2010 september
een sprong vooruit samenwerking brengt ons verder
hoogheemraadschap
hollands noorderkwartier
close-up Seinpaal
Draadloze communicatie >> 10 seinpalen, 25 meter hoog, 1 elektrische lamp, zichtbaarheid 5 kilometer rondom <<
> Seinen anno 2010 Tegenwoordig worden de honderden gemalen van het hoogheemraadschapsgebied centraal bediend. Seinen hoeft dus niet meer. Maar het principe van peilbemaling is nog ongewijzigd: bij een waterpeil van precies NAP bij Spijkerboor worden de polders gefaseerd ‘afgekoppeld’ van de boezem. Zij moeten dus hun eigen water zien te bergen tot het overstromingsgevaar is geweken. Het laatste ‘stopsein’ werd op 18 september 1994 afgegeven voor zes uur. Het leidde tot miljoenenschade in de land- en tuinbouw.
2 peil
Het begon met seinmolens. Aan het begin van de zeventiende eeuw werden grote meren als de Beemster en Schermer ingepolderd. Daardoor werd de waterberging (de ‘boezem’) een stuk kleiner, maar het aantal polders dat het overtollige water erin moest lozen een stuk groter. Bij slecht weer kon de Schermerboezem al dat water soms niet meer aan. Wanneer het veel had geregend en er niet op zee gespuid kon worden, overstroomde de polder met het laagste dijkje. Om dit te voorkomen werd in 1795 de peilbemaling ingevoerd. Zodra op een centraal punt in de boezem het water precies het Normaal Amsterdams Peil (NAP) bereikte, mochten de polders geen extra water meer in de boezem malen. De molenaar in het gehucht Spijkerboor werd aangewezen als hoofdseingever: bij precies NAP moest hij een blauwe vlag of – ’s nachts - een kaarslantaren in de hoogste wiek hijsen. Oplettende collega’s in de aangrenzende polders moesten dit signaal oppikken en doorgeven. Zo’n twee uur later werd de laatste seinmolen bereikt, in de Zijpe. Na de opkomst van de stoomgemalen rond 1870 werden veel molens gesloopt. Het Hoogheemraadschap Uitwaterende Sluizen verving daar de seinmolens door seinpalen. In de jaren twintig van de vorige eeuw werd dit seinstelsel gemoderniseerd door hoge ijzeren masten te plaatsen, met een groot wit elektrisch licht. Tegen 1980 was het seinsysteem overbodig geworden – door telefoonverbindingen, de waterschapsconcentratie en de automatisering van de gemalen.
september 2010
hhnk.nl Peil is het relatiemagazine van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Peil verschijnt drie keer per jaar in een oplage van ongeveer 3300.
meer informatie over deze en andere onderwerpen van het hoogheemraadschap vindt u op www.hhnk.nl.
Redactieadres: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Postbus 130 1135 ZK Edam t 0299 663 000 e peil@hhnk.nl Bladmanagement en eindredactie: Mariana Oud Concept & realisatie: MediaPartners LoyaliteitsCommunicatie Stroombaan 4 1181 VX Amstelveen t 020 547 36 00 Tekst: Manon Laterveer Jon Marree Ad Moerman Annelies Roon Fotografie: De Beeldredaktie Hollandse Hoogte Gert Jan Kleijne/ComicHouse Frank Ruiter Marieke van der Velden
inhoud } ✱
07
rond de tafeL Zijn er in de toekomst nog waterschappen nodig? En zo ja, waarom dan?
Lithografie: GrafiMedia Amsterdam
14
✱
natte Voeten, droge Voeten De Balgzanddijk bij Den Helder wordt stevig onder handen genomen. Met oog voor de natuur.
✱
Druk: RotoSmeets Grafiservices Eindhoven Copyright ©2010 MediaPartners/HHNK. Artikelen uit deze uitgave mogen geheel of gedeeltelijk worden overgenomen na toestemming van de redactie
10
Laarzen aan Visser Jaap Buitenhuis kijkt naar de ecologische verbindingszone in het Lage Oude Veer.
✱
✱
13
uw Vraag Is er voldoende koelwater voor de nieuwe kernreactor, vraagt Kjeld Broekhaus van ‘Petten’ zich af?
✱
12
menSenwerk Cor Roelofsen is rayonbeheerder en verknocht aan ‘zijn’ gebied: Castricum.
04
ViSie Samenwerking tussen hoogheemraadschap en gemeenten in de afvalwaterketen loont.
REAGEren op dit artikel? mail na ar
•
peil@hhnk.nl
> Lagere lasten Het hoogheemraadschap en de gemeenten van Hollands Noorderkwartier zijn samen verantwoordelijk voor de ‘afvalwaterketen’: het inzamelen, transporteren en zuiveren van afvalwater. Goede samenwerking zorgt voor betere waterkwaliteit, lagere lasten en minder milieuvervuiling. > Aanbesteden Wanneer gemeenten en het hoogheemraadschap samen uitbreidingen of renovaties in de afvalwaterketen realiseren, levert dat grote voordelen op. Zo besteedde het hoogheemraadschap samen met gemeenten de bouw van elf bergbezinkbassins (afvalwaterbuffers) in één keer aan.
}
> Afkoppelen Gemengde riolen voeren niet alleen afvalwater, maar ook regenwater af. Door een apart regenwaterriool aan te leggen, kan het relatief schone regenwater rechtstreeks op het oppervlaktewater geloosd worden. Dit ‘afkoppelen’ maakt het transporteren en zuiveren van afvalwater goedkoper en efficiënter. Met advies en financiële bijdragen stimuleert het hoogheemraadschap deze afkoppeling.
>> Een vlucht ganzen werkt samen: de achterste moedigen de voorste luidkeels aan, zodat ze harder vliegen. De voorste creëren met hun vleugelslag een luchtkussen, waarop de achterste ganzen kunnen zweven. Samenwerking loont! <<
visie samenwerking
Strijd tegen afvalwater Negen gemeenten in de Kop van Noord-Holland, ten noorden van de lijn Bergen-Medemblik, werken sinds 2001 onderling en met het hoogheemraadschap intensief samen in de afvalwaterketen. En met succes! Volgens Sjaak Schouten, projectleider namens het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, verdient de noodzakelijke en ook succesvolle samenwerking van de Noordhollandse gemeenten navolging. “Als het gaat om zorg voor afvalwater zijn gemeenten en hoogheemraadschap bijzonder afhankelijk van elkaar.” Waarom deze samenwerking?
“In theorie is de taakverdeling simpel: gemeenten zamelen het afvalwater in en ‘brengen’ dit tot aan een gemaal dat als overnamepunt dient. Van daaruit zorgt het hoogheemraadschap voor transport en zuivering. Maar in de praktijk van alledag zijn er in het verleden onduidelijkheden geslopen in zowel de taakverdeling als de manier van werken. Daar moeten allerlei mensen energie in steken. Dat kost tijd en dus geld. Bij ons is dat niet meer het geval. Ons samenwerkingsverband heeft dit verschijnsel volledig uit de weg geruimd. Daarmee zijn er al aardig wat besparingen gerealiseerd. Maar ook is het ten goede gekomen aan de kwaliteit van het beleid en beheer in de afvalwaterketen.” Wat is de formule?
