N R 3 / 2015 G ER I AT R I A I O P I EK A D Ł U G O T ER M I N O WA 11
Żywienie i metabolizm Tabela 3. Ocena stanu odżywienia – badania ankietowe ankiety do badanie przesiewowego
ankiety do oceny stopnia odżywienia
Malnutrition Universal Screening Tool (MUST)
Subiektywna ocena stany odżywienia (SGA)
Geriatric Nutritional Risk Index (GNRI)
Mini Nutritional Assessment (MNA)
Malnutrition Screening Tool (MST)
Nutritional Risk Screening NRS‑2002
Nutritional Risk Screening‑2002 (NRS‑2002) Mini Nutritional Assessment (MNA)
ce piersiowej, zanik mięśnia czworogłowego i naramiennego, obrzęk nad kością krzyżową, obrzęki wokół kostek i wodobrzusze). Na po stawie kwestionariusza SGA pacjent zostaje zakwalifikowany do jednej z trzech grup (jako osoba z prawidłowym stanem odżywienia, nie dożywieniem średniego stopnia lub jako osoba z dużym niedożywieniem). Najczęściej używanym kwestionariuszem w populacji geriatrycznej jest Mini Nutritional Assessment (MNA). Składa się z badania prze siewowego (6 pytań) i/lub pełnej oceny stanu od żywienia pacjenta (12 pytań). Uzyskanie przez pacjenta co najmniej 24 pkt należy interpreto wać jako dobry stan odżywienia, 17–23,5 pkt – jako ryzyko niedożywienia, poniżej 17 pkt – jako niedożywienie. Kwestionariusze MNA i MST charakteryzują się największą czułością (>83%) i specyficzno ścią (>90%) /12/.
Piśmiennictwo
nie u osoby w podeszłym wieku związane jest z pogorszeniem jej stanu funkcjonalnego, ale zmiany te mają charakter odwracalny9. W prze prowadzonym polskim badaniu na osobach ho spitalizowanych wykazano związek pomiędzy wynikiem kwestionariusza MNA a wydolnością samoobsługową – pogorszenie stanu odżywienia korelowało ze zmniejszeniem zdolności pacjenta do samoobsługi10. Po przeprowadzeniu wywiadu, badania fizy kalnego, ankiet, pomiarów antropometrycznych i wybranych badań dodatkowych można uznać pacjenta za dobrze odżywionego, niedożywione go (w różnym stopniu), z ryzykiem niedożywie nia albo jako pacjenta z nadwagą lub otyłością z niedożywieniem bądź bez niego. Prawidłowo przeprowadzona ocena stanu odżywienia po zwala także na wstępne określenie przyczyny
Badania obrazowe Badania obrazowe w celu oceny stanu odży wienia pacjenta są bardzo rzadko wykorzy stywane w codziennej praktyce, zdecydowanie częściej w badaniach naukowych. Pozwalają na dokładną analizę składu ciała pacjenta, tzn. na określenie między innymi ilości tłusz czowej i beztłuszczowej masy ciała, całkowitej zawartości wody w organizmie i spoczynko wej przemiany materii. Najczęściej stosuje się metodę bioimpedancji elektrycznej (BIA) oraz technikę badania ciała za pomocą promieni rentgenowskich (DXA). Obie metody są nie inwazyjne, a w trakcie badania możliwa jest ocena składu całego ciała lub jego wybranych fragmentów. BIA wykorzystuje elektryczne właściwości organizmu (pomiar oporności elektrycznej tkanek zależny od zawartości wody), DXA zaś absorpcjometrię rentgenow ską. Do droższych i mniej dostępnych metod należy technika tomografii komputerowej oraz rezonansu magnetycznego.
Ocena funkcjonalna Ocena funkcjonalna pacjenta polega na pomia rze siły mięśniowej (np. siły mięśniowej ręki za pomocą dynamometru czy mięśni oddecho wych przez seryjny pomiar FEV1), ocenie funkcji poznawczych (jako badanie przesiewowe stosuje się test MMSE oraz test zegara) oraz odpowie dzi immunologicznej (oznaczenie całkowitej licz by limfocytów oraz badanie odpowiedzi skórnej na antygeny). Według literatury niedożywie
niedożywienia, zaplanowanie leczenia i moni torowanie skuteczności podjętej terapii. Oce nę stopnia odżywienia (najpierw przesiewową, a w razie konieczności pełną) należy przepro wadzać cyklicznie u wszystkich osób po 65. roku życia, ze szczególnym uwzględnieniem seniorów z zespołem słabości i/lub wielochorobowością oraz przebywających w domach opieki, na od działach szpitalnych i rehabilitacyjnych.
© klenova, istock.com
1. Christensen K., Doblhammer G., Rau R., Vaupel J.W.: tytuł artykułu Lancet 2009; 374 (9696): 1196–1208 2. Mossakowska M., Więcek A., Błędowski P. (red.): Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce. Polsenior. czasopismo, rok, numer, strony 3. Calleja F., pozostali autorzy i wsp.: Malnutrition in hospitalized patients receiving nutri‑ tionally complete menus: prevalence and outcomes. Nutr. Hosp. 2014; 30: 1344–1349 4. Maynard M., Gunnell D. trzeci autor i wsp.: What influences diet in early old age? Prospective and cross‑sectional analyses of Boyd Orrcohort. Eur. J. Public. Health 2005; 16: 315–323 5. Rosenthal T. (red.): Geriatria 2009 6. Gaddey H.L., Holder K.: Unintentional weight loss in older adults. Am. Fam. Physician. 2014; 89 (9): 718–722 7. Sobotka L. (red.): Podstawy żywienia klinicznego. 2013 8. Wnęk D.: Niedożywienie i ocena stanu odżywienia pacjenta. portal mp.pl 9. Oliveira M., Ogaca K., Leonor M.V.: Nutritional status and functional capacity of hospitalized elderly. Nutr. J. 2009; 17: 54 10. Strugała M., Wieczorkowska‑Tobis K.: Ocena stopnia odżywienia pacjentów Oddziału Geriatrycznego w kontekście ich sprawności funkcjonalnej. Geriatria 2011; 5: 89–93 11. Roszkowski W., Chmara‑Pawlińska R.: Somatometria jako wskaźnik stanu odżywie‑ nia. Roczn. PZH 2003; 4: 399–408 12. Ożga E., Małgorzewicz S.: Ocena stanu odżywienia osób starszych. Geriatria 2013; 7: 98–103 13. Szczepanik A.M., pozostali autorzy i wsp.: Ocena występowania niedożywie‑ nia u chorych z nowotworami złośliwymi przewodu pokarmowego. Problemy Pielęgniarstwa 2010; 18 (4): 384–392