Ktieb Festa Madonna tar-Rużarju 2018 (Gudja)

Festa 2014

Madonna tar-RuΊarju Gudja - Festa 2018

2

Soçjetà Filarmonika La Stella Gudja Festa Madonna tar-RuΩarju 2018 22, Triq il-Kbira, Gudja Tel: 2769 6474 Il-President, il-Kumitat u s-Soçi tas-Soçjetà La Stella jirringrazzjaw lil dawk kollha li b’xi mod jew ie˙or taw is-sehem tag˙hom g˙as-suççess tal-Festa Ir-ringrazzjamenti tag˙na jmorru g˙al kull min g˙en bil-kitba jew bir-reklami.

Nirrikmandaw lill-qarrejja biex jag˙mlu uΩu mill-prodotti u s-servizzi ta’ dawn id-ditti BORD EDITORJALI: John M. Caruana Ìbir ta’ riklami: Clo Farrugia, John M. Caruana Ritratti mill-Arkivju tal-KaΩin: Clayton Zammit Proof Reading: Randolph Micallef

Issettjat u Stampat 36, St. Paul Street,Valletta. Tel: 21 224607 - E-mail: emibonnici@gmail.com

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

1

2

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Kumitat Çentrali 2018

Presidenti Onorarji Magt. Dr. Gawdenz P. Borg LL.D. Baruni Igino Trapani Galea Feriol Dr. James Calleja B.A. Hons (Educ) D.E.d. (Padua), Ph.D. (Bradford) Perit Jesmond Mugliett

Onor. Dr Jason Azzopardi MP Is-Sinjur Hubert Agius Is-Sinjur Emmanuel Cutajar Is-Sinjur Joseph Busutill Is-Sinjur John Farrugia

Is-Sinjur Victor Galdes Is-Sinjur Carmelo Farrugia Is-Sinjur Jimmy Caruana Is-Sinjur Toninu Caruana

President Michel Mifsud

Viçi President Etienne Caruana

Segretarju Clayton Zammit

Ass. Segretarju Mario Mifsud

Kaxxier Malcolm Zammit

Ass. Kaxxier Joswill Paris

Relazzjonijiet Pubbliçi u Attivitajiet Soçjali Tyron Pace

Membru u RappreΩentant tal-Banda Salvatore Calleja

Direttur Ìenerali Joseph Calleja

Ass. Direttur Ìenerali Albert Caruana

Licensee La Stella Fireworks Factory Matthew Falzon

Delegat Armar Clayton Zammit

Osservatur u RappreΩentant tal-Fratellanza tas-S.Smu RuΩarju Randolph Micallef

Chairperson Kummissjoni Banda Segretarju Kummissjoni Banda Direttur Kummissjoni Banda Glen Grioli Gino Muscat Marylise Grioli RappreΩentat Ûg˙aΩag˙ Terence Muscat Tony Zammit

Direttur Spiritwali Rev. Arçipriet Fr. Norman Zammit Patri Joe Vassallo O.P.

RapreΩentant Legali Dr. Kris Busietta

Awdituri James Vella u Charles Camilleri

Nieqes mir-ritratt: Sergio Farrugia - Ass.Madonna PRO Festa tar-RuΩarju 2018

3

Tel: 2141 9851 Mob: 9989 9291

4

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Werrej Kumitat Çentrali 2018 Introduzzjoni mill-Editur Messa©© mill-President Messa©© mis-Segretarju Messa©© mill-Kaxxier Messa©© mill-Arçipriet Messa©© mis-Sindku Messa©© mid-Direttur Messa©© mis-Surmast Direttur Messa©© miç-Chairperson tal-Banda Messa©© mill-Presidenta Kumitat Nisa Fratellanza S.Smu. RuΩarju Kumitat Nisa u Attivitajiet Soçjali 2018 Kumitat Ûg˙aΩag˙ 2018 Messa©© miΩ-Ûg˙aΩag˙ Messa©© mil-Licensee Id-Devozzjoni qawwija lejn il-Madonna...

Programm Festi ta’ Ìewwa Programm Festi ta’ Barra Programm Vokali u Strumentali Armar Festa Interna Programm tan-Nar 2018 Messa©© mill-Ma˙Ωen tal-Armar Is-Sajda bil-Kuruna tar-RuΩarju Il-Fratellanza tal-Madonna tar-RuΩarju...

The Power of Our Lady of the Rosary

3 9 11 15 19 21 24 27 29 31 35 37 41 45 47 55 57 58 59 61 63 65 67 69 71 76

Party tal-Milied 79 Il-fratellanza tal-Madonna tar-RuΩarju tal-Isla 80 Nar tal-Art 82 Nar tal-Ajru 83 Ûg˙aΩag˙ 87 Març tal-Ìimg˙a 90 Març ta’ filg˙odu 2017 91 Baned Mistiedna g˙all-Festa 2018 93 Purçissjoni 2017 95 Óarsa lejn... il-Maddalena 96 Is-Santwarju ta’ Pinu issir uniku fid-dinja... 101 San Martin f’Malta 105 Tqassim ta’ figolli lit-tfal f’Jum l-G˙id 107 Programm 11 ta’ Mejju 2018 111 Ir-RiΩorjanti u l-I©©ustizzjati 112 Litanija tal-Madonna 121 PreΩentazzjoni lill-Arçipriet Fr. Norman Zammit 123 Armar 2017 127 Sparatura 14.07.2018 131 Pro©etti 132 Pro©etti ©ewwa s-Soçjetà 135 Skala MuΩikali 136 Il-Warda ta’ Ottubru 137 Obitwarju 139 Innu ‘La Stella’ 143 Werrej Reklami 144 Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

5

6

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Il-Kwadru tal-Artal tar-RuΩarju xog˙ol ta’ Giuseppe Salerno Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

7

8

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Introduzzjoni mill-Editur John M. Caruana G˙al darba o˙ra qeg˙din ner©g˙u niltaqg˙u permezz ta’ dan ilktejjeb li kull sena jo˙ro© g˙all-okkaΩjoni tal-festa tant g˙aΩiΩa g˙alina tal-Madonna tar-RuΩarju.

Il-ktieb g˙al darb’ o˙ra re©a’ fih numru ta’ kontribuzzjonijiet tajbin u b’hekk qed inΩommu l- kwalità li kien fihom l-edizzjonijiet preçedenti. B˙alma ser tkunu tistg˙u tinnutaw, ˙afna minn dawn l-artikli g˙andhom rabta partikolari mal-Madonna tar-RuΩarju.

G˙aldaqstant nirringrazzja lill-artikolisti li dejjem jg˙inuna bit-tag˙rif li jipprovdulna u li a˙na, permezz ta’ dan il-ktejjeb, nistg˙u ng˙adduh lilkom qarrejja. Nirringrazzja wkoll b’mod partikolari lid-ditti li jirreklamaw mag˙na f’dan il-ktejjeb. Dawn mhux biss jag˙mlu l-ktejjeb possibli iΩda bil-kontribuzzjoni tag˙hom jkunu qed jg˙inu lisSoçjetà tag˙na finanzjarjament.

Ringrazzjament partikolari jmur g˙all-Kumitat Çentrali li dejjem jappo©©awni f’din l-inizjattiva. Fl-a˙˙ar u mhux l-inqas nirringrazzja mill-qalb lill-familjari tal-paçenzja li jie˙du bina matul is- sena kollha.

B˙al dejjem j’Alla niççelebraw il-festa b’mod reli©juΩ u napprezzaw u nkunu parti minn dan l- isforz kollettiv.

Nawgura festa mill-isba˙ lil kul˙add.

Viva l-Madonna tar-RuΩarju.

IKLA L-GÓADA TAL-FESTA Tluq minn quddiem il-KaΩin fis-6.00 p.m.

Kull min jixtieq jinkiteb b˙ala membru fis-Soçjetà Filarmonika La Stella g˙andu jkellem lil xi membru tal-Kumitat. Ólas ta’ €10 fis-sena biss!

In-nisa huma mistiedna biex jinkitbu wkoll.

Il-Kumitat Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

9

10

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Messa©© mill-President Michel Mifsud G˙eΩieΩ qarrejja u ˙bieb ta’ din is-soçjetà, Is-sajf wasal fi tmiemu u dan ifisser li wasalna g˙all-festa universali tal-Madonna ta˙t it-titlu tar-RuΩarju. G˙al darb’o˙ra x-xorti tatni l-okkaΩjoni li nikteb il-messa©© tieg˙i g˙al din il-festa fil-vesti ta’ President tas-Soç. Fil. La Stella. Fil-Gudja, g˙ad li ra˙al pjuttost Ωg˙ir, isiru festi sbie˙, kollha Marjani (marbutha mal-Madonna) b’devozzjoni kbira u antika lejl il-Madonna. Ftit tal-©img˙at ilu g˙adna kemm iççelebrajna l-festa titulari ta’ Santa Marija li kienet wa˙da sabi˙a u paçifika g˙all-a˙˙ar u kif wie˙ed ikun jixtieq li jara fil-jiem ta’ festa.

In-nies tag˙na re©g˙et uriet livell g˙oli ta’ maturità u li taf tie˙u gost ming˙ajr ma tkun ta’ detriment g˙al ˙addie˙or. Nie˙u l-opportunità biex nirringrazzja lil kul˙add g˙ar-rispett li ntwera fil-jiem tal-festa. Grazzi kbira tmur g˙as-soçi u partitarji tag˙na li g˙o©obhom iwie©bu g˙as-sej˙a li g˙amlet is-soçjetà u ˙adu sehem b’mod attiv u numeruΩ g˙all-attivitajiet kollha m˙ejjija, kemm g˙all-programm muΩikali li ttella’ f’Santa Marija, kif ukoll g˙all-marçi tal-brijju.

Il-kumitat çentrali amministrattiv attwali ilu g˙addej fuq pjan strutturat, kemm finanzjarju kif ukoll infrastrutturali u anke lo©istiku, g˙al numru ta’ snin. llum ninsabu f’qag˙da fejn nistg˙u ng˙idu li s-soçjetà tag˙na tajnieha d-direzzjoni t-tajba. Dan jidher f’kull qasam tas-soçjetà. Ovvjament l-aktar li jidher huwa t-tibdil strutturali u l-pro©etti li jsiru. Ìewwa s-sede tag˙na g˙addejja ˙idma kbira kullimkien u dan huwa kollu attribwit g˙at-t˙ejjija lejn l-g˙eluq tal-mitt sena mit-twaqqif tas-soçjetà tag˙na s-sena d-die˙la. Ix-xog˙ol jinsab f’livell avvanzat ˙afna tant li nazzarda ng˙id li wasalna b’antiçipazzjoni g˙al dak imbassar fil-programm infrastrutturali m˙ejji minna g˙as-soçjetà. Apparti minn hekk illum qed in˙arsu wkoll lejn tibdil estetiku u mhux marbut mal-infrastruttura direttament u dan qed naslu g˙alih grazzi g˙alikom is-soçi u partitarji tal-g˙ajnuna kollha li nsibu ming˙andkom kif ukoll g˙all-g˙aqal li bih miexja din l-amministrazzjoni.

Din is-sena l-festa tal-Madonna tar-RuΩarju ser tkun wa˙da li tifta˙ is-sena çentinarja.

G˙alhekk it-t˙ejjija g˙al dan hija wa˙da impenjattiva u kull membru attiv qed jag˙ti sehmu sabiex kollox jirnexxi u jkun suççess. Madanakollu l-akbar suççess tas-soçjetà jibqa’ dejjem il-konsistenza fl-ideal li n˙addnu, fejn ng˙oΩΩu minn qalbna l-wirt li ˙allewlna missirijietna u nindukrawh b’g˙aqal u m˙abba kbira. G˙al din ir-ra©uni s-soçjetà tag˙na tibqa’ soda fi twemmina u fl-iskop, affidabbli u tag˙ti ser˙an il-mo˙˙ lill-persuni kollha li jiffrekkwentawha u j˙obbu l-festi fil-Gudja speçjalment dik talMadonna tar-RuΩarju. G˙alhekk, f’dan il-kuntest, a˙na b˙ala soçjetà ser nibqg˙u Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

11

12

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

mexjin sakemm naslu fejn g˙andna f’mo˙˙na ming˙ajr skossi, ta˙wid u diΩgwit u b’identità u skop çar f’mo˙˙na.

Il-messa©© li rrid nwassal fi djar huwa wie˙ed ottimist u rrid nag˙ti assigurazzjoni li ser nil˙qu l-aspettattivi tag˙kom f’kull qasam tal-festa. llum qed in˙arsu ‘l quddiem b’kura©© u ninsab komdu ng˙id li ser naslu aktar minn dak li huwa me˙tie©. G˙alhekk nixtieq nirringrazzja kull sfera u ferg˙a tas-soçjetà tag˙na; nar, armar, banda, orkestra, brijju, Ωg˙aΩag˙, tfal, nisa, attivitajiet soçjali u anke l-kumitat tal-Fratellanza tarRuΩarju li qed jag˙mel opri kbar ©ewwa l-knisja. Meta tara elenkati l-frieg˙i tag˙na b’dan il-mod tifhem l-ammont ta’ voluntiera li jikkommettu ru˙hom g˙al xog˙ol kbir is-sena kollha u dan kollu jsir minn qalbhom bl-iskop li jaraw is-soçjetà tikber u tiffjorixxi aktar minn qatt qabel. Jien b’umilta ng˙id grazzi lil kul˙add u prosit, qeg˙din mexjin fit-triq it-tajba; llum irkibna l-mew©a. Tajjeb nfakkar li la darba tkun tlajt fuq il-mew©a d-diffikultà li jmiss tkun li tibqa’ fuqha u dan huwa possibbli biss kemm-il darba nibqg˙u ffokati fuq dak li nag˙mlu u ma nintilfux fil-frug˙at, nibqg˙u na˙dmu lkoll flimkien u g˙alkemm kollha nies differenti, bi trobbija differenti u ambjenti u karattri differenti, lkoll na˙dmu g˙al g˙an wie˙ed, bi skop wie˙ed u b’g˙ajta wa˙da li hi, “Viva l-Madonna tar-RuΩarju, Viva tal-Istilla”.

Nie˙u l-opportunità sabiex nixtieqilkom festa qaddisa u li tg˙aqqadna u n˙e©©e© lil kul˙add sabiex jie˙u sehem f’kull attività li torganizza s-soçjetà kif ukoll ma ninsewx il-funzjonijiet reli©juΩi sabiex b’hekk verament inkunu qed ingawdu tassew il-festa g˙aΩiΩa tag˙na, dik iddedikata lill-Madonna tar-RuΩarju. Nawgura festa qaddisa u sabi˙a wkoll lill-persuni li jog˙©obhom iΩuruna fil-jiem tal-festa. Ma ninsewx ukoll lil dawk il-persuni li sa˙˙ithom ma tippermettix li jkunu fiΩikament mag˙na f’dawn iljiem u minn qalbi nixtieqilhom fejqan ta’ malajr, sabar u paçi f’dawn il-mumenti diffiçli.

Viva r-Re©ina t’Ottubru, Viva r-Re©ina tar-RuΩarju.

IL-KUMITAT JIRRINGRAZZJA LID-DITTI KOLLHA LI RREKLAMAW F’DAN IL-PROGRAMM U NÓEÌÌU LILL-QARREJJA BIEX JAGÓMLU UÛU MINN DAWN IL-PRODOTTI RINGRAZZJAMENT UKOLL GÓAL DAWK KOLLHA LI OFFREW L-GÓAJNUNA TAGÓHOM F’DAN IL-PROGRAMM B’XI KITBA JEW RITRATTI Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

13

Min ikun ipprofessat fil-Fratellanza tar-RuΩarju titqaddes quddiesa b’sufra©ju g˙al ru˙u.

Kull sena, f’Novembru, ssir ukoll l-uffizzjatura g˙al ru˙ il-membri mejtin tal-Fratellanza tar-RuΩarju Mqaddes.

14

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

Messa©© mis-Segretarju Clayton Zammit L-A˙˙ar Biçça tal-Istampa Ninsabu fi Ωmien importanti g˙alina r-RiΩurjanti g˙aliex huwa Ω-Ωmien li fih niççelebraw il-festa tant g˙aΩiΩa g˙alina talMadonna tar-RuΩarju. Barra minn hekk f’dawn iΩ-Ωminijiet ser nag˙tu bidu g˙all-mixja tag˙na li ser twassalna g˙all-anniversarju tal-mitt sena mit-twaqqif tas-soçjetà tag˙na.

B’wiççi minn quddiem ng˙id li dan huwa privile©© g˙al kull min ser ikollu x-xorti li jag˙ti s-sehem tieg˙u u jgawdi dawn iç-çelebrazzjonijiet. Dan huwa avveniment li darba wa˙da biss ser ikollna ç-çans ngawdu. Darba o˙ra sfortunatament ma nkunux hawn. Huwa obbligu tag˙na li s-sena 2019 tkun wa˙da memorabbli u mnaqqxa b’ittri tad-deheb. Biex ise˙˙ dan kollu huwa me˙tie© li l-amministrazzjoni tixpruna lis-soçjetà f’direzzjoni ta’ g˙aqda, responsabiltà u ˙arsien tal-valuri u l-prinçipji li writna ming˙and missirijietna.

Tul dawn l-a˙˙ar snin ˙dimna bis-s˙i˙ biex f’dan l-anniversarju nkunu preparati mill-a˙jar li nistg˙u. Ħdimna wkoll biex insa˙˙u kull settur li jag˙mel parti missoçjetà tag˙na, enfasizzajna l-bΩonn li tirrenja l-g˙aqda u li nkomplu nkabbru l-familja RiΩurjanta fil-popolarità tag˙ha, u fl- a˙˙ar u mhux l-inqas, ma stajniex in˙allu barra d-dehra tal-kazin li ta’ kuljum jilqa’ fih diversi membri. Illum il-©urnata ninsabu f’poΩizzjoni li nistg˙u naqtg˙u l-frott ta’ din il-˙idma li saret b’ tant sagrifiççji.

Din is-sena l-kumitat ˙a ˙sieb li l-festa ta’ din is-sena tkun imfassla u organizzata bil-mod li tirrifletti l-festi çentinarji. Hekk kif tg˙addi din il-festa l-kumitat ser ikun f’poΩizzjoni li jo˙ro© rapport dettaljat li abbaΩi tieg˙u nkunu nistg˙u nkomplu ntejbu, nirran©aw u nippjanaw il-festa li jmiss. Din is-sena wkoll wie˙ed se jkun jista’ jie˙u tog˙ma Ωg˙ira tal-festi çentinarji u dan g˙aliex tassew ser inkunu qed niççelebraw festa kbira. Nista’ naççerta lil kul˙add li fl-ebda mument ma ˙sibna biex tul din issena nilimitaw ru˙na f’dak li nag˙mlu f’din il-festa biex inpattu fil-festi taç-çentinarju.

Illum il-©urnata quddiemna g˙andna stampa mag˙mula minn disg˙a u disg˙in biçça.

Din l-istampa turi l-˙idma kbira li saret minn ta’ qabilna, turi l-prinçipji li sa minn dejjem kellha din is-soçjetà, u turi wkoll triq sabi˙a g˙all-©ejjieni tag˙na. Issa fadal l-a˙˙ar biçça biex nag˙lqu u niffurmaw l-istampa s˙i˙a. Kif g˙idt, dan hu ta’ privile©© u responsabiltà kbira. Imma ma g˙andi l-ebda dubju li l-a˙˙ar biçça tal-istampa ser inkunu qed inpo©©uha b’aktar impenn u g˙aqda u dan g˙aliex ser inpo©©uha flimkien mag˙kom is-soçi u partitarji li bl-g˙ajnuna dejjiema tag˙kom ser naslu g˙al mitt sena ta’ suççess fl-istorja tas-Soçjetà Filarmonika La Stella.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

15

16

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Fl-a˙˙arnett nixtieq inwassal ir-ringrazzjamenti tieg˙i. Nibda sabiex minn hawn nie˙u l-opportunità sabiex g˙al darb’o˙ra nawgura kull suççess fil-˙idma tieg˙u lill-Arçipriet Dun Norman Zammit u nirringrazzjah tal-koperazzjoni tieg˙u. Grazzi wkoll lil s˙abi l-membri tal-kumitat tal-appo©© li dejjem nuru ma’ xulxin. Grazzi wkoll lilkom membri u partitarji RiΩurjanti li dejjem tappo©©awna f’dak kollu li nag˙mlu u b’mod partikolari grazzi lil g˙eΩieΩ tieg˙i tal-paçenzja u s-sapport li jag˙tuni tul is-sena kollha sabiex finalment inkun nista’ inwettaq dmiri fil-kariga ta’ segretarju.

Nawgura l-festa t-tajba lill-Gudjani kollha

Fil-jiem tal-Festi n˙e©©u lil kul˙add biex jersaq aktar lejn s-sagrament u jie˙u aktar sehem fl-attivitajiet li jsiru waqt il-jiem tal-Festi

Fashion Passion 10 euro gift voucher New Clothing & Accessories Shop Now Open In Vjal It-Torri Gudja One can find clothes of any size Mob: 99898680 Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

17

18

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Messa©© mill-Kaxxier Malcolm Zammit Id f’ Id Lejn il-Mitt Sena Ix-xahar sabi˙ ta’ Ottubru re©a’ mag˙na u g˙alhekk g˙al sena o˙ra qed nie˙u l-opportunità sabiex inwassal il-messa©© tieg˙i g˙all-festa tal-Madonna tar-RuΩarju. Nibda billi nie˙u din l-opportunità biex niddedika kelmtejn rigward il-festa titular li kienet iççelebrata ftit tal-©img˙at ilu. Na˙seb li lkoll taqblu mieg˙i jekk ng˙id li fil-festa ta’ Santa Marija ˙are© biç-çar li s-Soçjetà Filarmonika La Stella g˙andha lealtà u m˙abba kbira lejn il-festa titulari. Minn hawn nirringrazzja lilkom partitarji u membri tal-parteçipazzjoni tag˙kom tul l-attivitajiet kollha li kienu organizzati. Bir-rispett u bil-kooperazzjoni wrejna li nafu niççelebraw ming˙ajr ma nwe©©g˙u u noffendu lil ˙add.

Issa li de˙lin fis-sena tac-çentinarju huwa ovvju li l-piΩ jibda jin˙ass ©mielu u hekk kif tintemm din il-festa l-kmiem tag˙na ser jibqg˙u mxammrin g˙aliex iç-çelebrazzjonijiet u l-attivitajiet g˙aç-çentinarju ser jibdew propju ma’ g˙eluq l-festa ta’ din is-sena.

Kumitati preçedenti , wie˙ed wara ie˙or, bnew pedamenti sodi g˙al din is-sena biex jintla˙˙qu l-mitt sena ta’ storja kontinwa. Dan kollu ser jinvolvi eluf ta’ euro ma’ dawk li di©à ©ew investiti s’issa speçjalment fil-binja tas-Soçjetà. F’dawn l-a˙˙ar jiem kull min Ωar il-kazin kul˙add kellu kliem ta’ tif˙ir g˙ax-xog˙ol kollu li sar. Dan ix-xog˙ol ser jitkompla wkoll matul l-2019 sabiex sal-festa jkollna il-kaΩin mg˙ammar b’kull façilità li te˙tie© soçjetà moderna. Óbieb, fil-futur ser ikun hawn ©enerazzjoni o˙ra warajna li tamministra, u ma g˙andi l-ebda dubju li l-ispirazzjoni tag˙ha ser tkun l-istorja tas-Soçjetà tag˙na. G˙alhekk ir-responsabiltà fuq spallejna hija kbira g˙ax dak li ser inkunu qed niççelebraw huwa avveniment uniku u li qatt mhu ser ner©u nesperjenzaw min˙abba l-perkors naturali taΩ-Ωmien. Huwa importanti ferm li nΩommu r-ritmu preΩenti g˙aliex jekk nibqg˙u na˙dmu id f’id biss nistg˙u nwasslu lis-Soçjetà tag˙na fit-triq tas-suççess.

