0 10 01 20 I2 EI ME M
1
Houden we het droog? HET STIJGT DE WATERSCHAPPEN TOT DE LIPPEN
hoogheemraadschap
Hollands Noorderkwartier
close-up BAGGERPEILSTOK
HET OERINSTRUMENT >> 50 SCHOUWMEESTERS, 25 PEILSTOKKEN, CIRCA 300 PEILMOMENTEN PER SCHOUWDAG, 3 METER PEILBEREIK, 60 KILOMETER LOPEN PER SCHOUWGEBIED <<
> GOUDEN PEILSTOK Eind vorig jaar ontving Jan Apeldoorn een ‘gouden’ peilstok ter ere van zijn vijftigjarig jubileum als schouwmeester. Hij had zijn eigen peilstok moeten overdragen aan zijn opvolger en vond dat zó’n gemis dat er speciaal voor hem een peilstok werd vervaardigd uit vurenhout met goudverf. Mét een herinneringsplaatje van gegraveerd messing. Jan was er heel blij mee.
2 peil
Het lijkt een beetje op een hengel, maar het is een van de ‘oerinstrumenten’ voor de uitoefening van de taken van het hoogheemraadschap: de baggerpeilstok. Met deze stok meten de schouwmeesters eens in de zeven jaar of de sloten nog voldoende diep (en breed) zijn voor de aan- en afvoer van water. Tijdens de ‘baggerschouw’ laten de schouwmeesters vanaf de slootkant de peilstok in het water zakken. Per perceel gebeurt dat minimaal twee keer bij het begin, midden en einde van de sloot. Voelt de schouwmeester een lichte weerstand, dan is dat het begin van de baggerlaag. Vervolgens drukt hij de peilstok met enige kracht naar beneden tot hij de solide bodem raakt. Het verschil tussen de eerste en de tweede meting is de dikte van de baggerlaag. Met de schaalverdeling op het ‘hengeldeel’ kan de breedte van de sloot gemeten worden. Deze aluminium peilstok met een glasvezel hengel is de moderne vervanger van de oude, houten peilstokken waar de schouwmeesters vroeger de boerenerven mee afstruinden. De stok is lichtgewicht, en dat is wel zo prettig, want een baggerschouw betekent voor de schouwmeesters algauw drie dagen achter elkaar een kleine twintig kilometer langs de slootkant lopen.
VOORJAAR 2010
hhnk.nl MEER INFORMATIE over deze en andere onderwerpen van het hoogheemraadschap vindt u op www.hhnk.nl
Peil is het relatiemagazine van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Peil verschijnt drie keer per jaar in een oplage van 2700
Inhoud }
Redactieadres: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Postbus 130 1135 ZK Edam t 0299 663 000 peil@hhnk.nl Bladmanagement en eindredactie: Mariana Oud Concept & realisatie: MediaPartners LoyaliteitsCommunicatie Stroombaan 4 1181 VX Amstelveen t 020 547 36 00 Tekst: Mirjam Jochemsen Jon Marree Annelies Roon
07
ROND DE TAFEL Hoe werken de gemeenten en het hoogheemraadschap samen op het gebied van Ruimtelijke Ordening?
15
UW VRAAG Is het hoogheemraadschap klaar voor de Wabo? vraagt Marco Schouten uit Heerhugowaard zich af.
Fotografie: ANP B+B digital studios De Beeldredaktie Hollandse Hoogte Marcel Molle Satellietfoto.nl Marieke van der Velden
4
Litho: Grafi media Amsterdam
4
Druk: RotoSmeets Grafi services Eindhoven
04
VISIE Dijkgraaf Luc Kohsiek over Actie Storm, het plan om de waterschappen € 100 miljoen te laten bezuinigen.
4
Artikelen uit deze uitgave mogen geheel of gedeeltelijk worden overgenomen na toestemming van de redactie
10
LAARZEN AAN Naar de Schoorlse Duinen met burgemeester Hafkamp.
4
12
NATTE VOETEN, DROGE VOETEN Bij waterberging Wijdewormer werkten publieke en private partijen nauw samen.
4
14
MENSENWERK Saskia Janssen noemt zichzelf bureauecoloog. Een spagaatstand?
}
> DELTAWET De Deltawet wordt de wettelijke basis voor de instelling van het Deltafonds. Tot 2020 worden de reeds gereserveerde gelden voor waterveiligheid en zoetwatervoorziening uit het Infrafonds overgeheveld naar het Deltafonds. Daarmee is het geld met grotere zekerheid voor deze doelen beschikbaar. Inhoudelijke behandeling van de wet vindt pas na de verkiezingen plaats.
>> ACTIE STORM IS HET ANTWOORD VAN DE UNIE VAN WATERSCHAPPEN OP DE OPDRACHT VAN HET KABINET OM 100 MILJOEN TE BEZUINIGEN OP DE RIJKSBEGROTING <<
> SAMENWERKING Bij de planvorming van projecten werkt het hoogheemraadschap samen met andere experts om de best passende oplossingen te vinden tegen een maatschappelijk aanvaardbare prijs. Hierbij kijken we ook naar alternatieve oplossingen, zoals bij de versterking van de Waddenzeedijk op Texel, en naar mogelijkheden om projecten te combineren, zoals bij de versterking van de Omgelegde Stonteldijk en de Wieringermeerdijk.
> 100 MILJOEN Actie Storm voorziet in een bezuiniging van 100 miljoen euro. Dit is de – voorlopige – bijdrage van de gezamenlijke waterschappen aan het totaal van 29 miljard die het Rijk tot 2015 moet bezuinigen ten gevolge van de economische crisis.
EIGENLIJK IS ‘ACTIE STORM’ NIET ZO’N GELUKKIGE BENAMING, VINDT LUC KOHSIEK: “IK BESCHOUW DE VRAAG VAN DE STAATSSECRETARIS ALS EEN KANS TOT OPBOUWEND OVERLEG EN SPANNENDE VERANDERINGEN IN DE WATERWERELD, DUS ‘ACTIE STROOMVERSNELLING’ ZOU WAT MIJ BETREFT DE LADING BETER DEKKEN.”
visie BEZUINIGINGEN
helemaal in één hand, en dat is gewoon efÀciencywinst. Maar wat in mijn ogen nog belangrijker is: daarmee krijgen we een andere betrokkenheid. Als je eigenaar van een huis bent in plaats van huurder, dan maak je andere afwegingen. Je komt eerder tot een optimale afstemming van aanleg, versterking en onderhoud.”
