w r ytm szalonego boogie bardzo łatwo mogły stać się życiowym mot tem. Oprócz nich składu dopełniają Krzysztof Głuch, Jan Błędowski, An drzej Rusek, Marek Surzyn. Biorąc pod uwagę kaliber tych panów, nie trzeba się dziwić, że płyta została nagrana na setkę, co zawsze jest go dne odnotowania

Jakoś nie mogę oprzeć się wraże niu, że Złota Płyta w ogóle się nie zestarzała Dobrze, brzmieniowo to

zwany Wariatem, któr y roz biera na części pier wsze wszystko, co go zainteresu je. Wydarzenia z jego udzia łem sprawią, iż Teodor sam zacznie analizować prze szłość, a wyrzuty sumienia, wstyd i różne inne odczu cia zamkną jego okres dojrzewania. Ta koncepcja fa bularna podoba mi się w tej powieści najbardziej. Wszy scy doświadczamy w życiu momentu, gdy przestajemy czuć się dziećmi W beztro skiej dotąd przeszłości na gle dostrzegamy elementy niejasne, naciągane, zafał szowane przez dorosłych. Czujemy, że gdybyśmy mo gli powrócić do trudnych chwil okresu dorast ania, prawdopodobnie nasze wy bor y lub reakcje byłyby in

tak do końca jeszcze nie wiadomo czemu ulega, ale wiemy już, że może boleć Konflikt staje się codzienno ścią, a widmo globalnej katastrofy klimatycznej beztrosko dynda nad naszymi głowami. Świat trzęsie się w posadach i w posadach trzęsą się nasze małe światy. Powoli i niechę tnie zdajemy sobie sprawę, że tu cytując klasyka już nigdy nie będzie takiego lata Nieśmiało odpalam Złotą Płytę z nadzieją, że poradzi sobie w makroskali i tak jak kiedyś odwiruje i odtańczy całe dziadostwo i syf, i zamiecie je pod dywan, i będzie pozamiatane. Amen.

ŁUKASZ CUPAŁ

już nie są te standardy, ale ma to swój urok, przywołuje klimat tam tych czasów Teksty Darka Duszy są uniwersalne, a melodie Irka Dudka nieśmiertelne Prohibicja, porno grafia, femme fatale i stany lękowe. Wszystko jest. To wszystko jest na wet bardziej.

Jest rok 2022. Mamy Internet. Świat miot any jest kr yzysem. Dwu letnia pandemia zmieniła zasady działania współczesnych ludzi Sy stem ekonomiczny upada Globalna polityka ulega przebiegunowaniu, rozstrzępieniu lub defragmentacji,

ne. Jednak przeszłość jest jak zastygły bursztyn, nie ma sensu w niej grzebać, tak widocznie musiało być, jak powiedziałby bohater powieści Paśnika

Zastanawiałam się nad wy mową „Dzieci” dość długo Realia czasów, w któr ych

formowała się i moja doro słość, skłaniają do senty ment alnej podróży szlakiem wielu zapomnianych detali Tak sobie myślę, że wszystkie te przedmioty, które obecnie wydają mi się absolutnie konieczne, kiedyś po prostu przejdą do

lamusa, jak reklamówka na okładce powieści, dziś z a s t ą p i o n a e ko l o g i c z n ą torbą wielor azową, wy grzebaną przecież z cza sów jeszcze przed naro dzinami Teodora

Na szczęście nasze wspo mnienia – te z dzieciństwa i te z przeszłości w ogóle mogą być ożywiane, gdy tylko zechcemy się z nimi skonfrontować. Po prostu są W ten sposób, wprost i bez moralizowania, Jacek Paśnik podsumowuje epo kę dynamicznych przemian i ludzi, którzy w ówcze snych czasach usiłowali odnaleźć swoje miejsce.

A że nie wszystko poszło dobrze trudno, trzeba żyć dalej.

Sporo już tych jesiennych akcentów wokół nas, a zatem i nasza krz yżówka wokół tematyki tej por y roku krąży. Bo nie ma to jak hasła z wiązane z polskimi prz ysłowiami, porzekadłami cz y innymi mądrościami, które dzięki nasz ym krz yżówkom mogą Państwo odświeżać w pamięci, poznawać, odkr y wać Kto chętny do zabaw y? Zapraszamy! Roz wiązanie hasła krz yżówki znajdą Państwo w polach w następującej kolejności: 28 35 4 37 34 22 26 13 17 27 1 25 18 14 3 20 38 29 23 1 2 40 36 21 19 15 12 8 10 5 7 9 30 11 39 23 Ó 41 6 22 16 32 33 24 19

P oziomo

1. książkow y spór 5. w y wożenie ludzi z miejsc zagrożonych 6 gdański na statki 9. zachw yt 10 pogląd na wsz ystko 17. płynie przez Puszczę Białowieską 18. legendarna żona Piasta 19. Ford i Bardini 21 Bolesław Długoszowski