Nag˙laq il-messa©© b’appell li jikkonçerna l-kariga tieg˙i. Nitlobkom tkunu ©eneruΩi fid-donazzjonijiet tag˙kom u tipparteçipaw fl-attivitajiet li ser ikunu organizzati f’dawn il-jiem ta’ festa. Nawgura l-festa t-tajba lill-Arçipriet Dun Norman Zammit, li g˙all-ewwel darba ser inkunu qed niççelebraw din il-festa flimkien u lilkom membri u partitarji devoti ta’ Ommna Marija ta˙t it-titlu sabi˙ tar-ruΩarju.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

19

S U Stationary PL Phone 21692388 / 79049352

Fejn issib kull m’g˙andek bΩonn g˙all-pet tieg˙ek, klieb, qtates, g˙asafar u o˙rajn; garden furniture, ©wiez, bexx, u pjanti.

Dejjem b’servizz bi tbissima. Il-festa t-tajba lil kul˙add.

20

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

Nag˙mlu festa f’©ie˙ il-Madonna tar-RuΩarju Norman Zammit Nag˙mlu festa f’©ie˙ il-Madonna tar-RuΩarju.

X’inhuma l-festi li tag˙mel ommna l-Knisja Mqaddsa u kif ori©inaw? Il-Knisja tifred il-©ranet ferjali (ta’ kuljum) mill-festi, fejn fihom tiççelebra b’mod speçjali u tfakkar xi ©rajja mill-˙ajja ta’ Kristu, xi titlu jew ©rajja mill-˙ajja tal-Madonna, kif ukoll lill-qaddisin.

F’Ottubru niççelebraw l-festa tal-Madonna tar-RuΩarju; u g˙alxiex niççelebraw din ilfesta f’dan iΩ-Ωmien? Nimma©ina li lkoll nafu r-rabta mal-Papa San Piju V u l-Battalja ta’ Lepanto u r-reb˙a tal-Insara fuq il-qawwa Ottomana. B’hekk ir-rabta t’Ottubru mal-Madonna tar-RuΩarju te˙odna lura ˙ames mitt sena.

Mela f’din il-festa je˙tie© li niffukaw fuq it-talba tar-ruΩarju u nippromovuha. Nista’ nippromovi xi ˙a©a f’konfront ma’ xi ˙add? Le, anzi nag˙mel aktar ˙sara. G˙aliex?

G˙ax f’dan l-ambitu nispiçça jien devot b’mod ˙aΩin g˙ax frott il-pika u ˙addie˙or jispiçça joqg˙od ‘il bog˙od frott ir-risentiment.

Mela l-festi tag˙na jridu jissaffew, b’mod speçjali fejn jid˙lu devozzjonijiet daqshekk importanti fi ˙dan il-Knisja – d-devozzjoni lejn ir-ruΩarju mqaddes.

Ovvjament l-festi interni (tal-knisja) huma akkumpanjati mill-festi esterni (ta’ barra).

Dawn bdew ˙afna minnhom biex niççelebraw flimkien u b’g˙ajnuna g˙all-foqra. X’kien ji©ri ˙afna snin ilu? Óafna drabi wara l-quddiesa prinçipali u wara ç-çelebrazzjonijiet litur©içi l-o˙ra kien jitqassam xi ikel u xorb u jibqg˙u jiffesti©©aw fil-misra˙ tar-ra˙al.

Kemm tbeg˙dna mir-realtà? Min g˙adu jiftakar fil-foqra u l-batuti f’jiem il-festa?

B’hekk tajjeb li anke f’dan l-ambitu fil-festi tag˙na nistg˙u nag˙mlu Ωieda Ωg˙ira li tkun tirrifletti li a˙na qed niççelebraw festa nisranija u li fil-fqir u l-batut qed nilm˙u l-wiçç g˙aΩiΩ ta’ Kristu.

Tifra˙ Marija kieku tarana f’g˙aqda ta’ m˙abba niççelebraw u nfittxu lil Ìesù binha.

Dan l-ewwel li g˙andna nfittxu biex niççelebra, kif ser infittex lil Ìesù f’˙ajti u kif ser inkun nixb˙u.

J’Alla Ommna Marija tar-RuΩarju t˙arisna u tberikna.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

21

22

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

INBIEGÓDU LIL ULIEDNA’ MILL-VIZZJU TAD-DROGA ID-DROGA TOQTOL

Il-Festa tkun kbira jekk a˙na niççelebrawha b’mod ferrie˙i u brijuΩ ...imma kif jixraq

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

23

Messa©© mis-Sindku John Mary Calleja In˙ejju ru˙na g˙al akbar fer˙ ©enwin fil-festa tag˙na.

F’isem il-Kunsill Lokali tal-Gudja nixtieq ng˙idilkom grazzi li g˙al darba o˙ra stidintuni sabiex nag˙mel messa©© f’dan il-magaΩin tant popolari g˙all-Festa tal-Madonna tar-RuΩarju.

B˙al snin l-img˙oddija, il-festa re©g˙et mag˙na b’dak kollu li j©ib mag˙ha. IΩda x’inhi festa u g˙aliex huwa importanti li jkollna festa sabi˙a? X’inhu l-aqwa ingredjent tal-festa tag˙na?

Nist˙ajjilkom tg˙iduli mela a˙na tfal? G˙alfejn dawn il-mistoqsijiet kollha? Iva, Ωgur li kul˙add sejjer iwie©eb li l-festa tag˙na hija mag˙rufa g˙aç-çelebrazzjonijiet litur©içi, bil-pani©irku, b’marçi sbie˙ u brijuΩi fit-toroq, briju liema b˙alu, nar tal-art u tal-ajru, tiΩjin u bandalori u ˙afna affarijiet u attivitajiet o˙ra.

Il-festa hija Ωvog u mistri˙ mist˙oqq u Ωgur li l-˙ajja tag˙na ma tkunx l-istess ming˙ajr il-festa. Irridu l-festa u kul˙add ja˙dem li sena wara l-o˙ra rridu li l-festa dejjem tkun aqwa mill-o˙ra.

Il-kelma tal-Kunsill g˙all-Festa aqwa mill-o˙ra hija li nippreparaw sewwa sabiex f’qalbna dejjem tikber l-im˙abba lejn il-proxxmu tag˙na anke jekk wie˙ed jista’ ja˙seb li hemm kompetizzjoni mieg˙u jew ˙addie˙or huwa jew hija kemxejn differenti. Fil-festa rridu li f’qalbna jkollna l-paçi kontinwa u dejjiema. Jekk hemm il-firda nersqu lejn xulxin b’id ta’ m˙abba u sinçerità sabiex il-festa u l-ispirtu tal-festa sservina g˙all-paçi bla limitu, li twassalna g˙all-g˙aqda u armonija sabiex l-ispirtu ferrie˙i tal-festa jkun fi qlubna u nesprimuh kemm nifil˙u minn barra qlubna. X’jiswa jekk fi qlubna ma jkunx hemm dak il-fer˙ ©enwin li nsibu fost it-tfal tag˙na li ma jafux x’inhu l-˙aΩen u lesti li jifir˙u b’dak kollu li l-Óanin Alla jipprovdi kemm jekk xemx jew xita kemm ri˙ jew Ωiffa? Il-festa rriduha sabiex niççelebraw flimkien.

A˙na lkoll ulied Ommna Marija. Illum qed niççelebraw il-festa ta˙t it-titolu tal-Madonna tar-RuΩarju. Hemm bosta festi o˙ra li jag˙mlu ©ie˙ lill-Ommna Marija. Huma bosta u varji l-metodi kif niççelebraw. G˙alhekk irridu li l-festi jkunu kbar, sbie˙, differenti u li jag˙mlulna ©ie˙ u jibqg˙u jissemmew g˙all-bosta jiem u snin kemm mal-Maltin kif ukoll mal-barranin li ji©u jΩuruna. Irridu li dejjem niffeste©©jaw flimkien fl-g˙aqda u s-Sliem.

B˙ala Sindku u kemm f’isem il-Kunsill nie˙u kull okkaΩjoni wkoll sabiex nappella lirresidenti u lil kul˙add sabiex na˙dmu flimkien u nie˙du ˙sieb l-ambjent tag˙na u ta’ madwarna f’kull ˙in u f’kull mument.

Il-paçi, il-˙ajja tag˙na sana u s˙i˙a trid tinbet u tikber fl-a˙jar ambjent g˙aliex jekk infixklu jew neqirdu l-ambjent, il-festa tkun biss ©urnata b˙all-o˙rajn bla ebda skop.

Il-festa ssir kemm mill-att reli©juΩ kif ukoll sabiex to˙loq Ωmien ta’ mistri˙ fejn wie˙ed igawdi l-˙ajja u japprezza li jkun qed jg˙ix. Ejja nkomplu na˙dmu flimkien sabiex ir-ra˙al 24

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

tag˙na, imΩejjen bi ©miel naturli, toroq sbie˙ g˙alkemm kultant xi ftit dojoq, bi sqaqien iserpu jkomplu ji©u mΩejna bl-isba˙ ilwien ta’ bandieri u bandalori u nag˙mlu ©ie˙ lillGudja u lill-komunità tal-Gudja billi l-ambjent ikun wie˙ed mill-ingredjenti qawwija tal-festa tag˙na.

Nag˙tu ˙ajr lill-voluntiera g˙ax-xog˙ol tag˙hom fil-festa u tul is-sena kollha. Nag˙tu ˙ajr u nfa˙˙ru lid-diri©enti tal-˙idma u d-dedikazzjoni sabiex filwaqt li ja˙dmu sabiex jippromwovu l-kultura tal-banda fl-g˙ola livell kemm lokali kif ukoll f’livell internazzjonali ja˙dmu wkoll sabiex jippromovu l-g˙aqda u ˙biberija sinçiera qalb il-membri tal-komunità tal-Gudja u tant persuni o˙ra.

Ejja niççelebraw flimkien festa nisranija kif jixraq. Nie˙du ˙sieb u nag˙tu spalla u kull g˙ajnuna lil dawk li forsi g˙al bosta ra©unijiet ma jistg˙ux jifir˙u mag˙na waqt il-festa u nfittxu dak li jg˙aqqadna. Il-festa ssir g˙al bniedem u mhux il-bnedmin isir g˙all-festa.

Il-˙ajja hija qasira u dak li n˙allu warajna huwa biss il-©id li nkunu g˙amilna sabiex ilproxxmu tag˙na jkollu ˙ajja a˙jar.

L-awgurju tieg˙i, tal-Viçi Sindku s-Sur Romeo Baldacchino, il-Kunsilliera s-Sur Mark Anthony Sammut, is-Sur Stefan Caruana u s-Sur George Fenech, huwa li ngawdu l-festa flimkien u nuΩaw din l-okkaΩjoni sabiex nibnu l-pontijiet ta’ bejnietna u b’hekk ikollna Gudja dejjem a˙jar u li jkun ta’ privile©© u unur li wie˙ed jg˙id li jg˙ix il-Gudja jew li huwa Gudjan.

Nixtieq li f’isem s˙abi l-Kunsilliera kollha u l-impjegati kollha tal-Kunsill Lokali tal-Gudja, nawguraw l-festa t-tajba lir-residenti kollha tal-Gudja.

Nifir˙u wkoll u nibag˙tu l-isba˙ xewqat lil dawk kollha li g˙al xi ra©uni jew o˙ra ma jistg˙ux igawdu l-festa mag˙na, nag˙mlulhom kura©© u noffru kull solidarjetà fejn u kif ikun me˙tie©.

Il-festa tag˙na hija l-festa ta’ kul˙add Il-festa t-tajba lil kul˙add Grazzi mill-qalb

Le©iju ©did mog˙ti mis-sinjuri Victor Galdes (Pres. Onorarju) u Martha Ellul Mifsud.

Nirringrazzjawkom ta’ dan il-©est.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

25

Christine’s Flower Arrangements

Natural, silk and dried Flowers for all occasions made on specific designs Also Ganutell for Weddings and Traditional Domes Tel: 2166 1280 - Mob: 7966 1280

DI CARLO Triq William Baker, Gudja Dolceria & Pasticceria Telephone: 21 800 772

fl-okkaΩjoni tal-festa tal-Madonna tar-RuΩarju nixtiequ lill-Gudjani kollha, il-festa t-tajba fil-paçi u l-˙biberija.

Nixtiequ navΩaw li matul il-©ranet tal-festa, il-˙anut tag˙na ser ikun mg˙ammar b’kull kwalità ta’ kejkiet, gateaux, çikkulata u kull xorta ta’ confectionery items ma˙duma minn Home Made, f’ambjent ta’ arja kkondizzjonata.

G˙all-aqwa u l-a˙jar, Ωuru

DI CARLO DOLCERIA 26

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

Messa©© mid-Direttur Joseph Calleja Lejn Çentinarju b’Dehra mill-Isba˙ Ftit tas-snin ilu l-kumitat fdali l-kariga u r-responsabiltà ta’ direttur. G˙alkemm ma kinetx deçiΩjoni façli, ˙assejt id-dmir sabiex flimkien ma’ s˙abi tal-kumitat u tag˙kom is-soçi nibda na˙dem f’mixja kontinwa li s’issa wasslitna s’hawn u li bla dubju, iktar ‘il quddiem, tista’ sa˙ansitra twassalna iktar. Nistqarr li fil-bidu kont ftit xettiku dwar il-possibilità li naslu fejn qeg˙din illum imma kif jg˙idu, fejn hemm l-g˙aqda hemm is-sa˙˙a. Il-kobor tal-kaΩin dejjem kien il-fattur li minkejja l-aspetti poΩittivi tieg˙u, minn aspett ta’ xog˙ol u finanzi, dejjem offra sfidi kbar.

Tul din is-sena ˙adna ˙sieb li nindirizzaw il-pavimentar tas-swali t’isfel u dan wara li lejn l-a˙˙ar tas-sena 2017 ikkonkludejna x-xog˙ol tas-suffett tal-istess swali. Barra dan din is-sena mexxejna u lestejna l-bottegin il-©did. Óadna ˙sieb li dan il-bottegin ikun mg˙ammar b’ kull façilità u b’dak kollu li titlob l-i©ene u s-sanità. B’hekk issa nistg˙u ng˙idu li xog˙ol fis-swali t’isfel huwa kwaΩi konkluΩ ˙lief g˙al xi rtokki Ωg˙ar li bi˙siebna nag˙mluhom hekk kif tg˙addi l-festa.

L-2019 ser tag˙laq l-a˙˙ar faΩi ta’ dawn il-pro©ett ferm ambizjuΩ. Dan ser jikkonsisti f’xog˙ol ta’ restawr u tisbi˙ tal-faççata tal-kaΩin sabiex din tie˙u l-isba˙ dehra possibli minn kull angolu. B˙alma wie˙ed seta’ jinnota, din is-sena beda x-xog˙ol tat-tindif fuq il-©ebla grazzi g˙all-˙idma professjonali ta’ Anthony Vella. Hekk kif tg˙addi din is-sena bi˙siebna nkomplu wkoll il-kumplament.

Nistqarr li tul dawn l-a˙˙ar snin g˙amilna sagrifiççji kbar, imma illum qed naqtg˙u l-frott tal-istess sagrifiççji eΩatt g˙all-irdoss tal-mitt sena mit-twaqqif ta’ din is-soçjetà.

Ninsab çert li dan kollu ser jispikka f’kull mument li wie˙ed iqatta’ fil-kaΩin tag˙na.

Fl-a˙˙arnett nixtieq inwassal ir-ringrazzjamenti lil kull min kien ta’ g˙ajnuna tul din is-sena; din wasslet kemm miΩ-Ωg˙aΩag˙ kif ukoll minn dawk ta’ tampari. Dan ikompli jimlina b’kura©© g˙all-©ejjieni.

Nawgura l-festa t-tajba lill-Gudjani kollha u nistieden lil kull min g˙adu ma Ωarx ilkaΩin sabiex f’ dawn iΩ-Ωminijiet jie˙u l-opportunità u jara b’g˙ajnejh l-isba˙ kaΩin fil-Gudja.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

27

Privat g˙at-tfal tal-Primarja

Privat g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ tas-Sekondarja (Matematika) Post : 100 Triq Santa Marija Óal Tarxien Tel : 21436090 - 79317436 Ikun hemm lezzjonijiet anke fix-xhur tas-sajf.

Privat tat-tfal tas-sekondarja Form 1, 2 u 3 Su©©ett Matematika Post 100 Triq Santa Marija Óal Tarxien Çempel 21436090 jew 79317436 Ikun hemm lezzjonijiet anke fix-xhur tas-sajf

Skala MuΩikali Skala MuΩikali huwa pro©ett kofinanzjat minn A©enzija Ûg˙aΩag˙ fejn l-g˙an prinçipali tieg˙u huwa li jo˙loq im˙abba u kuxjenza lejn il-muΩika fost persuni minn 8 snin ‘il fuq. Opportunità li tpo©©i g˙all-eΩamijiet u tiççertifika ru˙ek minn ABRSM fil-prattika tal-istrument APPLIKAZZJONI TINÌABAR MINGÓAND IS-SEGRETARJU TASSOÇ. FIL. “LA STELLA” – TRIQ IL-KBIRA, GUDJA – jew tg˙arrafna minn social networks jew sms jew ittra (tradizzjonali / email).

28

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

Messa©© mis-Surmast Direttur Mro Michael Pulis

BMus, A (Mus) LCM, ALCM, Cert. Conducting (Trento, Italia)

G˙al darb’o˙ra qieg˙ed nikteb dan l-artiklu f’dan il-ktejjeb li s-Soçjetà Filarmonika La Stella tippubblika ta’ kull sena g˙all-festa wisq g˙aΩiΩa tal-Madonna tar-RuΩarju.

Din is-sena kienet sena o˙ra impenjattiva fil-qasam muΩikali, speçjalment f’dak li jirrigwardja t-tag˙lim tal-aljevi u l-bandisti tal-post tal-banda tag˙na. Il-Kummissjoni Banda, li jien nifforma parti minnha, g˙amlet u qieg˙da tag˙mel sforzi kbar sabiex jikber l-interess fil-banda u fit-tag˙lim tal-muΩika. B’hekk rajna li l-attendenza tal-bandisti tal-post fil-kunçerti u fil-programmi li l-banda tag˙mel Ωdiedet konsiderevolment. G˙al darb’o˙ra er©ajna tellajna l-kunçert ta’ Mejju li din id-darba sar aktar b’mod organizzat.

Dan ittella’ fil-bit˙a tal-kaΩin tag˙na u kienet serata pjaçevoli ˙afna. Ta’ dan ng˙id grazzi mill-qalb lil kumitat tal-koperazzjoni u speçjalment lill-membri s˙abi tal-Kummissjoni Banda li qed na˙dmu sew sabiex il-livell mil˙uq ikun verament tajjeb f’dawn il-kunçerti.

Però ma nistg˙ux nieqfu hawn - huwa importanti li nibqg˙u norganizzaw kunçerti simili sabiex l-banda tag˙na tibqa’ ˙ajja u l-entuΩjaΩmu tal-bandisti tal-post ma jonqosx.

Il-bandisti tag˙na j˙ossuhom kburin li jridu jkunu huma li jtellg˙u dawn ix-xorta ta’ programmi, u b’hekk jie˙du ˙afna iktar interess meta jsiru dawn ix-xorta ta’ programmi.

Lejliet Santa Marija, er©ajna b˙al kull sena tellajna l-kunçert fil-pjazza quddiem il-kaΩin fejn il-muΩika kienet ferm varjata u kul˙add ˙a gost. Minn hawnhekk nixtieq ng˙id grazzi kbira lis-Sur Glen Grioli, d-Delegat tal-Banda tag˙na, li ˙adem ferm sabiex dejjem isib muΩiçisti ta’ kwalità sabiex jing˙aqdu mal-banda tag˙na g˙all-kunçerti illi ntellg˙u.

Nixtieq ng˙addi rimarka dwar dan il-kunçert ta’ lejliet Santa Marija, speçjament meta jkun imissna ndoqqu fl-10.30 ta’ bil-lejl. Nemmen illi l-ebda kunçert muΩikali ma g˙andu jibda f’dawn il-˙inijiet u g˙alhekk minn hawnhekk nag˙mel appell lil dawk kollha involuti fl-organizzazzjoni tal-festa ta’ Santa Marija sabiex l-affarijiet jinbidlu g˙al ©id ta’ kul˙add.

Nemmen illi l-Kumitat La Stella qed jag˙mel sforzi kbar sabiex jinbidlu l-affarijiet iΩda ma jistax ikun wa˙du li jiddeçiedi!

Fil-qasam tat-tag˙lim muΩikali rajna bidla fit-tag˙lim tal-istrumenti tar-ram. Is-Sur Glen Grioli ©ie ma˙tur uffiçjalment l-g˙alliem responsabbli mit-tag˙lim tal-istrumenti tar-ram u minn hawn nawguralu ta’ din il-˙atra u nixtieqlu kull suççess fil-kariga ©dida tieg˙u u kif ukoll fl-istudji tieg˙u. Ukoll nixtieq nirringrazzja lis-Sur Joseph Borg g˙aΩ-Ωmien li g˙amel b˙ala g˙alliem tal-istrumenti tar-ram u perkussjoni, u li Ωgur g˙en ukoll sabiex il-banda tag˙na jkollha bandisti ta’ livell g˙oli.

Nag˙laq dan l-artiklu billi nirringrazzja lil Kumitat tal-Banda La Stella tal-˙idma bla heda fil-qasam muΩikali, lill-Assistant Surmast Direttur Mro Nicholas Vella, u lill-Kummissjoni Banda illi dejjem sibthom warajja f’kull inizjattiva.

Nawgura il-festa t-tajba lil kul˙add.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

29

30

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Messa©© miç-Chairperson tal-Banda Glen Grioli Determinazzjoni u Sagrifiççju G˙eΩieΩ s˙abi RiΩurjanti, Re©g˙et mag˙na l-festa tant g˙aΩiΩa g˙alina. Festa universali mag˙rufa mad-dinja u ççelebrata fix-xahar t’Ottubru; festa li a˙na niççelebraw u nikkonkorru g˙aliha bi ˙©arna.

Din is-sena kienet wa˙da impenjattiva ˙afna f’kull settur peress li s-sena d-die˙la ja˙bat iç-çentinarju mit-twaqqif tas-soçjetà. B’hekk irridu nkunu preparati sewwa sabiex issir festa ˙afna akbar minn snin normali.

B˙ala c-chairman tal-kummissjoni banda ma nistax ma nsemmix l-iΩviluppi kbar li g˙amlet il-banda b’mod partikolari fit-tag˙lim tal-muΩika fejn qeg˙din nippersistu b’aktar serjetà sabiex l-istudenti tag˙na jistudjaw b’mod xieraq, jing˙ataw strumenti ©odda, kif ukoll kull tip ta’ g˙ajnuna o˙ra li je˙tie©u. Nirringrazzja minn hawn uffiççjalment lil A©enzija Ûg˙aΩag˙ tal-appo©© tag˙ha g˙all-inizjattivi tag˙na. It-triq hija iebsa biex tasal fejn tixtieq però b’determinazzjoni u b’sagrifiççji kbar naslu Ωgur.