“Wij hebben een stelsel van duidelijke afspraken. Hoe ‘brengen’ gemeenten het afvalwater naar het overnamepunt? In welke hoeveelheden? Welke voorzieningen zijn daarbij nodig? Hoe regelen we het beheer en hoe treden we op bij calamiteiten? Een paar keer per jaar komen we bij elkaar om volgens onze vaste afsprakenlijst de stand van zaken en eventuele knelpunten door te nemen. We praten niet alleen over de afvalwaterketen, maar ook de zaken die
daarmee verband houden. En we blijven op de hoogte van elkaars nieuwe plannen en beleid. Als hoogheemraadschap faciliteren wij dit met onze kennis, maar ook met organisatorische en secretariaatswerkzaamheden.” Welke voordelen heeft dit opgeleverd?
“Besparingen op een tal van terreinen. Bijvoorbeeld als het gaat om het onderhoud van rioolgemalen. Een goed, gezamenlijk aanbestedingstraject zorgde hier voor tien tot vijftien procent lagere kosten per gemeente. Ook bij inspectie en reiniging van rioleringen is er met succes collectief aanbesteed. En zeven van de negen gemeenten hebben gezamenlijk een systeem aangeschaft om de werking van het hele rioolsysteem te monitoren. De verwerking en het beheer van de data die het systeem oplevert, gebeurt centraal door het hoogheemraadschap.” Kan dit ook op andere plaatsen werken?
“Dat lijkt me wel wenselijk. Het beste kan dat geregeld worden per zuiveringskring of een aantal zuiveringskringen. Dat zijn gebieden, gekoppeld aan een rioolwaterzuiveringspunt, die meestal meerdere gemeenten beslaan. Hollands Noorderkwartier telt er negentien. Onderlinge beleidsverschillen zullen daarbij belangrijke aandachtspunten blijven, bijvoorbeeld op het vlak van inkoop en aanbesteding. Zijn de verschillen daarin te groot, dan wordt het lastig om gezamenlijk bepaalde zaken aan te schaffen of werk aan te besteden. Maar een college van B en W heeft in het hanteren van dit beleid enige vrijheid. Die moeten ze dan wel gebruiken.”
Hans van den Berg, Gemeente Alkmaar
Klaas Jan de Hart, Control Next
Hans van den Berg werkt als beheerder riolering en waterhuishouding bij de gemeente Alkmaar regelmatig samen met het hoogheemraadschap, onder andere bij afvalwatervraagstukken en ruimtelijke ordening. “Vooral op technisch vlak ben ik positief over de samenwerking. Bijvoorbeeld als het gaat om het opzetten van het hele sturingssysteem rond oppervlaktewater en rioleringen. Dat systeem heeft voor ons grote voordelen, want daarmee kunnen we schoon en zoet regenwater langer in ons watersysteem vasthouden. Overstortingen op het oppervlaktewater worden hiermee voorkomen. Hier gaat onze expertise op het gebied van riolering hand in hand met de expertise van het hoogheemraadschap rond waterkwaliteit. Bij vergunningverlening en handhaving hebben we soms mindere ervaringen. Daar wordt soms de norm te strikt gehanteerd, zonder dat we daarbij een duidelijke inhoudelijke argumentatie horen. Een voorbeeld: zoals ik al noemde, is het voor ons om verschillende redenen van belang om zoet water zo lang mogelijk in de bodem vast te houden. Daarvoor hebben we nodig dat het hoogheemraadschap flexibel wil omgaan met het beheer van het waterpeil. En dat is helaas niet altijd het geval. Lastig, want dat staat integrale, innovatieve oplossingen in de weg. Wij hebben met veel van belangen te maken. Daarin zoeken we zo veel mogelijk naar maatwerk. Persoonlijk zou ik graag zien dat er in dit soort gevallen wat meer met ons wordt meegedacht, maar het hoogheemraadschap blijft op het niveau van de hele polder kijken, en komt dan tot andere conclusies.”
Om betere sturing in de waterketen mogelijk te maken, lieten de gemeenten Alkmaar, Heerhugowaard, Purmerend en het hoogheemraadschap het softwareprogramma Control Next ontwikkelen. Met Control Next zijn zogeheten gebiedsregelingen te bouwen. Hierin communiceren systemen binnen een gebied en beïnvloeden elkaars regeling. Zo wordt informatie vanuit gemalen, rioolgemalen en stuwen, maar ook over waterstanden en weersverwachting met elkaar verbonden. Hierdoor worden overstortingen vanuit het riool op het oppervlaktewater minder vaak nodig. En als die dan toch onontkoombaar zijn, kunnen kwetsbare gebieden ontzien worden. Ook wordt het mogelijk te anticiperen op de weersverwachting: met zware regenbuien in aantocht kan er bijvoorbeeld besloten worden om alvast te gaan bemalen. Omdat het daarnaast ook mogelijk is om pieken in de belasting van het rioolsysteem af te vlakken, zogenaamde ‘peekshaving’, zijn er dankzij Control Next minder investeringen in de rioolwaterzuivering nodig. Als het aan Klaas Jan de Hart, clusterhoofd Peilbeheer bij het hoogheemraadschap, ligt gaat Control Next heel Noord-Holland veroveren. “Per zuiveringskring kan er een systeem draaien. Daarmee komt er een nieuw element in de onderlinge samenwerking. Samen kiezen gemeenten en hoogheemraadschap waar eventuele overstortingen plaatsvinden, en kiezen gemeenten er ook voor dat hun rioleringsstelsel tijdelijk door de andere betrokken gemeenten gebruikt wordt. Dat moet je tevoren met elkaar overeenkomen vóór de bui komt.”
september 2010
peil 5
kort nieuws even parkeren
2009 in 15 minuten
ons jaarverslag online op film! Trouwe lezers van ons relatieblad (voorheen Waterwerk) verwachtten bij deze editie wellicht een bijlage: een verkorte versie van ons jaarverslag in brochurevorm. Dit jaar hebben we de publieksversie van ons jaarverslag in een andere vorm gegoten, die niet alleen voordeliger en milieuvriendelijker is dan het vertrouwde drukwerk, maar ook beter toegankelijk voor het brede publiek: in 12 korte fi lmpjes die op
onze website te bekijken zijn, laten we zien wat Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier in 2009 heeft gedaan om te zorgen voor een goed waterpeil en schoon oppervlaktewater en vooral: om ons laaggelegen land te beschermen tegen overstromingen. 2009 in 15 minuten. We horen graag wat u ervan vindt! Uw reactie kunt u sturen naar peil@hhnk.nl.