22. Irena dla bliskich

zażalenie

post Wschodu

wigilijna msza

antałek

japoński admirał, dowódca ataku na Pearl Harbor 35 naiwny marz yciel

problem, alternaty wa 38. oddziela jezioro od morza 39 autorka duplikatu 40. Władysław, ur. 1922, polityk, działacz społeczny, histor yk (prof ) 41. krewna salamandr y

Pionowo

1. kąt, kr yjówka 2. motoc ykl z Japonii 3. młody, nieduży las 4 w yjście druga księga pięcioksięgu 7. owocow y cukierek 8 krakowski rondel 11. bandaż na ranie 12. fonetyczny skrót na prz ykład PKO

Wśród tych, którz y prawidłowe roz wiązanie prześlą na adres: monitorpolonijny@gmail.com, zostaną rozlosowane nagrody książkowe Prosimy zatem także o podanie imienia, naz wiska i adresu pocztowego Dobrej zabaw y! T. O. , r e d .

13. bundowiec, powstaniec, lekarz 14. utwór o treści religijnej 15 boża krówka 16. raj, ziemia obiecana 9 mistrz nad mistrze 20. stopniowe z większanie 22 zderzenie meteoroidu lub komety z innym ciałem kosmicznym 23 Franciszek II, węgierski bohater narodow y

24. rodzinne miasto Jana Pawła II 25. rurki w kuchni 27 dziecinne zaklęcie 28. Aragońska 30 na praktyce u mistrza 31. z wiktem 34 podobno żyje w Himalajach 36. homo sapiens cz y fantom?

Roz wiązaniem poprzedniej krz yżówki było hasło: Wrzesień wrzosami strojny, lecz od pracy znojny

Prawidłową odpowiedź otrz ymaliśmy od pana Jerzego Bezecnego z Lechnic i jemu w ysyłamy nagrodę Gratulujemy!

A może wyjazd do wód?

k o d l a s t a r s z y c h c z y s c h o r o w a n y c h , a l e t a k ż e d l a t y c h s z u k a j ą c y c h r e l a k s u , d b a j ą c y c h o s w o j ą k o n d y c j ę f i z y c z n ą i p s y c h i c z n ą – w y j a z d d o w ó d ! J a w i s i ę j a k o d o b r y p o m y s ł d l a k a ż d e g o b e z w z g l ę d u n a w i e k . K u r o r t y t y p u Tr e n č i a n s k é Te p l i c e c z y R a j e c k é Te p l i c e k u s z ą s w o i m i u r o k a m i t u n a m i e j s c u . A z n a j ą P a ń s t w o p o d o b n e m i e j s c a w P o l s c e ?

jak na przykład w Busku Zdroju w hotelu „Słoneczny Zdrój”. Jest na nim chyba wszystko od jajek pod różną postacią, przez wędliny, r yby, sałatki, sałaty, warzywa, pieczywo, aż po słod ką ofertę

Dobrze to tam mają wymyślone, bo taki hotel może „zabawić“ gości przez cały dzień, oferując różne zabiegi od kąpieli siarczkowych, po pielęgnacyjne z uwzględnieniem właśnie siar ki, która występuje w tym regionie.

Tężnia

Za każdym razem, kiedy jestem w Polsce z grupą słowackich dzienni karzy, rośnie moje serce, jak widzę, że czymś się zachwycają Na pewno po wodem do zachwytu jest jedzenie Tak, tak! Pomimo jeszcze całkiem niedawno szerzonej na Słowacji opinii o rzekomo złej jakości polskich arty kułów spożywczych, Słowacy, będąc w Polsce, zajadają się wszystkim, co gospodarze przygotują To zapewne dzięki bogactwu i różnorodności oraz powiedziałabym spontaniczności i wyczuciu w korzyst aniu z tego, czym obdarza nas natura (przyprawy i warzywa przede wszystkim!). Wystarczy wybrać się choćby na hotelowe śnia danie w formie szwedzkiego stołu,

Będąc w Busku Zdroju, nie można pominąć najnowszej jego atrakcji tężni Co to t akiego? To budowla z drewna i gałęzi tarniny, służąca do zwiększania stężenia soli w solance przez jej częściowe odparowanie. Okazuje się, że przebywanie w takim miejscu przez kilka godzin przynosi takie same efekty jak kilka dni pobytu nad morzem Poza tym tężnia w Busk u Zdroju to naprawdę imponująca bu dowla, przy której można pospacero wać, zrelaksować się, a ponadto wziąć udział w jakimś wydarzeniu kulturalnym. Odbyło się tu już kilka cieka wych koncertów, na przykład Justyny Steczkowskiej.