B’sodisfazzjon qeg˙din naraw ukoll li l-istudenti tag˙na qeg˙din jikbru wkoll finnumru. Sa˙ansitra student minn barra ra˙alna qed jitg˙allmu l-muΩika mag˙na.

Dan ifisser illi hemm fiduçja fit-tag˙lim tag˙na u dan jag˙tina aktar ser˙an il-mo˙˙ sabiex nkomplu nimxu ‘il quddiem. Illum student mhux biss trid t˙arr©u iΩda trid tifrixlu t-triq sabiex meta jkun lest li jo˙ro© b˙ala bandist ikun kapaçi jdoqq sewwa, jmexxi kif g˙andu jkun u jla˙˙aq mal-livelli li hemm bΩonn.

B˙ala kummissjoni banda din is-sena er©ajna ddeçidejna li l-istudenti Ωg˙aΩag˙ tag˙na jer©g˙u jkunu protagonisti bl-istrumenti tag˙hom billi bi programm muΩikali li ttella’ f’Mejju u li kien ta’ suççess kbir. Dan wara suççess simili s-sena l-o˙ra fejn tajna pjaçir b’muΩika addattata g˙aΩ-Ωminijiet tal-lum. Barra minn hekk morna wkoll indoqqu f’dar tal-anzjani fiΩ-Ûejtun g˙all-festa ta’ Santa Katerina fejn ferra˙na lirresidenti b’marçi allegruΩi. Dan kollu huwa possibli biss bis-sa˙˙a tat-tag˙lim xieraq li qed jie˙du l-aljievi tag˙na. Ta’ dan nirringrazzja lil g˙alliema tal-qasba u tar-ram u nirringrazzja b’mod partikolari lis-Surmast Michael Pulis tax-xog˙ol siewi li qed jag˙mel g˙all-banda tag˙na.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

31

32

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

U kif jista’ xi ˙add jinsa l-livell tal-programmi li qed jittellg˙u fiΩ-Ωminijiet tal-festa b’muΩika versatili ˙afna u g˙al gosti ta’ kul˙add? Mill-klassiku sal-modern, minn ballads sa kanzunetti pop. G˙aldaqstant nie˙u l-opportunità sabiex nistedinkom tattendu g˙all-programm vokali u strumentali ta’ din is-sena fejn ser ikun hemm ˙afna muΩika li ser tolqot il-gosti ta’ kul˙add.

Ma nistax ma nsemmix ukoll il-marçijiet popolari li nag˙mlu mat-toroq tag˙na u li jil˙qu l-qofol tag˙hom fil-pjazza. Ûgur u mhux forsi li l-banda tag˙na paxxiet lil kull min kien hemm preΩenti b’marçijiet mill-isba˙. Din is-sena mhux b’inqas. Infatti ser jiΩΩanΩnu tliet marçi ©odda. B’rabta ma’ dan nirringrazzja wkoll lil kull min kien ta’ g˙ajnuna sabiex dawn il-marçi jkunu jistg˙u jindaqqu u jkomplu jsebb˙u u jΩidu l-kullana ta’ marçi tag˙na.

Nag˙laq dan il-messa©© billi nistieden aktar tfal sabiex jid˙lu fid-dinja tal-muΩika u jitg˙allmu strument flimkien mal-istudji skolastiçi tag˙hom. Dan g˙adu jservi ta’ rikreazzjoni mill-istudji kurrikulari.

Nirringrazzja b’mod partikolari lil s˙abi l-membri fil-kummisjoni banda u lill-kumitat çentrali tal-opportunitajiet li qed jag˙tuna sabiex inkomplu nΩidu fit-tag˙lim u l-materjal li hemm bΩonn sabiex il-viΩjoni li g˙andna tintla˙aq fl-intier tag˙ha.

Fl-a˙˙ar u mhux l-inqas nixtieq nawgura l-festa t-tajba lill-Gudjani kollha speçjament lil dawk li g˙andhom g˙al qalbhom din il-festa.

Is-Soçjetà Filarmonika La Stella tifra˙ u tawgura lil Fr Norman Zammit g˙all-˙atra tieg˙u ta’ Arçipriet tal-Gudja u ta’ Kononku tal-BaΩilka ta’ Marija Bambina tal-Isla.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

33

34

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Messa©© mill-President Kumitat Nisa Annie Busuttil Re©g˙et g˙addiet sena o˙ra b˙al ˙olma u b˙as-snin l-img˙oddija din ma kinetx nieqsa mill- impenni u mix-xog˙ol sabiex ng˙inu kemm nistg˙u fit-tfassil tal-festa tal-Madonna tar-RuΩarju.

Minn aspett ta’ fund-raising komplejna g˙addejjin bl-attivitajiet tag˙na b˙al coffee mornings, tombla, afternoon teas, ikliet, u diversi inizjattivi li xi drabi jsiru wkoll flimkien ma’ sezzjonijiet o˙ra b˙alma huma Ω-Ωg˙aΩag˙.

Filwaqt li naf li hemm ˙afna minnkom li jg˙inuna, in˙e©©e© iktar nies sabiex jattendu g˙all- attivitajiet li norganizzaw partikolarment dawk ta’ Ωmien il-festa. Tifhmu li kulma jsir jiswa l- flus u li huwa biss bl-g˙ajnuna tag˙kom li nistg˙u nkomplu mexjin ‘il quddiem. G˙aldaqstant filwaqt li nirringrazzja lil dawk li dejjem nsibuhom warajna, n˙e©©e© lil o˙rajn jissie˙bu mag˙na kemm bil-parteçipazzjoni kif ukoll bl-g˙ajnuna g˙ax kif jg˙id il-Malti kull qatra tg˙odd.

Nixtieqilkom il-festa t-tajba.

Nawguraw il-festa t-tajba lil kul˙add ming˙and il-familja Caruana Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

35

36

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Fratellanza S.Smu. RuΩarju Parroçça Arçimatriçi u Arçipretali tal-Gudja A.D. 1588 G˙eΩieΩ qarrejja, Ottubru re©a’ mag˙na u b˙alma titlob it-tradizzjoni dan ix-xahar iressaqna iktar lejn Ommna Marija permezz tat-talba tar-RuΩarju. Din it-tradizzjoni tin˙ass iktar f’dawk is-snin (b˙al din is-sena) meta l-festa ti©i ççelebrata eΩatt fid-data tag˙ha (is-7 ta’ Ottubru). B’hekk din is- sena ser inkunu qed nikkommemoraw eΩatt fil-©urnata l-propja l-447 sena mir-reb˙a tal- battalja ta’ Lepanto, reb˙a attribwita lill-Madonna bis-sa˙˙a tat-talba tar-ruΩarju.

B˙alma konna qed nag˙mlu fl-a˙˙ar snin, din is-sena komplejna bil-programm ta’ manutenzjoni tal-opri sbie˙ li g˙andha l-fratellanza. Din is-sena rrestawrajna wa˙da mill-erba’ lanterni tar-relikwa. Dan min˙abba li biΩ-Ωmien illaxkat u ming˙ajr l-intervent li wettaqna kien hemm is-sogru li jkollna ˙sarat ikbar. Ix-xog˙ol kien jinvolvi olterazzjoni fil-metall u bbanjar ©did tal-fidda. Bla dubju ta’ xejn l-ikbar opra g˙al din is-sena kienet l-istandard li ma g˙andix dubju li stajtu tinnutaw fil-festa ta’ Santa Marija. Kien wasal iΩ-Ωmien sabiex ikollna standard sekond dinjituΩ u bis-sa˙˙a tal-benefatturi tag˙na din ix-xewqa saret realtà. Minkejja li l-ispiΩa ma kinetx Ωg˙ira, din in©abbret f’qasir iΩ-Ωmien u ser tkun tista’ titgawda g˙al numru ta’ snin u f’bosta okkaΩjonijiet peress li dan l-istandard jintuΩa f’˙afna purçissjonijiet matul is-sena. Ta’ dan nirringrazzjaw lil dawk li kkontribwew mill-qalb u bla daqq ta’ trombi. Nirringrazzjaw ukoll b’mod partikolari lill-a˙wa Muscat tax-xog˙ol tal-˙jata speçjalment tal-˙afna xog˙ol bl-idejn li kellhom jag˙mlu u li jirrikjedi ˙inijiet u paçenzja kbira. Barra l-istandard, kif konna g˙addejjin b’dan il-pro©ett, ˙adna wkoll ˙sieb li nirrestawraw illasta tal-istess standard. B’hekk issa Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

37

38

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

tran©awlha d-daqqiet li kellha u ssa˙˙u l-iskrataçç tag˙ha u wara tindifa professjonali tista’ tg˙id li re©g˙et ©iet ©dida. Grazzi wkoll lil min g˙ena finanzjarjament sabiex inkunu nistg˙u nag˙mlu dan il-pro©ett komplut.

Fratellanza ˙ajja mhijiex biss opri u tiΩjin. G˙aldaqstant din is-sena komplejna bilparteçipazzjoni attiva tag˙na fl-attivitajiet reli©juΩi tal-parroçça fosthom Corpus Christi, il-Qalb ta’ Ìesù u l-Festa ta’ Santa Marija. Sfortunatament il-maltemp ma ppermettilniex li no˙or©u wkoll f’Óadd il-Palm. Barra minn hekk il-Fratellanza tarRuΩarju ˙adet ukoll sehem fil-purçissjoni bil-Madonna tar-RuΩarju f’Óal G˙axaq, filpurçissjoni bil-Madonna ta’ Lourdes fil-Qrendi (fl- okkaΩjoni tal-160 sena anniversarju mid-dehriet) kif ukoll fil-purçissjoni u l-g˙asar marbut mat- transulazzjoni solenni tal-festa ta’ San Sebastjan f’Óal Qormi. Grazzi kbira lill-fratelli tag˙na li jikkoperaw bis-s˙i˙ u li bl-entuΩjaΩmu tag˙hom ikomplu jimlewna b’iktar kura©©. Fl-istess ˙in in˙e©©u lil dawk li g˙adhom ma ssie˙bux mag˙na sabiex jag˙mlu l-kura©© u jibdew jie˙du sehem fil-purçissjonijiet ta’ matul is-sena. Nafu li hemm minnkom li forsi joqg˙odu lura g˙al mist˙ija jew g˙ax jibΩg˙u mill-kritika. Min jilbes ta’ fratell ma jfissirx li hu qaddis u lanqas ikun qed jilg˙abha tal-qaddis. Iffisser biss li hu midneb b˙all-o˙rajn iΩda bix-xewqa li jkun persuna a˙jar.

Nag˙lqu dan il-messa©© billi kif inhu xieraq in˙e©©ukom tgawdu l-festa kif jixraq partikolarment bil-parteçipazzjoni tag˙hkom fil-funzjonijiet tal-knisja. Filwaqt li nifhmu li ˙afna minna jkunu impenjati f’dak kollu li tinvolvi l-festa, l-parteçipazzjoni fil-festi interni hija l-punt fokali li ma g˙andna qatt nitilfu. Enfasi partikolari tmur g˙all-quddies tal-festa li ©enwinament nemmnu li hija wa˙da mill-iktar funzjonijiet sbie˙ li jittellg˙u u hija l-qalba ta’ dak kollu li tirrappreΩenta l-festa.

Tislijiet Fratellanza tas-S.Smu. RuΩarju A.D. 1588

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

39

40

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Kumitat Nisa u Attivitajiet Soçjali 2018

​Mix-xellug g˙al-lemin: Polly Caruana, Carmen Caruana, Grace Barbara, Mary Grace Baldacchino, Annie Busuttil, Joyce Portelli

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

41

42

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

43

44

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Kumitat Ûg˙aΩag˙ 2018

Quddiem mix-Xellug Chelsea Galea – Ass. PRO Hayley Grech - Segretarja Eman Barun - President Chantelle Farrugia - Kaxxiera Kayla Galea – Ass. Koordinatur tal-Març tal-Ìimg˙a Wara mix-Xellug Matthew Chetcuti – Koordinatur tal-Març tal-Ìimg˙a Cyrine Amri – Ass. Segretarja Soraya Caruana – Ass. President Maryann Gafa - Membru Terence Muscat - RappreΩentatant taΩ-Ûag˙Ωag˙ Neqsin mir-Ritratt Carlos Polidano – Ass. PRO, Christine Borg – Ass. Kaxxiera, Kurt Bartolo – PRO, Rosiana Barbara - Membru Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

45

46

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Messa©© miΩ-Ûg˙aΩag˙ Eman Barun - President G˙eΩieΩ Gudjani

G˙alkemm jien ma ng˙ix il-Gudja xorta wa˙da nqisni b˙ala Gudjan b˙alkom u dan jag˙milni kburi g˙aliex il-Gudja, g˙akemm ra˙al Ωg˙ir, nikkonferma li g˙andu qalb kbira. Dan b’mod partikolari fiç-çelebrazzjonijiet lil Ommna Marija. Bdejna bil-festa ta’ Santa Marija’ li bla dubju ta’ xejn kienet ta’ suççes kbir g˙alina u issa se nkomplu bil-festa tal-Madonna tar-RuΩarju, festa mag˙rufa mad-dinja kollha u mmarkata fuq il-kalendarju tal-Knisja . Dan hu l-ewwel messa©© tieg˙i fuq il-ktieb tal-festa b˙ala chairperson tas-sezzjoni Ωg˙aΩag˙. Nistqarr li din is-sena kienet ta’ suççess kbir kemm g˙al kaΩin kif ukoll g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙. Sena li fiha ma waqafna qatt na˙dmu sabiex inkomplu nsebb˙u l-festa tant g˙aΩiΩa u ewlenija tal-Gudjani, il-festa tal-Madonna tar-RuΩarju. Mhux talli hekk, talli din is-sena re©a’ kellna wçu˙ ©odda fis-sezzjoni u flimkien ˙dimna id f’id sabiex nkunu nistg˙u naslu s’hawn. Jien li qieg˙ed fit-tieni sena tieg˙i fil-kumitat nista’ ng˙id li di©à rajna titjib kbir fix-xog˙ol u fl-organizzazzjoni. Filwaqt li nistednukom tgawdu mag˙na l-attivitajiet u l-inizjattivi li se jkollna f’din il-festa, nista’ nikkonferma wkoll li b˙ala sezzjoni Ωg˙aΩag˙, di©à bdejna na˙sbu wkoll fi pro©etti g˙as-sena die˙la u dan fiddawl tal-fatt li fiha mistennija niççelebraw iç-çentinarju tal-kaΩin. Óafna nies jistaqsuni kif g˙aΩilt dan il-kaΩin? Jien nitbissem meta nisma’ din ilmistoqsija u t-twe©iba tieg˙i hija naturali u sempliçi. G˙ax hawnhekk dejjem sibt nies li laqg˙uni, tawni pariri tajbin anke ‘il hinn mill-aspetti tal-festa (b˙al skola u karriera) u fuq kollox dejjem qisuni b˙ala wie˙ed mill-familja tag˙hom. Minkejja li minn meta kont Ωg˙ir dejjem kont in˙obb il-festi, imkien ma sibt l-g˙ajnuna u l-mer˙ba li sibt f’din is-soçjetà sabiex inkun nista’ nkabbar il-passatemp tieg˙i. G˙alhekk in˙e©©e© lil dawk iΩ-Ωg˙aΩag˙ u ©enituri li jixtiequ jing˙aqdu mal-familja tag˙na sabiex jissie˙bu mag˙na u b˙ali jkunu jistg˙u jikkonfermaw g˙aliex is-Soçjetà Filarmonika La Stella tal-Gudja hija l-g˙aΩla naturali g˙al min irid jinvolvi ru˙u fil-festi.

Nag˙laq dan il-messa©© qasir billi nirringrazzja lil dawk kollha li nsibuhom ta’ sapport u li bis-sa˙˙a tag˙hom nie˙du iktar kura©© sabiex inkomplu na˙dmu u nimxu ‘l quddiem. Dan jag˙tina ˙e©©a kbira biex nibqg˙u nitjiebu u ng˙aqqdu Ω-Ωg˙aΩag˙ mag˙na, fejn bil-pjaçir u bl-entuΩjaΩmu nikbru flimkien b’sens ta’ maturità kemm fuq livell personali kif ukoll b˙ala kollettiv bir-riΩultat li nkomplu naraw il-festa tikber u titgawda.

Soraya Caruana – Ass. President “G˙eΩieΩ ˙bieb RiΩurjanti, din hija l-ewwel sena tieg˙i f’dan il-kumitat u nixtieq nibda dan il- messa©© billi nirringrazzja lill-s˙abi l-o˙ra talli laqg˙uni u qed ituni l-g˙ajnuna Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

47

48

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

u l-appo©© kollu li ne˙tie© peress li jien l-iΩg˙ar membru f’dan il-kumitat. G˙alija din kienet g˙aΩla naturali, bejn g˙ax il-familja tieg˙i dejjem kienet mid˙la ta’ din is-soçjetà u bejn g˙ax is-soçjetà La Stella dejjem investiet fina Ω-Ωg˙aΩag˙ u kienet, g˙ada u tibqa’ l-aqwa soçjetà fil-Gudja! G˙addiet sena o˙ra mimlija daqs bajda! F’sena organizzajna diversi attivitajiet li dejjem kienu suççess, però na˙seb li kul˙add jaf li l-qofol tal-˙idma tag˙na jkun il-març tal-Ìimg˙a tal-festa tal-Madonna ta-RuΩarju... març li g˙alih saru jattendu mijjiet ta’ nies anke minn barra l-Gudja. F’ Santa Marija tajna tog˙ma Ωg˙ira ta’ x’kapaçi nag˙mlu a˙na Ω-Ωg˙aΩag˙ fejn jid˙ol organizzazzjoni ta’ brijju u la darba ni©u kkuppjati, jfisser li l-ori©inali jibqa’ dejjem l-aqwa u l-a˙jar.

Sakemm qed nippreparaw bi ˙©arna g˙al din il-festa tajjeb li nfakkru li l-˙idma g˙as-sena d-die˙la, is-sena taç-çentinarju tas-soçjetà, bdiet g˙addejja wkoll anke min-na˙a tal-kumitat taΩ- Ωg˙aΩag˙ biex tassew ikollna festa memorabbli. Nag˙laq dawn il-kelmtejn billi nawgura l-festa t tajba lil kul˙add, j’Alla jkollna festa ta’ suççess b˙as-snin ta’ qabel u li kul˙add jie˙u gost mag˙na... Viva l-Madonna tar-RuΩarju”.

Hayley Grech – Segretarja “Minn mindu kont g˙adni tifla kont nersaq lejn il-Gudja ma’ s˙abi u kienu huma li ressquni g˙all-ewwel març, meta bdejt ninteressa ru˙i fil-festi rajt li ©ejt milqug˙a ˙afna minn-na˙a tal-kaΩin tar-ruΩarju. Kont ninΩel ng˙in nag˙mel xi xog˙ol fil-kantina u wara ftit Ωmien s˙abi ˙e©©uni biex nid˙ol fil-kumitat. L-ewwel sena tieg˙i bdejt nattendi il-laqg˙at u ng˙in iΩjed fis-setturi li g˙andhom x’jaqsmu mal-festa. Grazzi g˙al dawn in-nies maΩ-Ωmien bdejt nag˙mel ˙bieb ©odda u ˙assejtni komda naqsam u nuri l-valuri tieg˙i. Din l-g˙aqda g˙allmitni ˙afna affarijiet fuq il-festi u ©eg˙litni n˙obb iktar il-kultura Maltija. Fit-tieni sena tieg˙i ©ejt fdata bil-kariga ta’ segretarja fejn xog˙li hu li nara li l-laqg˙at isiru, na˙dem ma’ s˙abi u nara li kollox g˙addej kif suppost. Jien onorata ng˙id li nag˙mel parti minn din is-soçjetà g˙aliex a˙na mhux biss ˙bieb iΩda familja wa˙da, kemm a˙na iΩ-Ωg˙aΩag˙ kif ukoll il-partitarji u l-kumitat çentrali li mag˙hom nimxu id f’id. Nistieden lil dawk iΩ-Ωg˙aΩag˙ kollha li huma interessati jqattg˙u ftit ˙in mag˙na ji©u jkellmuna u niggarantulkom li mag˙na tie˙du gost. Grazzi tal-appo©© u ejja ˙a na˙dmu flimkien g˙all-festa kbira o˙ra”.

Cyrine Amri – Ass. Segretarja “Ng˙id il-verità mhux minn dejjem kont l-iktar entuΩjasta biex nipparteçipa fil-març u fil-festa in©enerali. Kelli bosta familjari jdoqqu mal-banda u jag˙tu l-g˙ajnuna tag˙hom tul is-snin imma qatt ma ntba˙t bis-sens ta’ komunità li jkun hemm f’çelebrazzjoni tant grandjuΩa. IΩda sentejn ilu meta l-President tas-soçjetà talabni biex nippreΩenta l-kunçert tal-festa ta’ Santa Marija, rajt il-˙idma u d-dedikazzjoni tan-nies kollha li taw il-kontribuzzjoni tag˙hom. Kif rajthom ja˙dmu id f’id, rajt sens ta’ ˙biberija fost in-nies tal-Gudja u l-partitarji RiΩurjanti. Familja wa˙da, g˙aqda wa˙da. Missena li g˙addiet bdejt niffurma parti mill-kumitat taΩ-Ωg˙aΩag˙ fl-irwol ta’ assistent segretarja. Ódimna sena s˙i˙a bla waqfien biex norganizzaw attivitajiet mill-isba˙ sabiex ikollna l-fondi, nqawwu s-soçjetà u fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar ikollna festa mill-aqwa!

Kellna d-dibattiti u l-argumenti peró, dejjem akkwistajna dak li ˙dimna g˙alih. Issena d-die˙la ç-çentinarju u jiena ng˙idilkom li a˙na lesti sabiex inΩommu din is-sena memorabbli fil-kotba tal-kaΩin”.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

49

50

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Chantelle Farrugia – Kaxxiera “Il-festa minn dejjem kienet g˙al qalbi. Meta kbirt bdejt ninteressa ru˙i aktar u b’hekk d˙alt fil-kumitat taΩ-Ωg˙aΩag˙. Tg˙allimt ˙afna affarijiet fosthom teamwork skills.

Tg˙allimt ukoll napprezza kemm huma me˙tie©a sagrifiççji sabiex ikollna festa millisba˙. Il-kumitat taΩ-Ωg˙aΩag˙ ma ja˙dimx wa˙du iΩda ja˙dem katina mal-ferg˙at l-o˙ra tas-soçjetà. Minkejja d-diffikultajiet li jinqalg˙u dejjem bqajna b’tir wie˙ed; dak li nkabbru l-festa tal-Madonna tar-RuΩarju. Nixtieq nirringrazzja l-kumitat çentrali u l-partitarji kollha tas-sapport kontinwu tag˙hom u talli dejjem juru interess flattivirajiet li norganizzaw”.

Christine Borg – Ass. Kaxxiera “Minn mindu kont Ωg˙ira minn dejjem kont nipparteçipa fil-festa tal-Madonna tarRuΩarju. Meta tfarfart u sirt teenager iddeçidejt li nid˙ol fil-kumitat taΩ-Ωg˙aΩag˙.

Din is-sena qieg˙da fil-kariga ta’ assistent kaxxiera u flimkien ma’ ˙abibti Chantelle ˙dimna b’mod impekkabbli b˙ala team wie˙ed biex nie˙du ˙sieb il-finanzi ta’ din is-sezzjoni”.

