3D Print magazine juli 2021 by Franc Coenen

3 D PR I N T M A G A Z I N E JU LI 2021

K3D EN CHROMIN MAASTRICHT: HARDCHROMEREN PERRON 038 AANJAGER ADDITIVE EN ADVANCED MANUFACTURING

AMNOVIS WIL

AM-WAVES CREËREN

Internationale regels rond emissie FFF printen in de maak

INHOUD

zoekt 04 Amnovis doorbraak AM

Ruben Wauthle en Peter Mercelis zien de AMdoorbraak stokken. Dat kan anders, denken zij.

Nanofabrica 3D print op micrometer niveau

Slijtvast hardchromeren

3D printen in micrometers

Chromin Maastricht en K3D ontwikkelen hardchromeren van metalen AM-delen voor slijtvaste onderdelen.

Perron038: AM en méér Innovatiecentrum Zwolle aanjager advanced manufacturing

Bijna doorbraak binder jetting Cummins start laatste fase validering binder jetting onderdeel

FFF 40 Veilig printen

12 2

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

De emissierisico’s bij FFF printen worden verontachtzaamd, aldus Amerikaanse onderzoekers

DE EERSTE LAAG 1+1 = meer dan 2 Simpel rekensommetje: 1+1. De initiatiefnemers van de 3D Delta Week weten zeker dat de uitkomst meer dan 2 is. De som van het geheel is meer dan de delen, klonk het geregeld tijdens de recente kick-off van het bijzondere grensoverschrijdende evenement eind dit jaar. Door het hele ecosysteem voor digitale productie in Vlaanderen en Nederland samen te brengen, versterken de initiatieven en partijen in de waardeketen elkaar en kan het ecosysteem zich internationaal op de kaart zetten. Terecht werd er tijdens de kick-off - eindelijk weer eens een fysieke netwerkbijeenkomst met ‘bitterballen’ - opgemerkt dat de 3D Delta Week zich niet afzet tegen Formnext maar juist de bezoekers van dé AM-beurs in de wereld kan triggeren een maand later hierheen te komen. “Als je echt in de kraamkamer wilt kijken, kom dan naar de 3D Delta Week”, verwoordde

Colofon

Jaco Saurwalt van Admatec het. Hier wordt namelijk ontwikkeld (Nederland en België staan niet voor niets hoog in het lijstje van het Europees

3D Print magazine is een uitgave

Octrooibureau) én geproduceerd. De 3D Delta Week brengt de hele

van Franc Coenen Publiciteit en

waardeketen in Vlaanderen en Nederland in beeld en die heb je nodig om

verschĳnt 4 keer per jaar zowel

snel succesvolle applicaties te ontwikkelen, technologie aan te passen of

digitaal als in print. Het primaire

zelfs nieuw te ontwikkelen, innovatieve softwareplatformen te bouwen en

verspreidingsgebied is Nederland en

op de toepassing afgestemde materialen te maken. Dit gebeurt allemaal in

Vlaanderen. In het magazine vind je

deze regio, waar kennisinstituten, ontwikkelaars en suppliers van digital

de kwartaalnieuwsbrief van Flam3D.

manufacturing technologie en grote en kleine maakbedrijven samen snel kunnen schakelen. Met dat aanbod moet de keten in december de

Redactie: hoofdredacteur Franc

internationale bezoeker hierheen halen. Dat zullen er niet meteen

Coenen - redactieadres

duizenden zijn. Maar zoals Pieter Hermans van Jakajima opmerkte: zo is de

redactie@3dprintmagazine.eu

Dutch Design Week ook ooit begonnen en die trekt nu elk jaar zo’n 350.000

Schuttersdreef 72 6181 DS Elsloo

bezoekers uit de hele wereld. Want Dutch Design staat op de kaart. Zorgen

Nederland T +31464333123

we ervoor dat 3D technologie uit de Lage Landen over tien jaar net zo op de kaart staat?

Fotografie: Pixaby, Franc Coenen, Amnovis, AIMIS-FYT-team,

Veel leesplezier en alvast een fijne zomer.

Machineering, K3D, Addoptics, Nanofabrica, Roffelsen, Ingersoll,

Franc Coenen

Audi, EOS, GE Additive, Flam3D, Hexagon MI, Spee3D, Koninklĳke Landmacht, Stratasys, VW, e.a.

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

AMNOVIS WIL ZELF AMWAVES CREËREN

et hun onderneming Amnovis willen Ruben Wauthle en Peter Mercelis een doorbraak forceren voor additive manufacturing in de high tech industrie. Want de innovatie op AMgebied verloopt veel te traag. Vooral als het om het totale AM-proces gaat, van buildjob voorbereiding tot en met post-processing. Voor de oprichters van Amnovis heeft additive manufacturing weinig geheimen meer. Zeker niet als het om 3D metaalprinten gaat. Peter Mercelis is een van de oprichters van het vroegere Layerwise, tegenwoordig

Peter Mercelis en Ruben Wauthle zien het potentieel van het AM-proces en hoe dat te benutten.

onderdeel van 3D Systems. Ruben Wauthle was, nadat hij Phd haalde aan de KU Leuven, bij de Vlaamse start-up een van de eerste medewerkers, voordat hij de overstap naar het Nederlandse FMI Instrumed maakte en daarna terug naar 3D Systems. Een klein jaar geleden hebben ze samen een AM-bedrijf opgericht, Amnovis. “We denken door te focussen op innovatie de pijnpunten bij 3D printtechnieken weg te kunnen nemen”, zegt Peter Mercelis.