LUC KOHSIEK, DIJKGRAAF VAN HOOGHEEMRAADSCHAP HOLLANDS NOORDERKWARTIER
WELKE KANSEN BIEDT ‘STORM’ VOLGENS U? “Het verzoek van het
kabinet is een goede aanleiding om als waterschappen kritisch te kijken naar onze eigen positie, ons functioneren en onze manier van werken. Hoe kunnen we voor minder geld toch dezelfde kwaliteit leveren? Dat er in de afvalwaterketen door betere afstemming veel winst valt te halen, is geen nieuws. Maar ‘Storm’ heeft beslist een impuls gegeven aan het samen zoeken naar manieren om dat daadwerkelijk te realiseren. Ook wat betreft het meest essentiële onderwerp, de bescherming tegen hoogwater, zet ‘Storm’ aan tot een verandering in het denken.” WAARUIT BESTAAT DIE LAATSTE VERANDERING? “Als waterschap
werken we natuurlijk al heel actief aan de veiligheid. Als vanouds beheren en onderhouden we de primaire keringen, die ons beschermen tegen water uit zee en uit de grote rivieren. Regelmatig controleren we of de dijken en duinen nog wel voldoen aan de eisen. Op basis van die controles zijn delen van de Hondsbossche Zeewering en van de dijk langs het Markermeer, IJsselmeer en Waddenzee opgenomen in het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Nieuw is het als we dit allemaal ook zelf gaan À nancieren. Daarmee komt de bescherming tegen hoogwater
DAT KLINKT ALS EEN GROTERE VRIJHEID VOOR HET WATERSCHAP IN DE HOOGWATERBESCHERMING. IS DE VEILIGHEID DAN NOG WEL GEGARANDEERD? “Ja, júíst! In de algemene
democratie moet er altijd worden gekozen tussen verschillende doelen om het beschikbare geld aan uit te geven. Met steeds verkiezingen in het vooruitzicht kiezen politici al snel voor het doel dat op de korte termijn het meeste oplevert. Logisch, want daar worden ze tenslotte op afgerekend. Waar dat toe kan leiden, hebben we eind februari weer gezien in Frankrijk. De Napoleontische dijken bleken niet bestand tegen een zware storm, met 51 doden en duizenden daklozen tot gevolg. Investeringen in veiligheid vereisen planning op de lange termijn. ‘Storm’ stelt voor om de À nanciering van de hoogwaterbescherming in de functionele democratie te brengen. Dat schept meer À nanciële zekerheid. Het is tekenend dat op dit moment de À nanciering van de versterking van de Hondsbossche Zeewering door de economische én de kabinetscrisis op zich laat wachten. Ook de behandeling van de Deltawet dreigt door de val van het kabinet ver vooruitgeschoven te worden. In dit soort situaties moet je niet terecht willen komen als het gaat om de veiligheid van het land.” HOE GAAT U DE DIJKVERSTERKINGEN BETALEN? HET RIJK GEEFT DE UNIEVOORZITTER GEEN ZAK MET GELD MEE. “De
waterschappen gaan eigen hefÀ ngen
opleggen voor de vernieuwing van de dijken, zoals we het nu ook al doen voor het onderhoud. Hoe precies, daar wordt nog op gestudeerd. Uitgangspunt is dat burgers en bedrijven over all minder betalen voor hetzelfde resultaat. Hollands Noorderkwartier beheert een economisch belangrijk en tamelijk dichtbevolkt gebied. Dit gebied is aan alle kanten omgeven door water, en ligt bovendien grotendeels onder zeeniveau. Dat maakt het kwetsbaar. Onze waterkeringen beschermen dit gebied, en daar hangt natuurlijk wel een prijskaartje aan. Het waterschap maakt vanuit zijn deskundigheid – als ‘huiseigenaar’ – weloverwogen keuzes. Nemen we hardhouten kozijnen, of vurenhout, of kunststof? Maar het moet natuurlijk altijd waterdicht zijn; dat is en blijft prioriteit nummer één.” ‘ACTIE STORM’ DOET VERGAANDE VOORSTELLEN VOOR DE AFVALWATERKETEN. WAT BETEKENEN DIE VOORSTELLEN VOOR HOLLANDS NOORDERKWARTIER? “Het verwerken
van regenwater en afvalwater is in Nederland een groot, gezamenlijk probleem; een belangrijke en kostbare maatschappelijke opdracht. We werken daarom intensief samen met de veertig gemeenten in ons gebied. Hoe kunnen we dat samen goedkoper doen? Onze pijpenstelsels en het rioleringssysteem sluiten op elkaar aan, maar die moeten we nog veel beter op elkaar afstemmen. We weten dat daarmee miljoenen te besparen zijn. De benodigde kennis is er, maar ze is versnipperd over diverse partijen. Dat moeten we samen oplossen. Feit is dat het goedkoper kan voor alle betrokken partijen, inclusief de burger.” WAAROM GEBEURT DAT DAN NOG ZO WEINIG?
“Met de gemeentelijke waterplannen zijn we op de goede weg, maar het mag resultaatgerichter en minder vrijblij-
vend. Dat is moeilijk, want achter elke taak, elke bevoegdheid, staan mensen. Het heeft tijd nodig om zaken anders te gaan regelen. Een succesvol samenwerkingsvoorbeeld is de bindende afspraak met de gemeente Graft-De Rijp, waar het hoogheemraadschap zorgt voor het heffen en innen van onder meer de onroerende zaakbelasting en de rioolhefÀ ng. Dat is veel efÀciënter dan er twee gescheiden systemen op na houden. De winst delen we samen en de burger is goedkoper uit. Ik hoop dat we met alle Noord-Hollandse gemeenten meer bindende resultaatsafspraken kunnen maken. Over belastinghefÀ ng, maar ook over andere aspecten van afvalwaterbehandeling, want daar moeten we wel tot een versnelling zien te komen.” GAAT HET WEL OP TIJD LUKKEN, 100 MILJOEN BEZUINIGEN MET BEHOUD VAN DE VEILIGHEID VAN UW INGEZETENEN?