Kurt Bartolo – PRO “Minn eta Ωg˙ira kont nattendi g˙all-març u g˙al attivitajiet o˙ra li kienu jsiru minn din is-soçjetà. Matul is-snin beda jo©g˙obni x-xog˙ol sabiex issir il-festa u minn hemm isse˙ibt mal-grupp tal-armar fejn ing˙atajt l-opportunità li nitg˙allem varjetà kbira ta’ xog˙ol tal-idejn u komplejt niΩviluppa dawn il-˙iliet ukoll fil-qasam tan-nar talart. Mill-ewwel indunajt li din is-soçjetà mhux biss tilqa’ in-nies iΩda tift˙ilhom bibien ©odda. Apparti dawn is-sezzjonijiet, jien nag˙mel parti mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙. Mhux ˙a©a façli li tmexxi soçjetà b˙al din. G˙alhekk minn qalbi nirringrazzja lill-kumitat çentrali ta’ kemm ja˙dem b’sens ta’ maturità u g˙aqal sabiex iΩomm din is-soçjetà fuq saqajha. Minn qalbi ng˙id viva l-Madonna tar-RuΩarju”.

Carlos Polidano – Ass. PRO “Sa min mindu kont g˙adni tfajjel çkejken minn dejjem kienet tolqotni din il-festa.

Avolja ma noqg˙odx ©ewwa r-ra˙al tal-Gudja, jien kont nattendi g˙al din il-festa b’˙e©©a kbira. Il-potenzjal u l-˙e©©a li bdew jag˙tu iΩ-Ωg˙aΩag˙ RiΩurjanti g˙all-festa tal-Madonna tar-RuΩarju laqatni u ddeçidejt li din is-sena jien ukoll nissie˙eb ma’ din l-g˙aqda. Bla dubju ta’ xejn kull sena l-festa tkun isba˙ mill-o˙ra g˙ax hekk jist˙oq lill-Madonna tar-RuΩarju”.

Matthew Chetchuti – Koordinatur tal-Març tal-Ìimg˙a “Wara s-suççessi hemm sagrifiççji kbar. Li sena wara o˙ra tara dak li tant t˙obb jikber u jisa˙˙a˙ fl-g˙aqda u l-im˙abba lejn Ommna Marija, jimliek bil-kura©©.

G˙alhekk l-ebda xkiel ma jwaqqafna biex nibqg˙u na˙dmu sabiex niççellebraw festa mill-isba˙. Minkejja li fil-˙ajja mhux kollox ward u Ωahar, qatt ma g˙andek taqta’ qalbek, tkun negattiv jew tmur kontra dak li kont temmen b’tant passjoni. Fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar kollox jaqa’ f’postu g˙ax fejn hemm l-g˙aqda hemm is-sa˙˙a. Viva r-Re©ina ta’ Ottubru”.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

51

52

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Kayla Galea – Ass. Koordinatur tal-Març tal-Ìimg˙a “Jien g˙aΩilt dan il-kaΩin g˙ax rajt kemm hawn dedikazzjoni g˙all-festa tal-Madonna tar-RuΩarju u g˙ax laqatni ferm is-sens ta’ dedikazzjoni ta’ ˙afna membri li ja˙dmu b’sagrifiççju sabiex il-festa verament ssir fi spirtu ta’ fer˙. A˙na b˙ala Ωg˙aΩag˙ ukoll na˙dmu mill-qalb u b’dedikazzjoni kbira u b’hekk mag˙rufin li nag˙mlu festa millisba˙ minn kull aspett”.

Maryann Gafà – Membru “Ix-xahar li fih niççelebraw il-festa qed joqrob ukoll, dan huwa xahar li fih ir-RiΩurjanti jkunu qeg˙din jistennew bi ˙©arhom sabiex kif inhu xieraq niççelebraw il-festa talMadonna tar-RuΩarju. Il-kumitat ta’ din is-sena, li fih 14-il Ωag˙Ωug˙ u Ωag˙Ωug˙a, mill-ewwel beda bil-˙idma tieg˙u b’risq il-festa li issa tinsab wara l-bieb u g˙aldaqstant l-attivitajiet bl-g˙an li jin©abru l-fondi me˙tie©a u nΩommu l-kaΩin ˙aj ma qatg˙u xejn. Dawn l-attivitajiet jirrikjedu ammont kbir ta’ xog˙ol u sig˙at twal ta’ ˙idma li fix-xahar t’Ottubru naqtg˙u l-frott tag˙hom bil-qofol tkun il-©img˙a tal-festa. Grazzi kbira mill-qalb tmur lejn min ta kull g˙ajnuna f’din is-soçjetà biex b’hekk inkomplu bil-˙idma g˙al ©img˙a tant mistennija. Nawgura l-festa tajba lil kul˙add”.

Triq l-G˙elejjel Gudja Tel: 2169 2388 Mob: 7904 9352 Fejn issib kull m’g˙andek bΩonn g˙all-Pet Tieg˙ek kif ukoll li g˙andu x’jaqsam ma Stationery. Servizz bi tbissima.

Il-festa t-Tajba lil Kul˙add.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

53

54

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Messa©© mil-Licensee Matthew Falzon Il-log˙ob tan-nar huwa delizzju impenjattiv u li j©ib mieg˙u ˙afna sagrifiççju. Din is-sena ma kinetx differenti iΩda g˙al grazzja t’Alla rnexxielna nla˙˙qu u nimxu mal-pjanijiet li kellna fil-bidu tas-sena. L-impenn tal-membri tag˙na wassal sabiex flimkien ser ner©g˙u ntellg˙u programm pirotekniku sabi˙ mΩewwaq b’diversi elementi li g˙andu jolqot il-gosti ta’ kul˙add.

Il-log˙ob tan-nar huwa delizzju li jag˙tik emozzjonijiet kbar, ˙afna drabi sbie˙ u xi drabi inqas. Meta persuna tkun involuta f’dan ix-xog˙ol din l-emozzjoni t˙ossha iktar.

G˙alhekk in˙e©©i©kom tag˙tu l-kontribut tag˙kom sabiex flimkien ingawdu dawk il-mumenti sbie˙ li taf toffri l-arti tal-piroteknika. Meta wie˙ed jitkellem fuq il-log˙ob tan-nar mill-ewwel ji©ih ©o mo˙˙u l-post tan-nar. Madanakollu x-xog˙ol b’rabta malpiroteknika jmur ferm oltrè minn hekk. Óafna mill-proçessi li hemm involuti, b˙al brim ta’ skrataçç, preparar ta’ kanni, ©bir taΩ- Ωar©un, frames tan-nar tal-art etc... jistg˙u jsiru anke barra minn post tan-nar. O©©ettivament dan huwa xog˙ol li ma fihx periklu. Minn banda o˙ra dan ix-xog˙ol, partikolarment fi Ωmien il- festa, jiswa mitqlu deheb. G˙alhekk importanti lil kull min jixtieq u j˙obb l-arti tal-piroteknika jitkellem u jissie˙eb mag˙na fl-g˙ajnuna li jkollna bΩonn kemm matul is-sena kif ukoll, partikolarment, fi Ωmien il-festa. Ix-xog˙ol li nag˙mlu a˙na li nkunu l-post tannar is-sena kollha huwa importanti ferm, iΩda huwa daqstant importanti x-xog˙ol ta’ min jg˙in fil-©arr, it-t˙awwil tal-kanni u l-armar tan-nar. Nifhem li mhux kul˙add g˙andu biΩΩejjed ˙in sabiex jimpenja ru˙u g˙al sena s˙i˙a, iΩda huwa sabi˙ ferm li fil-©img˙a tal-festa wie˙ed jsib ftit çans sabiex jag˙ti daqqa t’id. B’hekk mhux biss nid˙lu fi spirtu ta’ festa, fejn flimkien na˙dmu, niltaqg˙u f’xi waqtiet niççajtaw ukoll, iΩda nkunu nistg˙u n˙ossu u nesperjenzaw dik l-emozzjoni li semmejt iktar ‘il fuq.

Filwaqt li nirringrazzjakom bil-quddiem, nirringrazzja b’mod partikolari lil dawk li dejjem nsibuhom ta’ spalla kull meta jkollna bΩonn. Grazzi speçjali u mill-qalb tmur g˙al dawk kollha li mag˙hom nqatta’ sig˙at s˙a˙ il-post tan-nar. Ming˙ajr ir-rispett u l-kooperazzjoni tag˙hom Ωgur li ma nkunux nistg˙u naslu. B˙al dejjem, u b’im˙abba speçjali, nirringrazzja wkoll l-familji tag˙na tal-appo©© morali li jag˙tuna u talli jifhmuna fil-mumenti importanti. Grazzi wkoll lil min jg˙in finanzjarjament u lil kull min jipparteçipa fl-attivitajiet li nag˙mlu matul is-sena.

Nawgura festa mill-isba˙ lil kul˙add u b˙al dejjem nitolbu lil Madonna ΩΩomm idejha fuqna kull ˙in u kull mument.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

55

56

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Id-Devozzjoni Qawwija lejn il-Madonna tar-RuΩarju Xi Kwadri Antiki tal-Madonna tar-RuΩarju Vince Galea Ottubru huwa x-xahar dedikat lill-Madonna tar-RuΩarju. Din il-festa taf l-ori©ini tag˙ha lil Papa San Piju V li permezz tal-Bolla Cosueverunt fl-1569 ta lir-RuΩarju l-forma li nafuha llum u permezz tal-Bolla Salvatoris Domini fl-1572 ordna li kull sena nhar is-7 ta’ Ottubru ssir il-festa tal-Madonna tal-Vitorji, li eventwalment saret il-festa tal-Madonna tar-RuΩarju.

Dan wara r-reb˙a tal-qawwiet Insara fuq il-Mislem fil-Battalja ta’ Lepanto.

F’pajjiΩna tista’ tg˙id li kwaΩi l-parroççi kollha g˙andhom l-artal tal-Madonna tar-RuΩarju li mieg˙u ©eneralment hemm marbuta l-fratellanza tal-Madonna ta˙t l-istess titlu. Infatti hu l-aktar titlu Marjan meqjum mill-poplu tag˙na g˙ax f’Malta hawn 35 fratellanza ta˙t dan ittitlu waqt li f’G˙awdex hemm g˙axra o˙ra. Fuq l-artal dejjem ikun hemm il-kwadru titulari li l-fratellanzi ©eneralment dejjem ikunu qabbdu xi pittur ta’ kalibru biex jesegwih.

Fost kwadri antiki tal-Madonna tar-RuΩarju nsibu dak fil-parroçça ta’ Óal Lija li jmur lura g˙all-1700. F’dan il-kwadru xog˙ol Alessio Erardi, fih naraw il-Madonna fuq tron bil-Bambin qed inewwel il-kuruna lil San Duminku. Fil-kwadru tidher Santa Katerina ta’ Siena t˙ares profondament lejn il-Madonna. Fil-parti ta’ fuq tal-kwadru jidhru diversi an©li jitajru u jΩommu kwadretti ovali li juru l-˙mistax-il misteru tradizzjonali tar-RuΩarju. Fuq kull na˙a tal-Madonna jidhru Ωew© kerubini waqt li ta˙tha hemm Ωew© puttini. Fil-parti t’isfel hemm Ωew© an©li jΩommu l-©ilju waqt li wara San Duminku jidher il-kelb. Dan il-kwadru nistg˙u nqisuh b˙ala wie˙ed mill-kapolavuri tal-artist u hu eΩempju tal-barokk Ruman. Wie˙ed irid jiftakar li Alessio Eradi kien g˙adda xi snin jistudja Ruma u fost dawk li ˙allew influwenza fuqu kien Carlo Marratti, esponenti kbir tal-barokk klassiku.

Kwadru ie˙or li jmur lura g˙all-1720 hu xog˙ol Ìian Nikol Buhagiar li nsibu fil-Parroçça ta’ Santa Katerina V.M. fiΩ-Ûejtun. Nistg˙u ng˙idu li dan kien l-ewwel xog˙ol importanti talartist. Il-kwadru juri dik li nsej˙ulha s-Sacra Conversazione bejn il-Madonna, l-Bambin, San Duminku u Santa Katerina ta’ Siena. Interessanti li l-persona©©i huma mqassmin f’forma ta’ piramida li b’mod interessanti mhux qeg˙da fiç-çentru tal-kwadru. B˙alma rajna fil-kwadru li semmejna qabel mad-dawra naraw kwadretti ovali bil-˙mistax-il misteru tar-RuΩarju. Filkwadru nsibu diversi an©li u puttini. Fin-na˙a t’isfel tal-kwadru nsibu s-simboli tal-misteri, il-©ilju, il-ktieb, il-ward, il-kurçifiss u r-ras tal-mewt. Dan il-kwadru bil-mod teatrali li huma mpo©©ijin il-figuri juri biç-çar fejn kien sejjer il-barokk fl-ewwel snin tas-seklu tmintax. Nistg˙u ng˙idu li permezz ta’ dan il-kwadru Buhagiar kiseb fama kbira u beda ji©i mqabbad jag˙mel xog˙lijiet o˙ra.

Lejn nofs is-seklu tmintax, il-Parroçça tan-Naxxar bdiet tbiddel il-kwadri tal-artali laterali biex ikunu ta’ stil barokk. G˙al dan il-g˙an kien tqabbad il-pittur Francesco Zahra. Fl-1744 Zahra pitter il-kwadru tal-Madonna tar-RuΩarju g˙al din il-parroçça. Fih naraw il-Madonna bil-Bambin fuq s˙aba mdawwra b’diversi puttini u an©li. Fil-parti t’isfel naraw lil San Duminku jirçievi l-kuruna mill-Madonna waqt li Santa Katerina ta’ Siena tidher titlob u t˙ares lejn San Duminku. Il-kelb u l-ktieb jidhru viçin San Duminku, waqt li l-©ilju, l-ktieb u r-ras tal-mewt jidhru viçin Santa Katerina. Il-kompoΩizzjoni tidher f’forma ta’ piramida çentrata. B’kuntrast mal-kwadri msemmijin qabel hawn ma narawx il-misteri tar-RuΩarju nkorporati fil-kwadru.

Dawn il-kwadri waqt li juru d-devozzjoni lejn r-RuΩarju Mqaddes juruna kemm g˙andna g˙ax inkunu kburin bil-wirt artistiku li ˙allewlna missirijietna fil-knejjes tag˙na.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

57

Programm tal-Festa Madonna tar-RuΩarju 2018 Fil-Parroçça Arçimatriçi u Arçipretali ta’ Santa Marija FESTI TA’ ÌEWWA It-Tlieta 2 ta’ Ottubru 2018 18:00 Óru© tal-Madonna tar-RuΩarju min-niçça.

Is-Sibt 6 08:00 17:45 18:30 19:30

ta’ Ottubru 2018 - Lejlet il-Festa Quddiesa tal-a˙˙ar Sibt bl-omelija fuq l-a˙˙ar misteru tar-RuΩarju.

G˙asar kantat bil-vuçijiet.

Quddiesa tal-Preçett.

Mota ta’ t˙abbira tal-festa u li x-xahar ta’ Ottubru hu x-xahar iddedikat lillMadonna tar-RuΩarju.

Il-Óadd 06:30 08:00 09:15

7 ta’ Ottubru 2018 - Nhar il-Festa Quddiesa tal-Kollokju bil-preΩenza tal-fratelli tar-RuΩarju.

Quddiesa letta.

Quddiesa solenni tal-festa mill-wisq Rev. David Cilia. Jinse© tif˙ir lill-Madonna tar-RuΩarju l-wisq Rev. Raymond Gatt O.P. 10:45 Quddiesa letta.

17:00 Quddiesa letta.

18:15 G˙asar kantat bil-vuçijiet.

19:00 Purçissjoni bl-istatwa artistika u devota tal-Madonna tar-RuΩarju ma˙duma millGudjan An©lu Dalli fl-1922.

Waqt il-purçissjoni jing˙ad ir-ruΩarju. D˙ul tal-purçissjoni, kant tal-Antifona “Beata Mater”, Litanija u Barka Sagramentali. Fl-a˙˙ar jitkanta l-Innu. Fil-purçissjoni jie˙du sehem il-Fratellanza tas-SSmu RuΩarju tal- Parroçça, u l-fratelli ta’ San Bastjan ta’ Óal Qormi.

L-Erbg˙a 31 t’Ottubru 2018 18.30 Jitkanta t-Te Deum f’g˙eluq ix-xahar tar-ruΩarju.

Fil-jiem tal-festa l-orkestra tkun ta˙t it-tmexxija tas-Surmast Raymond Sciberras.

Kumitat Fratellanza tar-RuΩarju Toninu Caruana Prokuratur

58

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

Programm tal-Festa Madonna tar-RuΩarju 2018 Fil-Parroçça Arçimatriçi u Arçipretali ta’ Santa Marija FESTI TA’ BARRA Il-Óadd 30 ta’ Settembru 2018 20:30 Get Together fil-kaΩin g˙as-soçi u l-g˙aqdiet tal-Gudja.

It-Tnejn 1 ta’ Ottubru 2018 18:30 Kunçert Ìenerali mill-Banda La Stella It-Tlieta 2 ta’ Ottubru 2018 20:30 Wara l-˙ru© tal-vara min-niçça tittella’ attività fil-bit˙a tal-kaΩin.

L-Erbg˙a 3 ta’ Ottubru 2018 20:30 Ravjulata tradizzjonali fil-bit˙a tal-kaΩin, b’tombla, kant u divertiment g˙al kul˙add.

Il-Óamis 4 ta’ Ottubru 2018 20:30 Kunçert vokali u strumentali mill-Banda La Stella ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro Michael Pulis.

Il-Ìimg˙a 5 ta’ Ottubru 2018 20:30 Il-Banda Cittadina ta’ Tas-Sliema tibda març minn quddiem il-kaΩin li jil˙aq il-qofol tieg˙u fil-pjazza bit-tlug˙ tal-istatwa tal-Madonna tar-RuΩarju fuq il-pedistall.

23:30 Fi tmiem il-març is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ se ttella’ spettaklu awdjoviΩiv akkumpanjat minn spettaklu pirotekniku minn fuq il-bejt tal-kaΩin.

Is-Sibt 6 ta’ Ottubru 2018 21:00 Il-Banda Sant Andrija ta’ Óal Luqa tesegwixxi programm muΩikali fuq il-plançier ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Mro M. Pulis. Wara l-programm, l-istess banda tibda març minn quddiem il-kaΩin li jil˙aq il-qofol tieg˙u fil-pjazza.

21:00 G˙al dawk kollha dilettanti tan-nar il-La Stella Fireworks Factory ser itella’ l-ispettaklu pirotekniku bl-isem Stars of Fire (The Original) li jinkludi murtali tradizzjonali kif ukoll spettaklu ta’ nar sinkronizzat mal-muΩika.

00:00 Spettaklu ta’ nar tal-art mekanizzat fit-Triq Bir Miftu˙.

Il-Óadd 7 ta’ Ottubru 2018 11:00 Il-Banda La Stella tibda març grandjuΩ fost il-briju tal-partitarji RiΩurjanti.

18:45 Il-Banda San Gejtanu ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast tag˙ha Mro Jonathan Borg tibda programm fuq il-plançier li jakkumpanja l-purçissjoni. Il-banda tilqa’ lirRegina tar-RuΩarju bl- innijiet u wara tkompli l-programm tag˙ha.

19:00 Óru© tal-vara artistika tal-Madonna tar-RuΩarju.

21:00 D˙ul tal-purçissjoni. Il-Banda San Gejtanu ssellem lill-Madonna bl-innijiet popolari.

21:30 Il-Banda San Gejtanu tibda març quddiem il-kaΩin fejn jing˙alqu l- festi g˙al din is-sena.

It-Tnejn 8 ta’ Ottubru 2018 18:30 Niltaqg˙u quddiem il-kaΩin sabiex immorru g˙all-ikla tal-g˙ada tal-festa.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

59

60

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Programm Vokali u Strumentali 2018 1.

Innu Madonna tar-RuΩarju – Mro Micheal Pulis – Tkanta Sachelle Schembri

2.

La Traviata (Prelude) – Giuseppe Verdi

3.

William Tell (Symphonic Overture) – Giacomo Rossini

4.

Wishing You Were Somehow Here Again: mill-musical Phantom of the Opera – Arran©ament Mro Micheal Pulis

5.

Concerto d’Amore (Overture) – Jacob De Hann – Jidderie©i l-Ass. Surmast Nicholas Vella

6.

Innu Marcia Madonna del Rosario – Mro Micheal Pulis

7.

Les Misérables (Selection) – Jean Claude Schoenberg

8.

What a Feeling: mill-film Flash Dance – Tkanta Raquela

9.

Broken Vow (Pop Song) - Arran©ament Mro Alfred Farrugia Tkanta Sachelle Schembri

10.

All I Ask of You (Aria): mill-musical Phantom of the Opera Arran©ament Mro Micheal Pulis – Jidwettaw it-Tenur Joe Aquilina u s-Sopran Karen Camilleri

11.

Grande Amore (Pop Song) – Il Volo - Arran©ament Mro Etienne Spiteri

12.

Music (Pop Song) – John Miles - Arran©ament Mro Micheal Pulis – Tkanta Cledia Micallef

13.

Marcia Slava (Symphonic Overture) – Piotr Ilych Tchaikovsky - Arran©ament Mro Carmelo Caruana

14.

Innu S.Smu RuΩarju – Abdilla – Ikantaw it-Tenur Joe Aquilina u s-Sopran Karen Camilleri

15.

Innu La Stella – Vincenzo Ciappara

Compère – Cyrine Amri Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

61

62

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Armar Festa Interna

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

63

Ă“ajr lil Mark Micallef (Ritratti)

Sibna fuq il-Facebook

64

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Programm tan-Nar 2018 It-Tlieta 2 ta’ Ottubru 2018 08:00 Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti 12:00 Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti 19:30 Waqt il-˙ru© tal-istatwa artistika tal-Madonna tar-RuΩarju min-niçça jsir ˙ruq ta’ salut, kaxxa infernali, murtaletti, murtali tal- beraq u murtali talkulur.

Il-Óamis 4 ta’ Ottubru 2018 08:00 Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti 12:00 Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti 19:30 Óruq ta’ blalen, sfejjer, murtali tal-log˙ob, murtali tal-kulur u kaxxa infernali Il-Ìimg˙a 5 ta’ Ottubru 2018 08:00 Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti 12:00 Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti 21:00 Óruq ta’ blalen, sfejjer, murtali tal-log˙ob, murtali tal-kulur u kaxxa infernali 23:00 Spettaklu ta’ nar minn fuq il-bjut fil-pjazza Is-Sibt 6 ta’ Ottubru 2018 08:00 Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti 12:00 Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti 18:30 Óruq ta’ salut, kaxxa infernali u diversi settijiet ta’ murtali bil-log˙ob 21:30 Jing˙ata bidu g˙all-ispettaklu Stars of Fire (The Original) sinkronizzat mal-muΩika, li jinkludi salut, blalen, sfejjer u praxex. Wara ˙ruq ta’ diversi settijiet ta’ murtali bil-log˙ob, murtali tal- beraq u murtali tal-kulur.Wara tin˙araq kaxxa infernali tal-kulur li tispiçça bi ˙ruq ta’ praxex.

00:00 Spettaklu ta’ nar tal-art mekkanizzat akkumpanjat bil-muΩika.

Il-Óadd 7 ta’ Ottubru 2018 08:00 Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti 12:00 Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti 19:00 Waqt il-˙ru© tal-purçissjoni jin˙araq salut u kaxxa infernali.

Jin˙arqu diversi settijiet ta’ murtali bil-log˙ob, murtali tal-beraq u murtali tal-kulur.

20:45 Waqt id-d˙ul tal-purçissjoni tin˙araq kaxxa spettakolari tal-kulur li tispiçça bi ˙ruq ta’ diversi praxex.

