PLD_05_2009_01-80.qxd
1/28/10
24
2:27 PM
Page 24
GÖRÜNÜM
≥ Ifl›k sanat›n›n Türk tasar›m›yla 'Kesiflme Noktas›' Metin: Mahmut Nüvit Foto¤raflar: Tu¤çe fieno¤ul, Yeliz Dilaver
Ark Kültür Merkezinde, 5 Kas›m - 15Aral›k tarihleri aras›nda, eserleri ile dünyaca tan›nan Türk tasar›mc›lar›n›n sanatla olan iliflkilerinin irdelendi¤i "Kesiflme Noktas›" sergisi gerçekleflti. Serginin ilginç yanlar›ndan biri ayd›nlatma tasar›mc›s› Nergiz Arifo¤lu'nun sergi içerisindeki rolü oldu. Arifo¤lu, ürünler ile birleflen ›fl›k enstalasyonu ile hem objelerin biçimleri ve gölgeleri ile yeniden keflfedilmesini sa¤larken hem de yarat›c› düflünceye bambaflka bir kap› aralamakta. Sergi enstalasyonunda absürd tiyatronun üst bafll›klar›n› kullanarak kendi kontekstinden ç›kar›lan ürünlere yabanc›laflt›rma yoluyla yeni ve taze bir bak›fl sa¤lamay› hedefleyen serginin küratörü içmimar Mahmut Nüvit Doksatl›; serginin ayd›nlatma eleman› tasar›m› ve ayd›nlatma tasar›m› ile ilgili düflüncelerini PLD Türkiye'ye anlatt›.
Tasar›m Türk 'Kesiflme Noktas›'n› kurgularken çok genifl yelpazede bir çal›flma yaparak tasar›m kavram› çerçevesi içinde alg›lanabilecek her fleyi bu sergiye koyabilmeye ve mümkün oldu¤unca kimsenin d›flar›da kalmamas›na gayret ettim. Ifl›k tasar›m› benim kendi ifllerimde de çok dikkat etti¤im ana tasar›m kavramlar›ndan biridir. Bu sebeple ifllerimin de kontrol edebildi¤im gece ›fl›¤›nda görülebilmesini arzu ederim. Bugünkü olanaklarla geçmifle nazaran daha farkl› çal›flmalar yapabilmek mümkün. Bir mekan için ayn› anda 10 seçenekle dramatik ortamlar yaratabilmek, günün de¤iflik saatlerinde ve de¤iflik aktiviteler için muhtelif sahneleme
olanaklar› var art›k. 'Kesiflme Noktas›'ndaki '›fl›k tasar›m›' tamamen bu kavramlar›n d›fl›nda sergilemenin bir parças› olarak yarat›ld›. Ifl›k tasar›mc›lar› Nergiz Arifo¤lu ve Yeliz Dilaver de t›pk› di¤er sanatç›lar gibi kendi ifllerini yapt›lar. Belki de biraz daha fazlas›n›. Çünkü farkl› ifllerin bir arada davrand›¤› espas›n tümünden ve aralar›ndaki iliflkilerden de sorumluydular ve neredeyse serginin tümüne dokunarak büyük bir sorumluluk yüklendiler. Sergi aç›l›fl gecesi bina cephesini pembe ›fl›kla boyayarak ya¤murlu ve depresif bir sonbahar gecesini d›flar›dan alg›lanabilecek bir parti sevincine çevirdiler. Bahçe kat›ndaki
mavi, ›fl›kla y›kanm›fl Tu¤çe fieno¤ul'un artistik foto¤raflar› ›fl›¤›n nelere kadir oldu¤unun da bir göstergesi ve belgesi. Sergi kurgulan›rken ve ›fl›k tasar›m› mevhumlar› henüz ortada yokken Era Ayd›nlatmadan Erkan fiahin'in ›srarl› çabalar› ile aç›l›fl gününden itibaren ve aç›l›fl sonras› günlerde fas›lalarla yap›lan denemeler ve karfl›l›kl› tart›flmalar sonucu s›cak renkler ve sar› turuncu ve nüanslar›ndan yararlan›lan ilk düzenlemeler yap›ld›. K›sacas› istim arkadan geldi. Çal›flmada bafllang›ç olarak s›cak renkleri tercih etmemin çok net bir aç›klamas› yok. Sergi kurgusuna bafllad›¤›m Ekim günlerinde Aziz Sar›yer'in ziyaretime gelerek yapmak istediklerimi dinledikten sonra 'içinden geldi¤i gibi davran' diyerek verdi¤i cesaretin de