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

AMNOVIS WIL DE VERBINDENDE FACTOR ZIJN TUSSEN DE TECHNOLOGIE, HET MATERIAAL EN DE TOEPASSING.

Ruben Wauthle en Peter Mercelis in de ruimte die ze komende jaren willen vullen met 3D printtechnologie. De merkonafhankelijkheid vinden ze daarbij een troef van het Vlaamse AM-bedrijf.

Opnieuw overtuigen

tech industrie. Vooral in de pre-print fase en bij post-processing valt winst

De twee ondernemers bekruipt

te behalen die additive manufacturing

regelmatig een déja-vu gevoel. Zoals

in economische zin beter positioneert.

ze in de beginjaren van Layerwise

Daarom kijken ze bij Amnovis naar het

hebben moeten knokken om de

totale proces. Ruben Wauthle:

producenten van spinal implantaten te

“Verspaners die gaan 3D printen, zijn

overtuigen van de meerwaarde van 3D

geen printexperts; 3D printbedrijven

metaalprinten, moeten ze anno 2021

die aan prototyping doen, hebben

opnieuw veel overtuigingskracht

geen ervaring in de hightech industrie.

aanwenden. “3D printen is in de

Wij positioneren ons hier tussenin.”

productie van spinal cages een enorm

Amnovis wil de verbindende factor zijn

succes geworden”, stelt Peter Mercelis

tussen de technologie, het materiaal

vast. “In andere domeinen verloopt de

en de toepassing. “Met innovatieve

vooruitgang veel trager.” Dat geldt

oplossingen ontwikkelen we nieuwe

zowel voor andere medische

hoogwaardige AM-toepassingen. We

toepassingen alsook voor andere

bouwen de processen zodat de

sectoren. De reden hiervoor is het

betrouwbaarheid en levertijden beter

ontbreken van een technologische

worden. Zo willen we zelf nieuwe

doorbraak die 3D metaalprinten in

waves creëren in plaats van mee te

economische zin haalbaar maakt voor

surfen op andere golven.”

veel meer toepassingen. Het gaat dan met name om de inbedding in het

De beste technologie

proces. “Grote AM spelers zijn bezig met hoog-volume applicaties

In het bedrijfspand in Aarschot staat

waarvoor ze een AM-productie-

naast de DMP Flex 350 metaalprinter

apparaat inrichten. Er bestaat bij hen

van Georg Fischer Machining Solutions

echter weinig interesse om nieuwe,

/ 3D Systems een TruPrint 1000 van

kleinere innovatieprojecten te starten”,

Trumpf, inclusief de multiplate optie.

aldus Peter Mercelis. Door in-efficiency

Dankzij deze laatste optie kan de 3D

in de hele AM-waardeketen stokt de

metaalprinter twee buildjobs na elkaar

doorbraak in onder andere de high

opstarten zonder tussenkomst van een operator. De LPBF-ruimte biedt nog volop plaats voor uitbreiding. Dat zullen niet vanzelfsprekend machines van GFMS en Trumpf zijn. “We zijn qua merk niet gebonden, we zoeken de beste technologie bij een toepassing. Doe je dat niet, dan kunnen de kosten snel oplopen”, zegt Peter Mercelis. De toekomstige uitbreidingen hoeven zelfs niet eens metaalprinten te zijn; ook kunststof is denkbaar. Dat laatste is niet vreemd: Peter Mercelis is als investeerder betrokken bij het Waalse Aerosint dat werkt aan multimateriaal 3D printen, zowel met SLS-technologie alsook in multimetaal.

Amnovis ondersteunt klanten in het hele proces.

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

Inbedden in het proces

richting klanten versnellen en kunnen we betrouwbare AM-processen

NIET 3D PRINTEN OMDAT HET COOL IS Peter Mercelis volgt de huidige ontwikkelingen in de AMindustrie met soms gemengde gevoelens. De stroom optimistische voorspellingen doet hem wel eens terugdenken aan tien jaar geleden, toen in de sector de bomen ook tot in de hemel leken te groeien. “3D printen gaat de andere technieken niet vervangen”, zegt hĳ. “Je moet het niet doen omdat het cool is. Dat je iets kunt 3D printen zal nooit een reden zĳn om het ook te doen.” Hĳ trekt de beweringen in twĳfel dat de Covid-19 pandemie, met alle supply chain onderbrekingen, zal aanzetten tot méér 3D printen. “Dat productie terugkomt, zal waar zĳn. Maar zelden kiest iemand omwille van logistieke redenen ervoor om te gaan 3D printen, uitzonderingen daar gelaten.” Covid-19 betekent dan ook niet vanzelf dat er meer geprint zal worden. Wel ziet hĳ het potentieel toenemen als nieuwe technieken, zoals binder jetting, voor meer productiviteit zorgen. Zeker voor producten met minder toegevoegde waarde.