“De dijken houden we veilig, hoe dan ook. Misschien moeten we wel soms kiezen voor een goedkoper ‘kleurtje op het huis’, of samen met anderen verf inkopen. Het kabinet is gevallen, maar wij zitten niet stil. Er is van alles in beweging. De gesprekken tussen waterschappen, gemeenten en provincies gaan door. Ik ben ervan overtuigd dat het niet zal blijven bij de 100 miljoen bezuiniging van Verkeer en Waterstaat. De brede heroverweging van 29 miljard euro, ten gevolge van de economische crisis, komt eraan. Niet alleen het dijkversterkingsprogramma van Hollands Noorderkwartier zal de gevolgen ondervinden, ook alle andere partijen zullen het gaan voelen. We zullen echt samen met goede voorstellen moeten komen.”
REAGEREN OP DIT ARTIKEL? MAIL NA AR
•
WWW.HHNK.NL PEILɓHHNK.NL
VOORJAAR 2010
peil 5
kort nieuws
Grasdijk hoger
Puzzelen met hoogwaterkering Kan de coupure tussen dorp en haven in Den Oever blijven? Kunnen we ervoor zorgen dat ook de buitendijks gevestigde bedrijven op het haventerrein het altijd droog houden? Is misschien die heel dure stormvloedkering voor de haven van Den Oever mogelijk? En dat allemaal ‘robuust, sober en doelmatig’, want anders geen rijkssubsidie. Vorig jaar zijn in samenspraak met bewoners, bedrijven, natuurorganisaties en overheden oplos-
Jarige Brons diesel Het dieselgemaal Beetskoog in Oudendijk is jarig. Precies honderd jaar geleden verving het hoogheemraadschap in het gebouwtje aan de Schermerboezem de stoommachine door een ééncilinder Brons dieselmotor. Die drijft de eveneens onverwoestbare Stork centrifugaalpomp aan. Beheerder Berend Eikenaar restaureerde de machines na zijn pensionering in 1984 en verzorgt nog steeds de rondleidingen in het reservegemaal. Op de Nationale Molen- en Gemalendag (8 en 9 mei aanstaande) wordt de ‘verjaardag’ gevierd met muziek, een extra tentoonstelling en een lezing in het kerkje van Oudendijk door Diederik Aten, historicus van het hoogheemraadschap. Meer informatie op www.nationalemolenengemalendag.nl
singsrichtingen bepaald. De afgelopen maanden lag de startnotitie ter inzage. Aan vier varianten ‘puzzelt’ het hoogheemraadschap nu verder. Eind deze zomer moet een voorkeursalternatief op tafel liggen, dat aan zo veel mogelijk wensen tegemoet komt. De bedoeling is om in 2012 aan de slag te gaan zodat in 2015 de hoogwaterkering bij de haven van Den Oever weer aan de wettelijke eisen voldoet.
De boezemkade langs de ringsloot van de Bergermeerpolder (tussen Alkmaar en Bergen) is niet hoog genoeg. Het hoogheemraadschap verwacht dat de grasdijk maximaal dertig centimeter omhoog moet. Dat is ingewikkelder dan het lijkt. Simpelweg de nodige grond erop gooien kan niet. Als de ondergrond niet stevig genoeg is, zakt de verzwaarde dijk in ‘no time’ weer terug naar de oorspronkelijke hoogte. Of erger nog, ze verschuift. De afgelopen maanden verrichtte het hoogheemraadschap een bodemonderzoek om erachter te komen wat kan en moet. Na bestudering van de uitkomsten komen het versterkings- en beheerplan. Eind volgend jaar moet het werk af zijn. Tot die tijd zijn de risico’s gering. De dijk voldoet namelijk vooral niet aan toekomstige eisen.
Positief saldo Het hoogheemraadschap start de komende jaren in alle gemeenten met de Waterbank, een computerprogramma waarin per bouwproject wordt bijgehouden of er, ter compensatie van nieuw aangelegde verharding, voldoende waterberging wordt gerealiseerd. Met een enkele druk op de knop is het ‘saldo’ zichtbaar te maken. Watercompensatie is sinds 2003 wettelijk verplicht. De Waterbank maakt het eenvoudiger om per peilgebied naar het watersaldo te kijken. Te weinig waterberging bij het ene project kan worden gecompenseerd door extra waterberging bij een ander project binnen hetzelfde peilgebied. Uiteindelijk moet per peilgebied een ‘positief saldo’ onder de streep komen te staan. Een pilot met de gemeente Zaanstad verloopt sinds december 2008 succesvol. Alle Zaanse bouwprojecten vanaf 2003 zitten in het systeem.
NIEUWE TENTOONSTELLING IN ‘DIJK TE KIJK’ MOMENTEEL IS IN DIJK TE KIJK, HET BEZOEKERSCENTRUM VAN HET HOOGHEEMRAADSCHAP, DE TENTOONSTELLING ‘DE DIJK VERZWAARD, HET LAND BEWAARD’ TE ZIEN. ADRES: STRANDWEG 4, PETTEN. DAGELIJKS GEOPEND VAN 10.00 TOT 17.00 UUR, BEHALVE OP MAANDAG. DE TOEGANG IS GRATIS.
6 peil
VOORJAAR 2010
rond de tafel DISCUSSIE WATERSCHAPPEN ONEENS “We hebben de afgelopen decennia gewoon teveel geld gehad voor een slechte samenwerking. Dat is nu afgelopen.” >PIET KEIJZER
ONEENS “Maar de juiste intentie is er wel. Dus die samenwerking gaat er de komende vijf jaar beslist van komen.” > HERMAN BODE
>>GEMEENTEN EN HET HOOGHEEMRAADSCHAP WERKEN GENOEG SAMEN<< ALS ER ÉÉN GEBIED IS WAAR SAMENWERKING NOODZAKELIJK BLIJKT, IS HET WEL RUIMTELIJKE ORDENING. WAT GAAT HIERIN GOED? EN WAT KAN ER BESLIST BETER?