etkisi olabilir. Bahçe kat›ndaki ilio ve pinoccio tasar›m›n ürünleri turuncu bir renkle y›kand› ve bilhassa Luca Proto nun pleksi koltu¤unun kesitteki yans›malar›yla çizgileri daha da vurgulanm›fl oldu. Bahçe kat› ana salonunda tümüyle beyaz renk hakimiyetiyle Atilla Kuzu, taklamakan, Alp Nuho¤lu, raund, Serhan Gürkan madam bovary ortak kompozisyonu sar› bir ›fl›kla 'obje olmadan obje' kavram›n› vurgularcas›na gölgeleriyle birleflerek baflka biçimlere dönüfltüler. Gerçe¤in yerinden oynat›lmas› bütün kompozisyonlarda ve iliflkilendirmelerde ana prensiplerden biriydi. Ayn› yerde bulunan otoban
W‹RED K‹NG ayd›nlatma eleman›n›n ›fl›¤›na bile bir miktar sar› renkle müdahale edilerek salondaki kompozisyonun renkleri birbirine yaklaflt›rarak bütünlük sa¤land›. Bahçe penceresinden bak›ld›¤›nda bu pencereyi bir tablonun çerçevesi olarak kabul edersek en arkada baflka bir oda leylak rengiyle bu sar› kompozisyonun tamamlay›c› kontrast› olarak görev yapt›. Bu foto¤rafta Adnan Serbest'in 5 numara'l› sandalyesinin ve Aziz Sar›yer'in thin koltu¤unun nas›l hacim kazand›¤›n› ve gölgeleriyle de estetik çizgilerinin yeni bir bak›flla yeni bir keflfi bekledi¤ini görebiliyorduk art›k. Ayn› odada yerde, Dilek Aksu tasar›m› kumafllar›n boya kazan›ndan ç›km›fl haliyle mor renklerinin yine türevi bir renkle y›kanarak ›fl›ldamaya, vitrin
haline getirilen çam nifllerinde Ela Cindoruk ve Nazan Pak'›n tasar›mlar› baflka bir atmosfere kavufltu. Tüm bu alakal› alakas›z nesnelerin bir arada kullan›lmas›yla sanatl› bir uyumsuzluktan estetik bir uzakl›k sa¤lanarak yeni bir bak›fl yaratabildik mi? Bu tabi ba¤›ms›z elefltirmen ve izleyicinin takdiri. Sergiye yap›lan özel ›fl›k tasar›m›n›n d›fl›nda ayd›nlatma eleman› tasarlayan tasar›mc›lar›n›n da sergiye büyük katk›lar› oldu. Bu leylak rengi ile y›kanm›fl oda ile salondaki sar› renkli kompozisyonu salonda ortadan ikiye bölen k›rm›z› renk egemenli¤i kendili¤inden zaten Dr Light
PLD_05_2009_01-80.qxd
1/28/10
26
taraf›ndan kurgulanm›flt›. Bodruma inen merdiven alt›ndan Buse Bayraktaro¤lu'nun tasarlad›¤› ROLLER armatürlerden yay›lan k›rm›z› ›fl›k, Autoban k›rm›z› pumpkin sehpas›n› yalayarak pinocchio design red dancing hal›s›na kadar ulafl›yor. Sa¤a döndü¤ünüzde ise küçücük ve karanl›k mekanda bu mekan›n karanl›¤›n› koyulaflt›ran Can Yalman'›n geleneksel forma sahip siyah orientile
2:27 PM
Page 26
GÖRÜNÜM
gölgelerini büyütüyor. K›rm›z›dan sonra mor rengine geçifl hem Bizans'a bir vurgu, bir yandan da k›rm›z› fes kumafl›ndan yap›lm›fl paltolara mor astar koyan Osmanl›ya. Ayd›nlatmadaki geceyle gündüz fark›, sergiye akflama do¤ru gelenler taraf›ndan daha iyi izlenebildi. T›pk› izlenimcilerin metoduyla sergi ›fl›klar›n›n yavafl yavafl de¤iflimine gün ›fl›¤›n›n yavafl yavafl çekilmesiyle, ›fl›k tasar›m›n›n gece karanl›¤›ndaki egemenli¤ine flahit oldular. Orta kata ç›karken merdivenlere yay›lm›fl bolca kablolar asl›nda bir çeflit yol gösterici olarak rol oynuyor. Bu merdiveni Lunapark firmas›n›n FAÇADE adl› s›ra d›fl› ürünü ayd›nlat›yor. Façade ayd›nlatmadan daha ziyade dekoratif s›ra d›fl› özelliklerine de sahip.