Dan hu programm dettaljat tan-nar li ser jin˙araq fil-festa tal-Madonna tarRuΩarju 2018. In-nar kollu n˙adem volontarjament mill-membri tal-La Stella Fireworks Factory tal-Gudja.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

65

66

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Messa©© mill-Ma˙Ωen tal-Armar Eman Barun G˙all-ewwel darba g˙andi l-opportunità biex permezz ta’ dan ilmessa©© inwasslilkom il-˙idma tag˙na mill-ma˙Ωen tal-armar.

Meta bdejt nattendi u nag˙ti s-sehem tieg˙i fix-xog˙ol tal-armar stajt nifhem sewwa kemm jinvolvi xog˙ol dan is-settur. Nista’ nikkonferma li l-ma˙Ωen tal-armar tag˙na dejjem impenjat tul is-sena kollha b’talenti u ˙iliet diversi li ji©u espressi f’dak kollu artistiku f’dawn iΩΩminijiet tal-festa.

Is-sena l-o˙ra ©ew imΩanΩna Ωew© kolonni minn set tat-tnax li fuqhom jitpo©©ew ilpilandri. Ix-xog˙ol fuq dan is-sett tkompla wkoll tul din is-sena. Grazzi g˙al Joseph Calleja u Malcolm Zammit li ˙adu ˙sieb ix-xog˙ol tal-fiber, lil Leli Calleja li ˙a ˙sieb ix-xog˙ol tal- induratura u lil Raymond Galea li b˙as-soltu je˙dilna ˙sieb ix-xog˙ol tal-ir˙amar, din is-sena ser ikunu tlestew tnejn o˙ra. Xi ˙a©a o˙ra ©dida li ser ikunu qed naraw din is-sena huwa t-tieni evangelist li jΩejjnu l-parti t’isfel tal-isba˙ pedistall li jintrama fil-festi tar-ra˙al tag˙na; b’hekk ser inkunu nofs triq li mill-konkluΩjoni ta’ dan il-pro©ett. Ma jonqosx ukoll li b˙al kull sena dejjem naraw kif nistg˙u narmaw aktar toroq biex l-atmosfera tal-festa tintla˙aq minn kul˙add. Barra dan ˙adna ˙sieb ukoll biex tul din is-sena g˙amilna manutenzjoni fuq il-wiring li baΩikament ming˙ajru d-dawl fit-toroq ma jkunx possibbli. Grazzi g˙al Clayton Zammit li gwidani u g˙allimni x-xog˙ol tal-brazing issa nistg˙u ng˙idu li s-sistema tnaqqas minnha ˙afna periklu u ˙sarat. Grazzi wkoll lil Joseph Busuttil li b˙al dejjem insibuh dispost u effiçjenti fix-xog˙ol tal-liedna. Grazzi mill-qalb.

L-akbar impenn fil-mument huwa il-plançier li kif tafu jirrekjedi ˙afna xog˙ol. Din is-sena komplejna na˙dmu fuq l-iskultura wara li l-panewiet tad-dawra huma kwaΩi konkluΩi kollha. Issa jmiss li fis-sena li ©ejja ser tibda l-˙idma fuq il-parti ta’ quddiem.

Minn hawn nixtieq nie˙u l-opportunità sabiex inwassal ringrazzjament speçjali lil Joseph Muscat (tal-Bomba) li ˙adem l-iskultura kollha u b’hekk ©ew frankati ˙afna spejjes.

Qabel inwassal l-awguri tieg˙i tal-festa nixtieq nag˙mel appell biex aktar Ωg˙aΩag˙ b˙ali jit˙ajru jing˙aqdu mag˙na f’dan il-qasam, g˙aliex barra li nkomplu nsebb˙u r-ra˙al fiΩ-Ωmien il-festa, tkunu qed tg˙inu lilkom infuskom trawmu fikom ˙iliet ©odda.

Nawgura l-festa t-tajba lill-Gudjani kollha

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

67

68

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Is-Sajda bil-Kuruna tar-RuΩarju Emily Barbaro-Sant Din hija storja ˙elwa ˙afna li biha nistg˙u naraw is-sa˙˙a li g˙andu r-RuΩarju u t˙ajjarna ng˙idu xi Ave Maria g˙allkonverΩjoni tal-midinbin. Dehret f’˙ar©a tal-magazzin FrançiΩ Famille Chrètienne, minn Juliette Duvuvier li ppubblikatha g˙all-okkaΩjoni tal-festa ta’ Marija ta˙t it-titlu Refu©ju talMidinbin. L-istorja tg˙id hekk: San Pietru kien skantat jara ˙afna erwie˙ de˙lin il-©enna ming˙ajr ma jg˙addu l-ewwel ming˙andu. Beda ja˙seb li seta’ kien hemm xi ˙sara fil-magna tas-sigurtà jew inkella, dawk li qed jirnexxilhom jiΩgiççaw kellhom il-˙bieb ©ewwa. Iddeçieda li jara sewwa x’kien qed ji©ri u bil-g˙ajnuna tal-Arkan©lu San Mikiel beda jag˙mel l-g˙assa. L-ewwel ma beda, dar dawra mar-Renju tal-Ìenna u anke ta daqqa t’g˙ajn sewwa liç-çnut tal-madwar. Fl-a˙˙ar, bilwieqfa g˙ad-dell ta’ torri, San Pietru u San Mikiel raw xena ftit li xejn stramba. Raw lil Marija bilqieg˙da fuq çint, tistag˙ad!

Kellha f’idejha lasta tas-sajd u mdendla mat-tarf, kuruna tar-RuΩarju. San Pietru ma stag˙©ibx bil-ftit. Qatt ma kien ra ˙a©a b˙al din. Marija kienet qed ittella’ erwie˙ iggranfati mal-kuruna tar-RuΩarju u meta jil˙quha, tg˙addihom lil Binha li kien bilqieg˙da ˙dejha, u minn hemm, wie˙ed wie˙ed jid˙lu nkiss inkiss il-©enna. Ix-xena kienet wa˙da sabi˙a proprju b˙all-qabda mirakoluΩa tal-˙ut!

Bdejt ng˙id Ómistax-il Posta RuΩarju Kuljum Meta kien g˙adu isqof, il-Papa Fran©isku kien ing˙aqad ma’ grupp li kienu jg˙idu t-talba tar-ruΩarju mal-Papa Ìwanni Pawlu II, illum dikjarat qaddis.

“Kont nitlob mal-poplu g˙ax a˙na lkoll ulied Alla. Il-mexxej tag˙na kien jiggwidana.

Kont in˙oss, li dan il-bniedem li kien mag˙Ωul biex imexxi l-Knisja, kien qed isegwi t-triq li kienet iddestinata g˙alih sa minn meta kien g˙adu tifel. Hemm, imbag˙ad fhimt l-importanza ta’ Marija fil-˙ajja tal-Papa. Il-Ver©ni Mbierka kienet dejjem ˙dejh, kull mument, u hu qatt ma naqas li jg˙oΩΩha. Minn dakinhar, bdejt ng˙id ˙mistax-il posta ruΩarju kuljum u nimmedita fuq il-misteri tal-˙ajja u l-mewt ta’ Ìesù.”

Ir-ruΩarju jg˙aqqadna flimkien madwar Ìesù u Marija; jg˙aqqad il-popli kollha madwar id-dinja, b˙allikieku konna armata kbira mmexxija mill-Papa.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

69

70

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Il-Fratellanza tal-Madonna tar-RuΩarju fil-Kolle©©jata tal-Immakulata Kunçizzjoni f’Bormla Mario Fenech Wa˙da mill-Fratellanzi li hemm imwaqqfa fil-Kolle©©jata talImmakulata Kunçizzjoni f’Bormla hija dik tal-Madonna tarRuΩarju.

Kienet twaqqfet nhar is-17 ta’ April 1602 bil-permess tal-Ìeneral tal-Patrijiet Dumnikani bil-kundizzjoni li jekk fil-futur f’Bormla timbena xi Knisja li tkun immexxija mill-Patrijiet Dumnikani din il-Fratellanza ti©i ttrasferita fiha.

Din kienet xi ˙a©a ferm ’il bog˙od milli tista’ sse˙˙ min˙abba l-fatt li fil-Kottonera l-Patrijiet Dumnikani kien di©à kellhom il-knisja u l-Kunvent tal-Lunzjata bilFratellzna tar-RuΩarju mwaqqfa fiha.

It-twaqqif ta’ din il-Fratellanza f’Bormla jissemma fir-Rapport tal-Vista Pastorali li kien g˙amel f’Bormla l-Isqof Alpheran de Bussan fl-istess sena tat-twaqqif tag˙ha. Huwa jg˙id ukoll fir-rapport tieg˙u li kienet issir il-Festa fix-xahar ta’ Mejju.

L-artal tar-RuΩarju huwa wie˙ed importanti f’din ilKolle©©jata. Dan g˙aliex fuq l-istess artal jinΩamm fit-Tabernaklu s-Sagrament Imqaddes. G˙aldaqstant dan l-artal jissejja˙ ukoll tas-Sagrament.

Il-Fratellanza tar-RuΩarju minn dejjem ˙admet biex dan l-artal ma jkun jonqsu xejn. Il-kwadru li hemm fuqu huwa xog˙ol mill-isba˙ tal-artist Gannikol Buhagiar u fih jidhru flimkien mal-Madonna bilBambin ix-Xbiehat tal-Qaddisin San Duminku, Santa Katerina ta’ Siena u San Pietru, Martri Dumnikan.

Il-˙itan tal-kappella fejn hemm dan l-artal kienu ©ew miksija bl-ir˙am fis-sena 1860.

Waqt il-jiem tal-festa l-artal ikun armat b’sett ta’ tnax-il gandlier tal-metall ar©entat flimkien ma’

L-Istatwa tal-Madonna tarRuΩarju bil-pedistall l-antik

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

71

72

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

sett ta’ sitt appostli, fjuretti tal-ganutell u vintartal tal-fidda. Jintrama wkoll kanapew mill-isba˙ bir-rakkmu bil-˙ajt tad-deheb.

Il-Fratellanza fuq dan l-artal kienet tag˙mel ukoll il-Festi tal-Madonna tal-Warda, talPurifikazzjoni ta’ Marija Assunta, tat-Twelid tal-Madonna u t-tifkira tal-mejtin kollha. Ûew© xog˙lijiet sbie˙ fil-kappella huma l-lunetti li pinga l-artist ÌuΩeppi Cali li juru lil Ìesù waqt il-miraklu tat-tkattir tal-˙obΩ u Ìesù mas-Sammaritana.

L-Artal tal-Fratellanza tar-RuΩarju mag˙ruf ukoll b˙ala tas-Sagrament

L-istatwa tal-Madonna tar-RuΩarju n˙admet fl-injam minn Mastru Pietru Pawl Azzopardi fis-sena 1828. Swiet is-somma ta’ 225 skud inkluΩ il-pedistall. Din l-istatwa kienet l-ewwel wa˙da ta’ dan it-tip li ˙adem l-Iskultur Azzopardi. Meta saret l-istatwa l-purçissjoni kienet qeg˙da ssir fl-ewwel Óadd t’Ottubru.

F’din l-istess Kolle©©jata dan l-iskultur g˙andu fost l-o˙rajn l-istatwa ta’ Sant’ Agatha li tlestiet fis-sena 1846. Óadem ukoll l-istatwi ta’ Ìesù marbut mal-kolonna fis-sena 1838, l-Ecce Homo fissena 1839 u r-redentur fis-sena 1856 g˙al purçissjoni tal-Ìimg˙a l-Kbira li to˙ro© millistess Kolle©©jata.

Il-Fratellanza tal-Madonna tar-RuΩarju filKolle©©jata ta’ Bormla g˙ada sal-lum ta˙dem biex twassal il-messa©© tal-importanza tattalba tar-ruΩarju mqaddes.

Il-festa t-tajba lil kul˙add.

L-Istatwa tal-Madonna tar-RuΩarju kif inhi llum Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

73

74

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

75

The Power of Our Lady of the Rosary

by Donald Anthony Foley One of the most important aspects of the Fatima Message was the way in which Our Lady focused particularly on the Rosary. At each of her six apparitions she emphatically asked for it to be said daily, and in May, she specifically asked that it be prayed “to obtain peace for the world and an end to the war.” These twin themes were repeated by her through the summer, culminating in her October 13 apparition when she said, “I am the Lady of the Rosary. Continue always to pray the Rosary every day.” As we celebrate the feast of Our Lady of the Rosary on Oct. 7, it is good to take a look at the history behind this important title that Our Lady identified herself at Fatima.

At Lourdes, Our Lady called herself the “Immaculate Conception”, but at Fatima she took her title from the Rosary. Why this focus on the Rosary? For her to emphasize it in this way must mean it has an extraordinary power with God, and this is just what history tells us. Incidents from centuries ago show this, such as the defeat of the Albigensian heresy by St. Dominic through the power of the Rosary, or the victory gained at the Battle of Lepanto in 1571, again through the power of the Rosary.

This sea battle was very significant for European and indeed world history. It took place on Oct. 7, 1571 and involved a fleet of the Holy League, a coalition of southern European Catholic states, which fought against the main fleet of the Ottoman Empire near Lepanto, off western Greece.

Pope Pius V called for all of Europe to pray the Rosary for victory and the Holy League won the battle decisively, preventing the invasion of Europe. At the moment of victory, Pius V, who was many hundreds of miles away at the Vatican in a meeting, got up, went over to a window and exclaimed: “The Christian fleet is victorious!” Out of this triumph came the feast of the Holy Rosary, celebrated yearly on October 7.

Lepanto was crucial because Europe as a whole would have been wide open to Muslim conquest if the Christian forces had been defeated.

76

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

In light of this victory, it is significant that Fatima, Portugal takes its name from the youngest daughter of the prophet Mohammed, the founder of Islam. Portugal and Spain were occupied by the Muslims for centuries and during this time the locality around the spot where Our Lady appeared in 1917 – as “Our Lady of the Rosary” – was named Fatima. Mary has a very exalted place in Islam since she is the only woman named in the Quran, which describes her as being chosen above all other women. All of this indicates a connection between Islam, Our Lady, the Rosary and Fatima.

More recently, in 1955, the great efficacy of the Rosary was demonstrated once again.

This occurred when, following World War II, the occupying Soviet Army voluntarily left the Eastern zone of Austria after Franciscan Father Petrus Pavlicek organized a Rosary Crusade in the country from 1946 onwards, which eventually had 10 percent of the population of seven million praying five decades of the Rosary daily for peace.

This was the only time in the history of the Soviet Union that the Red Army voluntarily withdrew from a European country it had occupied. And it happened on the anniversary of the first Fatima apparition. In contrast, the attempted revolutions in Hungary, in 1956, and Czechoslovakia, in 1968, were brutally put down.

Even more recently, in Brazil in the 1960s and Portugal in the 1970s, the power of the Rosary was again demonstrated when incipient communist coups in both countries were thwarted.

These historical incidents show that while it is good to pray the Rosary as an individual, it is much more powerful if we pray it as part of a group.

This was the teaching of St. Louis de Montfort who said that if we do this, then we multiply the effectiveness of our Rosary. That is, if a person says a Rosary, it is just one Rosary, but if 10 people pray it together, it is the same as if each of them has said 10 Rosaries. And this multiplying effect becomes even more marked with larger numbers; hence, the explanation for the power of all those Rosaries said in Austria.

What is really needed in the United States, and indeed in countries around the world, are national Rosary pledge campaigns, like the one organized by Fr. Pavlicek in Austria. If believers around the world started to pray the Rosary regularly for the moral regeneration of their own country, then we would start to see real changes.

This is because such prayers would call down graces of conversion that would lead to lapsed Catholics returning to the practice of their faith and to a general revitalization of the Church.

Mary told the shepherd children during the July apparition, “Pray the Rosary every day in honor of Our Lady of the Rosary in order to obtain peace for the world and the end of the war, because only she can help you.”

“Our Lady of the Rosary” is certainly not an empty title; it is up to us to pray the Rosary with heartfelt devotion in order to bring about conversions and peace to our world.

This article first appeared in the Summer 2017 issue of Soul Magazine.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

77

78

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Party tal-Milied

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

79

Il-Fratellanza tal-Madonna tar-RuΩarju tal-Isla Joseph C Camilleri BA, DEAM, M.Ed (Pl & Mgt) Kull parroçça li ilha mwaqqfa g˙andha jew kellha fratellanza talMadonna tar-RuΩarju. Il-parroçça tal-Isla waqfet il-fratellanza tal-Madonna tar-RuΩarju fil-knisja tal-Portu Salvu fit-13 ta’ Jannar, 1598. Fi tmun tal-parroçça kien hemm il-kappillan Dun Vinçenz Caruana. L-iskop ewlieni kienet biex jissie˙bu fiha l-ba˙rin li, f’dawk iΩ-Ωminijiet kienu numeruΩi, f’din il-belt. Naturalment, permezz ta’ din il-fratellanza, l-Knisja setg˙et tifrex il-˙idma tag˙ha sew pastorali u sew soçjali fost din il-kommunitá.

Il-fratellanza twaqqfet bl-approvazzjoni tal-Vigarju Ìenerali tal-Ordni Dumnikana – Patri Angelo Tumminello. Dan il-patri kien il-Provinçjal Dumnikan tar-Renju ta’ Sqallija. F’dawk iΩ-Ωminijiet Malta kienet tifforma parti minn dan ir-renju. Fi Ωmien il-kappillan Fran©isk Azzopardi fl-1666 il-fratellanza ©iet trasferita g˙all-knisja parrokkjali b’artal li kellu t-titular tat-Trasfigurazzjoni ta’ Kristu. B˙ala tifkira ta’ dan l-altar kien tpitter inkwadru Ωg˙ir li juri t-Trasfigurazzjoni u tpo©©ha fil-parti ta’ fuq tal-prospettiva li kellu dan l-artal. Il-fratellanza kisbet popolarità fost in-nies tal-Isla g˙aliex fl-1686 il-fratellanza tal-Madonna tar-RuΩarju kellha 200 fratell.

Vara Lejn nofs is-seklu 17, il-fratellanza akkwistat vara tal-Madonna biex tin©arr waqt il-purçissjoni. Din kienet it-tieni purçissjoni li fiha kienet tin©arr vara, naturalment l-ewwel wa˙da kienet dik titulari, dik ta’ Marija Bambina. Fl-1749 l-iskultur Pietro Felici ©ie mqabbad minn din il-fratellanza biex inaqqax figura tal-Madonna tarRuΩarju biex tin©arr fil-purçissjoni li kienet torganizza l-fratellanza. Pietro Felici kien konsiderat b˙ala wie˙ed mill-aqwa skulturi ta’ dawk iΩ-Ωminijiet. G˙al xi ra©uni fl-1888 din il-vara nbidlet ma’ o˙ra li n˙admet fi Franza. Tliet snin wara l-vara ta’ Pietro Felici ng˙atat lill-parroçça tal-Imsida. Ûmien it-Tieni Gwerra Dinija Fl-1939 fl-Ewropa faqg˙et gwerra. Malta sabet ru˙ha f’din il-gwerra wara li Benito Mussolini da˙˙al l-Italja. L-Isla sabet ru˙ha fil-qalba tal-attakki mill-ajru minn ajruplani militari Taljani. Il-gwerra ma tantx kienet ˙anina mal-fratellanza talMadonna tar-RuΩarju. Il-kappellun tar-RuΩarju ntlaqat fl-ewwel attakk mill-ajru li se˙˙ f’Jannar 1941. Il-prospettiva li kienet tikkonsisti f’sitt kolonni u ˙afna skultura intilfet. Intilef ukoll il-kwadru. Il-fratellanza kellha ssib post g˙all-kenn tal-uniku ˙a©a li kien baqg˙alha – il-vara. Din ittie˙det f’Óal Lija, post inqas g˙all-miri talajruplani tal-g˙adu.

Wara l-gwerra, l-fratellanza bdiet ta˙dem biex tkopri xi ˙a©a minn dak li tilfet. Fl1957 il-pittur Emvin Cremona ©ie mqabbad biex ipitter kwadru ©did tal-Madonna tar-RuΩarju. Da˙˙al g˙alih l-Isqof Emmanuel Galea li g˙amel Ωmien b˙ala prokuratur 80

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

ta’ dan l-artal. Il-kwadru ta’ Cremona juri l-ingredjenti kollha ta’ kwadru Malti tarRuΩarju – il-figuri tal-Madonna bil-Bambin, San Duminku u Santa Katerina ta’ Siena kif ukoll figura li tippreΩenta lil Malta li qed toffri lill-Madonna t-tbatija ta’ wliedha li soffrew biex jiddefendu arthom u l-fidi tag˙hom. Il-pittura tinkludi wkoll Ωew© santwarji Marjani, dawk ta’ Lourdes (Franza) u ta’ Fatima (Portugall).

F’niçça li tinsab ta˙t l-inkwadru ta’ Cremona hemm statwa Ωg˙ira tal-Ecce Homo.

Din l-istatwa saret fl-1783 minn qassis mill-Isla – Dun Bert Ellul. Fil-mensa tal-artal hemm ippreservati l-fdalijiet ta’ San Onoratu, li n©iebu minn Ruma fl-1882.

L-armar tal-artal g˙all-festa Sat-tieni Gwerra Dinija l-artal kien jiΩΩejjen b’sett ta’ gandlieri tal-injam, xog˙ol l-iskultur TarxiniΩ Mariano Gerada. Dan is-sett intilef matul l-attakk fuq il-knisja matul it-tieni Gwerra Dinija. Illum qed jintuΩaw sett gandlieri tal-metall abjad li qabel kienu jintuΩaw biex iΩejnu l-artal ta’ San ÌuΩepp. Bejn il-gandlieri jintramaw sett ta’ statwetti, xog˙ol l-iskultur G˙awdxi Wistin Camilleri. Dawn l-istatwetti juru erba’ qaddisin Dumnikani – San Duminku, San Vinçenz Ferreri, il-Papa San Piju V u San Pietru Martri.

Il-ventartal li huwa tal-fidda sar fuq disinn ta’ Giacchino Galea. Fil-qalba tal-ventaltar naraw is-simbolu tal-kuruna rjali fuq im˙adda bil-kuruna tar-ruΩarju mdendla mag˙ha. L-artal jiΩΩejjen ukoll b’missall li g˙andu qoxra tal-fidda kif ukoll lampier li hu xog˙ol ta’ barra. Xi w˙ud huma tal-fehma li dan il-lampier hu Naplitan. Matul il-festi sekondarji, l-artal jiΩΩejjen b’lampier ie˙or. Dan sar fi Ωmien il-Gran Mastru Pinto u ˙are© minn id Maltija. Il-karti tal-glorja huma xog˙ol tal-ar©entier Paolo Schembri. Dawn saru fl-1837.

L-artal g˙andu wkoll sopravalja tal-bellus li hija rrakkmata bid-deheb. Din saret fl1985 flok o˙ra qadima li matul it-tieni Gwerra Dinija ©arrbet ˙afna ˙sarat. L-istandard hu rrakkmat u l-lasta u l-kruçetta tieg˙u huma tal-fidda, xog˙ol tal-1857 ta’ Paolo Busuttil. Is-sur©entina hija wkoll tal-fidda u saret minn Saverio Cannataci fl-1857.

Il-medaljun tal-prefett sar fis-sena 1810 u hu xog˙ol Gio Carlo Cassar. Óallas g˙al dan il-medaljun wie˙ed mill-fratelli, çertu wie˙ed Giuseppe Gilbert. Il-vara tal-Madonna tar-RuΩarju tiΩΩejjen b’Ωew© ra©©ieri tal-fidda, wa˙da g˙al ras il-Madonna u l-o˙ra g˙al ras il-Bambin. Dawn ir-ra©©ieri huma wkoll xog˙ol Paolo Busuttil u saru fl-1888.