ONEENS “We moeten in een vroeger stadium elkaars samenwerking zoeken. Wij, als hoogheemraadschap, kunnen ons nog beter inleven in het belang van gemeenten.” > ROB VEENMAN
ONEENS “Maar: mede onder druk van de nieuwe wetgeving moeten we er de komende tijd samen wel uit gaan komen.” > JOHN VAN DIEPEN
>>GEMEENTEN EN HET HOOGHEEMRAADSCHAP WERKEN GENOEG SAMEN<< “GEMEENTE EN HOOGHEEMRAADş SCHAP VERHOUDEN ZICH ALS HUISş ARTS TOT MEDISCH SPECIALIST. EEN GESPREK DAARTUSSEN IS OOK NIET ALTIJD EENVOUDIG.” WATERş AMBASSADEUR HERMAN BODE VAT DE DISCUSSIE KERNACHTIG SAMEN. Decennia lang was het bij ruilverkaveling of de ontwikkeling van nieuwbouwwijken normaal dat een gebied maar een paar procent oppervlaktewater overhield. Gezien de klimaatsverandering moeten nu de meeste zaken op het gebied van ruimtelijke ordening ‘waterneutraal’ worden aangepakt. Om aan de normen van een watersysteem te voldoen, moet er bovendien in Hollands Noorderkwartier ongeveer achthonderd hectare ruimte gevonden worden voor de berging van water. HIERVOOR MÓETEN GEMEENTEN EN HET HOOGHEEMRAADSCHAP WEL SAMENWERKEN.
Volgens wethouder Piet Keijzer leeft bij gemeenten nog onvoldoende besef dat ‘water’ in ruimtelijke ontwikkelingen vanaf het allereerste moment moet worden meegenomen. Bijvoorbeeld om tot waterneutraal bouwen te komen. “Het experiment met de Waterbank (zie kader – red.) dat wij samen met het hoogheemraadschap zijn aangegaan, helpt ons hierbij. Het geeft ons inzicht welke plek wij water in ons ruimtelijk beleid geven.” Hij vraagt zich af in hoeverre het hoogheemraadschap betrokken is bij het opstellen van de structuurvisie, waar Zaanstad nu mee aan de slag is. De structuurvisie is immers de voorloper van de toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen in de gemeente. Hoogheemraad Rob Veenman realiseert zich dat hierin mogelijk een ‘zwakke plek’ van het hoogheemraadschap schuilt. “Wij hebben watersysteembeheerders en geen RO-mensen in huis en moeten nog leren enthousiast te worden van een structuurvisie – iets waar we overigens wel aan werken.” Hoe is het voor het hoogheemraadschap om bij gemeenten aandacht voor de wateragenda te krijgen? Volgens regioadviseur John van Diepen toont de ene gemeente zich betrokkener dan de andere, iets wat overigens ook met de grootte van de gemeente van doen heeft. “Daarom INVESTEREN WIJ ZOVEEL MOGELIJK IN DE PERSOONLIJKE CONTACTEN. Om elkaar te informeren.
Daar ligt een belangrijke ingang.” In de praktijk botsen belangen wel eens, bijvoorbeeld bij bouwplannen binnen het waterstaatswerk van waterkeringen, waar het verboden is om te bouwen. Van Diepen: “Soms zitten de heipalen zelfs al in de grond. En dat is toch jammer, want dan moeten wij het werk stilleggen. Beschermingszones zouden standaard in het bestemmingsplan moeten worden opgenomen, dan weet de burger waar hij aan toe is. Hierin hebben wij als
8 peil
VOORJAAR 2010
hoogheemraadschap gemeenten nodig om onze belangen vast te leggen.” In het relatief grote, waterrijke Zaanstad is wethouder Piet Keijzer blij met het intensieve contact met het hoogheemraadschap. “In het hoogheemraadschap ontbreekt de hectiek die onze gemeentepolitiek juist zo kenmerkt, en waardoor wij wel eens naar de waan van de dag leven. Achterstand oplopen in het onderhoud van ons rioleringssysteem bijvoorbeeld, omdat het politiek niet prettig ligt om daarin te investeren. Het hoogheemraadschap herinnert ons dan gelukkig aan de langere termijn.” Volgens Herman Bode, als VNG-waterambassadeur regelmatig in gesprek met alle partijen, is de intentie tot samenwerking er zeker. “Maar de organisaties hebben een totaal verschillende geschiedenis en stijl van werken. Gemeente en hoogheemraadschap verhouden zich als huisarts tot medisch specialist. Daartussen loopt een gesprek ook niet altijd eenvoudig, hoezeer ze ook met hun vak verbonden zijn. Daarom denk ik dat er vaste overlegstructuren moeten komen, ook op bestuurlijk niveau. Een regionaal portefeuillehoudersoverleg zou hiervoor te gebruiken zijn.” Werkt de kostenvraag belemmerend voor de samenwerking? Hoogheemraad Rob Veenman denkt van niet. “Meestal komen we er qua kostenverdeling wel uit. Bijvoorbeeld als het gaat om de waterketen. Wanneer een gemeente het rioleringsstelsel aanpakt door de afvoer van hemelwater te ontkoppelen, hebben wij minder kosten voor waterzuivering. Daarom werken we graag aan zo’n ontkoppelingsoperatie mee.” Volgens hem speelt er op het gebied van À nanciën een ander vraagstuk: HOE BELONEN WE GEMEENTEN DIE ZICH ACTIEF VOOR WATERBELEID INZETTEN? “Wij hebben enerzijds te maken met veertig
gemeenten, en anderzijds met één algemene hefÀ ng, die wat dit betreft geen onderscheid maakt. We kunnen niet met de ene gemeente andere afspraken maken dan met de andere.” Piet Keijzer: “Daar zit een probleem. Als wij actief meewerken aan het oplossen van watervraagstukken, levert dat ons geen voordeel in de vorm van lagere kosten op. Die prikkel ontbreekt dus.” Maar Veenman weet wel een andere vorm van aanmoediging. “Wij gaan eerder met enthousiaste gemeenten in zee. Ze kunnen voorrang in onze planning krijgen. Op die manier kunnen we iets terugdoen.” Herman Bode: “Het zou inderdaad goed zijn om op dit vlak tot een ander samenwerkingsmodel te komen. Gemeenten die in nieuwe vormen van samenwerking investeren zouden À nancieel moeten proÀteren. De burgers, die de hefÀ ng opbrengen, zouden dit direct in hun portemonnee moeten merken.” Piet Keijzer: “In feite helpt de economische crisis, met zijn bezuinigingsopgave. Die dwingt ons om meer samen te werken. Zo kunnen we de kosten wel naar beneden krijgen.”
> HERMAN BODE Waterambassadeur bij de Vereniging Nederlandse Gemeenten en bevordert samenwerking tussen gemeenten onderling, en tussen gemeenten en het hoogheemraadschap. Is gek op zeilen.
rond de tafel DISCUSSIE WATERSCHAPPEN
}
> JOHN VAN DIEPEN Is regioadviseur bij het hoogheemraadschap en aanspreekpunt voor gemeenten in regio Laag-Holland bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Viel nog nooit in een sloot.