seramiklerinin arkas›ndan yay›lan iyice mor ›fl›k Erdem Akan'›n siyah Istanbul alfabesi ve tavandan sarkan Alev Sa¤lam siyah yast›¤›n› (karatafl) yal›yor ve ayn› zamanda dimmerle k›s›lm›fl ‹smail Öklügil ürünü ayd›nlatma eleman› LAMBAMPUL'ün ›fl›¤› konumu itibariyle Istanbul alfabesinin
Orta kat befl ayr› ayd›nlatma ürünü tasar›mc›s›na sahip. Bu kata ›fl›k tasar›m›yla girilmedi ve sadece ürün tasar›mlar› sergilendi. Giriflte Pharestudio mamulü ayd›nlatma FLAKE betopan bir stantta duvara dayanm›fl bir flekilde sergilendi. Bu stand›n üzerinde kendili¤inden ve çokça üreyen tek eleman tüm girifl koridorunu ›fl›kla y›kayarak sergi giriflini çekici k›l›yordu. Ortak karakterli lambalar›yla otoban›n SP‹DER tasar›m› bu kompozisyonda flake'e efllik ediyordu. Salonda Bun design'›n MAGAZ‹NL‹ AYDINLATMA's› Nursema Öztürk'ün loni taburesiyle öyle bir kenetlendi ki sergi sonunda Nursema Öztürk bu ayd›nlatman›n kendi tasar›m› olan tabure ile birlikte tasarlanm›fl oldu¤una inanmaya bafllad› ve ayd›nlatma Bun design yerine Nursema Öztürk'ün stüdyosuna dönüfl yapt›. Bu iki üründeki retro turuncu rengin ayn› salondaki Ahmet Kaleli'nin tiki koltu¤unda, Aykut Erol'un lit koltu¤unda ve Ece, O¤uz Yal›m›n 4you koltu¤unda tekrarlanmas› tasar›mda güncel e¤ilimlerin ortak bir özelli¤i olarak da belirginleflmiflti. Bu turuncu salonu hafifçe ayd›nlatan, tavanla yer aras›nda hareket ediyormuflças›na duran UP AND DOWN isimli ayd›nlatma, pinocchio
tasar›m› bir ürün. Heykelsi formu ile modern sonras› sanattan çekilen objelerin yerini almaya aday bu prototip ürün salona yayd›¤› ›fl›kla, yap›mc›s›n› ar›yor. Çok say›da üretilmemifl olmamas› sebebiyle sergideki di¤er sanayi ürünlerinden de ayr›fl›yor. K›fl bahçesi tümden Çelik Dizayn taraf›ndan üretilmifl, Asl› K›yak ‹ngin'in tasarlad›¤› pop-art bir ürün olan DÖNDUR ayd›nlatma armatürlerinin etkisiyle maviye boyanm›fl. Bu ürün yine kullan›c›ya yarat›c› olanaklar sa¤layan tasar›m özelli¤iyle Buse Bayraktaro¤lu'nun ürünleriyle ortak bir tav›rda. Yunan tap›naklar›ndaki mavi renge efllik eden k›rm›z›, tavanda Faruk Malhan tasar›m› k›rm›z› hal›da (bilaller) özetlenmifl. Bu tuhaf kombinasyonun di¤er elemanlar› Yasemin Köse' nin çelik çöp tenekesi, R›fat Özbek yast›klar› ve Defne Koz iznik seramikleri. Kompozisyonu tamamlayan HAMAM LAMP yine seri üretim için yap›mc›s›n› bekleyen bir prototip pinocciho tasar›m›. Orta kattan yukar› ç›karken pharestudio'nun GALATA ürünü, merdiven bofllu¤undan sarkan saçaklar›yla bizi yukar›ya çekerken bir yandan da yukar›daki bir parçalanm›fl gerçekli¤in ipuçlar›n› veriyor. Yukar›daki odalardan biri cam odas› olarak an›l›yor. Duvarda bizi karfl›layan