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

In een tweede productieruimte staat

inrichten.

een draadvonkmachine. Hier komen in de toekomst nog CNC-machines bij om

Sneller traject

de nabewerking in eigen huis te doen. Waar wel al in geïnvesteerd is, is een

Amnovis wil beslist geen 3D

precisie meetmachine van Zeiss die

printservicebedrijf zijn zoals veel

tactiel en optisch meten combineert.

bestaande AM-bedrijven. Voor

De meetmachine is voorbereid op

prototyping zijn klanten in Aarschot

automatisering. Dit laatste is één van

aan het verkeerde adres. Het gaat

de aspecten waar Amnovis meer

erom de applicaties te vinden

aandacht aan wil schenken. Ruben

waarvoor additive manufacturing

Wauthle: “Opschalen is lastig als je niet

potentieel biedt als maaktechnologie

op voorhand nadenkt over

voor series, waarbij wel elk product

automatisatie. Minder fouten, meer

uniek kan zijn (mass customization).

throughput en op tijd

Beide AM-ondernemers verwachten

kwaliteitsproducten leveren, daar gaat

namelijk niet dat elk bedrijf straks zijn

het om.” Bij Amnovis heeft

eigen 3D metaalprinter heeft. Ze

automatisering een bredere betekenis

maken de vergelijking met gieten en

dan robot beladen, waar de meeste

smeden: ook dat besteden bedrijven

printerfabrikanten mee bezig zijn.

uit omdat het een specialisatie is. Zelfs

Peter Mercelis: “In de industrie is er

3D printen met een dummy proof 3D

veel aandacht voor het handlen van de

metaalprinter blijft een uitdaging. Dat

zware gewichten van de grote

heeft te maken met de kern van

machines. Bij kleinere en midsize

additive manufacturing met metaal.

printers valt de meeste winst te halen

“Het grote verschil met verspanen is

in pre- en post-processing en de

dat wij het materiaal creëren in de

kwaliteitscontrole.” 3D printen kan

printer. Met 3D printen maak je het

voor meer toepassingen interessanter

eindmateriaal, net als bij gieten. Dat

worden als je de technologie goed

vergt gedegen materiaalkundige

weet in te bedden in het grotere

kennis. Die is in de meeste bedrijven

proces. Veel initiatieven stranden

niet meer voldoende voorhanden,

momenteel omdat het ene bedrijf de

omdat men gecertificeerde materialen

technologie ontwikkelt en het andere

inkoopt die door het verspanen amper

tegen de problemen aanloopt zodra

veranderen. Bij 3D metaalprinten kun

de technologie geïmplementeerd

je niet terugvallen op het certificaat

wordt in een productieproces. Dan zijn

dat de leverancier aanlevert.” Dit is

er vaak aanpassingen nodig. Hiervoor

een knelpunt dat de komende jaren

is een korte feedbackloop tussen

nijpender zal worden, vreest Peter

applicatie- en technologieontwikkeling

Mercelis. “Materiaalkunde is een

nodig. Qua aansturing en Quality

knelpuntberoep en dat wordt het nog

Control gebruikt Amnovis de software

meer.” Hij ziet dit als een groter

van een andere Belgische scale-up,

probleem dan gebrek aan

Oqton. Inbedden in het proces

designvaardigheden voor additive

betekent ook beter gebruik maken van

manufacturing. Dat zijn generieke

plannings (MES)- en kwaliteitscontrole

kwaliteiten die engineers zich eigen

systemen. Hierdoor kan de respons

kunnen maken.

Onafhankelijk

Materiaaltechnologie De Zeiss meetmachine kan zowel

De materiaal- en

Zij voorzien in de toekomst plaats voor

tactiel als optisch meten en is

leveranciersonafhankelijkheid is een

toeleveranciers als Amnovis. Want

voorbereid op automatisering.

troef van Amnovis, vindt Peter

zelfs als de fabrikanten van de 3D

Mercelis. “Door de vele AM-

printers steeds meer gavalideerde

technologieën is het moeilijk door de

parametersettings met hun machines

bomen nog het bos te zien. Wij willen

gaan meeleveren, blijft kennis van

een gids zijn voor mensen die een

materialen het verschil maken. Ruben

applicatie in gedachten hebben en

Wauthle: “Wie kennis in huis heeft van

gaan daar het juiste pakket voor

het proces én het materiaal haalt er

samenstellen.” Dat kunnen applicaties

meer uit.” Ook simulatie is hier niet de

zijn waarvoor heel nieuwe materialen

heilige graal. “Simulatie van

of zelfs materiaalcombinaties worden

materiaalgedrag gaat uit van een

gekozen. Dat kan voor bestaande

ideaal proces en bovendien houden

producten zijn maar ook voor hele

simulaties geen rekening met het feit

nieuwe. De beide Vlaamse

dat je elke dag misschien wel een

ondernemers realiseren zich dat

totaal andere 3D geometrie print. In

dergelijke innovatietrajecten een lange

de realiteit is 3D printen een fragiel

adem vergen. “Het zijn moeilijkere

proces. De materiaalkundige

trajecten maar ze bieden wel meer

signaleert wat er gebeurt, de

potentieel.” De start-up heeft die tijd,

procesingenieur maakt de vertaalslag

er is geen externe financierder

naar procesaanpassingen.” Niet voor

betrokken. Hoewel ze dus opnieuw in

niets was de eerste medewerker die

de vroegere ‘missionarissenrol’

Amnovis in dienst heeft genomen een

worden gedwongen, zien ze een

QC-manager en de tweede een

wezenlijk verschil met tien jaar gelden.

materiaaltechnoloog.