Vis moet zwemmen De aal en spiering hebben één ding gemeen. Ze vertoeven zowel in zoet als in zout water. De snoek en de bittervoorn blijven in zoet water. Ze trekken wel van de boezem naar de polder en terug. De vissen trekken om in bepaalde gebieden te paaien, te groeien of te overwinteren. Gemalen, sluizen en stuwen bemoeilijken echter de vismigratie. Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier is sinds twee jaar volop in de weer met het oplossen van knelpunten. Bijvoorbeeld door het realiseren van hevelleidingen, visbrievenbussen en het ‘vispasseerbaar’ maken door aangepaste automatisering van sluizen en stuwen. De poster als een vis in ‘t water geeft een compleet overzicht en de nodige achtergrondinformatie. Belanghebbenden krijgen de poster opgestuurd. Belanghebbenden krijgen de poster opgestuurd.
1
Den Burg
als een vis in’t water Texel
Den Helder
lokstroomleiding
2
inzwemcompartiment
vacuüm pomp lokstroompomp hevelleiding
1 De Cocksdorp (Texel) en Wieringerwaard 3 Maatregel: Vishevel Met een pompje wordt een lokstroom gecreëerd vanuit de polder richting het hogere 2 Gemaal De Helsdeur 6
peil (boezemwater/Waddenzee). De vissen volgen deze stroom en verzamelen zich in
Amstelmeerboezem
Bittervoorn
Maatregel: Vis “brievenbus”
een opvangbak. Als de hevelleiding vacuüm
Het gemaal en de spui-inrichting fungeren
gezogen wordt, stroomt het water met de
als een enorme zoete lokstroom richting de 1
vissen vanuit de opvangbak de polder in.
Spiering
Wieringermeer Driedoornige Stekelbaars
Waddenzee. De vissen die zich aan de zeezijde
Van de soort spiering leeft een deel op zee
verzamelen kunnen gedurende korte perioden
en het wad en komt een deel voor op het
per dag via de (rechtopstaande) brievenbus
binnenwater. Voor het in stand houden van de
onder het gemaal door zwemmen.
soort is het noodzakelijk dat beide soorten zich kunnen vermengen.
De driedoornige stekelbaars start zijn leven in een poldersloot en wil graag naar het wad om
Schagen
3
zich te voeden met garnalen en wadpieren. Vervolgens keert hij terug naar de polder-
Medemblik
sloten om zich te vermenigvuldigen.
VRNK Boezem
Enkhuizen
West-Friesland 53 Visinlaat Kaagpolder Maatregel: Visinlaat Met een lokstroom worden vissen de inlaat in
Heerhugowaard
Zeelt
gelokt aan de zijde van de boezem (hoog peil).
Alkmaar
Nadat de inlaat gesloten wordt, opent een
Hoorn
afsluiter aan de zijde van de polder (lager peil). Vissen stromen mee naar het lager gelegen
4
gebied.
Als het heel hard regent, kan een ‘waterparkeerplaats’ even uitkomst bieden. In de polder Vier Noorder Koggen werken de gemeente Medemblik en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier samen aan de aanleg van ruim elf hectare berging. Vier hectare loopt alleen vol bij extreme regenval. Een stuw in dit natuur- en recreatiegebied Egboetswater regelt volautomatisch wanneer deze droge berging onder water gaat. Tussen het droge en natte gebied zit een peilverschil van 1,25 meter. In deze berging kan 34.000 kubieke meter tijdelijk ‘geparkeerd’ worden om te voorkomen dat elders wateroverlast ontstaat. Het project kost circa twee miljoen euro, waarvan het hoogheemraadschap zes ton betaalt. Door deze samenwerking is de gemeente een mooi natuur- en recreatiegebied rijker en kan het hoogheemraadschap het watersysteem in de polder op orde brengen.
Skint verbindt Duurzame en innovatieve technieken bedenken is één, ze in de praktijk brengen is heel andere koek. Het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier startte twee jaar terug met Skint (Skills Integration en New Technologies). Een internationaal project (met EU-subsidie) dat als ‘aanjager’ werkt om duurzame en innovatieve oplossingen voor het stedelijk waterbeheer breder te verspreiden. Internationaal, landelijk en regionaal. Technisch is zoveel meer mogelijk als partners integraal en vanaf het begin samenwerken. Rond ‘water’ kunnen dan veel meer functies worden gestapeld. Hiervoor moeten techneuten en ruimtelijke ordenaars wel eenzelfde taal leren spreken. Kijk op www.skintwater.eu.
Schermerboezem 6
4 Sluis Rustenburg 1
Castricum
Maatregel: Aangepast sluisbeheer ’s Nachts gaan de rinketten aan de lage zijde open en aan de hoge zijde op een
Snoek
kiertje. Hierdoor ontstaat een lokstroom die
5
de vis de sluiskolk inlokt. ’s Ochtends gaat
Purmerend
het rinket aan de lage kant dicht en aan de hoge kant helemaal open, zodat de vis kan doorzwemmen.
Beverwijk
Aal Zaandam
De aal is een bedreigde diersoort in Nederland. De aal wordt in de Noord-
Waterlandsboezem
Hollandse polders na ongeveer 6 à 7 jaar volwassen en wil dan weer naar zee om zich voort te planten.
45 Stuw Neksloot Maatregel: De Wit passage
Amsterdam
De vispassage is een waterverbinding tussen 2 6 2 Gemaal Warder
peilgebieden, waarbij de stroomsnelheid wordt gereduceerd door een aantal opeenvolgende
Maatregel: Nog in onderzoek
schotten met smalle doorzwemopeningen.
Situatie 2010
Vissen uit het stedelijk gebied van Heemskerk
knelpunt
kunnen de stuw passeren naar bovenstrooms paaigebied.
voorziening aanwezig
Rivierdonderpad
Ruim baan voor de vis
Met oog voor de natuur
Veel vissen zwemmen van het ene water naar het andere en sommige soorten zelfs van zout naar zoet water. Dit doen ze om te kunnen paaien, op te groeien of om te overwinteren. Het beheersgebied van Hoogheemraadschap Hollands Noorder kwartier is behoorlijk versnipperd door de aanwezigheid van gemalen, sluizen en stuwen. Voor onze veiligheid van levens belang, voor vissen gevaarlijke en soms onneembare barrières. Het hoogheem raadschap wil ruim baan voor de vis. De komende jaren lossen we daarom een flink aantal knelpunten op door de aanleg van onder andere vispassages.
Met de aanleg van vispassages en het nemen van andere maatregelen kan de vis straks weer zwemmen van en naar sloten, kanalen en richting de zee. Ook bij de inrichting en het onderhoud van watergangen houdt het hoogheem raadschap rekening met de vissen. Dat doen we bijvoorbeeld door de aanleg van natuurvriendelijke oevers, regelmatig te baggeren en kroos te verwijderen.
