Spis treści Wstęp ................................................................................................................7 Rozdział I Prawo do godnej śmierci jako prawo podmiotowe ..............................11 1.1. Analiza rozumienia pojęć prawa podmiotowego i dobra osobistego.... 11 Dodatek A – Bo najważniejsze jest niewidoczne dla oczu ...............................................14 1.2. Analiza rozumienia pojęcia godności i prawa do godnej śmierci .......... 16 1.3. Wywodzenie prawa do godnej śmierci z katalogu dóbr osobistych zagwarantowanych w Konstytucji RP i art. 23 kodeksu cywilnego...... 21 Dodatek B – Ani tobie, ani żadnemu władcy na ziemi nie przysługuje… .....................23 Rozdział II Definicja, rodzaje i charakterystyka eutanazji oraz zjawisk i pojęć z nią powiązanych ....................................................................................27 2.1. Etymologia słowa eutanazja ............................................................... 27 2.2. Rodzaje i typy eutanazji ...................................................................... 29 Dodatek C – Jakiż artysta ginie! ...................................................................................33 2.3. Eutanazja a uporczywa terapia ............................................................ 35 2.4. Eutanazja a eugenika ........................................................................... 39 Dodatek D – Walka, której przyglądał się cały świat ....................................................41 Rozdział III Prawo do eutanazji w ustawodawstwie wybranych krajów – analiza porównawcza ...........................................................................49 3.1. Ustawodawstwo Królestwa Niderlandów .......................................... 50 Dodatek E – Ciche przeminięcie z wiatrem ...................................................................61
3.2. Ustawodawstwo Królestwa Niderlandów cd. ..................................... 63 Dodatek F – Cykuta w imię cnoty ................................................................................. 68 3.3. Ustawodawstwo Królestwa Belgii ....................................................... 71 Dodatek G – Pół żartem, pół serio skłócona z życiem ..................................................... 77 3.4. Ustawodawstwo Królestwa Belgii cd................................................... 80 Dodatek H – Litościwy strzał i przepaść zamiast niewoli ............................................... 85 3.5. Ustawodawstwo Konfederacji Szwajcarskiej ....................................... 89 Dodatek I – Zmarł z powodu choroby, która odbiera nadzieję… .................................. 94 3.6. Ustawodawstwo Republiki Francuskiej .............................................. 96 Dodatek J – Biblijne samounicestwienie dopuszczone przez Boga? ...................................... 102 3.7. Prawna regulacja eutanazji w Republice Federalnej Niemiec ............ 104 Dodatek K – Zobaczymy się znów… odnajdziemy się znów… ....................................... 113 3.8. Prawna regulacja eutanazji w Stanach Zjednoczonych ...................... 119 Dodatek L – Nie poddawajcie się, walczcie ................................................................. 127 3.9. Prawna regulacja eutanazji w Stanach Zjednoczonych Ameryki cd. . 131 Dodatek M – Wszystkie szczęśliwe rodziny są do siebie podobne ................................... 136 3.10.
Prawna regulacja eutanazji w Rzeczypospolitej Polskiej............. 139
Dodatek N – Pióro, inwigilacja, odejście ..................................................................... 142 3.11.
Podsumowanie rozdziału III ...................................................... 144
Dodatek O – Duma ponad życie ................................................................................. 147
Rozdział IV Prawo do eutanazji na tle prawa międzynarodowego .......................153 4.1. Próby uregulowania prawa do śmierci na życzenie w traktatach i międzynarodowych instytucjach ...................................................... 153 Dodatek P – O słowach bez życia, bezduszność.............................................................156 4.2. Unia Europejska – kontrola jurysdykcyjna i polityczna w przypadku łamania praw człowieka .................................................................... 160 4.3. Limitacja podmiotowa i przedmiotowa prawa do życia według doktryny oraz praktyki...................................................................... 162 Dodatek Q – Ucieczka od odpowiedzialności i miłość aż po grób...................................164 4.4. Próby wywodzenia prawa do godnej śmierci w orzecznictwie EKPCz .......................................................................................................... 167 4.5. Posumowanie rozdziału IV............................................................... 173 Dodatek R – Gdy nie można uciec od sumienia .................................................................174 Rozdział V Eutanazja a etyka – argumenty za i przeciw śmierci na życzenie .....177 5.1. Charakterystyka aksjologii, relacji etyki, moralności oraz prawa ....... 177 5.1.1.