PLD_05_2009_01-80.qxd
1/28/10
28
R›fat Özbek yast›klar›n› saymazsak yere serili, bir arada anonimmifl gibi duran, Defne Koz'un Gaia&Gino için tasarlad›¤› liquids serisi cam mamulleri, Faruk Malhan'›n Koleksiyon için tasarlad›¤› ‹stanbul ve aheste serisi camlar›, Nil Deniz'in happycell, Erdem Akan'›n eastmeetswest, Hasan Demir Obuz'un forest ve sade bardak serileri, Oya Akman white, bembeyaz ve mesenger cam serileri ile bu karmafl›k ve çokça çeflit içeren karma cam tasar›m ürünleri aras›na yerlefltirilmifl Barbarlar tasar›m ekibindeki 17 tasar›mc›n›n polyamit prototipleri; tümü birden siyah zemin üzerine gösteriflsiz polyamit beyazl›¤› veya geçirgen cam fleffafl›¤› ile, üzerine vuran mavi yeflil komflu renk ›fl›k kombinasyonuyla, t›pk› bo¤az›n mavi sular›yla birleflen yeflil tepelerin oluflturdu¤u uyumu,
2:27 PM
Page 28
GÖRÜNÜM
cam›n fleffaf ve p›r›lt›l› mükemmel yüzeylerindeki ›fl›lt›lar›ndan süzerek gerideki duvar yüzeyine yans›tt›. Nergiz Arifo¤lu, bu kompozisyonu müstesna bir silüete sahip ‹stanbul'a at›fta bulunarak renklendirdi. Ondan önce bu tuhaf yerlefltirmeyi aya¤a kald›racak bir formül için Hasan Demir Obuz ile bu odan›n zeminindeki kara tafllar gibi kara kara düflünüyorduk. Ark Kültür Merkezi'nin muhtelif karakterdeki düzenlemelere olanak tan›yan yap›s› sayesinde, di¤er bir oda Buse Bayraktaro¤lu'nun kullan›c›ya ayr›ca yarat›c› imkanlar tan›yan tasar›m› BACLA serisi ile, Y›lmaz Zenger'in inci rengi mobilyalar›n›n enstalasyonuna ayr›ld›. Ayd›nlatma ürünüyle hemen hemen ayn› renkte fakat daha parlak olan ak›flkan forma sahip olan Zenger mobilyalar›
yüzeyindeki mükemmel yans›malar›yla Bacla serisinden yay›lan baflka bir mavi yeflil komflu renklerinin hakimiyetiyle komflu odaya bir referans ayn› zamanda hemen bu odan›n bakt›¤› koridordaki baflka yeflil Zenger mobilya kombinasyonuna referans oluflturuyordu. Takdir edersiniz ki bu odan›n ›fl›k enstelasyonu kendindendi. Ana salon ise Autoban'n kafes koltu¤unu hakikaten kafese çeviren ve özelliklerini büyüterek sunan bir ayd›nlatma tasar›m›na sahip. Bu koltuktan yay›lan s›cak ›fl›k kombinasyonuyla içinde egzotik bir kufl varm›flças›na kafesi anlamland›r›yor. Asl›nda bu koltu¤un içinde kufl de¤il Nagehan K›l›çaslan'›n camdan ney'leri tüm gizemli durufllar›yla ›fl›ldayarak keflfedilmeyi bekliyordu. Odan›n ortas›nda Aziz