Als een vis in het water Vissen zijn een belangrijke graadmeter voor de waterkwaliteit. In gezond water leven veel verschillende soorten planten
en dieren. Vissen staan bovenaan in de voedselketen en hun aanwezigheid vertelt veel over het voorkomen van andere waterdiertjes zoals insecten larven en slakken. Schoon water is van belang voor voor een gezond leefmilieu voor mens en dier.
Aal, stekelbaars en spiering Het gebied boven het Noordzeekanaal kent verschillende leefgebieden voor vissen. De boezemwateren vangen overtollig water op uit de omliggende polder en voeren dit af naar de zee. De gebieden rond het Amstelmeer en het Noordzeekanaal hebben enigszins
brak water en zijn zeer geschikt voor aal, baars en blankvoorn. Het gebied van de VRNKboezem ligt meer centraal in het gebied en is juist weer zoet en meer plantenrijk waardoor de snoek, ruisvoorn en zeelt zich hier thuis voelen. Het gebied van de Schermerboezem is uitgestrekt en zeer divers en herbergt daardoor vrijwel alle voorkomende vissoorten. In iets mindere mate geldt hetzelfde voor Westfriesland. De aanpak van het hoogheemraadschap is vooral gericht op aal, stekelbaars en spiering en vrij verkeer van deze soorten vanuit en naar de verschillende boezem gebieden. De overige vissoorten
Een tweezijdige verbinding maken tussen Polder De Zeevang en het Markermeer, zodat de polder fungeert als “kraamkamer” voor het Markermeer.
liften als het ware mee langs de vismigratievoorzieningen, waardoor bestaande populaties zich kunnen versterken.
Samenwerken aan een gezonde visstand Om een gezond leefmilieu voor vissen te creëren, werkt het hoogheem raadschap samen met vertegen woordigers van de sport en beroeps vissers en natuurbeheerders in een speciaal overlegplatform: de Visstand beheercommissie (VBC). De VBC heeft een aandeel gehad in het bepalen van de belangrijkste knelpunten. Binnen
deze Visstandbeheercommissie maken we verder afspraken over de gewenste visstand en hoeveel waar gevist mag worden, zodat er een goede en gevarieerde visstand ontstaat.
Bij u in de buurt Nieuwsgierig geworden naar vis passages en andere maatregelen? Kijk dan op www.hhnk.nl, klik op ‘bij u in de buurt’.
Kleine Modderkruiper
Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier zorgt voor droge voeten, voldoende en schoon water
watersymposium is hét netwerk-event Veilig land onder zeeniveau, ook in de toekomst! Dat is in essentie het thema van het vijfde Watersymposium dat Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier op 11 november organiseert. Behalve visieontwikkeling komen ook bestuurlijke aspecten rondom bijvoorbeeld de organisatie van de crisisbestrijding aan de orde. Welkom zijn bestuurlijke en ambtelijke relaties. Het symposium is inmiddels uitgegroeid tot hét netwerk-event in de provincie rond het onderwerp water. Als locatie is dit jaar gekozen voor Event Center Jules in Heerhugowaard.
6 peil
september 2010
meer nieuwS en informatie op
•
www.hhnk.nl peil@hhnk.nl
rond de tafel discussie waterschappen
>>in de toekomst zijn waterschappen niet meer nodig<< in een tijd van bezuinigingen klinkt in den haag steeds vaker de roep om afschaffing van de waterschappen. peil sprak Met drie noord-hollandse bestuurders en vroeg hoe zij hiertegenover staan. “Het waterschap zou zich meer op de band met de gemeenten moeten richten. Samen lokaal de zaken goed regelen, dat is waar het om draait.” > peter Leegwater
“Waterschappen hebben een essentiële functie, juist in Nederland, dat voor een groot deel onder de zeespiegel ligt. Helaas lijkt het vaak alsof er niets voor gedaan hoeft te worden om droge voeten te houden.”
“Als agrarische sector vinden wij een gespecialiseerde slagvaardige organisatie voor watervraagstukken, waarin wij als belanghebbende vertegenwoordigd zijn, van levensbelang.” > jan prinS
> peter Vonk
september 2010
peil 7
>>in de toekomst zijn waterschappen niet meer nodig<< “stel: je Zit als BloeMBollenteler in de kop van noordholland en je bollen staan onder water. ga je dan helemaal naar haarlem bellen?” Schaalvergroting in het openbaar bestuur is niet altijd een oplossing, redeneert Peter Leegwater, burgemeester van Wieringermeer. Volgens waterschapsbestuurder Peter Vonk is het moeilijk om op te boksen tegen de algemene stemming in het land die luidt dat waterschappen maar beter kunnen verdwijnen: “Er wordt wel eens gedaan alsof alle bestuurlijke drukte door de waterschappen wordt veroorzaakt. Bovendien zouden we te duur zijn. Maar kijk nu eens naar de functie die Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier vervult in een provincie die vrijwel helemaal beneden de zeespiegel ligt. En zet dan de kosten eens af tegen de baten. aan WatersChapsBelasting Betaal Je JaarliJks minder dan aan een nieuWe uitlaat voor Je auto.”
