PRACE POGLĄDOWE
Leukoarajoza – patogeneza i znaczenie kliniczne Leukoaraiosis – pathogenesis and clinical significance Anna Bilbin‑Bukowska, Adam Stępień, Marzena Maciągowska‑Terela Klinika Neurologii Centralnego Szpitala Klinicznego Ministerstwa Obrony Narodowej Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie; kierownik: prof. dr hab. n. med. Adam Stępień Streszczenie. Wraz z powszechnym stosowaniem w neurologii nowoczesnych metod neuroobrazowania mózgowia coraz częściej wykrywa się zmiany w istocie białej, opisywane jako leukoarajoza (LA). W tomografii komputerowej LA ujawnia się w postaci obustronnych plamistych lub rozlanych hipodensyjnych obszarów w istocie białej, w rezonansie magnetycznym w postaci zmian hiperintensywnych w czasach T 2‑zależnych i sekwencji FLAIR. Uważa się, że ich liczba wzrasta wraz z wiekiem, obecność zaś predysponuje do wystąpienia udarów mózgu, zaburzeń funkcji poznawczych, otępienia podkorowego, zaburzeń chodu. Do oceny stopnia nasilenia uszkodzenia istoty białej, wykorzystuje się liczne skale, m.in. Van Sweten i wsp. Patogeneza LA nie jest poznana. Artykuł ten przedstawia najbardziej powszechną hipotezę jej powstania, związaną ze specyficznym rodzajem niedokrwienia mózgu oraz tłumaczy mechanizmy, które prowadzą do wybiórczego uszkodzenia struktur istoty białej. Na podstawie dostępnego piśmiennictwa przedstawiono także dane na temat głównych czynników ryzyka rozwoju LA. Słowa kluczowe: czynniki ryzyka, leukoarajoza, patogeneza, zmiany istoty białej Abstract. With the common use of modern brain neuroimaging methods in neurology, cerebral white matter abnormalities, described as leukoaraiosis (LA), are more often detectable. In computer tomography, the LA manifests as bilateral, patchy or diffused, hypodensity areas of white matter, or as hyperintensity changes in T 2-weighted and FLAIR in magnetic resonance. The quantity of these changes is considered to be increased with aging, and their presence predisposes to stroke episodes, cognitive impairment, subcortical dementiaand gait problems. Many scales are used for grading white matter lesions, e.g. Van Sweten et al. scale. Pathogenesis of the LA is not known. This review introduces the most common hypothesis of its origin, connected with the specific kind of cerebral ischemia and explains mechanisms which give raise to selected destruction of white matter structures. Based on available publications, information on major risk factors of the LA development were described. Key words: leucoaraiosis, pathogenesis, risk factors, white matter changes Nadesłano: 18.12.2012. Przyjęto do druku: 11.02.2013 Nie zgłoszono sprzeczności interesów. Lek. Wojsk., 2013; 91 (2): 192–198 Copyright by Wojskowy Instytut Medyczny
Istota biała mózgu została wyodrębniona i opisana jako odrębna składowa w tkance mózgowej przez anatoma Andreasa Vesaliusa w 1543 roku. Struktura ta zajmuje blisko 50% objętości mózgu i zbudowana jest ze zmie‑ linizowanych włókien nerwowych. Trzysta lat później, w połowie XIX wieku, francuski neurolog Jean‑Marie Charcot, prowadząc badania u chorych na stwardnienie rozsiane, zwrócił uwagę na korelacje strukturalno‑funk‑ cjonalne i jej znaczenie kliniczne. Wskazał, że istota biała mózgu odgrywa ważną rolę w rozwoju zaburzeń neuro psychologicznych, w tym funkcji poznawczych, zacho‑ wania, apraksji i afazji. Współczesne badania nad kli‑ nicznym znaczeniem istoty białej mózgu zapoczątkował 192
Adres do korespondencji: lek. Anna Bilbin‑Bukowska Klinika Neurologii CSK MON WIM ul. Szaserów 128, 04-141 Warszawa, tel. +48 22 68 16 446, faks +48 22 810 61 00, e‑mail abilbin‑bukowska@wim.mil.pl
Norman Geschwind, opisując „zespół rozłączenia” (dis connection syndrome) [1]. Rzeczywisty postęp nad zna‑ czeniem istoty białej mózgu w różnych zespołach cho‑ robowych zapoczątkowało wprowadzenie do diagno‑ styki neurologicznej badań neuroobrazowych. Pozwoli‑ ły one na przyżyciową korelację objawów chorobowych ze zmianami stwierdzanymi w mózgu. Istnieje ponad sto chorób, w których dochodzi do uszkodzenia tej struktu‑ ry [2]. Ich wspólnym mianownikiem są zaburzenia neuro psychologiczne. Występują zarówno we wczesnym dzie‑ ciństwie jako leukodystrofie czy autyzm, jak i w późnej starości u osób z otępieniem, np. w przebiegu choroby Alzheimera czy uszkodzenia naczyniopochodnego [3]. LEKARZ WOJSKOWY 2/2013