Luksusowo w Busku Zdroju

Centrum Buska Zdroju to imponująca promenada, przy której często odbywają się jarmarki. Do tego park z uroczą fontanną i najstarsze sanato rium „Marconi”, powstałe w 1836 r., to świetna oferta spędzania czasu wolnego od zabiegów dla kuracjuszy!

Dla tych, którzy lubią pławić się w luksusie, na końcu parku znajduje się hotel „Bristol”, szczycący się nie tylko basenem, wyjątkowymi zabiegami czy wspaniałym wystrojem wnę trza, obfitującym w obrazy i inne dzieła sztuki. Jego atutem jest też wspaniały taras, mieszczący się na dachu budyn k u, z kawiarnią, jacuzzi i dużą sauną, z której można podziwiać okolicę Na przeciwległym krańcu miasta znajduje się inny hotel sanatorium „Słowacki” – oferujący usługi zdrowotne na bardzo wysokim poziomie, gdzie podziw wzbudza i basen, i stre fa zabiegowa.

Solec Zdrój

Niedaleko, ok. 20 km od Buska Zdroju, w Solcu Zdroju na pier wszy rzut oka jest bardziej kameralnie i spo kojniej, choć tradycje uzdrowiskowe sięgają tu XVIII w , kiedy to zaczęto budować tu sanatoria i zakłady kąpie lowe Obiekty tego uzdrowiska pię knieją w oczach i trzeba przyznać, że oferują zakwaterowanie naprawdę na bardzo wysokim poziomie.

Przeciętny Polak ze skierowaniem NFOZ musi czekać miesiącami (a mo że nawet latami?) na tego typu pobyt sanator yjny, dlatego wielu naszych ro daków bierze sprawy w swoje ręce i po prostu kupuje pobyty, płacąc za nie z własnej kieszeni I właśnie takim pacjentom uzdrowisko oferuje część swoich miejsc. Mają oni też w czym wybierać, jeśli chodzi o standard i ja kość usług wszystko zależy od za możności kuracjuszy.

W Solcu jest też hotel „Malinowy Raj“, któr y swoją kolor ystyką i boga t ą o fe r t ą k u s i t y ch n a j z a m o ż n i e j szych to tu podobno swoją kondy cję poprawiają gwiazdy estrady, telewizji i nie tylko.

Tak Solec, jak i Busko są bogate w źródła siarkowe, które pomagają w leczeniu schorzeń reumatologi cznych i skórnych, przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, systemu ner wowego, zatruć prze mysłowych. Siarka odnawia cały organizm, leczy z zatruć i urazów.

Kazimier za Wielka i Cudzynowice

Miejscowości Kazimierza Wiel ka i Cudzynowice t akże zabiegają o względy tak kuracjuszy, jak i tur y stów. Dopiero zaczynają. Póki co Cudzynowice mogą pochwalić się świetnym rozwiązaniem wykorzy staniem ciepłych źródeł z odwiertu do ogrzewania lokalnej szkoły I to jest coś, na co w dzisiejszych czasach, zwra ca się uwagę Poza tym z Krakowa prowadzi tu ścieżka rowerowa (jej długość wynosi ok. 50 km), która po biegnie aż do Kielc. Ścieżka powstała na miejscu prowadzącej tędy trasy ko lejowej jest więc bardzo malowni cza i widowiskowa

Z kolei sąsiednia gmina wykorzy stuje wodę siarczkową i już kończy budowę basenu uzdrowiskowego, któr y będzie służył kolejnym k ura cjuszom.

To co? Może mały wyjazd do wód, jak to kiedyś mawiano?

Warto wiedzieć, że stosunkowo niedaleko od polsko słowackiej gra nicy można skorzystać z polskich uzdrowisk, choćby dla odmiany, by porównać polską ofertę sanator yj ną z tą słowacką.

MAŁGORZATA WO JCIESZYŃSKA

Gabloty socjalizmu

Wsobotę były czynne zazwyczaj do południa, a w niedzielę t ak jak większość sklepów zam knięte Wzbudzały duże zaintereso wanie, a dokonywanie w nich zakupów było swoist ą miarą prestiżu. W tym odcink u będzie mowa o do mach towarowych z czasów minionej epoki, czyli o poprzednikach dzisiej szych galerii handlowych

Czego gdzie indziej nie kupisz...