“Er is nu meer kennis van additive manufacturing en kennis van design

Amnovis

voor AM. Hierdoor zal het vlotter

[https://www.amnovis.com]

lopen.”

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

RESIN PRINTEN IN HET LUCHTLEDIGE Een Duits studententeam ontwikkelt een 3D printer waarmee je in gewichtloosheid kunt printen met lichtgevoelige harsen. De eerste testen tijdens paraboolvluchten pakken positief uit.

et heelal wordt geopolitiek alsmaar belangrijker. Goedkopere lanceerraketten moeten ervoor zorgen dat het minder kostbaar wordt om onderdelen naar de ruimte te transporteren. Als je echter constructieonderdelen in de ruimte kunt printen, bespaar je veel geld en versnel je het proces. Precies dat idee heeft een groep studenten van de Fachhochschule München op het idee gebracht een 3D printproces te ontwikkelen waarmee je in de ruimte constructiedelen kunt produceren. 8

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

ESA-programma

materialen én printtechnieken uit de voeten.

Studententeam Hochschule München test 3D printer tijdens ESA zero-g paraboolvlucht.

De studenten bezig met de installatie van de 3D printer in het ruim van het ESA-testvliegtuig.

Het Additive Manufacturing In Space (AIMIS-FYT) team heeft het project

Printen met lichtgevoelig hars

uitgevoerd in het kader van het Fly Your Thesis programma van ESA, de

De studenten hebben hiervoor een

Europese ruimtevaartorganisatie. Hun

alternatieve printtechnologie

doel is om structuurdelen voor

ontwikkeld om met lichtgevoelig hars

bijvoorbeeld zonnepanelen en

te printen. Het geprinte materiaal

antennes voor een ruimtestation in

wordt direct uitgehard met UV-licht.

het heelal te printen. Deze

Niet direct de meest voor de hand

structuurdelen worden nu

liggende oplossing voor een

overgedimensioneerd voor hun

toepassing in het luchtledige in de

feitelijke toepassing. Dat heeft alles te

ruimte. Toch slagen de studenten erin

maken met de belasting op de

om zonder supportmateriaal 3D

onderdelen tijdens de lancering. Kun

vormen te printen. En eind vorig jaar

je de onderdelen in de ruimte printen,

heeft ESA de 3D printer getest tijdens

dan hoeven ze minder zwaar te zijn.

een aantal paraboolvluchten. Wanneer

Dan kun je dus met heel andere

het vliegtuig het hoogtepunt van de klim (45 graden) bereikt en overhelt

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

3D printen van vrije vormen zonder support in het luchtledige is mogelijk met de nieuwe technologie.

naar de daalvlucht, treedt korte tijd

de printkop gebracht. Rondom de

microzwaartekracht op, die sterk lijkt

extruder zijn meerdere UV-LED’s

op gewichtloosheid in de ruimte.

gepositioneerd waarmee het materiaal

Ideale omstandigheden voor een

direct na het printen wordt uitgehard.

echte test van de printer. Acht printtesten De 3D printer De testen tijdens de paraboolvluchten De 3D printer die de studenten

zijn goed verlopen. Er zijn acht

hebben gebouwd, bestaat uit een

experimenten uitgevoerd om het 3D

extruder op een draaias die op lineaire

printproces onder

assen is geplaatst. Hiervoor hebben ze

microzwaartekrachtomstandigheden

gekozen voor de igus drylin SAW

te onderzoeken. Voor de eerste zes

lineaire assen. De lineaire modules

testen werd een conventionele plaat

worden gebruikt in de twee z-assen en

gebruikt als startpunt voor het

in de x-as van de printer en vormen zo

printen. Er werden zowel rechte

de centrale aandrijfeenheid. De

staven, verbindingen als vrije-vorm

lineaire assen onderscheiden zich

staven geprint. In de laatste twee

door hun lage gewicht, omdat ze

experimenten werd het 3D printen van

gemaakt zijn van aluminium en

vrije-vorm staven getest. De

onderhoudsvrije glij-elementen van

belangrijkste parameters van het

hoogwaardig polymeer. Om de speling

drukproces zijn de extrusiesnelheid

van de smeringsvrije en vuilafstotende

van het hars, de intensiteit van het UV-

polymeer lineaire geleiders te

licht, de UV-belichtingstijd en de baan

verminderen, namen de ingenieurs in

van de printer. De experimenten zijn

spe hun toevlucht tot instelbare lagers.