Charakterystyka poglądów pozytywistów i niepozytywistów na prawo i moralność ................................................................. 178
Dodatek S – Lepiej spłonąć niż tlić się powoli… ...........................................................183 5.1.2.
Poglądy pozytywistów i nie pozytywistów dotyczące źródła praw podmiotowych.................................................................. 186
5.2. Argumenty na rzecz legalizacji eutanazji ........................................... 188 Dodatek T – Orędownicy prawa do śmierci i ich kapsuła ............................................190 5.2.1.
Argumenty natury prawnej ....................................................... 193
Dodatek U – Pochwała życia i miłej śmierci ............................................................... 196 5.2.2.
Argumenty natury etycznej ........................................................ 199
Dodatek V – Nie jestem chory. Chcę umrzeć ................................................................ 205 5.2.3.
Wywodzenie prawa do godnej śmierci według filozofii R. Dworkina dotyczącej jego koncepcji godności, świętości życia oraz autonomii jednostki ............................................................ 208
Dodatek W – Najważniejsze jest, aby nie dać się wepchnąć na beczkę ........................... 212 5.2.4.
Argumenty natury psychologicznej............................................ 215
5.2.5.
Argumenty natury pragmatycznej .............................................. 216
Dodatek X – Czasami nie warto gubić nadziei ........................................................... 218 5.3. Argumenty przeciw legalizacji eutanazji ............................................ 221 5.3.1.
Argumenty natury prawnej ........................................................ 221
Dodatek Y – Smutne, najpiękniejsze samobójstwo ....................................................... 224 5.3.2.
Argumenty natury etycznej ........................................................ 226
Dodatek Z – Prawie niebaśniowy koniec ..................................................................... 235 5.3.3.
Krytyka wywodzenia prawa do godnej śmierci według koncepcji rozumienia godności T. Biesaga i dr J. Pacian ............ 238
Dodatek AB – Ryzykując wszystko dla przyjaciela ........................................................ 242 5.3.4.
Argumenty natury psychologicznej............................................ 245
Dodatek AC – Ars moriendi, czyli o sztuce umierania................................................... 247 5.3.5.
Argumenty natury pragmatycznej .............................................. 250
Dodatek AD – Proszę cię o tę jedną, wielką przysługę ..................................................... 252
Dodatek AE – Głos, co umilkł za wcześnie .....................................................................257 Dodatek AF – Rozgoryczenie niesprawiedliwej historii ..................................................260 Dodatek AG – O zgaśnij, zgaśnij, świeco, krótkotrwała! .................................................262 Dodatek AH – Tajemnica wielkiej gwiazdy ...................................................................264 Dodatek AI – Nim powstała legenda Braveheart..........................................................266 Dodatek AJ – Artysta i zamach stanu...........................................................................269 Dodatek AK – Codziennie umieramy… .........................................................................273 Dodatek Al. – Trucizna, która jest nadzieją ..................................................................277 Dodatek AM – Gdy sumienie nie mówi dobranoc ...........................................................281 Dodatek AN – Odejście niemałego rycerza .....................................................................283 Dodatek AO – Bez wytchnienia, pod ostrzałem presji. Druga strona piękna ...................285 Dodatek AP – Upadek namaszczonego ..........................................................................287 Dodatek AQ – Żyjąc pod cieniem Dyktatora ..................................................................289 Dodatek AR – Uwolnijmy Rzymian od ich długiego niepokoju......................................292 Dodatek AS – Ja częściej niż wy jeszcze żyć nie chcę, a muszę ..........................................295
Dodatek AT – O wyborze dwóch – życie albo śmierć ...................................................... 298 Zakończenie ................................................................................................. 300 Bibliografia .................................................................................................. 307 Materiały dodatkowe .................................................................................. 315