Mocno ograniczona oferta w skle pach różnych branż w czasach PRL charakter yzowała ówczesną codzien ną i szarą rzeczywistość Ciekawostkę jednak stanowiły wybrane domy to warowe, gdzie dostępne były niektó re towar y tam i tylko tam Były one jak gwiazdy świecące w codziennej siermiężnej szarości, w której był do stępny towar z wyższej półki. Niby dla wszystkich, ale... Ta rzekoma dostępność była uzależniona od zna jomości lub innych układów z ekspe dientkami czy personelem pracującym w owych sklepach Sprzedawczynie, pracujące w różnych działach dużych domów towarowych, nie były wtedy tylko „paniami zza lady”. Od nich zależało dużo więcej. Na przykład to, czy towar leżący na półkach i pod la dą, zostanie sprzedany przeciętnemu Kowalskiemu, czy też jakiemuś dy rektorowi, lekarzowi czy kierowniko

Wyj

JĘCIA: MAŁGORZATAWOJCIESZYŃSKA

wi. Dziś wydaje się to absurdalne, ale wówczas stanowiło codzienną rze czywistość. Nikogo też nie dziwiły wycieczki, organizowane przez zakła dy pracy w małych miejscowościach, któr ych celem oczywiście były zaku py w domach towarowych, które szczególne oblężenie konsumentów odczuwały w okresie świąt Bożego Narodzenia, Wielkiej Nocy czy na początku letnich wakacji wtedy każdy chciał kupić ładny prezent, elegancki strój czy wyposażenie na wczasy lub urlop. A tego typu towaru zwykłe sklepy niestety prawie w ogóle nie oferowały

Śląsk zagłębiem zak upów

W Katowicach pier wszy dom towarowy „Zenit” pojawił się w 1962 r. To w nim po raz pier wszy w Polsce zainst alowano ruchome schody. Zainteresowanie jego otwarciem było tak duże, że chętnych do zaku pów, blokujących sąsiednie ulice, musiała uspokajać milicja, ponieważ doszło do zamieszek Naporu klien tów nie wytrzymały szklane drzwi wejściowe. W 1975 r. otwarto kolej ny dom towarowy „Skarbek”. Bu dowa obu domów wymusiła pewne zmiany urbanizacyjne i przebudowę r ynku w Katowicach

W roku 1965 pier wszego luksuso wego domu towarowego doczekała się też Częstochowa Przy jego otwar ciu powtórzyła się sytuacja z roztrza skanymi drzwiami wejściowymi.

Mitologiczne nazwy

Każde duże miasto musiało mieć swój dom towarowy Powstawały jak

grzyby po deszczu, przyjmując nazwy antycznych bogów Jeżeli przed 40 la ty mówiło się o Hermesie, Ikarze czy Merkur ym, to nie miało to nic wspólnego z mitologią grecką czy rzymską, ale z luksusowymi zak upami. Tak więc w 1974 r. otwarto pier wszego Merk urego w Jastrzębiu Zdroju, nastę pnie w Dąbrowie Górniczej, Często chowie i Kłobucku Ówczesna wła dza dbała o górników i o to, żeby domy towarowe były wyposażone w tru dno dostępne luksusowe towar y, któ re można było kupić tylko i wyłącznie w tych miejscach. Do największych domów handlowych zaliczał „Domus” w Rybniku liczył 7 pięter, specjali zował się w sprzedaży mebli, a na za k upy zjeżdżał się tu niemalże cały Śląsk Ostatnim dużym domem towaro wym, otwartym w 1989 r w Bielsku Białej, był „Klimczok”, oblegany od samego początku przez rzesze kupujących, bowiem w tych czasach w sklepach naprawdę już niczego nie było. Śląsk i Zagłębie Śląsko Dąbrow skie były więc nie tylko zagłębiem górniczo hutniczym, ale również za głębiem domów towarowych Warto przypomnieć, że Śląsk stał się wów czas celem tur ystyki handlowej Pola ków, przyjeżdżających tu z różnych zakątków Polski.

Budynki domów towarowych były zwykle dwupoziomowe i wielopo wierzchniowe. Kiedy w zwykłych sklepach często można było oglądać puste półki, to w tych placówkach handlowych na braki towaru nie można było narzekać Był on sprzeda wany na wydzielonych stoiskach o branżowym charakterze, co ułatwiało zak upy. Ofert a owych domów towarowych, przemianowanych pó źniej na domy handlowe (skrót DH), była bogatsza od tej w pozostałych re gionach Polski

Pamiętam do dziś, jak moja ciocia opowiadała mi kiedyś, że w latach 80 jeździła „na kawę do Katowic”, co oznaczało poranną jazdę pociągiem pospiesznym z Warszawy do Katowic, zakupy we wszystkich domach han dlowych, wypicie kawy, a po południu powrót pociągiem do Warszawy. I wca le nie dlatego, żeby w Warszawie nie było pod dostatkiem dobrego towa ru, ale dlatego, że zaopatrzenie i asor tyment towaru w różnych regionach bardzo się różnił

Retro Hity

S tołeczne domy towar owe

Skoro mowa o stolicy, to warto wspomnieć, że i tu istniały liczne do my towarowe, które w niczym nie by ły gorsze od tych śląskich Dom Han dlowy „Smyk” w pobliżu Al. Jerozolimskich otwarto już w 1948 r., „Wolę” w 1949 r., „Pragę” zaś w 1952 r.