geslaagd. "De lineaire assen werkten

Om ervoor te zorgen dat het

probleemloos bij alle experimenten,

printmateriaal ook kan worden

en dus waren we in staat een kleine

geroteerd, werd een compacte

stang en ook kleine

robolink D rotatieas met wormwiel in

raamwerkstructuren te printen", zegt

de printer geïnstalleerd. Met dit

Torben Schäfer van het AIMIS-FYT

concept kunnen ze dus complexe

team.

vormen printen. Het lichtgevoelig hars zit in een cartridge en wordt met perslucht door een flexibele buis naar

Het studententeam van de Hochschule München is door igus ondersteund als onderdeel van het yes-programma (young engineers support). Hiermee wil igus studenten en docenten ondersteunen met hun innovatieve projecten. www.igus.nl/yes Video Instagram https:// www.instagram.com/p/ CHGNKvgDi74/ Website https://aimis-fyt.eu

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

Machineering 2021 heeft de Benelux primeur na lange periode zonder industriebeurzen.

GOESTING IN EEN BEURS Na méér dan anderhalf jaar kunnen

nieuwe mensen kennen. En je blijft

vraagstukken over 3D printen.

in september professionals uit de

min of meer bij het afgesproken

Machineering betekent dat Flam3D de

maakindustrie weer naar beurzen.

onderwerp.” Op een beurs zie je

rol weer op zich pakt om de

Machineering bijt in Brussel de spits

oplossingen waar je nog niet aan had

technologie onder de aandacht te

af. Om 3D printen meer bekendheid

gedacht; misschien niet eens naar op

brengen van mensen die additive

te geven, is zo’n fysieke beurs toch

zoek was. “Of bezoekers beseffen dat

manufacturing nog niet kennen. “Die

onmisbaar.

er een oplossing is voor een probleem

‘vooralsnog onbekende contacten’ vind

waarvan zij dachten dat het

je ook wel online, maar iets minder

Sinds maart vorig jaar hebben we ons

onoplosbaar was.” Het tweede dat een

gemakkelijk. Met andere woorden: om

moeten behelpen met digitale

fysiek evenement onvervangbaar

onze rol te vervullen, hebben we

alternatieven en veel Teams- en

maakt, is de verdieping. Kris Binon:

contacten nodig”, zegt Kris Binon. “En

Zoomoverleggen. Dit zijn echter

“Een goed gesprek is goud waard, ook

het liefst echte contacten. Je krijgt er

andere contacten dan de persoonlijke

wel letterlijk eigenlijk.”

dan letterlijk en figuurlijk een gevoel

ontmoeting op een beurs of een

bij.”

seminar. Hoewel Kris Binon, directeur

Additive manufacturing op

van Flam3D, achteraf de impact van

Machineering

het wegvallen van beurzen op de interesse voor 3D printen vindt

Flam3D presenteert tijdens

Machineering 2021 heeft op 8, 9 en 10

meevallen, zijn twee aspecten die voor

Machineering 2021 de 3D

september in Brussels Expo de

hem fysieke evenementen

Manufacturing Area powered by

primeur van de eerste industriebeurs

onvervangbaar maken.

Flam3D, waar niet alleen voorbeelden

voor de maakindustrie in de Benelux.

worden getoond maar ook sommige

Naast de beurs zijn er dagelijks

leden hun producten en diensten

expertclasses rondom thema’s als 3D

presenteren. Kris Binon zelf geeft elke

printen, digitalisering, factory of the

“Ten eerste een zekere mate van

beursdag een overzicht waar de 3D

future.

serendipiteit”, steekt hij van wal. “Aan

printtechnologie staat. Andere

een onlinegesprek neem je meestal

sprekers zullen in de expertclasses

doelgericht deel. Je leert niet zoveel

eveneens ingaan op actuele

Onverwachte oplossingen

[www.machineering.eu]

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

SLIJTVAST DANKZIJ HARDCHROMEREN Voegt chroomdiffusie als oppervlaktebehandeling waarde toe aan een 3D geprint metalen onderdeel? Dat is de vraag die K3D en Chromin Maastricht zichzelf gesteld hebben. De eerste resultaten zijn veelbelovend. De corrosiewerendheid en slijtvastheid van 3D geprinte onderdelen kunnen verbeterd worden.

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

Warmtebehandelingen zijn niet

bepaalde metaalpoeders te

ongewoon voor metalen

verbeteren. K3D en Chromin

componenten die met additive

Maastricht willen een stap verder

manufacturing zijn geproduceerd.

gaan, namelijk precipitatieharden

Vaak worden de onderdelen

combineren met hardinchromeren.

spanningsarm gegloeid om de

“Een van de beperkingen van 3D

spanningen uit het product te halen.

metaalprinten is momenteel de

Precipitatieharding wordt gebruikt om

beschikbaarheid van materialen”, zegt

de eigenschappen bij 3D printen met

Luuk Wissink, CEO van K3D. “We

K3D en Chromin Maastricht willen AM-werkstukken slijtvaster maken.