> ROB VEENMAN Bestuurslid van het hoogheemraadschap en portefeuillehouder voor intergraal waterbeheer in stedelijk gebied. Houdt niet van zwemmen, maar is al dertig jaar actief in waterbeheer.
> PIET KEIJZER Was wethouder voor onder andere ruimtelijke ordening en water in de Zaanstad, waar water een belangrijk aandachtspunt is. Zwom als jongetje vaak in de Zaan.
> WATERBANK De Waterbank is een twee jaar durend proefproject van het hoogheemraadschap en de gemeente Zaanstad. Het gaat om een digitaal registratiesysteem dat de hoeveelheid oppervlaktewater in de gemeente bijhoudt. Het brengt als het ware een verliesen winstrekening in beeld. Worden ergens gebouwen, wegen, of parkeerplaatsen aangelegd, dan ontstaat er een versnelde afvoer van het gebied naar het watersysteem. Deze extra belasting op het watersysteem moet in de vorm van extra open water binnen hetzelfde peilgebied gecompenseerd worden. De Waterbank houdt de toename van verhard gebied en het te compenseren wateroppervlak bij. Het proefproject duurt tot 2011. Dan wordt er gekeken of ermee wordt doorgegaan en of het ook bruikbaar is voor andere gemeenten.
REAGEREN OP DIT ARTIKEL? MAIL NA AR
â&#x20AC;˘
WWW.HHNK.NL
VOORJAAR 2010
peil 9
laarzen aan BURGEMEESTER HAFKAMP NAAR DE SCHOORLSE DUINEN
Brandend zand en het belang van water DE SCHOORLSE DUINEN ZIJN DE HOOGSTE EN BREEDSTE DUINEN VAN NEDERLAND. ONDER HET ZANDOPPERVLAK SCHUILT EEN IMMENSE WATERVOORRAAD. IN DE ZOMER VAN 2009 EN HET VOORJAAR VAN 2010 WERD HET GEBIED GETROFFEN DOOR DUINBRANDEN. “EEN NATUURRAMP”, ZEGT BURGEMEESTER HAFKAMP.
} De zon verdrijft de flarden mist die over de Schoorlse Duinen glijden. Hetty Hafkamp, burgemeester van Bergen, stapt op vrolijke laarzen somber tussen de zwartgeblakerde boomstammen door. “Moet je kijken wat een schade de brand heeft veroorzaakt”, zegt ze met pijn in haar stem. “Voor de brand was het zo’n mooi gebied. Het gebied ademt weidsheid en rust uit. Dat is echt uniek.” Voor even wordt de stilte ruw verstoord. Hafkamp gaat opzij voor een trekker met oplegger die stapels omgezaagde bomen afvoert. Even verderop steken stronken als littekens boven de grond uit. Hier en daar staat nog een kaal heidestruikje, dat de dans van de vlammenzee is ontsprongen. Burgemeester Hafkamp herinnert zich 28 augustus 2009 nog scherp. “In Eindhoven hoorde ik het op de radio”, vertelt ze. “Ik wilde zo snel mogelijk naar mijn gemeente. Maar de trein had vertraging. Elk half uur belde ik met de brandweer om te horen hoe het ging.” Het blussen van de brand was een enorme opgave. De brandkranen aan de rand van het natuurgebied waren niet toereikend om bij de brandhaarden te komen. Hafkamp: “Het bluswater is met tankauto’s aangevoerd. Ook werden blushelikopters ingezet, die het water uit zee haalden. Het heeft een week geduurd voordat alles onder controle was!” Behalve met het bluswater, kwam de redding in augustus 2009 ook uit de natuur zelf. Waar het dorp van Schoorl aan de voet van de duinen ligt, is duidelijk te zien dat het vuur net op tijd is gestopt. De burgemeester wijst vanaf het uitkijkpunt omlaag. “Die loofbomen daar hebben deels
geholpen om de huizen te sparen.” In de zomer bevatten de bladeren en stammen van loofbomen veel water. Het zijn natuurlijke brandvertragers. Dit in tegenstelling tot de naaldbomen in de rest van het gebied. Die zijn heel brandbaar vanwege hun hars en het waslaagje op de naalden.
Tot overmaat van ramp werd het duingebied tussen Bergen aan Zee en Schoorl half april 2010 opnieuw getroffen door een brand. Volgens de gemeente was er ook ditmaal vermoedelijk sprake van brandstichting. Een natuurgebied van één vierkante kilometer werd verwoest. Dat is minder dan vorig jaar, maar dit keer is er wel een belangrijker natuurgebied in vlammen opgegaan. “Er is echt sprake van een natuurramp. Het gebied dat nu is verbrand, was een buitengewoon historisch natuurgebied. De schade is veel groter dan vorig jaar in Schoorl”, aldus Hafkamp.
> MEER DUIN Met een kuststrook van 21 kilometer onder haar hoede, heeft burgemeester Hetty Hafkamp wel een mening over hoe Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier met de duinen omgaat. “Over het algemeen is dat prima. Maar soms zou het iets soepeler kunnen. Het hoogheemraadschap wil dat de duinen groeien. Daarom moeten strandpaviljoens opschuiven richting zee. Dat betekent ongemak en kosten voor de ondernemers.” Hafkamp is blij dat het hoogheemraadschap nu in gesprek is met de eigenaren van de strandpaviljoens. “Ze moeten proberen er samen uit te komen.”
> GEEN WATEROVERLAST Over het peilbeheer in haar gemeente is burgemeester Hafkamp goed te spreken. “Er zijn mij geen plekken bekend waar mensen problemen hebben met wateroverlast. Een paar jaar geleden heeft een deel van Egmond aan Zee blank gestaan. Intussen zijn er maatregelen genomen om herhaling te voorkomen. Zo wordt daar op dit moment een enorme ‘kelder’ gebouwd om overtollig regenwater te bergen.”
Gemeente Bergen overweegt voorzorgsmaatregelen. De mogelijkheid van het slaan van extra waterputten in het duingebied wordt onderzocht, zodat er op diverse plaatsen water voorhanden is. Dat kan het blussen vergemakkelijken en versnellen. De duinbranden tonen ons paradoxaal genoeg ook de veerkracht van de natuur. Burgemeester Hafkamp is ondanks de somberheid toch verheugd als ze ziet dat er nieuw loof opkomt. “Van die frisgroene varens word ik ondanks alles toch hoopvol”, zegt ze gelaten. Bij een groepje mini-eikenboompjes blijft ze stilstaan. “Dat nieuwe groen moeten we koesteren.”