Sklep y dla każdego

Wyznacznikiem prestiżu każdego miasta wojewódzkiego lub większego miasta powiatowego był dom towa rowy/handlowy, symbol tego wszystkiego, co dobre, jakościowe pod jednym dachem.

Tradycja tego typu placówek han dlowych na Śląsk u utrzymała się na wet po zmianie ustroju, bo właśnie na obrzeżach Będzina w 1997 r otwarto największe centrum handlo we w Polsce

W dzisiejszych czasach, kiedy do stępność towarów i ich atrakcyjność jest właściwie nieograniczona, życzę Państwu udanych zakupów! I niech wspomnienia zakupowe z dawnych cza sów pozostaną tylko wspomnieniami.

ANDREJ IVANIČ

Kostka fazowana

odchodzi w Polsce do lamusa

sów słowackiej ustawy, ale wymyśliło s e rozwiązania, które są jednak p bne do słowackich Wprowadzo n ategorię „urządzeń wspomagając ruch”, które są czymś pomiędzy p ym a rowerzystą. Użytkownicy tych urządzeń mogą od roku poru s ć się tak jak na Słowacji, czyli za r no po chodniku, jak i po drodze r rowej

Symbol lat 90., znienawidzona przez rolkarzy, nazywana „rakiem polskich chodników” Kojarząca się z bylejakością, krzywa i nierówna, ale za to stosowana masowo ze względu na jej powszechność, przyzwyczajenia, łatwość w układaniu. Wiele wskazuje jednak na to, że fazowana kostka (czy li t a ze szparami) powoli odchodzi w Polsce do lamusa. Wszystko za spra wą rozporządzenia Ministra Infrastru ktur y, które weszło w życie 21 września 2022 i nakazuje, by chodniki były pro jektowane z uwzględnieniem potrzeb użytkowników urządzeń wspomagają cych ruch, a więc rolkarzy i deskorolkarzy.

Konkretnie chodzi o Rozporządzenie Ministra Infrastruktur y w sprawie przepisów techniczno budowlanych dotyczących dróg publicznych, a do kładniej o przepisy paragrafu 27, któ re brzmią następująco:

• Drogę dla pieszych oraz drogę dla pieszych i rowerów projektuje się także do ruchu osób poruszających się przy użyciu urządzenia wspoma gającego ruch.

• Droga dla pieszych składa się co najmniej z chodnika przeznaczonego wyłącznie do ruchu pieszych i osób

poruszających się przy użyciu urzą dzenia wspomagającego ruch”

Urządzenie wspomagające ruch to no wa kategoria prawna, wprowadzona do ustawy o ruchu drogowym w czer w cu 2021. Obejmuje ona urządzenia sportowo transportowe napędzane siłą mięśni, bez silnika elektr ycznego, w któr ych człowiek porusza się w po zycji stojącej, bez siodełka. Czyli rolki, deskorolki, hulajnogi nieelektr yczne, a także wrotki i inne podobne urzą dzenia, posiadające małe kółka

Do 2021 roku rolkarze i deskorol karze nie byli w polskim prawie do strzegani, przepisy traktowały ich jak zwykłych pieszych. W efekcie nie wolno było im jeździć po drogach ro werowych, co zdaniem wielu było ab surdem. Zmiana przepisów nastąpiła na wzór rozwiązań słowackich Na Słowacji wprost jest zapisane w ko deksie drogowym, że pieszym jest również osoba poruszająca się na rolkach, deskorolce, nartach lub podobnym urządzeniu sportowym i ta specyficzna kategoria pieszych ma prawo poruszać się nie tylko po cho dniku, ale też po drodze dla rowerów.

Środowiska rolkarskie apelowały do polskiego ministra o skopiowanie słowackich rozwiązań, zarówno w kwe stii przepisów, jak i najczęściej uży wanej nawierzchni chodników Na Słowacji o wiele częściej niż w Polsce chodniki buduje się z asfaltu, co po doba się rolkarzom, deskorolkarzom, osobom na wózkach. Ministerstwo Infrastruktur y nie zdecydowało się na bezpośrednie skopiowanie przepi

raz przyszedł czas na dalsze zmia n prawie, będące odpowiedzią na a środowisk rolkarskich o wpro w enie zakazu kostki fazowanej, c tej nierównej. Urzędnicy nie z ydowali się na wprowadzenie za kazu wprost, ale zakaz ten wynika z przytoczonych już przepisów. Ko stka fazowana nie nadaje się do poru szania się po niej na rolkach, zatem skoro przepisy wprost nakazują pro jektować chodniki także dla rolkarzy, to nie mogą być one z fazowanej kostki ani innej nierównej nawierzchni. W grę wchodzi natomiast kostka bez fazowa (ta bez szpar), asfalt lub równo ułożone niefazowane płytki, odpowie dnie dla małych kółek nie tylko tych od rolek i deskorolki, ale także np wa lizek na kółkach

Czy nowe rozporządzenie będzie w ogóle stosowane? Zapytałem o to zarządy dróg wojewódzkich i po wiatowych w Polsce oraz wydziały drogownictwa w urzędach miast. Większość z nich odpowiada, że zrezy gnują z kostki fazowanej i przejdą na kostkę bezfazową. Niby mała zmia na, a zmienia tak wiele.