krijgen uit de markt veel vragen

proces tussen de 5 en 50 µm. Hierin

waarbij corrosie en slijtvastheid een

verschilt de diffusiebehandeling

rol spelen.” Een voorbeeld hiervan uit

wezenlijk van het hardverchromen. Bij

de eigen fabriek van Kaak is een

dit laatste wordt een oppervlaktelaag

slijtdeel van een hydraulisch

door middel van een galvanisch

gereedschap waarmee M10 bouten

proces aangebracht; bij de

automatisch met een vast koppel

diffusietechniek zoals Chromin

worden aangedraaid. Na een half jaar

Maastricht die als een van de weinige

ontstaat op de hoeken van de M10 bit

in de Benelux toepast, ontstaat de

slijtage en is vervanging noodzakelijk.

hardheid in het oppervlak van het

Luuk Wissink: “Het is een kostbaar

materiaal. Het chroom gaat een

onderdeel als we dat moeten bestellen

verbinding aan met de aanwezige

bij de leverancier en het heeft tevens

koolstof uit het basismateriaal,

een levertijd van 6 weken. Daarom

waardoor de slijtvaste laag niet kan

willen we het zelf printen. En we willen

afbreken of afspringen tijdens het

de standtijd verhogen met de

gebruik van de onderdelen.

chroombehandeling.” De toegevoegde

Hardinchromeren kan tevens worden

waarde van additive manufacturing zit

gecombineerd met precipitatieharden.

dan vooral in het kunnen leveren

Testen door Chromin Maastricht in het

binnen enkele dagen, geen voorraad

eigen laboratorium wijzen uit dat het

en een langere levensduur van het

chroomgehalte in de geprinte

gereedschapsonderdeel.

onderdelen met 35 procent toeneemt. Dat leidt tot betere slijtage-

Hardinchromeren

eigenschappen en corrosieweerstand. De oxidatiebestendigheid verbetert

Met HIP-en en andere thermische

sterk tot 850 graden C. Jeroen

bewerkingen voor additive

Heijneman: “We vergroten de

manufacturing verbeteren weliswaar

toepasbaarheid van de onderdelen

de producteigenschappen, maar niet

door de hardheid,

zaken als slijtvastheid. Chromin

corrosiebestendigheid,

Maastricht heeft daarom de met M300

loopeigenschappen en de

poeder geprinte onderdelen

temperatuurbestendigheid te

behandeld met een diffusietechniek,

verbeteren.” Het voedselveilig harden

hardinchromeren. “We diffunderen het

van RVS kan ook door middel van het

chroom in het materiaal zodat de

hardinchromeren plaatsvinden

chroomcarbides ontstaan, waardoor

conform de EU-richtlijn EG1935-2004.

het product keramisch hard wordt”, zegt Jeroen Heijneman, sales manager

Nog beter dan precipitatieharden

bij het Maastrichtse warmtebehandelingsbedrijf. Het

Met deze processtap worden de

chroom gaat tijdens de thermische

mechanische eigenschappen van het

behandeling een verbinding aan met

M300 poeder verder verbeterd dan

de koolstofatomen in het M300

wanneer alleen precipitatieharden

gereedschapstaal. De laagdiepte

wordt toegepast. De nabehandeling

waarin de chroomcarbides zich

heeft amper invloed op de

vormen, meet afhankelijk van het

maatnauwkeurigheid van de

K3D past de moer toe in een gereedschap voor de assemblage van de broodbaklijnen. De M10 bit vervangen is kostbaar.

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

onderdelen. Deze minimale

standaard poeders kan nemen. “Stel

Van links naar rechts Jimmy Gies en

verandering is bij Chromin bekend

dat we slijtdelen zo kunnen

Luuk Wissink van K3D en Jeroen

omdat die ook bij conventioneel

verbeteren, dan zou gereedschapstaal

Heijneman van Chromin Maastricht.

vervaardigde onderdelen optreedt.

een optie kunnen zijn als vervanging

Ook zijn er geen effecten zichtbaar in

van 316L. Dat heeft direct invloed op

het basismateriaal, M300 in dit geval.

de kostprijs van het geprinte

Jimmy Gies, AM-engineer bij K3D:

onderdeel.”

“Voor het inchromeren trommelen we de onderdelen om het oppervlak

K3D en Chromin Maastricht gaan dit

gladder te maken. Strikt noodzakelijk

concept samen verder uitwerken. In

is dit niet, maar hoe gladder het

eerste instantie met onderdelen voor

oppervlak, des te beter het proces

K3D. Als het proces eenmaal staat, dan

verloopt. Anders kan er lokaal een

willen ze de samenwerking uitbouwen

harde plek ontstaan en wordt het

en de post process technologie voor

onderdeel bros.” Chromin Maastricht

AM-werkstukken breder in de markt

kan met deze technologie ook

gaan toepassen.

inwendig in de onderdelen de eigenschappen verbeteren. Daar ontstaat dezelfde slijtvaste laag. De enige voorwaarde is dat er geen volledig afgesloten holtes zijn.

Ook houders voor sensoren kun je vaak sneller en goedkoper 3D printen dan frezen. 14

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

Veel potentieel Jimmy Gies ziet veel potentieel in deze aanvullende technologie voor de AMwerkstukken. Het slijtvast maken is interessant omdat men voor hoogwaardige machine-onderdelen

EXPLORING NEW DIMENSIONS

We produce and develop high performance 3D printing raw materials for industrial applications, which can be customized to specific needs.