Sar›yer tasar›m› krom bar iskemleleri perch, Tanju Özelgin krom iskemlesi tavandan sarkan Hisar mamulü, ‹nci Mutlu ve Can Yalman tasar›m› çatal kafl›klar metalik bir kompozisyon bütünlü¤ü sa¤larken odaya yay›lan s›cak ›fl›¤› k›ristalize p›r›lt›larla yans›t›yorlard›. Kompozisyondaki beyaz mobilyalar (Adnan Serbest 7 ve Autoban kafes koltuk) ise renkleri yans›tmak için elveriflli bir konumdalar. Burada da cam odada oldu¤u gibi beyaz ve nötür elemanlar›n üzerine renkli ›fl›k tutulurken, salonun di¤er köflesindeki renkli elemanlara beyaz ›fl›k tutuldu. Serhan Gürkan'›n beautiful unit, turuncu, sar›, fuflya pleksilerine tutulan beyaz gölge oyunu, gerçek (objenin kendisi) ile yan›lsama renkli gölgesini iç içe geçiren bir yorumdu. Bu
PLD_05_2009_01-80.qxd
30
1/28/10
2:27 PM
Page 30
GÖRÜNÜM
kompozisyonun di¤er ö¤eleri k›rm›z› gull koltuk (Aziz Sar›yer) ve yeflil key kotuk (Bülend Özden) Monenin Saman Y›¤›nlar› tablosu ilk defa Rusya'da sergilendi¤inde onu sadece bir renk ve ›fl›k kompozisyonu olarak alg›layarak soyut resme geçen Kandinskiy'e adand›. Gerçe¤e sadece ›fl›k tutulmad›, prizma tutularak görülenin ötesinde baflka parçalar› da görülür hale geldi. Duygusal iletiflimi ortadan kald›rarak gerçe¤i izleyicinin daha önceden tan›mad›¤› biçimler içinde sunmaya çal›flt›¤›m›z 'Kesiflme Noktas›' zaman içinde bafltan öngörülmeyen öncü bir çal›flmaya ve ilgiye sahne oldu. Obje tasar›m›n›n bafll› bafl›na bir uzmanl›k ve deneyim konusu oldu¤u tart›flmas›z, ancak bu sergi ile ayd›nlatma tasar›m›nda ›fl›¤›n; t›pk› bir sihirli bir çubuk gibi dokundu¤u her yere bir yorum katma gücüne sahip, özel bir uzmanl›k alan› ve meslek oldu¤u örnekler ile görüldü. Ümid ederim sonuçlar› di¤er tasar›mc› arkadafllar için de yol aç›c› bir örnek olmufltur. Çünkü ayd›nlatma tasar›m› yeni olanaklar›yla çok bakir bir konu. Ifl›kla kesiflme noktalar›m›z› art›rmay› dilerim. Mahmut Nüvit, Cihangir, 22 Aral›k 2009
Ayd›nlatma Ürünü Tasar›mc›lar›: Asl› K›yak ‹ngin (döndur), Bertan Berk (facate), Buse Bayraktaro¤lu (roller, bacla), ‹smail Öklügil (lambampul), Julide Arslan, Luca Proto, Meltem Eti Proto, Murat Tamgüç (galata), Sefer Ça¤lar/Seyhan Özdemir (wired king, spider) Ayd›nlatma Ürünleriyle Kat›lan Kurumlar: AUTOBAN, BUN DES‹GN, DR.L‹GHT, ÇEL‹K DES‹GN, LUNAPARK, PHARE STUD‹O, P‹NOCCOCH‹O, STUDIOPUNTO Ayd›nlatma koordinasyonu: ERA AYDINLATMA, Erkan fiahin Ayd›nlatma tasar›m›: Nergiz Arifo¤lu, Yeliz Dilaver; Nergiz Arifo¤lu Light Style Teflekkürlerimizle: Era Ayd›nlatma, Lumina, Elekon, Er Elektronik ve Acrolight Tasar›m Türk Ortaklar›: Berna Bay›nd›r (Sergi Koordinatörü), Gülfem Köseo¤lu (Ark Kültür Merkezi Mimar›), ‹lkutay Ertuz (web master), Mahmut Nüvit (Küratör), Nazl› Eda Noyan (Grafik), Sanem Bay (Halkla ‹liflkiler) (Rezzan Has Müzesi özel izniyle), Sayat Tulumci (Proje asistan›), Semiha Görgülü (Hukuk Dan›flman›) Yamaner&Yamaner