Landbouwvertegenwoordiger Jan Prins ziet als sterke kanten van het waterschap specialisme, slagvaardigheid en bekendheid met de plaatselijke situatie. “Ik herinner me nog goed de waterhoos die op 5 oktober 2008 de Kop van Noord-Holland trof. Op zo’n moment wordt je geconfronteerd met wat er allemaal mis kan gaan in de waterhuishouding. Volgens het waterschap was er adequaat op gereageerd. Maar wij hadden aanvankelijk het idee dat ze misschien niet voldoende op de weersverwachting hadden geanticipeerd. We hebben toen een lijst met zestien aandachtspunten opgesteld. Maar de meeste punten konden worden ontzenuwd. Dat was voor ons een eyeopener. De communicatie kon overigens wel beter. Hierin hebben onze kritiekpunten ook tot aanpassingen geleid.” Burgemeester Peter Leegwater knikt als het argument van de bekendheid met de plaatselijke situatie wordt genoemd. “Regelmatig hoor ik roepen dat er binnen het openbaar bestuur schaalvergroting nodig is om de bestuurlijke drukte te verminderen. Maar als je gaat opschalen, mis je belangrijke informatie die je wel hebt als je met twee voeten in het veld staat. Ik draai het dan ook om: sChaalvergroting Werkt BestuurliJke drukte in de hand. De betrokkenheid vermindert, en dat geeft onduidelijkheden die dan weer uit de weg geruimd moeten worden. Stel je voor: je zit als bloembollenteler in de kop van Noord-Holland en je bollen staan onder water. En het is vrijdagmiddag. Ga je dan helemaal naar een beheerder in Haarlem bellen? Dat werkt toch niet.” Peter Vonk vult aan: “Zo iemand pakt in dat geval, heel begrijpelijk, zijn trekker en gaat het ter plekke zelf wel even regelen.” Peter Leegwater: “Juist, en dan krijg je de roep om meer handhavers. Alsof dat de bestuurlijke drukte vermindert.” Ook Jan Prins vindt dat schaalvergroting niet het juiste antwoord op het vraagstuk is. “Als de waterschapstaken worden
8 peil september
2010
overgenomen door een grotere organisatie, loopt het bestuur ervan dwars door allerlei stroomgebieden heen. Wat een plaken knipwerk zou dat vergen! Het zou jaren van reorganisatie kosten. Schade die nooit meer in winst is om te zetten.” Als waterschapsbestuurder is Peter Vonk overtuigd van de noodzaak om één organisatie speciaal te belasten met de verantwoordelijkheid voor water. “Anders moet de waterveiligheid om de aandacht concurreren met bijvoorbeeld jeugdzorg. Dat gaat, zo leert de geschiedenis, ten nadele van onze dijken, die hun stem nu eenmaal niet kunnen laten horen.” Hij vindt dat zo’n organisatie bestuurd moet worden door belanghebbenden. “Daarom was ik er niet blij mee dat er bij de laatste waterschapsverkiezingen ook landelijke algemene politieke partijen meegedaan hebben.” Hij krijgt hierin steun van Peter Leegwater die een lans breekt voor de functionele democratie: organen als gemeenten en waterschappen die – in tegenstelling tot provincies – dicht bij de uitvoering staan. “Het waterschap zou zich meer op deze band met de gemeenten moeten richten. Samen lokaal de zaken goed regelen, dat is waar het om draait.” Als schoolvoorbeeld wordt de afvalwaterketen genoemd, waarin Noord-Holland wat betreft samenwerking redelijk vergevorderd is. Peter Leegwater ziet hierbij zelfs een mogelijkheid om ook de drinkwatervoorziening mee te nemen. “ Waterzuivering en drinkWatervoorziening zouden door ÉÉn organisatie geregeld moeten Worden – en van mij hoeft
dat niet per se het waterschap te zijn. Dan kun je met de maatschappij afrekenen per liter water. Dat is beter dan het huidige systeem waarin de ene organisatie belasting heft voor schoon water en de andere voor vuil water.” Een suggestie waar waterschapsbestuurder Peter Vonk grotendeels welwillend tegenover staat. “Het gaat hierbij weliswaar om twee verschillende takken van sport. Maar misschien is het wel een idee om het waterschap ook verantwoordelijk voor drinkwater te maken. Het zou eens verder uitgezocht moeten worden.” Jan Prins brengt het vraagstuk van de zoute kwel in NoordHolland ter sprake, een probleem dat agrariërs nogal verontrust. “Met de verwachte stijging van de zeespiegel en daling van de bodem wordt dit probleem alleen maar groter. Er zijn politieke stromingen die de Noord-Hollandse bodem willen laten verzilten. Wij hebben al eens laten becijferen hoeveel geld dit per gewas kost. Daar werden we niet blij van. En we willen niet gedwongen zijn om alleen zoutminnende gewassen te telen.” Peter Vonk erkent het verwachte tekort aan zoet water als probleem. “En als het aankomt op de verdeling van dit schaarse water staat de landbouw niet bepaald vooraan.” Het gezelschap is het erover eens dat zo’n specifiek, gebiedseigen probleem veel beter te tackelen is door een waterschap, waarin ook agrariërs een stem hebben, dan door een algemener, groter bestuursorgaan. Peter Leegwater: “Kijk, hier heb je weer zo’n watervraagstuk waar schaalvergroting en algemene democratie geen antwoord op geven.”
> peter Leegwater Heeft als burgemeester van Wieringermeer met verschillende watervraagstukken te maken. Van de aanleg van nieuwe rioleringen en de verziltingsproblematiek tot het versterken van de primaire waterkering in ‘zijn’ gemeente. Heeft naar zijn zeggen een roemruchte voorvader die ‘iets met inpoldering’ te maken had.
rond de tafel discussie waterschappen > jan prinS Bestuurslid van LTO-Noord, NoordHolland. Is als portefeuillehouder verantwoordelijk voor ruimtelijke ordening en water. Zit sinds acht jaar bij de kustverdediging en maakt deel uit van de adviesgroep Zwakke Schakels Noordzeekust. Fotografeert als hobbyfotograaf voornamelijk rond het thema water.
> peter Vonk Is sinds 1994 lid van diverse waterschapsbesturen in NoordHolland. De laatste jaren zit hij in het bestuur van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Is daarnaast huisarts te Amsterdam. Schreef het boek ‘Water! als medicijn’ en is medeoprichter en voorzitter van de landelijke Algemene Waterschapspartij (AWP).
}
> webSite waterbeStendig.nL Om meer bekendheid te geven aan het belang van hun taken hebben de 26 waterschappen de website www.waterbestendig.nl in het leven geroepen. Op deze site geven verschillende landelijke politici, bestuurders en andere kopstukken hun visie op het belang van de waterschappen. Eén daarvan is voormalig D66-kamerlid Maas Goote. Op de vraag of de watertaken in de toekomst misschien in andere handen moeten overgaan, zegt hij dat het belangrijk is om naar de hele structuur van het openbaar bestuur te kijken. “We moeten waterschappen een plaats geven in een nieuwe bestuurlijke constellatie, en daarbij kijken naar hun functionaliteit en toegevoegde waarde.”
reageren op dit artikeL? maiL na ar
•
peil@hhnk.nl
september 2010
peil 9
laarzen aan met beroepsvisser jaap buitenhuis naar het lage oude veer
Struinen langs natuurlijke oevers in 2004 ging de oostelijke oever van het lage oude veer op de schop. samen met anderen spande het hoogheemraadschap zich in om het gebied om te vormen tot een ecologische verbindingszone. “als je de natuur zijn gang laat gaan, is dat voor mij goed genoeg”, zegt beroepsvisser jaap buitenhuis. Het Lage Oude Veer is een eldorado voor mensen als Jaap Buitenhuis. Sinds 2003 pacht de beroepsvisser het water van het hoogheemraadschap. Het Lage Oude Veer is een afgesloten gebied aan de oostkant van de Anna Paulownapolder, dat vroeger een zeeslenk was van de Waddenzee. Nu fungeert het als waterbergingsgebied voor de aangrenzende polder. “Ik ben de enige die hier mag vissen”, zegt Buitenhuis met gepaste trots. “Zelfs sportvissers mogen hun hengel niet uitgooien. Dat is echt uniek.” Over de vangsten heeft Buitenhuis niet te klagen. “Het water is voedselrijk. De vis groeit goed.” Als ecologische verbindingszone moet het Lage Oude Veer
de uitwisseling van planten en dieren tussen natuurgebieden mogelijk maken. Anders zouden soortgenoten elkaar niet kunnen bereiken en raken ze van elkaar geïsoleerd. Dat maakt ze kwetsbaar voor veranderingen.