Purçissjoni Fl-img˙oddi l-fratellanza tal-Madonna tar-RuΩarju kienet torganizza purçissjoni bilvara tar-RuΩarju fl-ewwel Óadd t’Ottubru. Fl-a˙˙ar tas-seklu 20, il-purçissjoni nbidlet forma ta’ pellegrina©© u bdiet issir fl-ewwel Sibt t’Ottubru.

Referenza:Borg V. (ed) Marian devotions in the Islands of St Paul (1600-1800), The Historical Society, Malta, 1983.

Caruana M. Fratellanzi u l-artali tag˙hom (1) Fratellanza tar-RuΩarju, Festa Marija Bambina, Senglea, 1998, L-Isla Le˙en il-Parroçça, Sett/Ott 1998, nru 67.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

81

Nar tal-Art

82

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Nar tal-Ajru

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

83

84

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

85

86

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Ûg˙aΩag˙

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

87

88

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

89

Març tal-Ìimg˙a

90

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

Març ta’ filg˙odu

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

91

92

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Baned Mistiedna g˙all-Festa tal-Madonna tar-RuΩarju 2018 Banda Çittadina Sliema Il-Ìimg˙a 5 ta’ Ottubru 2018

G˙aqda MuΩikali Sant’ Andrija Óal Luqa Is-Sibt 6 ta’ Ottubru 2018

G˙aqda tal-MuΩika San Gejtanu Il-Óamrun Il-Óadd 7 ta’ Ottubru 2018

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

93

94

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Purรงissjoni 2017

Festa Madonna tar-Ruฮฉarju 2018

95

Óarsa lejn... il-Maddalena Victor Scerri PajjiΩna jqim ˙afna qaddisin. Dan, g˙aliex a˙na twelidna u g˙exna fuq din il-gΩira, li jekk m’g˙adhiex mija fil-mija Nisranija tradizzjonali ta’ kif konna nafuha, imma t-twemmin Nisrani, fiha, g˙adu b’sa˙˙tu ˙afna. L-g˙emejjel tajba tan-nies, juru, li l-ispirtu Kristjan g˙adu b’sa˙˙tu qatig˙ ©ewwa fina lkoll. Dan ifisser li a˙na m’a˙niex midinbin jew li qatt m’g˙amilna Ωbalji?

U mela m’g˙amilniex? U g˙adna u nibqg˙u nag˙mlu. Sa˙ansitra l-Maddalena kienet midinba. Il-Maddalena? Iva. Marija Maddalena, li f’pajjiΩna, sa ftit tas-snin ilu, kienet biss mag˙rufa b˙ala mara Ωienja kif fil-fatt kienet - imma tajjeb li nkomplu ng˙idu wkoll, li din il-mara nbidlet mil-lejl g˙an-nhar, hekk kif iltaqg˙et ma’ Sidna Ìesù Kristu. Min kienet din il-mara?

Qabel ng˙idu xi ˙a©a dwarha, irrid ng˙id, li l-kult tag˙ha f’Malta, ma bediex ilbiera˙.

Imma b˙alma ji©ri f’˙afna ˙wejje© o˙ra, ©ew snin fejn din il-mara ntesiet g˙al kollox.

Mhux talli ntesiet biss, talli kappella ’l isfel fi Triq il-Merkanti ©ewwa l-Belt Valletta li kienet ma˙tura g˙aliha, kienet sfat ma˙Ωen fejn jin˙admu l-karrijiet tal-Karnival - dan qabel ma dawn id-dilettanti u artisti bravi, ing˙atawlhom imkejjen o˙ra.

Ma kienx ˙tija tag˙hom, li da˙lu f’din il-kappella u bdew ja˙dmu l-karrijiet tag˙hom. Imkien fejn ja˙dmu ma tahom ˙add u xi ˙a©a riedu jag˙mlu jekk ridna l-Karnival ikompli jsir u jferra˙ linnies. Imm’ ejja naqtg˙u din l-istorja fil-qosor.

Illum, b’˙idma kbira li saret mill-Kappillan Dumnikan tal-Belt Valletta, P. Michael Camilleri u voluntiera o˙ra, din il-kappella re©g˙et saret kappella, ma˙tura lil Santa Marija Maddalena.

Min hi l-qaddisa Marija Maddalena?

Santa Marija Maddalena hu meqjus li kienet Lhudija li g˙exet fost il-Ìentili u kienet tg˙ix b˙alhom. Hija wa˙da mill-akbar qaddisin talBibbja u eΩempju le©gendarju tal-grazzja u 96

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

l-˙niena ta’ Alla. Skont il-Van©eli hija kienet ori©inarjament midinba mill-kbar. M’hemmx dati eΩatti ta’ twelidha u mewtha. Li nafu hu li kienet ma’ Ìesù matul il-ministeru pubbliku tieg˙U, waqt mewtU u kienet preΩenti waqt il-qawmien tieg˙U mill-mewt.

Meta Ìesù ltaqa’ mag˙ha b˙ala mara tad-dnub, ˙are© minnha sebat ixjaten. Fil-Van©eli, Marija Maddalena hija msemmija tal-anqas tnax-il darba. Wara l-iskongrar tag˙ha minn Ìesù, Marija Maddalena marret tg˙id b’dan lil xi nisa o˙ra li kienet s˙ab mag˙hom, u dawn in-nisa ing˙aqdu u b˙alha saru segwaçi ta’ Ìesù. Kienet meqjusa b˙ala mara tad-dnub jew ta’ mortalità sesswali baxxa.

Dibattibbli fost xi studjuΩi jekk skont il-Van©elu ta’ San Ìwann, il-Maddalena hijiex l-istess midinba li isimha ma jissemmiex, li bkiet u ˙aslet saqajn Ìesù u xxuttathomlU b’xuxitha. G˙ad illi g˙al Ωmien twil fil-KristjaneΩmu tal-Punent, il-Maddalena kienet meqjusa b’mara tad-dnub jew ta’ mortalità sesswali baxxa, madankollu, l-Iskrittura dan ma tissostanzjahx.

M’huwiex u m’g˙adux ikun l-g˙an tag˙na li ne˙lu mal-˙ajja ta’ Santa Marija Maddalena fiΩ-Ωmien li kienet midinba. Tajjeb li n˙arsu lejha minn mindu permezz ta’ Ìesù, g˙aΩlet il-˙ajja tal-grazzja. Hu ma˙sub illi Marija Maddalena mxiet wara Ìesù u kienet sehem minn nofs dawk ta’ madwarU, illi qdew lil Ìesù u lid-Dixxipli tieg˙U. Minn çertu bog˙od u flimkien ma’ nisa o˙rajn li mxew wara Kristu tul il-ministeru tieg˙U, Marija Maddalena aktarx rat it-tislib ta’ Ìesù.

G˙aliex hi importanti din il-mara?

L-importanza ta’ din il-mara tista’ taraha f’diversi aspetti. Aspetti li jinkwadrawha ˙afna drabi f’poΩizzjoni çentrali. M’g˙andhiex il-privile©©i Divini li ssawbu bi grazzja eterna li kellha, g˙andha u jibqa’ jkollha l-Madonna, imma b˙ala mara li kienet distakkata ferm, fil-qasam morali mill-Madonna nnifisha, il-Maddalena ting˙ata l-importanza tag˙ha b’mod qawwi.

Ma rridux ninsew ng˙idu li l-Maddalena kienet xhud primarju tal-Qawmien ta’ Sidna Ìesù Kristu mill-mewt. Hija Ωaret qabrU sabiex tidlek il-©isem tieg˙U u sabet il-©ebla Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

97

li kienet tag˙laq il-qabar imressqa. Kristu kien qieg˙ed hemm, bilqieg˙da fil-post fejn difnuH. Jing˙ad illi wara l-mewt ta’ Ìesù, Marija Maddalena baqg˙et fost il-Kristjani ewlenin.

Wara erbatax-il sena mill-Qawmien ta’ Sidna Ìesù Kristu mill-mewt u t-Tlug˙ tieg˙U fis-Smewwiet jing˙ad li l-Maddalena tqeg˙det mil-Lhud f’dg˙ajsa, ma’ xi qaddisin o˙ra tal-ewwel Ωminijiet tal-Knisja Nisranija u d-dg˙ajsa t˙alliet tba˙˙ar fuq l-ilma ming˙ajr qlug˙ jew imqadef. Id-dg˙ajsa Ωbarkat fin-na˙a t’isfel ta’ Franza fejn il-Maddalena qattg˙et l-a˙˙ar snin ta’ ˙ajjitha tg˙ix f’solitudni ©ewwa g˙ar. Dan l-g˙ar g˙adu sal-lum jitmexxa mill-Ordni Dumnikan.

La semmejt l-Ordni Dumnikan, ma rridx in˙alli barra l-fatt illi Santa Marija Maddalena hija, flimkien ma’ Santu Wistin, San Servatu u Santa Katerina ta’ Lixandra, patruna tal-Ordni tal-Predikaturi jew kif inhu komunament mag˙ruf aktar, l-Ordni Dumnikan. Tajjeb illi jkun mag˙ruf hawnhekk illi, Santa Marija Maddalena hija sa˙ansitra msej˙a wkoll b˙ala Marija ta’ Magdala.

Il-Maddalena ma˙tura patruna ta’ ˙afna aktar Hemm qabΩa kbira g˙all-a˙jar fil-˙ajja ta’ Santa Marija Maddalena bejn min kienet u min saret. Minn mara li tg˙ix ˙ajja Ωienja, g˙al patruna ta’ ordni reli©juΩ kbira mwaqqfa minn San Duminku ta’ GuΩmann. Imma dan m’hux kollox fir-rigward talMaddalena. Irridu ng˙idu li Marija Maddalena hija l-patruna ta’ ˙afna aktar gruppi ta’ bnedmin, g˙aqdiet u assoçjazzjonijiet.

Illum, Santa Marija Maddalena hija l-patruna tal-(a) konvertiti, (b) tal-ispiΩjara, (c) tal-konzaturi, (d) tan-nisa u (e) ta’ ˙afna postijiet u kawΩi o˙rajn. Hija titqies b˙ala qaddisa mhux fil-Knisja Kattolika biss, imma sa˙ansitra fil-knejjes tal-Lvant, filknejjes Ortodossi, fil-knejjes Anglikani u fil-knejjes Luterani. Knejjes o˙ra Protestanti jonorawha b˙ala Erojina tat-Twemmin.

98

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

Il-knejjes tar-reli©jon Ortodossa tal-Lvant, sa˙ansitra jifakkruha fil-Óadd tal-Ìarrejja tal-Mirra, l-ekwivalenza Ortodossa g˙all-wa˙da mit-tradizzjonijiet tal-Punent tat-Tliet Santa Marijiet. X’inhuma dawn it-tliet Santa Marijiet tal-Punent? Dawn huma: (a) IlVer©ni Marija, omm Ìesù (b) Santa Marija ta’ Betanja, o˙t Marta u Lazzru u (c) Santa Marija Maddalena.

Irid jing˙ad ukoll illi fiΩ-Ωminijiet nofsana, fil-KristjaneΩmu tal-Punent, il-Maddalena kienet meqjusa b˙ala prostituta sog˙biena jew mara promiskwija. Madankollu dawn l-akkuΩi ma jinsabu f’ebda wie˙ed mill-erba’ Van©eli Kanoniçi. Ma’ dawk il-Marijiet kollha li semmejt u li fosthom hemm il-Maddalena, hemm ukoll imsemmija Marija Omm Ìjomu u Marija Salome’.

Marija Maddalena ta’ Malta Il-Maddalena ntlaqg˙et fis fit-twemmin Nisrani Malti u l-pegudizzji waqqajnihomlha wkoll. Il-Madliena hi lokalità b’isimha ©ej minn isem il-qaddisa u hemm ukoll knisja dedikata lilha. F’Óad-Dingli hemm kappella dedikata lilha. Fi djar Maltin ma jonqosx xi kwadru tag˙ha. Wie˙ed mill-pitturi kbar li pittirha kien Michelangelo Merisi, mag˙ruf b˙ala Caravaggio.

Statwi, pitturi, ikoni u tant tifkiriet o˙ra jΩejnu lokalitajiet, knejjes u kappelli tag˙na l-Maltin. Il-Papa Fran©isku sa˙˙a˙ il-kult tag˙ha billi ˙atar it-22 ta’ Lulju b˙ala l-jum tal-festa tag˙ha. Il-Kappella tal-Maddalena fi Triq Merkanti - Valletta hi testimonjanza tal-kult Maddalenesk. Papa Fran©isku xeg˙el il-fjamma tal-qima lejn Santa Marija Maddalena u a˙na komplejniha.

Il-Papa, ˙abbar jum il-festa tag˙ha fis-Sena tal-Óniena, li minnha hi rçeviet ming˙and Ìesù. Franza, l-Ingilterra u Spanja g˙andhom devozzjoni qadima lejn Santa Marija Maddalena. Kappelli f’Malta ma˙turin lilha illum huma mag˙rufa. Din ta’ Valletta qed isiru fiha s-sagramenti mill-©did. Óa©a tajba g˙ax qed ter©a’ tqajjem l-interess u sodisfazzjon mill-aqwa.

Jiena ilni nirriçerka fuq din il-qaddisa u s-sena li g˙addiet ktibt l-ewwel parti fejn ikkonçentrajt fuq ir-rabta ta’ Santa Marija Maddalena mal-Ordni Dumnikan. Santa Marija Maddalena iΩda tmur oltrè minn dan. Santa Marija Maddalena hi qaddisa kbira li tag˙tina eΩempju kbir. Santa Marija Maddalena, hi xhud qawwi tal-Óniena Divina li tibqa’ ti©ri warajna biex issalvana.

G˙alhekk m’g˙andniex naqtg˙u qalbna. Mis-sema ’l isfel ilkoll midinbin. Óadd minna ma jista’ jg˙id li qatt ma Ωbalja, li qatt ma dineb, li qatt ma we©©a b’xi mod jew ie˙or qalb il-Mulej. Imma ma nistg˙ux nieqfu hemm. Irridu nuru sog˙ba g˙al dak li g˙amilna u nirreparaw b’g˙emil tajjeb. Tg˙allimna dwar dan, b’siltiet minn ˙ajjitha, l-istess Santa Marija Maddalena.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

99

Il-President, il-Kumitat u l-Membri tas-Soçjetà Filarmonika La Stella tawgura lill-Gudja United Football Club li din is-sena ©ew promossi g˙all-ewwel division.

Is-Soçjetà Filarmonika La Stella ssellem il-memorja tas-Sur Joe Galea, President Onorarju, benefattur u partitarju tas-Soçjetà tag˙na u fuq kollox devot kbir tal-Madonna tar-RuΩarju.

It-telfa tieg˙u din is-sena fissret g˙alina telfa ta’ ˙abib li kliemu kien dejjem ma˙sub sabiex jag˙mel kura©© u jg˙in lil kull min ikun.

Sakemm ner©g˙u niltaqg˙u; niftakru fik.

100

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

Is-Santwarju ta’ Pinu issir uniku fid-dinja...

RappreΩentazzjoni tal-20 misteru tar-RuΩarju Kitba ta’ Louis Vassallo Kemm fil-gΩejjer Maltin, fl-Ewropa u madwar id-dinja, insibu numru ta’ Santwarji, li huma mkejjen ta’ devozzjoni kbira u li ji©bdu lejhom eluf ta’ devoti. Kemm is-Santa Sede u kif ukoll il-konferenza episkopali lokali tal-Isqfijiet huma l-awtoritajiet ewlenin li jag˙ti l-Kodiçi li jwaqqfu Santwarji u li jipprovdu r-rikonoxxament g˙al kwalità ta’ Santwarju “Internazzjonali” jew “Nazzjonali” rispettivament. G˙alhekk b’Santwarji nifhmu knisja jew post qaddis fejn g˙al mottiv ta’ devozzjoni l-Insara jmorru f’pellegrina©©i numeruΩi u ta’ spiss u dan dejjem, bl-approvazzjoni tal-Isqof ta’ dik id-djoçesi li fih jinsab is-sit qaddis. Il-kelma Santwarju timplika li f’dik il-knisja partikolari, hi aktar g˙aΩiΩa minn knejjes o˙ra u dan min˙abba l-fatt, li mag˙hom hemm marbut ˙wejje© tal-g˙a©eb, fosthom dehriet jew preΩenza tal-Madonna.

Wesg˙at Kbar Il-biçça l-kbira ta’ dawn is-Santwarji famuΩi jkollhom quddiemhom jew ma©enbhom, imsiera˙ kbar biex fihom jin©abru l-pellegrini. Se n©ib Ωew© eΩempji ˙alli b’hekk niftehmu a˙jar. Fil-Mellie˙a nsibu s-Santwarju tal-Vitorja. Biex tasal f’dan it-tempju trid tg˙addi min ta˙t arkata bi grada kbira tal-ferro battuto. Fuqha hemm miktub b’Malti antik “Fik temg˙u missirijietna, temg˙u fik u inti smajthom”, flimkien mad-data 1719.

Minn hemmhekk, tid˙ol f’bit˙a kbira u faççata tal-arkata nsibu tliet lo©o© li kienu jservu ta’ kenn g˙all-pellegrini mill-elementi tan-natura. Fuq wa˙da minnhom, naraw arlo©© tax-xemx. Mal-˙ajt tas-santwarju tidher niçça bi statwa kbira ta’ San Pawl u fin-nofs tal-bit˙a hemm statwa tal-Madonna.

L-eΩempju l-ie˙or jo˙odna l-Polonja, fuq l-g˙olja ta’ Jasna Gora f’Gzeotochowa, fejn tinsab meqjuma l-Madonna s-Sewda. L-entratura tag˙ha timpresjonak fejn tilma˙ triq twila wiesg˙a g˙at-telg˙a, b’wesg˙at kbar fuq kull ©enb tat-triq, imsebb˙in bil-˙dura tas-si©ar u l-˙axix. Fi tmiemha ssib ru˙ek ta˙t is-swar li jdawwru s-santwarju. Fuq il-lemin hemm statwa ©ganteska tal-bronΩ f’©ie˙ San Ìwanni Pawlu II u li kienet ©iet mog˙tija mill-emigranti Pollakki fl-Amerika, waqt li fuq ix-xellug, insibu statwa o˙ra f’©ie˙ il-Kardinal Stefan Wyszynski li jidher g˙arkobbtejh b’rasu baxxuta b’qima lejn il-Madonna. Is-Santwarju ta’ Jasna Gora li nbena fl-1382, ifisser bil-Malti “Muntanja tad-Dawl”.

Post ta’ Mer˙ba u Spiritwalità Imma nist˙ajjel li qieg˙din tg˙idu, dan kollu x’g˙andu x’jaqsam mas-Santwarju ta’ Pinu f’G˙awdex? F’Ìunju 1883, ix-xebba Karmni Grima mill-G˙arb, semg˙et le˙en il-Madonna jsej˙ilha biex tafdalha l-messa©© tag˙ha. Dan il-fatt u l-episodji kollha Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

101

li ©ew wara, bidlu l-istat tal-kappella mwarrba u sempliçi f’©ie˙ l-Assunta, g˙al santwarju mill-aktar mag˙ruf, li ta’ kuljum ji©bed lejh mijiet ta’ devoti Maltin, G˙awdxin u turisti. Imma kellhom jg˙addu bosta snin sabiex il-pjazza ta’ quddiem is-Santwarju BaΩilika ti©i trasformat kif jixraq f’çentru g˙all-pellegrini u fl-istess waqt tkun estensjoni ta’ dan is-Santwarju Nazzjonali. Kienet ˙asra li spazju hekk kbir jintuΩa biss b˙ala parke©© tal-vetturi! Fuq kollox, dan iz-zuntier sar aççessibbli g˙al kul˙add. Tne˙˙ew il-bankini u l-art ©iet ma˙duma f’livell wie˙ed, waqt li saru marki fl-art speçifikament g˙al persuni neqsin middawl. B’hekk il-gΩira G˙awdxija tista’ tifta˙ar li dan is-Santwarju Marjan, sar spazju kreattivi li apparti li g˙andu l-iskop ta’ mer˙ba, ikun ukoll l-post ta’ attrazzjoni biex jg˙in spiritwalment lill-pellegrini.

20 Misteru tar-RuΩarju Dan ix-xog˙ol artistiku li ©ab bidla kompleta fid-dehra u fl-uΩu taz-zuntier, ©ie kkumissjonat liç-Çentru Aletti ta’ Ruma, ta˙t id-direzzjoni ta’ Patri L-Arçisqof Charles J. Scicluna u Marco Rapnic. Iç-Çentru Aletti hu post l-Isqof Mario Grech ibierku l-muΩajçi imsemmi g˙al xog˙lijiet ta’ arti sagri li saru madwar 150 knisja madwar iddinja, fosthom il-Vatikan u santwarji internazzjonali b˙al Lourdes u Fatima. Tajjeb li ng˙idu li l-pro©ett f’ta’ Pinu hu l-akbar wie˙ed li dan iç-çentru qatt ˙adem fuq barra ta’ Knisja. Il-pro©ett beda jitwettaq fil-post f’Mejju 2017 u ˙admu fuqu 26 artist minn ˙dax-il pajjiΩ differenti fosthom l-G˙awdxi Dun Roberto Gauci. Huma ˙admu qatig˙ biex fl-iqsar Ωmien possibbli, ilestu xog˙ol ta’ muΩjak li jirrappreΩenta l-g˙oxrin misteru tar-RuΩarju. B’hekk dan ix-xog˙ol sar g˙andu tifsira teolo©ika, spiritwali u litur©ika, li tg˙in lil pellegrini u t-turisti, jiskopru fil-kwiet u l-©abra l-messa©© tal-©rajja talMadonna ta’ Pinu. U dan kollu l-pellegrin jirnexxielu jakwistah bit-talba tar-RuΩarju, li tinsab viΩwalment quddiemu u madwaru permezz ta’ dawn l-imma©ini li jirrappreΩentaw mumenti differenti mill-˙ajja ta’ Ìesù.

Iz-Zuntier hu Passa©© Meta mistoqsi miç-Çentru tal-A˙barijiet tal-PBS, Patri Marco Rupnic qal li fil-fehma tieg˙u dan il-pro©ett hu mill-aktar addattat g˙ax jibni mat-tradizzjoni Kristjana talewwel millenju li kienet tis˙aq li z-zuntier hu passa©© bejn il-kommunjoni li tin˙oloq 102

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

fil-knisja u fl-Ewkaristija mad-dinja fejn in-Nisrani jg˙ix. Ûied jg˙id ukoll, li f’dan il-passa©© persuna ssellem lil o˙ra, jitkellmu dwar problemi, jistaqsu lil xulxin dwar kif inhi sejra ˙ajjithom u kif ukoll, jiltaqg˙u ma’ persuni li ma jid˙lux fil-knisja, imma huma ˙bieb tag˙hom. “B’dawn l-imma©ni, dawn in-nies jista’ ikollhom il-qawwa li jqanqlu ru˙hom” sostna l-Patri ÌiΩwita. G˙ax ji©u konxji li jinsabu madwar imma©ini li minnhom infushom inkellmuhom u jibqg˙u fil-memorja, fil-Lvant tal-Ewropa, rajna li wara l-waqa’ tal-KommuniΩmu, bosta konverΩjonijiet ©raw kawΩa tal-memorja, g˙ax dlonk ftakru fl-imma©ini u devozzjoni lejn l-Ikoni li tnisslu fihom sa minn tfulithom.

