PRACE ORYGINALNE Wymiar wymaganych do kalkulacji parametrów (left ventricular end‑diastolic diameter [LVEDD] – wymiar końcoworozkurczowy lewej komory, diastolic poste‑ rior wall thickness [PWTd] – grubość tylnej ściany lewej komory w rozkurczu, diastolic septal wall thickness [SWTd] – grubość przegrody międzykomorowej w rozkurczu) oceniono w projekcji przymostkowej w osi długiej, w technice M‑mode, pod kontrolą obrazowania dwuwymiarowego (2D). Również w tej projekcji oceniano powiększenie lewej komory (LVEDD index – wymiar zindeksowany do powierzchni ciała) – powyżej 3,2 cm/m2 dla mężczyzn i powyżej 3,1 cm/m2 dla kobiet.
Elektrokardiogram spoczynkowy (EKG) 12‑odprowadzeniowe spoczynkowe EKG wykonano w pozycji leżącej z przesuwem 25 mm/s i cechą 1 mV (= 10 mm). Szczegółowej ocenie poddano niezależnie wybrane kryteria rozpoznania LVH: (A) wskaźnik Sokołowa i Lyona >3,5 mV, (B) iloczyn Cornell >244 mV*ms, (C) amplitudę załamka R w odprowadzeniu aVL >1,1 mV, (D) wskaźnik Gubnera R w I + S w III >2,5 mV, (E) R w V5 lub V6 >2,6 mV, (F) S w V2 + R w V5 lub V6 >4,5 mV, (G) wskaźnik Cornell S w V3 + R w aVL >2,8 mV (mężczyźni) i >2,0 mV (kobiety), zgodnie z zaleceniami dotyczącymi rozpoznań elektrokardiograficznych (wytyczne PTK z 2010 r.) [10]. W celu precyzyjnej oceny EKG korzystano z możliwości analizy zapisów za pomocą oprogramowania Sentinel (Reynolds Medical, 2012). Za amplitudę załamków przyjęto największą odległość od linii izoelektrycznej do szczytu załamka (mierzoną w linii prostopadłej do linii izoelektrycznej), zaś pomiaru czasu trwania najszerszego zespołu QRS dokonano w jednym z 12 odprowadzeń standardowych, w którym dobrze widoczny był początek i koniec zespołu (zazwyczaj w odprowadzeniu II).
Analiza statystyczna Analizę statystyczną otrzymanych wyników przeprowadzono z wykorzystaniem oprogramowania Microsoft Office Excel 2007 oraz Statistica 10.0 (StatSoft Inc.). Wyniki wyrażono jako wartości średnie ± odchylenie standardowe (standard deviation – SD) dla zmiennych ilościowych oraz liczności i odsetki dla zmiennych jakościowych. Ponadto wykonano analizę krzywych ROC dla wybranych zmiennych w celu oceny czułości i swoistości w rozpoznaniu LVH.
Wyniki Ostatecznej ocenie poddano wyniki badań 144 chorych z NT (99 mężczyzn, średni wiek 45,2 roku), których szczegółową charakterystykę kliniczną przedstawiono w tabeli 1. Większość badanych stanowili chorzy z łagodnym
Tabela 1. Charakterystyka podstawowa badanej grupy Table 1. Basic characteristics of the study group grupa badana (n = 144) wiek (lata), średnia ±SD
45,2 ±10,4
mężczyźni, n (%)
99 (68,8)
NT łagodne
114 (79,2)
NT umiarkowane
28 (19,4)
NT ciężkie
2 (1,4)
SBP (mm Hg), średnia ±SD
141,3 ±13,6
DBP (mm Hg), średnia ±SD
91,7 ±15,7
HR (min ‑1), średnia ±SD
73,3 ±10,4
BMI
[kg/m2],
średnia ±SD
30,0 ±4,2
NT w wywiadzie rodzinnym, n (%)
103 (71,5)
powiększenie LV, n (%)
0 (0,0)
BMI – wskaźnik masy ciała, DBP – ciśnienie rozkurczowe, HR – częstotliwość rytmu serca, LA – lewy przedsionek, LV – lewa komora, NT – nadciśnienie tętnicze, RV – prawa komora, SBP – ciśnienie skurczowe
NT. Nie odnotowano przypadków nieprawidłowych wymiarów komór serca, a u niespełna 17% stwierdzono powiększenie LA. W ECHO LVH stwierdzono u 17 osób (11,8%), podczas gdy w EKG u 11 osób (7,6%). Spośród kryteriów EKG najczęściej (u 6 badanych) stwierdzano podwyższoną amplitudę załamka R w odprowadzeniu aVL (>1,1 mV) oraz wartość wskaźnika Gubnera (R w I + S w III >2,5 mV). W przypadku pozostałych kryteriów częstość występowania nie przekroczyła 3 przypadków (tab. 2.). Zgodność oceny obiema metodami odnotowano jedynie w 3 przypadkach (ryc. 1. i 2.). W pierwszym przypadku (mężczyzna) LVMI w ECHO współwystępował z R w aVL = 13,4 mm i wskaźnikiem Gubnera = 26,4 mm, w drugim (kobieta) – z R w aVL = 11,4 mm i S w V3 + R w aVL = 23,4 mm, a w trzecim (mężczyzna) – wskaźnikiem Gubnera = 31,9 mm. W odniesieniu do rozpoznania echokardiograficznego kryteria EKG okazały się mało czułe i wysoce swoiste. Krzywe ROC (receiver operating characteristic) dla badanych parametrów tylko nieznacznie odbiegały od krzywej x = y (AUC 0,500), co pokazuje, że wartość EKG w diagnostyce LVH niewiele różni się od prób losowych (tab. 2.).
Omówienie Przedstawione wyniki wskazują, że zgodność rozpoznania LVH za pomocą ECHO i EKG jest mała; są one zbieżne z obserwacjami z badania Framingham, w którym cechy LVH wykryto w EKG jedynie u 2% populacji ogólnej, podczas gdy w ECHO – u 20% [11]. Podkreśla się, że czułość
Elektrokardiograficzne i echokardiograficzne cechy przerostu mięśnia lewej komory u chorych z nadciśnieniem tętniczym
325