Om invulling te geven aan de functie van verbindingszone, besloot het hoogheemraadschap samen met andere partijen de oostelijke oevers van het Lage Oude Veer aan te pakken. Ze legden een extra strook grond aan langs de bestaande oever, zodat het riet zich kon uitbreiden als beschutting. Het was een ingreep die aanvankelijk niet zonder problemen verliep. Vlak na de aanleg sloeg een storm de
}
> natuurbeheer De natuur heeft de afgelopen jaren meer aandacht gekregen binnen het bestuur van het hoogheemraadschap. Want het waterschap denkt vandaag de dag ‘breed’ over water. Waterbeheer betekent ook dat er wordt nagedacht over aan natte voeten gebonden natuur. Projectleider Ellen Beukema: “Bij het ontwerpen van zo’n oeverplan moet je in de huid kruipen van planten en dieren die ervan gebruik gaan maken.” > eCoLogiSChe VerbindingSzone Het Lage Oude Veer maakt deel uit van een ecologische verbindingszone. Over een lengte van vier kilometer is langs de oostkant van het Lage Oude Veer een ecologische oever gemaakt door poeltjes en eilandjes in te richten. In de brede rietoevers voelen dieren als de rietzanger, de bruine kiekendief en de laatvlieger (vleermuis) zich goed thuis. In totaal is 70.000 kubieke meter grond verplaatst om de oever te realiseren.
nieuwe oever weg. Dat dit kon gebeuren was een technische misrekening, vindt Buitenhuis. “Naar mijn mening is er te veel gekeken naar de wensen vanuit de natuur. Het is goed dat het hoogheemraadschap zich ook richt op de natuur, maar zij zou zich vooral om de veiligheid en de kwaliteit van het water moeten bekommeren.”
Jaap Buitenhuis is goed te spreken over de manier waarop het hoogheemraadschap hem over de oeveraanleg informeert. Vorig jaar zijn de werkzaamheden hervat. “Ze houden rekening met mijn wens om met mijn bootje bij het water te kunnen komen. Ook heb ik ze verteld
dat ik het liefst zie dat ze in de zomer met de oevers aan de gang gaan. ’s Winters kruipt de aal die ik heb uitgezet weg tussen de rietkraag. Je moet daar dan geen grond gaan neerstorten.”
Eigenlijk zijn de oevers al natuurlijk genoeg, denkt Buitenhuis. Het verbreden van de rietkraag is wat hem betreft niet nodig. “Voor soorten als karper en snoekbaars is een mooie, open rietkraag belangrijk. De rietstengels onder water bieden beschutting en plaatsen om te paaien. Als je het gebied met rust laat, ontstaan die rietkragen vanzelf.”
> pLaSdraS Onderdeel van deze ecologische verbindingszone zijn plasdras-oevers: plekken met wisselende waterstanden, waar het hoogheemraadschap rekening houdt met eisen vanuit de waterbergingsfunctie van het gebied én met de natuur.
reageren op dit artikeL? maiL na ar
•
peil@hhnk.nl
september 2010
peil 11
mensenwerk Cor Roelofsen
Regelaar achter de schermen
Inlaten? “Dat betekent gewoon: water uit de
boezem in de sloten laten stromen.” Boezem? “Het kanalenstelsel dat als waterberging
dienst doet. In mijn rayon zijn ruim twintig bemalingsgebieden met elk een eigen waterpeil. Tussen het hoogste en het laagste peil zit ruim een meter verschil. Ik begin mijn dag achter de computer om de actuele waterstanden te bekijken. Dan maak ik een planning: bij sommige gemalen moet de inlaat wat verder open om meer water binnen te laten, bij andere juist wat verder dicht. Daar ga ik allemaal langs.” Favoriete plek? “Het gemaal in de duinen van Castricum. Daar heb ik een mountainbike staan. Als ik klaar ben met werken, of er gewoon even uit wil, pak ik de fiets en rij lekker een rondje.” Eentonig werk? “Absoluut niet! Een andere
Zelf komt hij uit de Schermer, maar inmiddels is hij minstens zo verknocht aan zijn werkgebied rond Castricum. De belangrijkste taak van rayonbeheerder Cor Roelofsen is het peilbeheer in ‘zijn’ gebied. “Dat betekent in de winterperiode water wegpompen; in de zomerperiode water inlaten.”
taak van een rayonbeheerder is bijvoorbeeld het controleren van de naleving van vergunningen en ontheffingen. Vanmorgen belde iemand op van de afdeling handhaving van het hoogheemraadschap. Hij had melding gekregen van een lozing van schoonmaakmiddelen op de sloot. Daar is hoogstwaarschijnlijk geen ontheffing voor verleend. Straks gaan we daar samen even kijken.” Rechter? “Bij peilbeheer heb je vaak te maken met
strijdige belangen. Nu is er bijvoorbeeld een discussie gaande over de vraag in hoeverre we laag waterpeil mogen laten ontstaan. Agrariërs willen graag laag
water omdat ze het land dan beter kunnen maaien en natuurbeheerders omdat ze geen water ‘van buiten’ hoeven in te laten. Maar bij een te laag peil groeien de sloten razendsnel dicht en verdroogt de boel. Gelukkig hoef ik zelf die knopen niet door te hakken. Ik hou me gewoon aan de vastgestelde peilen.” Politieman? “Tja, soms moet je mensen wijzen
op de regels. En als ze daar niet naar luisteren, kun je een dwangsom laten opleggen, of iemand sturen om de schade te herstellen. Op kosten van de overtreder uiteraard. Maar in verreweg de meeste gevallen is men best bereid om mee te werken als je netjes uitlegt wat de bedoeling is en waaróm bepaalde regels zo zijn.” Klusjesman? “Haha, minder dan ik zou willen.
Toen ik in 1990 begon, liep ik zelf ook met een ragebol door de gemalen en deed kleine reparatieklusjes. Dat is nu allemaal uitbesteed. De taak van rayonbeheerder is echt toezichthoudend geworden. We controleren eens per maand de wegen in ons gebied. Het liefst zou ik zelf meteen aanpakken als er iets niet goed is. Maar het is de bedoeling dat we alleen rapporteren. Daarom werk ik nu ook één dag per week in het aannemersbedrijf van mijn broer.” Natuurliefhebber? “Absoluut. De hele dag
buiten zijn is het mooiste wat er is. Nu helemáál, maar ook in de winter. En kijk, hier, achter een oud kabelgat in de deur, heb ik een nestkastje geplaatst. Thuis getimmerd. Daar zitten nu vijf of zes kleine pimpelmeesjes in. Geweldig!”
uw vraag wateronttrekking uit de boezem
?
de Vraag
mogen wij meer water voor de pallas? kjeld broekhaus: “voor onze huidige kernreactor hfr ontvangen we dagelijks 75.000 kubieke meter boezemwater om te koelen. de nieuwe reactor ‘pallas’ krijgt een groter vermogen, en heeft dus meer koelwater nodig. bijna twee keer zoveel. stemt het hoogheemraadschap hiermee in? zo niet, dan moeten we wellicht overstappen op onze tweede keuze: koelen met zeewater. dat betekent bijvoorbeeld meer onderhoud aan het koelwatersysteem.”
kJeld Broekhaus, senior engineer bij de Nuclear Research & consultancy Group (Petten), belangrijkste producent in Europa van radio-isotopen voor medisch en industrieel gebruik. Lid van het projectteam, dat werkt aan een nieuwe kernreactor ‘PALLAS’ die voor 2020 de huidige Hoge Flux Reactor (HFR) moet vervangen.