L-Uniku Santwarju Kien Dun Ìerald Buhagiar, ir-rettur tas-Santwarju ta’ Pinu, li ˙are© bl-idea ta’ dan ilpro©ett ambizzjuΩ wara li kien attenda t-Tieni Kungress Dinji tal-Pastorali tas-Santwarji u l-Pellegrini, li kien dar fuq talba tal-Papa Emeritus Benedittu XVI. Fi kliem Patri Rupnic innifsu “Dan hu l-ewwel pro©ett ta’ dan il-kobor b’rappreΩentazzjoni sagra talMisteri kollha tar-RuΩarju”. B’hekk, is-Santwarju ta’ Pinu hu l-uniku santwarju fid-dinja bil-Misteri tar-RuΩarju mdawwrin mieg˙u. Dan il-fatt, g˙andu jg˙in ukoll biex jiΩdied it-turiΩmu reli©juΩ fil-gΩira G˙awdxija. L-Isqof ta’ G˙awdex Mons. Mario Grech sa˙aq li l-pro©ett tal-muΩajçi jkun irnexxa jekk meta l-pellegrini jieqfu biex japprezzawhom dlonk jitqanqlu biex jitolbu t-talba tar-RuΩaju. Tkellem ukoll dwar l-importanza li l-muΩajçi u l-pittura fil-knejjes kellhom lura fiΩ-Ωmien matul is-sekli. B’hekk l-arti kienet mezz importanti kif il-poplu Nisrani, meta bosta ma kienux jafu jaqraw u jiktbu, jitg˙allem fuq il-kelma ta’ Alla u l-˙ajja tal-qaddisin.

Ning˙aqdu Flimkien L-inawgurazzjoni ta’ dawn il-muΩajçi saret nhar il-Óadd 18 ta’ Ìunju 2017 wara çelebrazzjoni litur©ika li kienet immexxija mill-Isqof ta’ G˙awdex, l-Arçisqof ta’ Malta Mons. Charles Scicluna u l-Vigarju Appostoliku ta’ Tripli u Amministratur Appostoliku ta’ Benghazi l-Isqof George Bugeja. Fost il-mistiednin distini g˙al din l-okkaΩjoni, kienet preΩenti l-President ta’ Malta Marie-Louise Coleiro Preca. Wara it-tberik ta’ dan ilpro©ett, intwera vidjomessa©© mibg˙ut mill-Papa Fran©isku g˙all-Maltin u l-G˙awdxin, fejn sa˙aq kif b˙ala wlied San Pawl, g˙andna ning˙aqdu flimkien permezz tar-RuΩarju Mqaddes. Fi tmiem iç-çelebrazzjoni storika tqassmet kuruna tar-RuΩarju lil kull min g˙o©bu jattendi.

Jitg˙axxaq bil-Ìmiel Illum, kull min iΩur dan is-Santwarju Marjan g˙andu jitg˙axxaq bil-©miel ta’ dan ilmuΩajk ori©inali. Wie˙ed g˙andu jinnota wkoll kif ©iet elevata l-pjattaforma ta’ quddiem it-tara©© tal-BaΩilika sabiex isservi ta’ artal, filwaqt li ©ew inkorporati l-istatwi tal-bronΩ li jirrappreΩentaw lil Karmni Grima, Fran©isk Portelli u Frenç tal-G˙arb. Hi wkoll ixxewqa tas-Santwarju li fil-©ejjieni dan il-pro©ett ikun ikkumplimentat bil-ftu˙ ta’ dar tal-Irtiri.

Riferenzi Il-Le˙en il-Óadd 25 ta’ Ìunju 2017 pa©na 5 Mons. Lawrenz Sciberras “Sinjali u Simboli fil-Litur©ija”, G˙awdex 2017.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

103

104

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Importers of World Class musical instruments. Petrof, Weinbach, Rosler Pianos, Amati Brass and Woodwind. Music publications: ABRSM, ALFRED,DOVER, TCL, LCM, WILLIS, HARRIS etc. Piano and Theory Lessons.

MML 22, Curate Calleja Str., Mosta Tel: 2141 9652, 9940 5808, Fax: 2143 8784 medmusic@maltanet.net

San Martin f’Malta Joseph C Camilleri BA, DEAM, M.Ed (Pl & Mgt) Meta wasal f’Malta, Monsinjur Pietro Dusina, fis-sena 1575, hu stabblixxa lista ta’ festi li kellhom ikunu çelebrati fil-knejjes kollha. Wa˙da minn dawn il-festi kienet ta’ San Martin Isqof ta’ Tours. F’Malta d-devozzjoni lejn dan il-qaddis hija mxerrda.

Insibu l-aktar g˙add Ωg˙ir ta’ kappelli. Óafna minn dawn ilkappelli m’g˙andhomx jesistu.

Kappelli li spiççaw Insibu li f’Ó’Attard fl-in˙awi ta’ Nitta kien hemm kappella ddedikata li dan il-qaddis.

Kien hemm o˙ra f’Wied Inçita fl-in˙awi mag˙rufa b˙ala l-Miel˙a. Din ©iet mibnija mill-©did fis-sena 1545. Fir-Rabat kien hemm o˙ra li ©iet ipprofanata fis-sena 1608.

Dan se˙˙ fuq ordni tal-Isqof Gargallo. Milli jidher ipprova jag˙mlu xi ˙a©a iΩda fis-sena 1615 ©iet ipprofonata mill-©did mill-Isqof Baldassare Cagliares. Fl-in˙awi taç-Çawla G˙awdex kien hemm o˙ra. Din kienet qrib il-belt Vittorja. Din il-kappella ©iet mibnija fis-sena 1615 u pprofonata aktar tard mill-Isqof Balaguer de Camarasa.

Kappelli li baqg˙u Insibu li f’Malta hawn Ωew© kappelli ddedikati lil San Martin Isqof ta’ Tours. Wa˙da tinsab fil-Ba˙rija u l-o˙ra fil-Pwales, fil-limiti tal-Im©arr. Il-kappella tal-Ba˙rija tissemma fiΩ-Ωjara li kien g˙amel f’Malta d-Delegat Appostoliku tal-Papa, Monsinjur Pietro Dusina bejn is-snin 1574 u 1575. Il-kwadru juri l-Madonna, San Martin, San Filippu u San Ìakbu. Dan hu xog˙ol tal-pittur Francesco Zahra. Illum hemm knisja ©dida ddedikata lil San Martin. L-ewwel ©ebla tqieg˙det fis-sena 1984 biex tkun tista’ tilqa’ l-pellegrini u n-nies tal-in˙awi li jmorru hemm biex jaqdu l-˙ti©ijiet tag˙hom spiritwali.

Il-kappella tal-Pwales hija mibnija fuq g˙ar fl-in˙awi msemmija g˙al dan il-qaddis.

Fis-sena 1466 sar testment g˙and in-Nutar Luqa de Sillato. Dehru quddiem dan in-Nutar Michele u Grazia Zarb li ˙allew g˙alqa li kellhom biex tkun tista’ tinbena kappella çkejkna u somma flus biex tintuΩa mir-rettur ta’ din il-kappella. Skont il-ktieb Stato di tutte le chiese della diocesi di Malta, f’pagna 66 insibu li din il-kappella ©iet ipprofonata u miftu˙a mill-©did. G˙all-festa ta’ San Martin kienu jsiru l-Primi Vespri u quddiesa. Matul is-sena ssir il-quddies regolari. Biex kienu jsiru dawn l-affarijiet kien hemm fundazzjoni. Din saret minn Don Giovanni Maria Xerri, li kien Naxxari. Dan Xerri kien eredi ta’ Federico Muxi. Biex iΩomm din il-fundazzjoni kien hemm ©nien li kien jinsab fil-Pwales. Sid il-©nien kellu l-obbligu li jag˙ti sehem mill-bejg˙ tal-frott.

Il-flus kien imorru g˙all-festa, quddies u g˙ax-xemg˙a tal-lampier. Il-fundazzjoni twaqqfet quddiem in-Nutar Pietro Paolo Vincella. Illum din il-kappella tinsab f’idejn il-patrijiet Kappuccini.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

105

106

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Tqassam ta’ figolli lit-tfal f’Jum l-G˙id

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

107

It-temp Il-festa ta’ San Martin ti©i f’Novembru. It-temp f’dawk iΩ-Ωminijiet tas-sena jkun aktar s˙un. Dan isse˙˙ wara Ωmien ta’ xita, ri˙ u anke maltempata. Il-poplu Malti laqqmu b˙ala s-Sajf ta’ San Martin. Jekk ikun temp s˙un biΩΩejjed wie˙ed jista’ jmur jum ˙dejn il-ba˙ar u anke jinΩel ftit fl-ilma frisk.

Il-borΩa Billi San Martin hu marbut mal-karita` da˙let fix-xena Maltija l-borΩa. L-omm kienet tag˙mel minn kollox biex tipprepara borΩa minn biçça çaruta u tag˙milha ting˙alaq b’kurdiçella. Din kienet tg˙addi mill-keffa ta’ fuq. Ìo din il-borΩa kien ikun hemm il-barka ta’ Alla. Kont issib il-lewΩ, ©ellewΩ, qastan, tin imqadded, rummiena, ˙bejΩa bil-©un©lien, kosbor tal-kulur, mandolina u anke xi larin©a. Il-lewΩ kien mag˙rufa wkoll b˙ala tal-g˙arusa. Il-qastan kien normalment ikun mg˙olli, mixwi jew nej.

MaΩ-Ωmien da˙lu affarijiet o˙ra. Insemmu ç-çikkulata tal-˙alib kif ukoll il-˙elu talmaskta. Kien ikun hemm ukoll it-tin taç-çappa. Dan it-tin kien jag˙mluh f’Malta u biex jissudawh kienu jg˙aff©u˙ b’saqajhom b˙alma jag˙sru l-g˙eneb.

Il-borΩa kienet tinΩel g˙asel mat-tfal. Kien hemm drawwa li n-nanniet, minn qabel, kienu jlestu dan kollu biex jag˙tu˙ lin-neputijiet. Is-subien kienu j˙obbu din il-borΩa.

Dawn kienu jie˙du l-lewΩ u l-©ellewΩ biex jilg˙abu bih. Fost dawn il-log˙ob kien hemm il-log˙ba tal-kastell. Din il-log˙ba kienet tikkonsisti filli wie˙ed jitfa’ l-©ellewΩ fuq dahar l-ie˙or. Kienu jilg˙abu wkoll g˙all-fatta. Log˙ba o˙ra li kienet ukoll popolari kienet dik fejn il-©ellewΩ jitpo©©ew erbg˙a erbg˙a (tlieta isfel u wa˙da fuqhom) qishom kastelli u minn post immarkat fl-art kienu jitfg˙u u jimmiraw g˙alihom u jie˙du dak li jolqtu. Log˙ba o˙ra kienet issir billi kienu jag˙mlu kwadru mibrux f’nofs triq. Kienu jilg˙abu g˙all-bubu u jittajru kemm jistg˙u ©ellewΩ. L-a˙˙ar log˙ba kienet issir billi kienu jag˙Ωlu ©ellewΩa kbira i˙affruha billi jg˙awrulha l-qalba kollha u jimlew ilqoxra tal-©ellewΩa biç-çomb.

Xorb L-ir©iel li kienu j˙obbu jmorru fil-˙wienet tax-xorb kienu jkunu fer˙anin billi f’dak inhar kien ikun hemm inbid ©did. Kienu jie˙du tazza nbid mal-˙bieb. Kienu jkissru lewΩ, ©ellewΩ u jieklu bebbux imΩejjen b’arjoli. G˙al kull lewΩa jew ©ellewΩa li jkissru kienu jing˙ataw xi flus. Dawn il-flus kienu jmorru g˙all-pinet. Ta’ min jg˙id li San Martin hu konsiderat b˙ala l-patrun tal-˙wienet tax-xorb u tat-tverni. Min kien ikun fis-sakra kienu jg˙idulu li kien ‘fratell’ ta’ San Martin. Fil-knisja ta’ San Pawl Nawfragu fil-Belt Valletta hemm fratellanza u din g˙andha l-artal ta’ dan il-qaddis.

L-Ilsien Malti Il-Malti jg˙id ˙afna fuq dan il-qaddis. Wa˙da li tismag˙ha ta’ sikwit hi: LewΩ, ©ewΩ, qastin, tin…kemm in˙obbu ‘l San Martin. O˙ra tg˙id: San Martin, San Martin..xi t˙obb l-iΩjed, ˙obΩ, tin? Fi Ωmien il-Milied kienu jieklu mill-©ellewΩ u lewΩ li kien jibqa’, filwaqt kienu jg˙idu: San Martin ikissru l-©ewΩ, fil-Milied jaqsmuh bil-bews.

F’Settembru kienu jag˙sru l-inbid. Jum San Martin kienu jduquh u g˙alhekk kienu 108

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

jg˙idu: F’San Martin jift˙u t-tin u inbid. San Martin u Santa Katarina huma Ωew© qaddisin li g˙andhom il-festa litur©ika f’dan ix-xahar. G˙alhekk il-Malti ˙aseb g˙allqawl li jg˙id: San Martin ikisser it-tin u Katrin tisqih fil-˙in. Nhar San Martin kienu jawguraw: San Martinek tajjeb! Xi w˙ud kienu jg˙idu: Sammar tinek tajjeb.

G˙all-ikla kienu ja˙sbu minn kmieni u kienu jda˙˙lu wkoll inbid u qubbajd tajjeb.

Il-festa tal-Ba˙rija u l-Pwales Il-festa ta’ San Martin ilha ti©i çelebrata f’dawn l-in˙awi. Fl-img˙oddi kienu jsiru l-Primi Vespri u quddiesa kantata. Illum issir il-fiera tad-dundjani. L-G˙aqda Sammaritani, g˙aqda filantropika tag˙mel ˙afna ©id mal-fqar tas-soçjeta` torganizza xi ˙a©a wkoll g˙al dan il-jum.

Fil-Pwales l-Isqof Fra Davide Cocco Palmeri kien g˙amel Ωjara pastorali u qal li g˙all-festa jkun hemm l-ewwel g˙asar kantat u quddiesa mir-rettur tal-knisja ta’ Santa Marija tal-Mellie˙a. L-ispejjes kienu ta’ Dun Ìananton Muxi. G˙all-˙abta tas-sena 1685 diga` bdiet issir il-festa. Illum hemm ukoll l-Arka Foundation li hija g˙aqda filantropika. Dawn jie˙u ˙sieb jag˙mlu çelebrazzjoni qrib il-Palazz l-A˙mar u fil-kappella. Din bdiet ta˙dem fis-sena 1996. Lejliet il-festa jkun hemm quddiesa solenni u jitqassam il-©ewΩ, lewΩ u qastan. Ikun hemm il-log˙ob tan-nar. G˙all-jum il-festa jkun hemm ‘stands’ ta’ ikel Malti. Biex jag˙tu l-atmosfera Maltija jkun hemm ukoll it-tombli u log˙ob ie˙or kif ukoll il-bejg˙ ta’ pjanti u frott. Mhux ta’ b’xejn jg˙idu Viva San Martin.

Referenza: Bro Andre` Azzopardi, Folklor u reli©jon imorru flimkien f’San Martin, In-Nazzjon 15-IX-1997

Is-Soçjetà tifra˙ lil Warren Muscat g˙all-kisba fil-kampjonat Ewropew ta’ Triathlon

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

109

110

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Programm 11 ta’ MEJJU 2018 Skala MuΩikali

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

111

Ir-RoΩarjanti u l-I©©ustizzjati Guido Lanfranco Meta ng˙idu roΩarjanti (jew ruΩarjanti) nkunu qed nuΩaw kelma o˙ra minflok “tar-RuΩarju”. Ta˙t xi forma jew o˙ra, ir-reçta tar-ruΩarju tal-Madonna kienet ilha ssir minn Ωminijiet bikrija taΩ-Ωminijiet nofsana. Meta l-flotta tal-Insara, bil-galeri tal-Papa bl-g˙ajnuna minn alleati Ewropej, inkluΩa l-Ordni ta’ San Ìwann minn Malta, g˙amlet reb˙a storika fuq it-Torok f’Lepanto fl-1571, il-Papa ddeçieda li dik ir-reb˙a kienet saret bis-sa˙˙a tal-Madonna tar-RuΩarju u beda jda˙˙al dik iddevozzjoni kullimkien. Billi hu kien Dumnikan kien ˙alla f’idejn id-Dumnikani biex jie˙du responsabbiltà jxerrduha u dawn, fost affarijiet o˙ra, kienu jiffurmaw gruppi devozzjonali g˙all-promozzjoni tar-ruΩarju tal-Madonna u jiffeste©©jaw il-festi tag˙ha bil-kbir. F’Malta stess it-titulari tag˙hom (minbarra tan-Nazzarenu g˙ax kienet teΩisti qabel) huma kollha Marjani.

L-ewwel fratellanzi tar-RuΩarju eretti formalment barra minn xtutna kienu fl-1520 mill-Papa Leo X. L-ewwel fratellanzi tar-RuΩarju formalment eretti f’Malta kienu dawk tad-Dumnikani tal-Birgu, tar-Rabat u tal-Belt.1 F’din il-kitba se niddiskutu ftit il-fratellanza tar-RuΩarju tal-Belt g˙ax din kellha konnessjoni intima mal-Ordni ta’ San Ìwann.

Kif l-Ordni ta’ San Ìwann assoçjat mad-Dumnikani tal-Belt Fl-Ewropa kien hawn ˙afna Ordnijiet o˙ra reli©juΩi-militari, bil-membri sinjuri u nobbli, jixbhu dik ta’ San Ìwann ta’ Malta, u dawn kollha kellhom il-funzjoni li jiddefendu lill-imjassrin, jg˙inu lill-foqra, batuti, kalzrati u kundannati u kienu jie˙du ˙sieb jg˙inuhom spiritwalment u materjalment. Fis-seklu sittax ir-Re Ferdinandu fi Spanja flimkien mal-Papa sostnew l-g˙aqda bejn l-erba’ Ordnijiet prinçipali Spanjoli biex jing˙aqdu fuq xog˙ol ta’ ˙niena fi fratellanza tal-MiΩerikordja. Wara l-Papa ried li jΩidu d-devozzjoni lejn ir-ruΩarju b’tifkira tar-reb˙a ta’ Lepanto. Ftit taΩ-Ωmien wara l-FrançiΩi g˙amlu l-istess u warajhom ukoll it-Taljani u o˙rajn fl-Ewropa.

Meta l-Ordni ta’ San Ìwann waslet Malta fl-1530, il-membri tag˙ha kienu minn dawk il-pajjiΩi kollha li kienu waqqfu l-fratellanzi tal-MiΩerikordja u g˙alhekk ©a kellhom tradizzjoni tag˙ha meta ©ew fil-gΩejjer tag˙na. Wara ftit bdew ja˙sbu biex jiffurmaw wa˙da f’Malta. L-approvazzjoni biex dan isir formalment waslet fl-1575. Billi kienet g˙adha kemm se˙˙et ir-reb˙a ta’ Lepnato, il-fratellanza tal-Kavallieri ssemmiet tar-RuΩarju Mqaddes, b˙ala tifkira. Il-Gran Mastru Le Vesque de la Cassiere tahom il-privile©© li jΩidu “della Misericordia” mal-isem tal-fratellanza u l-istess fratellanza ng˙atat it-titlu ta’ arçikonfraternita.2 Meta dawn iffurmaw dik il-Konfraternità tar-RuΩarju u MiΩerikordja fl-1575, id112

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

Dumnikani tawhom l-art biex jibnu oratorju u tawhom ukoll kappella fil-knisja ta’ Porto Salvo. Kull l-ewwel Óadd tax-xahar kienu jiççelebraw quddiesa kantata u purçissjoni kif kienu jag˙mlu l-fratellanzi l-o˙rajn tar-Ruzarju. Mill-1600 bdew jiççelebraw il-festa tar-RuΩarju f’Ottubru.

Fit-22 ta’ Diçembru 1603 il-kavallieri telqu b’purçissjoni ming˙and id-Dumnikani birrelikwa ta’ San Ìwann u marru fl-oratorju l-©did b˙ala konfraternità tal-Qtug˙ ir-Ras ta’ San Ìwann u tal-MiΩerikordja. It-titular tal-oratorju sar dak li nafu ta’ Caravaggio, il-Qtug˙ ir-Ras ta’ San Ìwann. Fl-1798 ©ew il-FrançiΩi u l-affarijiet waqfu sakemm Malta da˙let ta˙t il-˙akma IngliΩa. Sal-1806, ta˙t l-IngliΩi, id-Dumnikani la˙qu bnew kappella ©dida u sar oratorju g˙all-fratellanza tar-RuΩarju. Imma minn dik is-sena, il-fratellanza ˙adet f’idejha x-xog˙ol mal-ikkundannati g˙all-mewt, xog˙ol li qabel kien isir mill-kavallieri u l-isem inbidel f’ “Arçikonfraternità del Ssmo. Rosario e della Misericordia” u bdew de˙lin fiha nies ta’ professjoni u o˙rajn ta’ livell g˙oli.3 L-oratorju l-ie˙or li kellhom mal-knisja tad-Dumnikani nbig˙ lill-kavallier Giorgio.

Nibbia g˙ad-dar tieg˙u imma ftit wara re©g˙u xtraw kollox mill-©did il-patrijiet biex iΩidu l-kunvent tag˙hom.4 L-oratorju kien waqa’ bil-bombi tal-gwerra fis-27 ta’ April 1842 imma re©a’ nbena.5 Ix-xog˙ol mal-ikkundannati Fi Ωmien l-Ordni, meta kien se jkun hemm xi esekuzzjoni (li minnhom kien hemm ˙afna!) il-Gran Viskonti kien javΩa lill-fratellanza bid-data. Fi Ωmien il-FrançiΩi kien waqaf ix-xog˙ol tal-fratellanzi.

Jidher li meta kien ikun hemm esekuzzjonijiet barra l-Belt kienu jassistu il-fratellanzi l-antiki ta’ San ÌuΩepp, b˙alma sar fil-Birgu fl-1813 meta ffuçillaw suldat Sqalli u difnuh f’San Lawrenz. Fir-Rabat u l-Imdina fl-img˙oddi kienu jie˙du ˙sieb dawk talfratellanza ta’ San ÌuΩepp tar-Rabat.6 Mill-1806 ’l quddiem il-fratellanza tar-RuΩarju tal-Belt, kif rajna, ˙adet ix-xog˙ol konness mal-ikkundannati. G˙alhekk fi Ωmien l-IngliΩi kien il-kmandant tal-pulizija li beda javΩahom u mill-ewwel bdew bix-xog˙ol g˙ax fl-1807 ©a kellhom f’idejhom kaΩ ta’ Ωew© ir©iel ˙atja li qatlu qassis waqt serqa. Meta kien ikun hemm esekuzzjoni, minn tlett ijiem qabel, ir-RoΩarjanti kienu jo˙or©u ji©bru fl-ir˙ula u fl-ibliet imma mhux fejn kien joqg˙od l-ikkundannat. Nofs il-©abra kienet tmur g˙all-ispejjeΩ konnessi ma’ l-esekuzzjoni u wkoll g˙all-qraba tieg˙u filwaqt li n-nofs l-ie˙or kienu jg˙adduh lidDumnikani g˙all-quddies g˙al ru˙u. Jekk jiltaqg˙u tnejn minnhom fit-triq ma kinux jitkellmu ˙lief biex jg˙idu isimhom lil xulxin biex ikunu Ωguri li ma jkunx qed isir xi abbuΩ minn xi ˙add liebes b˙alhom.7 Meta jo˙or©u ji©bru u meta jmorru f’purçissjoni lejn il-forka u jirritornaw lejn Porto Salvo kienu jilbsu l-abjad bil-kunfratija, muzzetta u kappell kbir bil-faldi mitnija ’l fuq mill-©nub, kurdun u kuruna. Wiççhom kien ikun mg˙ammad bil-barnuΩa li kien fiha Ωew© toqbiet g˙all-g˙ajnejn. Ìieli kienu jsemmuhom xi vja©©aturi li jg˙addu minn Malta, fosthom George French Angas li, fl-1841 meta kellu 19-il sena, g˙adda Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

113

114

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

115

Malta fil-vja©© tieg˙u lejn Sqallija u kiteb kemm kienu tal-wa˙x. Fakkruh fil-fatati.8 Sa Ωmien il-gwerra niftakruhom sewwa, g˙ax konna narawhom ji©bru u n-nies titkexkex minnhom. Jien stess niftakar meta wie˙ed niΩel fix-xelter f’Tas-Sliema waqt attakk mill-ajru, wara li kien qed ji©bor fl-a˙˙ar darba li saret esekuzzjoni li kienet ta’ Ωew© a˙wa Ûammit f’Lulju 1943.