REAGEREN OP DIT ARTIKEL? MAIL NA AR
•
WWW.HHNK.NL
VOORJAAR 2010
peil 11
mensenwerk SASKIA JANSSEN
Tussen beeldscherm en rietkraag
BUREAUşECOLOOG BIJ HET HOOGş HEEMRAADSCHAP NOEMT SASKIA JANSSEN ZICHZELF. DAT HEEFT IETS VAN EEN SPAGAATSTAND, MAAR ZE ZEGT DAAR GEEN PROBLEMEN MEE TE HEBBEN. ACHTER HET BEELDSCHERM RAPPORTEN BEOORDELEN OP WAARHEID EN ONWAARHEID OVER ECOLOGIE. AAN VERGADERTAFELS MEEDENKEN EN ADVISEREN. MAAR WEL VAN TIJD TOT TIJD HET VELD IN, OP ZOEK NAAR DE IJSVOGEL EN DE NOORDSE WOELMUIS.
BELANGRIJK WERK? “Jazeker, dat realiseer ik me iedere dag. Als hoogheemraadschap hebben we zorgplicht voor de Áora en fauna. Dit besef dringt steeds verder door in de organisatie. Het is ook vastgelegd in de Flora- en Faunawet. Vroeger maaiden we de wegberm gewoon strak af. Heel efÀciënt, maar funest voor de biodiversiteit. Tegenwoordig houden we ons aan een gedragscode. Die zegt hoe we bij onze werkzaamheden schade voor beschermde planten en dieren kunnen voorkomen of beperken. De belangen staan soms haaks op elkaar. Voor een goede waterloop kun je geen groei van riet in een watergang hebben. Maar voor sommige dieren is riet hun behuizing. Die kun je niet zomaar wegmaaien. Dus ga ik ter plekke met beheerders praten.” SPANNEND? “Ik vertolk regelmatig de tegenstem. Stel je voor: een groot waterbergingsproject. En ik kom met de informatie dat in het betreffende gebied de beschermde rugstreeppad leeft. Dat is natuurlijk niet altijd welkom, want daarop moeten we ons werk aanpassen. Een paddenscherm aanleggen kost veel tijd en dus geld. Ja, dan wordt het wel eens spannend. Maar ik ben nooit in de verleiding gekomen om mijn mond te houden. De juiste informatie op tafel leggen, dat is mijn verantwoordelijkheid. De beslissers moeten uitmaken wat ze ermee willen.”
waargenomen. Nee, het is niet leuk om met mij uit wandelen te gaan.” GEITENWOLLEN SOKKEN? “Die draag ik niet,
ook niet stiekem. Thuis in mijn kast heb ik jurken en schoenen met hakken. Ik voel me helemaal niet thuis bij een slobbertruienimago.” LIEVELINGSDIER? “Vlinders. Die zijn heel fasci-
nerend. Wist je dat ze goed kunnen faken? Kijk je vluchtig naar een dagpauwoog, dan is het of je een uil in de ogen kijkt.” HUIDIG PROJECT? “Ik stel een gids samen voor
onze plannenmakers en buitendienstmedewerkers. Daarin vinden ze welke beschermde soorten in ons gebied voorkomen en hoe die te herkennen. Plus een handleiding hoe ermee om te gaan. En een kalender die aangeeft wanneer ze welke werkzaamheden kunnen doen.” WANNEER BEN JE TEVREDEN? “Als ik bij een lastig onderwerp anderen vooruit heb geholpen. Als ze op hun hoofd staan te krabben: hoe pakken we dit aan? Soms kan ik dan met een oplossing komen. Bijvoorbeeld door het slim aan te pakken en alleen in een beperkt gebied zo’n paddenscherm te plaatsen. Dan voel ik de opluchting.”
BUITENMENS? “Ik ben ontzettend blij als ik naar
buiten kan. Wandelen in duin- of veenweidegebieden. Verrekijker mee, fototoestel, plantengids voor de determineersleutels. Maar voor mijn metgezellen ben ik lastig; elke meter zie of hoor ik iets interessants. Telkens staan we stil en wil ik vertellen wat ik heb
AAN HET EIND VAN DE DAG? “Dan kom ik ons kantoor uit en hoor ik de roodborst of de boomkruiper. Die roept iets dat klinkt als ptíeuw. Dan denk ik: oké, hij zit er nog.”
uw vraag INVOERING WABO
?
DE VRAAG
MARCO SCHOUTEN, kwaliteitscoördinator Planning en Control bij de gemeente Heerhugowaard. Als projectleider belast met de invoering van de Wabo (Wetsvoorstel algemene bepalingen omgevingsrecht). Met de Wabo komt er één vergunningensysteem voor heel de fysieke leefomgeving. Verwachte invoering: juli 2010.
!
HET ANTWOORD .
JOHAN KLINGELER, adviseur Vergunningen bij het hoogheemraadschap en binnen de cluster Vergunningen verantwoordelijk voor de implementatie van nieuwe wetgeving, geeft antwoord.
OP VERZOEK BUIGT PEIL ZICH OVER HEIKELE KWESTIES. HEEFT U OOK EEN VRAAG? MAIL NAAR
•
PEILɓHHNK.NL
Vergunningverlening voor lozingen op het vuilwaterriool gaat het hoogheemraadschap als direct verantwoordelijke aan
ZIJN JULLIE AL WABOşPROOF? MARCO SCHOUTEN: “ALS GEMEENTE MAKEN WE ONS KLAAR VOOR DE WABO: EEN ANDERE ORGANISATIESTRUCTUUR, NIEUWE DIGITALE SYSTEMEN, MEDEWERKERS KLAARSTOMEN. VOOR EEN SUCCESVOLLE INVOERING HEBBEN WE OOK HET HOOGHEEMRAADSCHAP NODIG. HUN KLANT IS IMMERS OOK ONZE KLANT. DAAROM WIL IK ZE VRAGEN: ZIJN JULLIE EIGENLIJK AL WABOşPROOF?” JOHAN KLINGELER: “Sinds december 2009 hebben wij te maken met de Waterwet. Die wet is in veel opzichten met de Wabo te vergelijken: eenvoud voor de klant, één procedure en een integrale beoordeling en handhaving van vergunningen. Ook is er de mogelijkheid een dwangsom opgelegd te krijgen bij niet tijdig beschikken. De Waterwet is zogezegd onze Wabo. Misschien lopen we dus wel een beetje vóór op veel gemeenten, die immers nog in de voorbereidingsfase zitten. Ook wij moesten onze systemen en procedures aanpassen en onze mensen opleiden om ‘breder’ te kijken. Niet alleen naar waterkwaliteit en -kwantiteit, maar ook naar zaken die het belang van gemeenten en provincie raken. We kennen dus de processen en dynamiek die met de Wabo verbonden zijn.”