!
peter sChuit: “De bestaande kernreactor onttrekt water
uit de Schermerboezem. Voor het hoogheemraadschap is hier met name het Noord-Hollands Kanaal het aan- en afvoerkanaal voor het peilbeheer. In natte perioden voeren we water vanuit de polders af naar zee of naar het Noordzeekanaal. In droge perioden voeren we juist water aan naar de polders. Als boezembeheerder moet je ervoor zorgen dat iedere gebruiker van voldoende water wordt voorzien, dat van goede kwaliteit is. In Noord-Holland zijn 32 rayonbeheerders verantwoordelijk voor het op peil houden van 1.800 peilvakken.”
Geen verstoring
het antwoord
“In de Schermerboezem hebben we de afgelopen zeven jaar gemiddeld 320.000 kubieke meter water per dag ingelaten, 190 dagen per jaar. Koploper was 2 april 2007. Toen hebben we 970.000 kubieke meter water ingenomen voor de boezem. Wil men voor de nieuwe kernreactor 143.600 kubieke meter water per dag hebben? Dit lijkt me geen verstoring op het dagelijks peilbeheer te veroorzaken. Een goed peilbeheer is heel belangrijk, bijvoorbeeld voor het stedelijk gebied dat binnen het boezemstelsel ligt. Zoals de grachtenhuizen van
Alkmaar, die vaak op palen zijn gebouwd. Als die palen boven het grondwaterpeil komen te staan, gaan de paalkoppen rotten. Dan verzakken de panden.”
Verdringingsreeks “In principe zouden we dus de gevraagde hoeveelheid water aan de nieuwe kernreactor kunnen geven. Maar er is geen garantie voor 365 dagen per jaar. In tijden van droogte treedt een zogenoemde landelijke verdringingsreeks in werking. Die bepaalt de verdeling van het zoete beschikbare IJsselmeerwater aan de waterbeheerders bij een dreigend watertekort. De kernreactor staat als eerste in de rij om af te sluiten van het boezemwater. Voorrang krijgen bijvoorbeeld de stabiliteit van waterkeringen en de veenweidegebieden. Als die droog komen te staan, kunnen dijken doorbreken of klinkt het land in. Dat veroorzaakt veiligheidsproblemen of onomkeerbare schade. Verstandig dus dat de nieuwe kernreactor bij dit soort scenario’s behalve met water ook gedeeltelijk met lucht kan worden gekoeld, zoals ik uit eerder overleg heb begrepen. Het hoogheemraadschap is daarom positief over de huidige plannen.”
Met de nieuwe reactor PALLAS heeft ‘Petten’ straks bijna tweemaal zoveel koelwater nodig. peter sChuit, coördinator Boezembeheer van de afdeling Beheer Watersystemen & Wegen bij het hoogheemraadschap en verantwoordelijk voor de kwaliteit en kwantiteit van het boezemwater binnen Noord-Holland.
op Verzoek buigt peiL ziCh oVer heikeLe kweStieS. heeft u ook een Vraag? maiL naar
•
peil@hhnk.nl september 2010
peil 13
natte voeten Balgzanddijk >> augustus 2010: Balgzanddijk | natuurlijke omgeving met bijzonder schorrenlandschap en grote vogelrijkdom | probleem: grasbekleding dijk niet opgewassen tegen erosie door golven. <<
Versterking
Balgzanddijk met oog voor de natuur
De dijk langs het Balgzand moet worden versterkt. De werkzaamheden maken deel uit van het hoogwaterbeschermingsprogramma (HwBP) van het hoogheemraadschap. Deze dijkversterking, de derde in een reeks binnen het HWBP, valt samen met het herstel van buitendijkse kwelders door Landschap Noord-Holland. Er is een efficiënte samenwerking, die belangrijk is voor de veiligheid van het kwetsbare land, én goed uitpakt voor de vogels. > Balgzanddijk Vanwege de klimaatsverandering, de stijgende zeespiegel, krachtigere golven en de daling van de Noordhollandse bodem versterkt het hoogheemraadschap 120 km. van de primaire waterkeringen boven het Noordzeekanaal. Samen met de omgeving zoekt zij naar haalbare en betaalbare oplossingen. De dijkversterkingen worden gefinancierd door het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Dit is het derde project in het kader van het Hoogwaterbeschermingsprogramma.
14 peil september
2010
De Balgzanddijk ten oosten van Den Helder maakt deel uit van de primaire waterkering van Noord-Holland. Dit betekent dat het de eerste verdedigingslinie vormt tegen het buitenwater, in dit geval de Waddenzee. In het kader van de Waterwet ondergaan alle hoofdwaterkeringen in ons land elke vijf jaar een soort ‘apk-keuring’. Daarin wordt getoetst of ze aan de veiligheidseisen voldoen. In 2005 bleek dat de Balgzanddijk op één punt niet door de keuring kwam. “Bij extreme omstandigheden, zou de grasmat aan de zeezijde bezwijken. Zoals bij een superstormvloed met een waterstand van vijf meter boven zeeniveau”, vertelt Ed Neef, projectleider bij het hoogheemraadschap. Dat levert een gevaarlijke situatie voor het achterland op. Er moest iets gebeuren. Het hoogheemraadschap besloot tot
versteviging van de Balgzanddijk met open steenasfalt, afgedekt met gras. Maar men kwam niet zomaar tot die beslissing. Neef licht toe: “meteen bij het opstarten van het project zochten we contact met Landschap NoordHolland. Het Landschap pacht van ons de dijk en is beheerder van het aangrenzende wad. Vanwege hun betrokkenheid bij het gebied, vonden we dat ze van onze plannen moesten weten. We vroegen ze ook om commentaar.” De keuze van open steenasfalt – vergelijkbaar met het ‘zeeropen-asfalt-beton’ ofwel ‘zoab’ van de snelwegen – komt voort uit de wens van het Landschap om het groene uiterlijk van de dijk te behouden. De open structuur van het asfalt maakt het terugplaatsen van de grasmat mogelijk. Het wordt geen ‘asfaltdijk’. “Het was eenvoudig om met deze wens
rekening te houden”, zegt Ed Neef. “En het kost praktisch niks extra’s om gras op het asfalt te leggen. Dat is wel zo natuurvriendelijk.”