Visit our site: Roffelsen3D.com

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

LENZEN UIT DE 3D GEPRINTE MATRIJS Addoptics verkort met hybride proces ontwikkeltijd optische elementen tot dagen

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

e Rotterdamse start-up Addoptics fabriceert hoogwaardige lenzen door 3D printen te combineren met casting. Binnen zes dagen levert Addoptics optische prototypes, waarbij de ontwerper veel meer designvrijheid heeft dan traditioneel. Tijdens de virtuele CES 2021 presenteerde het team de technologie voor het eerst op een internationale beurs.

Dankzij een investering van € 300.000

bijvoorbeeld 100 stuks, dan probeert

door het investeringsfonds UNIQ, dat

men de mal zo vaak mogelijk opnieuw

zich richt op start-ups die seed capital

te gebruiken. “Zodra de toleranties te

nodig hebben, heeft Addoptics in

los worden, printen we een nieuwe”,

Rotterdam een eerste productielijn

aldus Lucas Klamer. “De printtijd

kunnen bouwen. “Dankzij de

bedraagt, afhankelijk van de grootte,

investering hebben we de

tussen de 3 en 6 uur.”

prototypefabriek kunnen bouwen en kunnen we nu produceren”, zegt Lucas

Betere kwaliteit lens

Klamer, samen met Joris Biskop oprichter van Addoptics. De fabriek

Dankzij het gladde oppervlak, het

was in maart vorig jaar net klaar toen

resultaat van het 3D printen en het

de coronapandemie ervoor zorgde dat

pure materiaal dat Addoptics gebruikt,

veel internationale beurzen werden

kunnen de klantspecifieke lenzen

afgelast of verschoven. “We zijn in

gegoten worden met de matrijzen. De

februari 2020 wel nog met samples

kwaliteit is minstens zo goed, zo niet

naar Photonics West in San Francisco

beter dan wanneer de lenzen

geweest, maar CES is eigenlijk onze

spuitgegoten worden in een

eerste internationale beurs geweest

aluminium matrijs. “Dan blijf je de

sinds we echt operationeel zijn”, zegt

dunne lijnen van het frezen van de mal

Lucas.

zien, dat hebben wij niet.” De afmetingen waar de start-up zich op

Superglad oppervlak

richt, zijn lenzen tussen de 800 micron doorsnede en 250 micron hoog tot

De crux zit in de hoge

een maximum van 55 bij 150 bij 20

oppervlaktenauwkeurigheid van de

mm. De maximale vormafwijking

matrijzen die ze met 3D printen weten

bedraagt 40 micron, de

te realiseren. Deze bedraagt 20 Nm

oppervlakteruwheid 20 Nm RMS. Met

RMS. Lucas Klamer: “Het oppervlak is

een Ri waarde van 1.544 @ 650 Nm en

zo glad dat geen nabewerking nodig is.

een totale transmissie van 89,5%

En de oppervlakteruwheid bepaalt

produceert Addoptics kwalitatief

uiteindelijk de kwaliteit van de lens.”

hoogwaardige lenzen. De kwaliteit is

Deze lens wordt gegoten in de 3D

onder andere geschikt voor

geprinte matrijs. Afhankelijk van het

architecturale verlichting, sensoren en

ontwerp, kan Addoptics de mal vaker

andere machine vision systemen. Met

gebruiken. Het aantal lenzen dat men

hun snelle levering van prototypes

kan gieten, is afhankelijk van het

speelt de start-up in op de alsmaar

ontwerp. Komt een klant na de

kortere productontwikkelingscycli in

prototypes terug voor een serie van

onder andere de

VIRTUEEL IN PLAATS VAN IN LAS VEGAS De CES is dit jaar, eigenlijk zoals veel beurzen, virtueel doorgegaan. In plaats van in Las Vegas konden Lucas Klamer en zijn collega’s virtueel vanuit Rotterdam de voordelen die Addoptics biedt, laten zien. “De CES is redelijk succesvol geweest. We hebben veel met geïnteresseerden gechat. Nu moeten we achter de mensen aan gaan”, zegt Lucas Klamer. Addoptics was een van de 93 start-ups die vanuit Techleap aan het evenement hebben deelgenomen. Hoewel de virtuele beurs vier dagen duurde, is het platform een hele maand in de lucht, zodat deelnemers en bezoekers de kans hebben om hun contacten nog te verbreden en te verdiepen.

consumentenelektronica. “Klanten hebben de behoefte snel te testen. Nu

De maximale vormafwijking bedraagt 40 micron; de oppervlakte ruwheid 20 Nm RMS

moeten ze meestal 6 weken wachten op hun lens. Als wij die in 6 dagen leveren, geeft hen dat een voorsprong.” Ook voor een eerste aanloopserie leent de technologie zich.