te plakken zijn. Ook bij eventuele bezwaarprocedures staan we met onze kennis en expertise pal achter gemeenten. Bij intensievere samenwerking horen verwachtingen over en weer. Die kunnen maar beter duidelijk zijn, want dan weet iedereen wat men aan elkaar heeft. Wij zien bij gemeenten graag een duidelijk aanspreekpunt voor Wabo- en Waterwetvraagstukken. Ook willen we graag de gelegenheid krijgen om te adviseren als het gaat om indirecte lozingen. Vergunningverlening en handhaving wat betreft deze lozingen op het vuilwaterriool horen sinds kort tot het domein van gemeenten. Wij maken ons zorgen om de prioriteit hiervan. Als verantwoordelijke organisatie voor de rioolwaterzuivering raken deze lozingen direct ons belang.”
Samenwerking stroomlijnen Gedegen motivatie “Wat kan men van ons verwachten? Voorop staat dat ook wij de intentie hebben om intensief samen te werken in Wabo en Waterwet. Ook wij zeggen: jullie klant is onze klant. De burger beschouwt ons allemaal als overheid. Komt er bij ons een Wabo-vergunningaanvraag binnen, dan sturen we die zo snel mogelijk door naar de betreffende gemeente. En aanvragen voor de Waterwet toetsen we direct op mogelijke belangen van gemeenten en andere partners. Verder mogen gemeenten adviezen met gedegen motivatie verwachten, die bij wijze van spreken zó in de beschikking
“Om de samenwerking verder te stroomlijnen hebben we in maart een aantal voorlichtingsbijeenkomsten voor onze partners georganiseerd. Overdracht van kennis kwam hierin aan de orde. Maar ook de vraag: hoe kunnen wij onze partners van dienst zijn? Bijvoorbeeld door het gemeentelijke waterloket te voorzien van de nodige kennis. Of door input te leveren voor gemeentelijke websites. Als het gaat om handhaving, bestaat er trouwens al een jarenlange intensieve, praktische samenwerking tussen onze mensen en die van provincie, gemeenten en milieudiensten, die alle partijen goed bevalt.”
VOORJAAR 2010
peil 13
natte voeten WIJDEWORMER
>> SEPTEMBER 2006: POLDER WIJDEWORMER | 1650 HECTARE | RUIM 4,5 METER BENEDEN NAP | EEN POLDER ALS ‘BADKUIP’ | PROBLEEM: REGELMATIG WATEROVERLAST DOOR HEMELWATER EN ONDERGRONDS KWELWATER. <<
DE POLDER WIJDEWORMER IS EEN ‘BADKUIP’ VAN 1650 HECTARE, RUIM 4,5 METER BENEş DEN NAP. REGELMATIG ZORGDEN HEMELWATER EN ONDERGRONDS KWELWATER VOOR GROTE OVERLAST. EN MET HET OOG OP DE KLIMAATVERANDERING WAS TE VOORZIEN DAT DE PROş BLEMEN IN DE TOEKOMST ALLEEN MAAR GROTER ZOUDEN WORDEN. DE ZOEKTOCHT VAN HET HOOGHEEMRAADSCHAP NAAR ‘PARKEERRUIMTE’ VOOR HET WATER WAS EEN HELE PUZZEL. EEN VOORBEELD VAN SAMENWERKING TUSSEN DESKUNDIGEN EN BELANGHEBBENDEN. Technisch gezien was het vraagstuk niet zo ingewikkeld: de Wijdewormer kent één waterpeil. Dat het toch niet meeviel om ruimte voor water te vinden, komt doordat deze polder al volledig wordt benut. Je hebt dus te maken met belangen van bewoners, boerenbedrijven, recreatieondernemers, gemeente, provincie, natuurbeschermingsorganisaties… Maarten Poort, projectleider Planvorming van het hoogheemraadschap, schetst de zoektocht naar een geschikte waterbergingslocatie als een staaltje van oer-Hollands ‘polderen’. “We moesten een gebied van 38 hectare zien te vinden en hebben daarvoor eerst de wensen en plannen van de verschillende agrariërs geïnventariseerd. Daarbij hebben de landbouworganisaties Stivas en LTO ons uitstekend geholpen.
14 peil
VOORJAAR 2010
Vervolgens peilden we hoe gemeente en provincie tegen het gebied aankeken. Tegelijkertijd zochten we constant naar kansen voor subsidies en coÀ nanciering.”
Andere dynamiek Ook natuur, recreatie en wensen voor vrijwillige kavelruil bleken bepalende belangen naast de noodzaak om waterberging te creëren. Een stuurgroep en een projectgroep werden opgericht. Behalve het hoogheemraadschap raakten ook de gemeente Wormerland, de provincie, de Dienst Landelijk Gebied, Stivas, Stichting Nationaal Landschap Laag Holland en Recreatie NoordHolland betrokken. Een gebiedsnota met de veelzeggende naam ‘Water verbindt’ zag het licht. Waterberging hand in hand laten gaan met de ontwikke-
ling van natuur, recreatie en agrarische structuurverbetering was een tot dan toe unieke combinatie. Poort: “Natuurlijk ontmoet je in het begin scepsis. We waren immers niet de eersten die iets met het gebied wilden. Maar gaandeweg won het vertrouwen. We hebben elkaar nu eenmaal nodig om onze doelen te realiseren. Wij zochten contact met de provincie voor subsidies en met de gemeente voor procedures en vergunningverlening. Zo maakten we kennis met een voor ons nieuwe dynamiek. Als hoogheemraadschap zijn we gewend ons op de langere termijn te richten. Maar in de gemeentepolitiek speelt ook de alledaagse actualiteit een nadrukkelijke rol.” Spannend werd het zoekproces zodra het ging om de landaankoop. “Voor waterberging moet je weten welke landeigenaren er in het gebied zijn en welke rechten zij hebben. Ook is het van belang om als hoogheemraadschap grond in bezit te hebben. Van daaruit kun je grondruilen. Als je daarbij niet oppast, loop je het risico dat je de grondprijzen opdrijft. Dat wilden we voorkomen.”