Można tu jednak zauważyć pewien paradoks Polscy rolkarze wywalczyli te zmiany, powołując się na przykład Słowacji z jej asfaltowymi chodnika mi Tymczasem niektóre słowackie miasta w pobliżu polskiej granicy rezygnują z asfaltu i wzorem Polski stosują kostkę fazowaną, bo myślą, że ta ładnie wygląda i jest „taka no woczesna”.

JAKUB

ie można usłyszeć eśniu w Kosz ycach

Hybrydowy, czyli jaki?

Cę y ęp p y miotnika hybr ydowy we współcze snym języku polskim wręcz powala: hybr ydowy samochód, hybr ydowy lakier, hybr ydowa wojna, hybr ydowa klawiatura, hybr ydowa telewizja, hy br ydowe nauczanie, hybr ydowy atak, hybr ydowy system, hybr ydowa po czt a itp , itd I okazuje się, że dziś wszystko może być poniekąd hybr y dowe Czyli jakie?

Na szerzenie się przymiotnika hy br ydowy zwróciła mi uwagę redaktor naczelna „Monitora Polonijne go” Małgosia Wojcieszyńska. Kiedy przyjrzeć się z bliska tej formie, wi dać, że jest utworzona od rzeczownika hybr yda za pomocą typowego pol skiego przyrostka owy Choć słowni ki odnotowują jeszcze dwie inne przymiotnikowe formy oboczne od tegoż rzeczownika, hybr ydyczny i hybr ydalny, to tych ostatnich dziś, czyli w roku 2022, w użyciu prawie nie wi dać, choć jeszcze w 2014 r. w jednej z porad udzielanych przez Poradnię Językową Uniwersytetu Łódzkiego można było przeczytać o całkowitej wymienności wszystkich trzech wspo mnianych form przymiotnika Zwyciężyła (chyba!) ta z owa, zape wne właśnie za sprawą użytego sufiksu, któr y jest najczęściej wybieranym elementem, tworzącym współcześnie formacje przymiotnikowe. Spyt ają Państwo dlaczego? Bowiem dodanie owa nie powoduje właściwie żad

y , żadnych alternacji Ale nie o tym chcę pisać.

Skąd się wziął i co oznacza ów hybr ydowy?

Nie ulega wątpliwości, iż przymiot nik ten utworzony został od rzeczow nika hybr yda I znów sięgamy do słownika, w któr ym znajdujemy 3 je go definicje: pier wsza mówi, że to „coś, co składa się z różnych elemen tów, często do siebie niepasujących”, druga, że to „roślina lub zwierzę powstałe ze skrzyżowania dwóch od mian, ras lub gatunków”, no a trzecia definiuje hybr ydę jako „wyraz złożo ny z elementów należących do dwóch różnych języków” Etymologicznie hybr yda to z łaciny ‘mieszaniec tak zwierzęcia, jak i człowieka, potomek rodziców dwóch ras’, a zatem przy miotnik hybr ydowy, mający charakter relacyjny, to nic innego tylko „bę dący wynikiem pomieszania dwóch gatunków, ras, rodzajów, form, pojęć” (Słownik języka polskiego pod red. W Doroszewskiego) lub „stanowiący wynik działania dwóch lub więcej czynników” (Wikisłownik) Krótko mówiąc to nic innego, tylko ‘mie szany, różnorodny, kompilacyjny, łą czony’. No a skoro mamy polskie odpowiedniki tego wyrazu, to po co używać obcego?

Najpier w pojawiły się samochody hybr ydowe, a właściwie samochody o napędzie hybr ydowym, czyli dyspo

nujące dwoma źródłami napędu. I nie chodzi tu o napęd spalinowo gazowy, bardzo popularny wśród polskich kierowców, ale tylko i wyłącznie o na pęd spalinowo elektr yczny, sprawia jący, że samochody takie są nie tylko bardziej ekonomiczne, zużywające mniej paliwa, ale też bardziej ekolo giczne, emitujące mniej dwutlenku węgla i innych szkodliwych substan cji. Potem (a może przedtem) pojawi ły się hybr ydowe lakier y do paznokci, będące połączeniem właściwości soak off oraz zwykłego lakieru do pazno kci (to, co je różni od lakierów trady cyjnych to to, że lakier hybr ydowy bez utwardzenia w świetle lampy UV nie wysycha). A później przyszła pan demia COVID 19 i kolejne lockdowny, które wymusiły na nas zmianę formy pracy czy nauczania najpier w na zdal ne, potem właśnie na hybr ydowe, czyli zdalne na przemian ze st acjo narnym

Okazało się, że określenie hybr y dowy stało się bardzo wygodne i… bardzo pojemne w swym znacze niu. No i modne. Pamiętajmy jednak, że zwykle to, co modne, szybko przemija. Dziś właściwie wszystko, co powstaje w wyniku zmieszania lub połącznia cech lub części róż nych rodzajów można określić tym mianem Tylko po co?