Rijkgedekte tafel De werkzaamheden aan de Balgzanddijk door het hoogheemraadschap, worden gelijktijdig uitgevoerd met een herstelproject van Landschap Noord-Holland aan het aangrenzende kweldergebied. “Het wad van Balgzand staat bekend om zijn voedselrijkdom”, vertelt Saskia Bloemen, projectleider bij Landschap Noord-Holland. “Bij laagwater vallen de slikplaten droog. Daarin barst het van de pieren, mosselen en noem maar op.” Voor trekvogels is die wadbodem een rijkgedekte tafel. Maar niet eentje die altijd beschikbaar is. Bij vloed lopen de slikken immers onder water. De vogels vluchten dan voor een tijdje naar hogergelegen schorren, die droog blijven staan. Bloemen: “Het probleem is dat er op het Balgzand maar weinig van dit soort vluchtplaatsen zijn. Door de natuurlijke dynamiek van de Waddenzee slaan de schorren af en daarna groeien ze weer aan. Op het Balgzand
droge voeten Balgzanddijk >> November 2010: dijkversterking uitgevoerd | 6.000 ton open steenasfalt | afgedekt met 18.000 m2 grasmat | kleidijk rond schorren: 8.500 m3 erosiebestendige klei, 3.500 m3 zand, 550 meter rijshouten dammen <<
} is de afslag van de schorren sneller dan de aangroei. De vogels hebben dus steeds minder plekken om tijdens hoogwater te rusten of om te kunnen broeden.” Landschap Noord-Holland wil met het kwelderherstelproject de bestaande hoge delen beschermen totdat andere delen op een natuurlijke manier zijn opgehoogd. Daarna moet de natuur de regie weer zelf in handen nemen. Twee bestaande schorren zullen met een lage kade worden beschermd tegen afslag. De kaden worden gemaakt van een type klei dat zelfs bij langdurige golfslag goed op zijn plaats blijft liggen. Voor de kade komen palenrijen gevuld met takken, die als golfbrekers werken. Dat zorgt voor een grotere duurzaamheid van het schor. De ruimte tussen de kade en het schor wordt opgevuld met ongewassen zeezand. “Daarmee behouden de schorren hun zoute karakter”, legt Saskia Bloemen uit. “Dan kunnen er planten groeien die er van nature thuishoren.” Allereerst vindt herstel van de Kooyhoekschor plaats, gelijktijdig met de versterking van de Balgzanddijk. Een jaar later is het Van Ewijcksluisschor aan de beurt.
Vaarwater Hoewel de dijkversterking en het herstel van de kwelders inhoudelijk gezien niets met elkaar te maken hebben, zagen zowel het hoogheemraadschap als Landschap Noord-Holland meteen aanleiding om met elkaar samen te werken. “Na uitleg over
onze plannen, vertelde het Landschap over hun werkzaamheden op het wad”, zegt Ed Neef. “Toen hebben we gekeken hoe we ons werk aan elkaar vast konden knopen. Er is maar één smal weggetje dat toegang geeft tot de dijk. Als je niet oppast, zit je in elkaars vaarwater.” Gekozen is voor één aannemer, die beide projecten gelijktijdig uitvoert. Daarom was het nodig om één bestek op te stellen, een taak die het hoogheemraadschap op zich nam. Ook de directievoering van het project valt onder verantwoorde-
“We willen dat ons werk zo min mogelijk schade aan de natuur oplevert” lijkheid van het hoogheemraadschap. Saskia Bloemen heeft er alle vertrouwen dat de belangen van beide partijen gelijk worden gewogen. “We zijn juist blij dat het hoogheemraadschap het bestek heeft geschreven”, zegt ze. “Zij hebben daar veel meer kaas van gegeten dan wij. En we hebben goede afspraken gemaakt. Ik voorzie geen problemen.”
Beide partners zijn enthousiast over de samenwerking tot nu toe. “We willen dat ons werk aan de dijk zo min mogelijk schade aan de natuur oplevert”, zegt Neef. “Landschap Noord-Holland heeft veel kennis in huis om te vertellen hoe dat moet. Zo zorgen we ervoor dat de werkzaamheden buiten het broedseizoen en de vogeltrek vallen. Het is heel fijn om gezamenlijk naar oplossingen te zoeken. We weten elkaar goed te vinden. Dat werkt heel efficiënt.” Ook Bloemen weet direct een positieve kant van de samenwerking te noemen. “De deskundigheid van het hoogheemraadschap op het gebied van waterbouw is voor ons heel nuttig. Bij het werk aan de schorren komt heel wat kennis en ervaring kijken. Het hoogheemraadschap is een prettige sparringpartner. Er werken mensen die weten wat ze doen.” Is Bloemen als belangenbehartiger voor de natuur nog geen meningsverschillen met het hoogheemraadschap tegengekomen? “Het is niet de eerste keer dat ik met hen samenwerk”, zegt ze. “Bij waterbergingsprojecten verschillen we weleens van inzicht. Het hoogheemraadschap heeft bijvoorbeeld soms meer waterberging nodig dan vanuit natuur wenselijk is. Maar door goed met elkaar samen te werken en naar elkaar te luisteren, weten we altijd een goede oplossing te vinden. In het geval van Balgzand zijn de schorren en de dijk fysiek van elkaar gescheiden. Tegenstrijdige belangen zijn er niet.”
> De situatie: Golfslag onder extreme omstandigheden zorgt voor erosie. 2,7 van de 8 kilometer dijk moet versterkt worden. Pachter Landschap Noord-Holland plant een herstelproject van nabije kwelder, gefinancierd door het Waddenfonds. > Gewenst: Waarborging veiligheid Balgzanddijk. Versterking van de bekleding van de dijk, met behoud van natuurlijke grasmat. Werken zonder schade aan de natuur. Afstemmen met (en expertise benutten van) derden. Zeker stellen broeden rustbiotoop voor vogels. Aangroei schorren: 3 hectare, oplopend tot 6,5 hectare in 2011. > Oplossing: Eén bestek, één aannemer (de Vries & van de Wiel uit Schagen). Gelijktijdige uitvoering van dijkversterking en herstel schorren, voor minimale verstoring van natuur. Planning valt buiten stormseizoen en broedseizoen. Kleidijk rond schorren.
september 2010
peil 15
beschermd Haven Enkhuizen
} > handel De Zuiderzee maakte van Enkhuizen een bloeiende handels- en haringstad. Eind 17e eeuw trad het verval in. Na de oorlogen met Engeland, het verzan-
den van de havenmond en de concentratie van handel op Amsterdam verstilde Enkhuizen. Door de Afsluitdijk ging ook de haringvisserij verloren.
> Watersport In Enkhuizen wonen 18.186 inwoners. De gemeente meet 116.04 km² (waarvan 103,62 km² water). Daarnaast telt het stadje internationaal
vermaarde zaadbedrijven en tuinbouw (bron: CBS, 2010). En natuurlijk is het een van dé watersportplaatsen aan het IJsselmeer.
suggesties voor peil? mail na ar
•
peil@hhnk.nl