APRIL 2020
Bange uren
Anton Kijk in de Vegte kreeg in augustus 1942 een oproep om in Duitsland te gaan werken. Hij kwam in Keulen terecht, maar wist in juli 1943 met een smoes terug te keren naar Hasselt waarna hij onderdook op het Kampereiland. Een paar maanden later werd hij verraden en moest hij opnieuw naar Duitsland. Bij de Junkers- fabriek in Bernburg knapte Kijk in de Vegte hangars op en gooide hij bomkraters dicht. Later werd hij overgeplaatst naar Dessau. Het waren lange dagen, van ’s ochtends 6 tot ’s avonds 8 uur, in extreme weersomstandigheden. ‘Mijn vader heeft hier heel wat bange uren doorgebracht’, vermoedt zoon Dick Kijk in de Vegte als hij over het voormalige fabrieksterrein in Dessau loopt. Samen met zijn broer Wim en zus Wil bezoekt hij de plekken waar hun vader tijdens de oorlog is geweest. ‘Pa vertelde nooit iets over zijn tijd in Duitsland’, verzucht Wil. ‘We hebben nooit geweten dat hij hier überhaupt is geweest.’ De kinderen waren dan
9
ook met stomheid geslagen toen na het overlijden van hun moeder in 2009 ineens allerlei brieven, foto’s en documenten van hun vader uit de oorlog tevoorschijn kwamen.
maanden durende behandeling in de Dr. Goldmann-kliniek in Nordhausen, waarbij het niet veel scheelde of zijn been zou moeten worden geamputeerd, herstelde Kijk in de Vegte van zijn verwondingen.
Bombardementen
Uitwisseling
Jana Müller van het stadsarchief Dessau doet al jaren onderzoek naar de dwangarbeiders in de Junkers-fabriek. Bij hun bezoek aan het stadsarchief vertelt Müller de kinderen Kijk in de Vegte dat dwangarbeiders uit Polen en Oekraïne het zwaarste werk en de slechtste leefomstandigheden hadden. ‘De Nederlanders waren een Germaans broedervolk en kregen iets meer vrijheid, al werd dat naarmate de oorlog vorderde minder. Evengoed bevonden ze zich bij Junkers door de vele luchtaanvallen wel op een gevaarlijke plek.’ Op 16 augustus 1944 raakte bij een van die bombardementen ook Anton Kijk in de Vegte gewond. Een moeilijk te verwijderen bomscherf veroorzaakte een ernstige ontsteking aan zijn linkerbeen. Na een drie
Tientallen vliegtuigen staan gereed voor oplevering bij de Junkersfabriek in Dessau, 1939. (Stadsarchief Dessau)
Kort voor Nieuwjaar 1945 moest Kijk in de Vegte zich melden in Coswig (Anhalt), even ten oosten van Dessau, waar hij werd tewerkgesteld in een munitiefabriek. In die omgeving viel hij na de bevrijding eind april ineens onder Russische bezetting. Samen met een paar lotgenoten kreeg hij onderdak op de zolder van een wasserij ten oosten van de rivier de Mulde. Hier gebeurden ‘onvoorstelbare dingen die nog diep ingegrift in ons geheugen liggen’, schreef hij na de oorlog. Enkele Duitse vrouwen en kinderen die bij hen schuilden, werden door de Russen van zolder gehaald, mishandeld, verkracht en behandeld als beesten. Dronken Russische soldaten schoten blind om zich heen, waardoor niemand veilig was. In die om-
→