droge voeten WIJDEWORMER
Het grootste project binnen de Wijdewormer is Wormerzicht. Dit combineert 20 hectare waterberging met de aanleg van 22 hectare nieuwe natuur. Het initiatief kwam hier van particulieren. Ondernemer Patrick van Nek en zijn partner Willeke Bos hadden net in de zuidwesthoek van de polder een woonboerderij met land gekocht, met de bedoeling er een landgoed te stichten. Van Nek: “Mijn vrouw wilde graag paarden bij ons huis, en mijn wens was een meertje. Desnoods wilde ik dat zelf wel graven. Daar ging ik bij de gemeente over praten, maar ik ving zogezegd bot. Graven in agrarische
“We hebben elkaar nu eenmaal nodig” grond kon niet zomaar. Toen ik hoorde van de waterbergingsplannen van het hoogheemraadschap, ben ik daar naartoe gestapt.” Zo werd Van Nek de eerste particulier in de waterberging.
Soepbord Om ruimte te creëren voor overtollig water construeerde het hoogheemraadschap bij Wijdewormer een soort soepbord in het landschap. Een uitgegraven stuk land dat wordt omgeven door schuin oplopende kades, waardoor het in natte tijden kan vol-
lopen. De aanwezige zoute kwel zorgt voor de ontwikkeling van speciÀeke zilte natuur. Bijzondere grassoorten kunnen er groeien en de brakwatergarnaal, gewild op het menu van de grutto, kan hier gedijen. Projectleider Bart Pottuijt van het hoogheemraadschap vertelt: “Het project is zo vorm gegeven dat het naadloos past in het authentieke uiterlijk van de polder. Op het oog is de waterkerende kade door zijn breedte en glooiing nauwelijks te herkennen.” Ook Van Nek is enthousiast. “Hier kwamen verschillende belangen bij elkaar: die van de particulier en van de overheid. Met het hoogheemraadschap hebben we uitstekend kunnen samenwerken. Geen eindeloze overlegstructuren, maar met elkaar oplossingen bedenken. Snel en voortvarend.”
Nek uitgestoken Kelvin Broersen van de provincie Noord-Holland beoordeelde of het project in aanmerking kwam voor een ILG-subsidie (investeringsprogramma voor het landelijk gebied). “Het aangevraagde bedrag van meer dan een half miljoen euro steeg ver boven onze norm budgetten uit, waardoor uiteindelijk bleek dat voor het project een bestuurlijk besluit nodig was. Een integraal project als dit past namelijk niet binnen de gebruikelijke sectorale regelingen – vandaar een speciale regeling voor integrale projecten. Vanwege de natuurontwikkeling, de integrale benadering en het particuliere initiatief
}
>> MAART 2010: ‘PARKEERRUIMTE’ VOOR WATER | 5 HECTARE PERMANENT WATER | 20 HECTARE OVERLOOPGEBIED | 22 HECTARE ZILTE NATUUR | VERBETERING VAN DE WATERKWALITEIT. <<
ondersteunde de provincie het plan.” Broersen vindt het een mooi project, waarbij de partijen elkaar goed bij de les konden houden. “Als provincie zien we graag robuuste natuurgebieden met ecologische diversiteit. Vanuit de waterbergingsgedachte kom je natuurlijk eerder op diepe bakken met water. Die twee inzichten hebben we weten te combineren. Zo werd Wormerzicht onderdeel van de robuuste ecologische verbinding van kust tot kust. Positief is ook dat de openheid van het landschap en de karakteristieke kavelpatronen uiteindelijk gerespecteerd zijn. In het eerste ontwerp misten wij dat.” Volgens hem zijn de noodzakelijke onderhandelingen soepel verlopen omdat alle partijen hetzelfde maatschappelijk belang voor ogen hadden. Broersen: “Ik heb veel respect voor het hoogheemraadschap. Ze staken hun nek uit en hielden de rug recht toen er weerstand kwam. Zo’n partij heb je nodig.”
Verbeterpunten Zijn er dan helemaal geen verbeterpunten te noemen? Misschien toch wel. Broersen zegt desgevraagd dat het hoogheemraadschap er meer rekening mee zou kunnen houden dat de provincie nu eenmaal anders georganiseerd is. “Binnen de provincie lopen er, afhankelijk van het onderwerp, meerdere geldstromen. Om die te sturen moeten er procedures gevolgd worden, en die kosten tijd. Daarover heb ik zo af en toe onbegrip gemerkt.”
> DE SITUATIE: De polder werkt als een badkuip. Hemelwater en ondergronds kwelwater stromen er naartoe. Met het oog op de klimaatverandering niet toekomstbestendig.
> GEWENST: ‘Parkeerruimte’ voor water. Agrarische structuurverbetering. Meer recreatie. Uitbreiding van de provinciale ecologische hoofdstructuur. Verbetering van de waterkwaliteit. Handhaven van open karakter van de polder en rechte verkavelingstructuur.
> OPLOSSING: Uitbreiding van de aanwezige golfbaan. Project Wormerzicht: 5 hectare permanent water en 20 hectare overloopgebied. Verbreden van sloten en oevers. 6 hectare waterberging langs de Noorderweg. Aanleggen van 22 hectare zilte natuur. Grotendeels isoleren van de zoute kwel. Vrijwillige kavelruil. Realiseren van recreatieve wandelpaden.
VOORJAAR 2010
peil 15
beschermd MARKERMEERDIJK HOORNşEDAM
} > ZEEVANG De Markermeerdijk ten noorden van Edam beschermt onder andere de polder Zeevang (tot -1,90 NAP) tegen het IJsselmeer (-0,20 tot 0,40 NAP). Dit oude
veenland is al sinds de dertiende eeuw bedijkt. Zogenaamde ‘braken’ (waterplassen in het land) herinneren aan eerdere dijkdoorbraken.
> VERSTERKING Het hoogheemraadschap werkt aan de versterking van onder andere de Markermeerdijk. Bijna de gehele dijk moet versterkt worden om
aan de wettelijke veiligheidsnorm te voldoen. Tussen Hoorn en Enkhuizen wordt al gewerkt. Het deel tussen Hoorn en Edam staat op de rol.
SUGGESTIES VOOR PEIL? MAIL NA AR
•
PEIL @ HHNK.NL