Żywiąc do przymiotnika hybr ydowy hybr ydowe, przepraszam, mieszane uczucia, życzę Państwu, by jesienna pogoda nie była za bardzo hybr ydo wa, przepraszam, zmienna i nie dała się nam za bardzo we znaki.

MARIA MAGDALEN A NOWAKOW SKA

Im więcej, t ym lepiej... a może nie?

T ym razem przyjrzyjmy się wyra zom, związanym z ogrzewaniem naszych ciał. Okazuje się, że poglądy na zbliżającą się zimę w naszym domu są przeciwst awne ja kocham ni skie temperatur y, ponieważ uwielbiam mieć na sobie wiele wygodnych i cie płych ubrań, zaś moja żona pod war stwami odzieży czuje się jak w więzieniu i zaczyna się czercić (čertiť sa) to ekspresywne wyrażenie oznaczają ce ‘dener wować się, złościć się’.

Ja się nie ubior ę!

Zima zmusza ją jednak do ustępstw Dlatego więc wybawieniem dla niej jest ciepłe i wygodne oblečenie (‘ubranie’). W domu zamiast spodni dresowych nosi háremovky (‘ha remki’ /’alladynki’). Zamiast koszu lek z długim rękawem które rze komo ograniczają ruchy wybiera te z krótkim, a wokół szyi zawiązuje šatku (šatka ‘chustka, apaszka’) Gdy sytuacja jest już naprawdę kr y tyczna, owija sobie wokół tułowia deku (‘koc’) i zakłada grube podkolienky (‘podkolanówki’).

szcze, najszybciej rozgrzewa ją gorą cy zázvorový čaj (zázvor / ďumbier ‘imbir’)

Gor ąca k uchnia

Różnice w naszym związku wystę pują również w kuchni. Dla mnie im potrawa ostrzejsza, tym smaczniejsza. Moja żona ma jednak o wiele wrażli wszy język Pikantne dania wprowadza do swojego menu wraz z przyjściem chłodniejszej pogody Dzięki temu za

ast słodkiej papr yki używamy šti pľavej (štipľavý ‘pikantny’). Zwiększa my też zużycie čierneho korenia (‘pieprz’) i cesnaku (‘czosnek’)

Przekłada się to również na jedlo z donášky (‘jedzenie z dowozem’) W tym okresie uwielbiamy na przy kład extra pálivé palacinky (‘ekstra pikantne naleśniki’), które są hojnie napełnione baraními rohmi. Baraní roh, dosłownie ‘barani róg’, to słowa cka nazwa dla podłużnej, pokręconej, najczęściej ostrej papr yki. Słowacy uwielbiają ją mar ynować lub konser wować i dodawać podczas zimy do różnorodnych dań, na przykład do gu laszu, jajecznicy, leczo, sosów lub jako pyszny dodatek do różnych dań.

VELESLAVA OPUK i FILIP LEON OPUK ak .eu

Gdy już nawet koc z podkolanów kami nie wystarczają, żona zaczyna (na głos) myśleć o tym, jak zagrzać się od środka Kiedy trzęsą nią dre

z y t e l n i k u , j e s t t w o r z o n e w j ę z y k u p o l s k i m , a w y d a w a n e n a S ł o w a c j i . Z p e w n o ś c i ą w i e l u z j e g o p r e n u m e r a t o r ó w t o c z ł o n k o w i e d w u j ę z y c z n y c h r o d z i n l u b o s o b y w y c h o w a n e w d w u j ę z y c z n y c h d o m a c h . S a m a n a l e ż ę d o t e j p i e r w s z e j g r u p y . C z y t a n a s z a d w u j ę z y c z n o ś ć r z e c z y w i ś c i e m a s e n s ? C z y c o ś n a m w ż y c i u d a j e , c z y m o ż e z a b i e r a ?

C o z t ą d w u j ę z y c z n o ś c i ą ?

ję y trochę jak klucz, któr y w tym świecie otwiera kolejne drzwi i sprawia, że mamy dostęp do jeszcze większego bogactwa k ultur y i sztuki Możemy więcej czyt ać, słuchać, oglądać, po prostu więcej rozumieć.