Ftit qabel l-esekuzzjoni, ir-RoΩarjanti jda˙˙lu lill-ikkundannat membru tag˙hom fil-fratellanza. Tabil˙aqq, meta kull sena kienu jippubblikaw il-lista tal-imsie˙ba fil-fratellanza, kif ukoll ta’ dawk li mietu, iΩidu wkoll rapport tal-assistenza malikkundannat jew l-ikkundannati ta’ dik is-sena, b˙alma b’eΩempju nistg˙u nsemmu l-lista tal-1941 li telenka l-fratelli ˙ajjin u mejtin tal-1940. Fiha da˙˙lu wkoll l-ikkundannat Paolo Mifsud.9 Fl-a˙˙ar mumenti tieg˙u, ikollu wkoll l-assistenza tal-kapuççin. Il-fratelli kellhom ukoll Ωew© paletti tal-injam, wa˙da bil-pittura fuqha ta’ San ÌuΩepp u l-o˙ra bid-Duluri mal-Kurçifiss biex ikunu l-a˙˙ar xbihat li l-ikkundannat jara qabel il-mewt.10 Fil-jum tal-esekuzzjoni r-RoΩarjanti jmorru l-˙abs ta˙t forma ta’ purçissjoni (meta kien il-Kastellanja tal-Belt) u sa Kordin, meta nbena dan il-˙abs, b’mezzi ta’ trasport.11 Nie˙du kaΩ wie˙ed relattivament riçenti, tal-isfortunat Carmelo Pisani fis-27 ta’ Novembru 1942 li ©ie fuçillat fuq kundanna ta’ spjuna©© g˙at-Taljani. Fis-sitta ta’ filg˙odu r-RoΩarjanti ltaqg˙u fil-kunvent tad-Dumnikani l-Belt u xarabank wasslithom, libsin lesti, wiççhom mg˙ammad, sal-knisja ta’ Sant’ Ubaldeska, Ra˙al Ìdid, qrib il˙abs ta’ Kordin. Marru fil-kappella tal-˙abs fejn kixfu wiççhom. Wara erba’ kelmiet mid-Dumbikan direttur spiritwali tag˙hom, lilhom u lill-ikkundannat kitbuhom membri fil-fratellanza. Fil-kamra tal-esekuzzjoni da˙al biss il-Kapuççin u l-fratelli rritornaw lejn Sant’ Ubaldesca fejn re©g˙u kixfu wiççhom u semg˙u l-quddiesa. Wara talb g˙all-mejjet re©g˙u ˙ar©u lejn il-˙abs wiççhom mg˙otti jkantaw il-Miserere biex, wara l-awtopsja, jie˙du f’purçissjoni lill-mejjet g˙ad-difna fiç-çimiterju tal-˙abs. Wara telqu lura bix-xarabank lejn il-Belt, niΩlu ˙dejn Kastilja u mxew wiççhom mg˙otti lejn il-knisja ta’ Porto Salvo waqt li kantaw il-Miserere.12 Mumenti o˙ra Il-fratellanza tar-RuΩarju tad-Dumnikani tal-Belt kellha g˙add kbir ta’ membri. IlGran Mastru Pintu wkoll kien da˙al membru tag˙ha fl-1755. G˙all-vestizzjoni tieg˙u fit-18 ta’ Ottubru l-oratorju kien imΩejjen kollu ddekorat. Ìewwa u fit-toroq kien hemm folol ta’ nies, fratelli u patrijiet, daqq ta’ qniepen, trumbetti u ˙ruq ta’ musketterija waqt li l-Gran Mastru mexa mill-palazz sal-knisja, akkumpanjat mill-pa©©i tieg˙u bix-xemg˙a f’idhom u g˙add kbir ta’ kavallieri u dinjitarji tal-knisja. Wara quddiesa u priedka ppreΩentawlu l-ilbies tal-˙arir bil-buttuni tad-deheb. Kien hemm il-kant ta’ litanija u Te Deum, daqt tal-orkestra, qniepen, trumbetti u l-kumplament. Baqa’ rettur sakemm miet. Waqt l-agunija tal-Isqof Giacomo Cannaves ir-rettur tal-fratellanza tar-RuΩarju assistieh wara l-griΩma tal-morda billi tah indul©enzi u ta˙ iç-çintura tal-Karmnu u tal-Madonna kif ukoll iç-çinga Fran©iskan.13

116

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

Il-fratelli kien ikollhom g˙add kbir ta’ okkaΩjonijiet li fihom kienu obbligati jiltaqg˙u imma kellhom o˙rajn mhux tas-soltu, b˙alma ©ara fl-1911. Dak iΩ-Ωmien kien hemm ta˙wid politiku reli©juΩ b˙alma sikwit kien jinqala’. Dak kien iΩ-Ωmien meta lil Manwel Dimech kul˙add kien irid isoddlu ˙alqu g˙ax kien jissielet g˙ad-drittijiet u l-libertà tal-Maltin. Veru li kellu metodi libelluΩi imma dawn kienu wkoll konvenjenti ˙afna g˙all-politikanti u l-awtoritajiet tal-knisja biex ikabbru s-sitwazzjoni, u jaraw kif je˙ilsu minnu. Tabil˙aqq spiçça miet eΩiljat l-E©ittu. Dik is-sena l-Isqof Portelli kien ˙are© kundanni lilu, lil s˙abu u lill-gazzetta tieg˙u u wkoll skumnikah. Bdew isiru pellegrina©©i ta’ riparazzjoni. Wie˙ed minn dawn il-pellegrina©©i kien sar minn Porto Salvo g˙al fuq il-fosos tal-Furjana, u kien organizzat mid-Dumnikani u l-fratellanza tar-RoΩarjanti u fih akkumpanja l-Isqof Portelli.14 Fi Ωmienna L-assoçjazzjoni mal-ikkundannati waqfet g˙ax il-piena kapitali spiççat fl-1971, g˙alkemm baqg˙et tapplika g˙all-Forzi Armati jew g˙al xi kaΩ ta’ gwerra.15 Il-fratellanza tal-Belt g˙adha teΩisti imma aktar bl-isem g˙ax ftit li xejn fadal fratelli.

Il-purçissjoni tar-RuΩarju g˙adha ssir, b˙alma ssir mid-Dumnikani tar-Rabat, talBirgu, tal-Pietà u n-Nazzarenu. Tal-Belt, tal-Birgu u tar-Rabat g˙amlu Ωmien jo˙or©u regolarment Ωew© vari fil-purçissjoni, wa˙da tal-Madonna tar-RuΩarju u ftit bog˙od minnha dik ta’ San Duminku, imma fis-snin riçenti mhux dejjem sar hekk.

Fi Ωmienna nsibu li ˙afna fratellanzi marru lura, imma nsibu dawk li a©©ornaw u assoçjaw ru˙hom ma’ attività o˙ra popolari b˙all-purçissjoni tal-Ìimg˙a l-Kbira jew ma’ kaΩin tal-banda jew bil-maqlub. B’hekk ˙adu r-ru˙ u kibru. O˙rajn jibqg˙u sakemm il-membri tag˙hom iΩommuhom ˙ajjin.

Referenzi

1. Borg, Vincent (Edit.) Marian devotions in the Islands of St. Paul (1983) p.137.

2. Montanaro, Edgar Elenco dei fratelli della arciconfraternità del Santissimo Rosario e della Misericordia (1941) p.3-9, Storia della veneranda arciconfraternità del Santissimo Rosario e Misericordia (1942) p. 11-20.

3. Fsadni, Michael Id-Dumnikani fil-Belt (1971) p.30, p.90-103, Qlubija, tweg˙ir u fara© (1997) p.116; Mizzi, Lawrence Il-kaΩ ta’ Borg Pisani (2003) p.68-72; Scicluna, Hannibal The Church of Saint John of Valletta (1955) p.139; Attard Edward Il-piena kapitali (2002) p.184, Il-˙abs, l-istorja tal-˙absijiet f’Malta (2000) p.102, p.105.

4. Bonello, Giovanni Histories of Malta V Reflections and rejections (2004) p.137.

5. Aquilina, Ivan D. f’Schiavone, Michael (Edit.) Il-knejjes parrokkjali bil-festi tag˙hom III (1994) p.205.

6. Porsella Flores, Giuseppe Knejjes li m’g˙adhomx jidhru fil-Birgu (2002) p.73.

7. Mizzi op. cit. p.68-70; Attard op. cit. p.102, p.105-106.

8. Bonello. Giovanni Art in Malta, Discoveries and rediscoveries (1999) p.209.

9. Montanaro op. cit. (1941) p.51.

10. Lanfranco, Guido Drawwiet u tradizzjonijiet Maltin (2001, 2002) p. 247-248.

11. Ganado, Herbert Rajt Malta tinbidel II (1974) p.26-27.

12. Mizzi op cit. p.70.

13. De Piro, Nicholas Malta, influence and patronage; the metropolitan cathedral (2000) p.

70; Testa, Carmelo The life and times of Grand Master Pinto (1989) p. 164.

14. Montebello, Mark Manwel Dimech, bijografija (2004) p. 392.

15. Attard op. cit. (2002) p. 189-190.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

117

118

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

119

Fl-okkaΊjoni tal-festa L-Onor. Jason Azzopardi jawgura lillGudjani kollha

120

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Litanija tal-Madonna

Mulej ˙niena, Kristu ˙niena, Mulej ˙niena, Kristu, ismag˙na, Kristu, ilqa’ t-talb tag˙na, Missier Etern Alla, Iben Alla li fdejt id-dinja, Spirtu Mqaddes Alla, Trinità Mqaddsa Alla wie˙ed Imqaddsa Marija Imqaddsa Omm Alla Imqaddsa xebba tax-xbejbiet Omm ta’ Kristu Omm il-Knisja Omm tal-grazzja ta’ Alla Omm l-iΩjed safja Omm l-iΩjed nadifa Omm u xebba Omm bla tebg˙a Omm li tist˙oqq l-im˙abba Omm tal-g˙a©eb Omm tal-parir it-tajjeb Omm ta’ min ˙alaqna Omm ta’ min slavana Xebba kollok g˙aqal Xebba li tist˙oqq kull qima Xebba li tist˙oqq kull for˙rija Xebba kollok setg˙a Xebba kollok ˙niena Xebba dejjem marbuta ma’ Alla Mera tal-qdusija

Óenn g˙alina “ “ “ Itlob g˙alina “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “

Tron tal-g˙erf Bidu tal-fer˙ tag˙na G˙amara tal-Ispirtu s-Santu G˙amara ta’ kull grazzja G˙amara ta’ kull tjieba Warda mistika Torri ta’ David Torri ta’ l-avorju Dar tad-deheb Arka tar-Rabta l-Ìdida Bieb tas-Sema Kewkba ta’ filg˙odu Sa˙˙a tal-morda Kemm tal-midinbin Fara© ta’ l-imnikktin G˙ajnuna ta’ l-insara Sultana ta’ l-an©li Sultana tal-Patrijarki Sultana tal-Profeti Sultana ta’ l-Appostli Sultana tal-Martri Sultana tal-Konfessuri Sultana tal-Ver©ni Sultana tal-Qaddisin kollha Sultana mnissla ming˙ajr l-ewwel tebg˙a Sultana mtellg˙a s-sema Sultana tar-RuΩarju Mqaddes Sultana tal-Familja Sultana tal-Paçi

“ “ “ “ “ “ Itlob g˙alina “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “

Óaruf ta’ Alla li tne˙˙i d-dnubiet taddinja.

A˙rilna nitolbuk, Mulej. Óaruf ta’ Alla li tne˙˙i d-dnubiet taddinja.

Ismag˙na, nitolbuk, Mulej. Óaruf ta’ Alla li tne˙˙i d-dnubiet taddinja. Óenn g˙alina.

Nitolbu: O Alla, int li ridt li mat-t˙abbira ta’ l-an©lu, l-Iben tieg˙ek isir bniedem fil-©uf tal-Ver©ni Mqaddsa Marija, ag˙tina, nitolbuk, lilna li nistqarruha Omm Alla, li nkunu mg˙ejjuna mit-talb tag˙na.

Bl-istess Kristu Sidna Amen.

“ “ “ “ “

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

121

122

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

PreΩentazzjoni lill-Arçipriet Fr Norman Zammit f’Jum tal-Pussess tieg˙u ©ewwa l-Gudja

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

123

124

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

125

126

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Armar

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

127

128

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

E-mail: emibonnici@gmail.com

Tel: 21224607-21228138-99870603

36, St. Paul Street, Valletta

Digital & Offset Printers

Est. 1924

BONNICI’S PRESS

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

129

130

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Sparatura 14.07.2018

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

131

i t t e Š Pro

132

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

133

134

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Pro©etti ©ewwa s-Soçjetà

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

135

Skala MuΩikali (A©enzija Ûg˙aΩag˙)

Studenti ta˙t Skala MuΩikali ©ewwa s-Soçjetà ta’ Santa Katerina Ûurrieq g˙all-master classes

136

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

Il-Warda ta’ Ottubru Jane Zahra Bilocca Re©a’ wasal l-g˙aΩiΩ Ottubru il-jum ta’ seba wisq ma˙bub Festa Kbira tar-RuΩarju G˙ax t˙ares fuqna dejjem nsibuk.

Int Regina u sultana Kuruna f’idek u o˙ra f’rasek U kull fejn jinxtered ir-ruΩarju Id-dinja tif˙ir biss lilek tag˙tek.

Ma hawnx isba˙ minnek, Oh! Marija B’dik l-kuruna ©ewwa jdejk Qed tindokna l-gudjani waqt li Ìesù wieqaf ˙dejk.

Kemm nitaxxqu bik fil-festa Meta Ottubru jkun g˙adu fil-bidu Inkantawlek ma kull glorja Meta bir-RuΩarju warajk ni©u.

Wiççek jixg˙ed ©miel il-©enna g˙ajnejk qishom Ωew© kewbiet kif lejk jiena nieqaf n˙ares f’qalb nsieb tassew mistrie˙.

Hekk kif tkun iseraq it-toroq Bil-murtali jifurmaw bukkett Tkun qed tbierek l-gudja tag˙na X’festa namlulek mis-sbie˙ nett.

G˙ax ma dik l-˙arsa qaddisa Tbissima li t˙oll l-qlub Wiççek donnu warda ta’ Mejju Qima jixraqlek min kull ma˙luq.

L-a˙˙ar ©irja u tara© titla idawruk lejn wiçç in-nies B’˙arstek twedna li tibqa’ mag˙na u li t˙obbna int bla qies.

Il-©miel ta’ wiçç li g˙andek T˙allina nibqaw n˙arsu lejk Ix-xewqa wa˙da tag˙na li xi darba nkunu ˙dejk.

U hekk kif ter©a l-knisja tid˙ol g˙al sena o˙ra l-anniversarju G˙ajta wa˙da a˙na lkoll najtu Viva l-Madonna tar-RuΩarju.

G˙aΩiΩa omm ir-ruΩarju Warda mistika taf li n˙obbuk u mhux xag˙ar ta’ Ottubru A˙na lilek qatt ma niç˙duk.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

137

138

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Obitwarju Fratelli u Konsorelli Professati fil-Fratellanza tas-S.Smu RuΩarju u Residenti fil-Gudja minn Awwissu 2017-2018 Elizabeth Farrugia li marret tiltaqa’ mal-Mulej fil-5 ta’ Settembru 2017 fl-età ta’ 72 sena

Carmen Gatt li marret tiltaqa’ mal-Mulej fil-5 ta’ Settembru 2017 fl-età ta’ 71 sena

Anthony Attard li mar jiltaqa’ mal-Mulej fit-13 ta’ Settembru 2017 fl-età ta’ 69 sena

ÌuΩeppa Gatt li marret tiltaqa’ mal-Mulej fis-16 ta’ Settembru 2017 fl-età ta’ 96 sena

Emanuel Dalli li mar jiltaqa’ mal-Mulej fil-25 ta’ Settembru 2017 fl-età ta’ 77 sena

Matilde Borg li marret tiltaqa’ mal-Mulej fl-1 ta’ Novembru 2017 fl-età ta’ 82 sena

Agnes Muscat (Ines) li marret tiltaqa’ mal-Mulej fis-6 ta’ Novembru 2017 fl-età ta’ 82 sena

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

139

Obitwarju

Carmena Portelli li marret tiltaqa’ mal-Mulej fis-6 ta’ Diçembru 2017 fl-età ta’ 77 sena

Nikolina Mifsud li marret tiltaqa’ mal-Mulej fis-27 ta’ Diçembru 2017 fl-età ta’ 88 sena

Miriam Debono li marret tiltaqa’ mal-Mulej fit-28 ta’ Diçembru 2017 fl-età ta’ 59 sena

Baldassere Borg li mar jiltaqa’ mal-Mulej fis-7 ta’ Jannar 2018 fl-età ta’ 73 sena

TereΩa Farrugia li marret tiltaqa’ mal-Mulej fl-20 ta’ Frar 2018 fl-età ta’ 85 sena

Joan Baldacchino li marret tiltaqa’ mal-Mulej fit-3 ta’ Marzu 2018 fl-età ta’ 80 sena

John Mary Abela li mar jiltaqa’ mal-Mulej fit-23 ta’ Marzu 2018 fl-età ta’ 81 sena

Twanny Galdes li mar jiltaqa’ mal-Mulej fl-24 ta’ Marzu 2018 fl-età ta’ 68 sena

John Mercieca li mar jiltaqa’ mal-Mulej fid-19 ta’ April 2018 fl-età ta’ 71 sena

140

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

Obitwarju

Maria Agius li marret tiltaqa’ mal-Mulej fid-9 ta’ Mejju 2018 fl-età ta’ 67 sena

Anthony Calleja li mar jiltaqa’ mal-Mulej fil-11 ta’ Mejju 2018 fl-età ta’ 88 sena

Carmena Dalli li marret tiltaqa’ mal-Mulej fit-18 ta’ Mejju 2018 fl-età ta’ 86 sena

Violet Cutajar li marret tiltaqa’ mal-Mulej fl-10 ta’ Ìunju 2018 fl-età ta’ 74 sena

Rosario Calleja li mar jiltaqa’ mal-Mulej fl-1 ta’ Lulju 2018 fl-età ta’ 81 sena

Dolores Flores li marret tiltaqa’ mal-Mulej fit-8 t’ Awwissu 2018 fl-età ta’ 95 sena

Antoine Ellul li mar jiltaqa’ mal-Mulej fil-11 t’ Awwissu 2018 fl-età ta’ 71 sena

Tony Mangion li mar jiltaqa’ mal-Mulej fit-22 t’ Awwissu 2018 fl-età ta’ 77 sena

Innocent Spiteri li mar jiltaqa’ mal-Mulej fis-26 t’ Awwissu 2018 fl-età ta’ 69 sena

Kull minn jixtieq li l-g˙eΩieΩ tieg˙u jidhru f’din il-publikazzjoni g˙andu jag˙mel kuntatt mal-editur.

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

141

142

Festa Madonna tar-RuΊarju 2018

Serving you is our pleasure

Free Deliveries

Telephone: 2738 2716

William Baker Street, Gudja

We personally pick all meat to guarantee excellence at your table

(Prop. Kevin Galea)

The Butcher Shop

Innu ‘La Stella’ Ejjew Ωg˙aΩag˙, xju˙ qalbiena, Ward il-©onna, b’daqq u g˙ana, Tamiet sbie˙ ta’ l-art Maltija, L-g˙ona ©ie˙ tar-ra˙al tag˙na.

Fi ˙dan l-G˙aqda Stella msej˙a, Triqtha s-sliem u l-˙biberija, Se˙biet l-arti muΩikali Minsu©in, b’fehmiet g˙aqlija.

Mexxi b’dawlek Stella sbej˙a, Lil daΩ-Ωg˙aΩag˙ Gudjanin, Mi©burin f’din l-g˙aqda kbira, Xhieda ˙ajja f’tul is-snin.

Kliem: Karmenu Ellul Galea MuΩika: Vincenzo Ciappara

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

143

Werrej Reklami 2000 LTD 30 Albert FS Manduca Ltd. 115 APTC Ltd. 125 Ballut Blocks 66 Bank of Valletta 68 Bar tal-KaΩin 35 Beautimport Limited 46 Belgal Stationery 6 Bonnici’s Press Çançu Coaches 119 Carabott Florists 16 Charlon Dalli tal-Óaxix 16 Christine’s Flower Arrangements 26 CnD Stationery and more...

8 Cortis Timber 72 Cut N Blow 10 Dandy Pet Shop 20 Dandy Pet Shop 53 David’s Bakery 36 Delicata Cover Di Carlo 26 Don Berto 134 Dreams Plus 34 E. Theuma & Company Ltd. 4 Emtes Stationery 2 Extremes Trading 44 Extremes Trading 48 Fashion Passion 17 Ferretti 118 FGP Ltd. 89 FoilPlus 70 Footsteps Ironmongery 22 Garden Centre Ûejtun 12 Go Gadget Malta 23 Gold Lady Jewellery 54 Gudja Mini Market 110 Hunters Tower 64 In©inier Mark Anthony Sammut 92 J. Brownrigg Boutique 52 Joe & Jerry Pace Furniture ltd.

85 144

Festa Madonna tar-RuΩarju 2018

Joe tal-Fjuri 18 John Degiorgio 18 JP Baldacchino 114 Lasco Supermarket 78 Light & Shade 106 Lombard Bank 86 Lourdes Opticians Cover Mafimex 56 Magnetic Services 50 Magri Autocare 43 Mangion Bros.

42 Manuel Bezzina Co Ltd 62 Mario Galea Florist 22 Mathematics Private Lessons 14 McSims Foods 130 Mediterranean Music Ltd. 104 Micas Convenience Corner 8 Ministru Chris Fearne 124 Ministru Konrad Mizzi 126 Mirabelle Enterprises Ltd 60 Mistique Boutique 84 Onor. Jason Azzopardi 120 Privat g˙at-tfal tal-Primarja 28 Privat tat-tfal tas-Sekondarja 28 Raymond’s Ironmongery 92 Ravjul tas-Sombrero 4 Rockcut Limited 94 Shape Up Kiosk 10 Shopwell Furniture 88 Silvio Dalli 106 Skala MuΩikali 28 Spag g˙all-Murtali 32 Ta’ Mattew 20 Tal-Basil Pet Shop 12 The Butcher Shop 142 Transmec Services Ltd. 38 Twanny Zammit 40 Underground Unisex Hairsalon 120 Zakaria Decorations 138