3. Dwujęzyczność a podróże

1. Dwujęzyczność a kontakt z ludźmi

Moje dzieci mają polskich babcię i dziadka oraz słowackich starkę i starkiego Z jednymi i drugimi potrafią spędzać długie godziny przy telefonie, rozmawiając o wszystkim, co je spotyka. Gdy jeżdżą do nich na wakacje, mają w sąsiedztwie koleżanki i kolegów oraz kamaratki i kamaratów, zawsze też kilka popołudni spędzają ze swoją roczną kuzynką i odrobinę starszymi sesternicami. Dzięki dwóm językom mają po prostu dwa razy więcej miłości.

2. Dwujęzyczność a kultura

T yle jest wokół nas świetnych książek, dobrej muzyki, ciekawych filmów! Możemy dzięki nim poznawać świat, dobrze się bawić, uczyć, rozwijać

Znacie powiedzenie: „Koniec języka za przewodnika”? Pasuje do tego punktu jak ulał. Bo dwa języki sprawiają, że wszędzie możemy czuć się jak w domu. Łatwiej nam znaleźć drogę, zrobić zak upy, możemy wybierać

większej oferty wyjazdów wakacyjnych

A wraz z wiekiem możemy też wybierać z większej liczby miast do nauki czy pracy. Dwujęzyczność sprawia, że świat wokół nas st aje się większy, a jednocześnie dostępniejszy

To pewnie nie wszystkie zalety dwujęzyczności, ale uzupełnienie powyższej listy pozost awię już Tobie, drogi Czytelnik u T ymczasem w trzeci weekend października zachęcam Cię do świętowania Polonijnego Dnia Dwujęzyczności. To nasz dzień!

ZD JĘCIE: NATALIA KONICZ HAMADA

Wszyscy wiemy, że najlepiej sięgać po produkty sezonowe, gdyż mają one najwięcej wartości odżywczych. Dobrze się składa, że w chłodnych miesiącach naszej strefy klimatycznej królują warzywa i owoce, znakomicie dostarczające energii

Gór alsk a kwaśnica

c o g ę b ą K R z y w i , a l e R o z u M P R o s t u j e

S K Ł A D N I K I :

N a 4 6 p o r c j i :

• 2 , 5 l w o d y

• 7 0 0 g s u r o w y c h ż e b e r e k

• 5 0 0 g w ę d z o n y c h ż e b e r e k

• 3 0 0 g w ę d z o n e g o b o c z k u

• 4 z ą b k i c z o s n k u

• 6 k a w a ł k i s u s z o n y c h b o r o w i k ó w

• 7 0 0 g z i e m n i a k ó w

• 5 0 0 g k i s z o n e j k a p u s t y

P R Z Y P R A W Y :

• 2 ł y ż e c z k i s o l i

• p ó ł ł y ż e c z k i p i e p r z u

• 3 ł y ż e c z k i s u s z o n e g o m a j e r a n k u

• 1 ł y ż e c z k a k m i n k u

• 4 z i e l a a n g i e l s k i e

• 2 l i ś c i e l a u r o w e

S P O S Ó B P R Z Y R Z Ą D Z A N I A :

S u r o w e ż e b e r k a o p ł u k a ć i p o k r o i ć n a c z ę ś c i z d w o m a ż e b r a m i . W ł o ż y ć d o d u ż e g o g a r n k a , w l a ć z i m n ą w o d ę , d o d s ó l i z a g o t o w a ć . Z s z u m o w a ć , z m n i e j s z y ć o g i e ń i g o t o w a ć p r z e z o k 4 5 m i n u t p o d p r z y k r y c i e m W ę d z o n e ż e b e r k a

Jednym z takich darów jesieni jest kapusta. Dziś prezentujemy przepis państwa Joanny i Krzysztofa Grucówkierownika Polskiej Szkoły w Bratysławie. Przypomnieli nam oni o królowej kapuścianych zup kwaśnicy

z e m i k m i n k i e m , d o d a ć z i e l e a n g i e l s k i e , o r a z c z o s n e k i s u s z o n e b o r o w i k i . G o t o w a ć m i n u t p o d p r z y k r y c i e m . D o d a ć o b r a n e i p o k r o j o n e e m n i a k i i g o t o w a ć p r z e z k o l e j n e o k . 2 0 m i n . z o n ą o d c i s n ą ć i p o s i e k a ć , d o d a ć d o g a r n k a z z u p ą . u s z o n y m a j e r a n e k , p r z y k r y ć i g o t o w a ć p r z e z m i n , a ż k a p u s t a i m i ę s o b ę d ą m i ę k k i e . P o k r o j o n y o n y b o c z e k m o ż n a w c z e ś n i e j p o d s m a ż y ć n a p a t e l n i , r o c h ę s i ę w y t o p i , d o d a ć d o z u p y z a r ó w n o m i ę s o i w y t o p i o n y t ł u s z c z .

ż czuję ten specyficzny aromat waśnicy, jak zawsze smacznej, sycącej, zgrzewającej aż do błogości, kojarzącej się z zimowymi obiadami w karczmie hnącej drewnem.

ZD JĘCIA: JOANNA GRUCA