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

NIET GROTER

MAAR JUIST KLEINER Pak je 55 inch 4K TV van de muur en breng het beeld terug tot een postzegel van 6 bij 9 mm. De extreme scherpte die je dan krijgt, is waarmee de Tera 250 printer van Nanofabrica print. Met een resolutie in XY van 1,9 µm.

et Israëlische Nanofabrica tilt het DLP printen naar een extreem nauwkeurig niveau. Het slaat daarmee eigenlijk precies de tegenovergestelde richting in van veel andere fabrikanten, die alsmaar grotere onderdelen willen 3D printen. Avi Cohen, Vice President Sales bij Nanofabrica, vindt dat eigenlijk vreemd. “Omdat de meeste dingen die we gebruiken kleiner worden.”

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

580 gaten van elk 50 micron

printerfabrikant zich op richt. “Micro additive manufacturing is een nog

Nanofabrica 3D print op micrometer niveau

Hoe klein? Avi Cohen laat een

onontgonnen gebied”, zegt Avi Cohen.

medisch filter zien van een paar mm

Maar wel een grote markt, is de

hoog, geprint op de machine van

overtuiging van de oprichters van

Nanofabrica. Er zitten 580 gaten in

Nanofabrica.

van elk 50 micron. “Als je het vasthoudt, lijkt het op een rijstkorrel”,

Niet alleen 4K

schetst hij om inzichtelijk te maken in

Foto links: Avi Cohen kan terugkijken op een lange staat van dienst in de 3D printindustrie, met onder andere een loopbaan bij Stratasys.

welke microwereld het team zich

De basistechnologie van de Tera 250

dagelijks begeeft. Of wat te zeggen

3D printer is DLP. Nanofabrica

van een impeller voor een

projecteert met een 4K projector het

insulinepomp die een diabetespatiënt

beeld op een tegel van 6 bij 9 mm.

bij zich draagt. De impeller is 1 mm

Een adaptief optisch systeem past

groot, de schoepen meten elk 70 µm.

automatisch de scherpte aan voor

Een derde voorbeeld dat hij toont, is

elke project. Hierdoor krijgt men op

een connector voor een

elk punt van deze 6 tot 9 mm een

glasvezelkabel van 130 µm

pixel met dezelfde afmetingen. Het

doorsnede. De optische industrie is

bouwvolume zelf bedraagt 50 bij 50

een van de sectoren waar de 3D

bij 100 mm. “We printen dus 54 tegels

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

3D geprinte microspuitgietmatrijzen hebben een lange standtijd omdat er amper krachten vrijkomen bij het spuitgieten.

in één volledig bouwvlak”,

algoritmen een grote rol spelen. De

verduidelijkt Avi Cohen. Maar dit kan

Tera 250 dankt zijn naam aan het feit

men opschalen als daar vraag naar

dat een buildjob van 50 bij 50 bij 100

zou komen. Je kunt in dit vlak

mm ongeveer 250 terabytes aan data

overigens niet alleen meerdere micro

oplevert. Om de 54 tegels waaruit een

componenten in één buildjob printen,

laag van 1 micron bestaat te printen,

maar eventueel ook grotere

doet de Tera 250 het slicen ‘on the fly’.

onderdelen. ‘Stitching’. Omdat elke

Hierdoor kan de machine de data

tegel iets overlap heeft, regelt de

goed verwerken. Deze enorme berg

software dat in dit overlapgebied het

data komt doordat elke pixel 1,9 µm

beeld dat men projecteert volledig

in XY vlak is en 1 µm hoog. “Dan weet

correct is. “Er verandert niets aan de

je waar de vele data vandaan komen”,

eigenschappen of aan het visuele

zegt Avi Cohen. Tijdens het printen

beeld.” De 4K projector die een beeld

bouwt de Tera 1 mm per uur op voor

belicht van 6 bij 9 mm is één helft van

het complete bouwvolume. Dat

de oplossing die Nanofabrica heeft

gebeurt met een enorme scherpte en

ontwikkeld. Daarnaast gebruikt men

detaillering in het product. Bij de

een zwaar granieten frame voor de

recente overname van Nanofabrica

3D printer om elke trilling en invloed

door Nano Dimension heeft co-

van eventuele warmte uit te sluiten.

founder en CEO Jo Donner gezegd dat

En de aandrijvingen in X- en Y-vlak

de snelheid komende jaren verder

halen een nauwkeurigheid van 100

omhoog kan dankzij de kennis op het

nanometer. “Dat is vergelijkbaar met

vlak van machine learning die nu

de nauwkeurigheid in de

beschikbaar komt. Avi Cohen legt uit

halfgeleiderindustrie”, voegt Avi

wat de plannen zijn: “Als we van elke

Cohen toe.

machine die geïnstalleerd is kunnen leren wat de beste instellingen zijn

250 terabytes aan data

voor een maximale snelheid, kunnen de machines wereldwijd van elkaar

De voor een 3D printer toch wel

leren. Dat kan de snelheid opvoeren.”

unieke hardware is één deel van het

Vooralsnog gaat het de klanten van

verhaal. De rest komt van de

Nanofabrica vooral om de zeer hoge

software, waarin zelflerende

nauwkeurigheid waarmee ze kunnen printen. Micro spuitgietmatrijzen De helft van de klanten print eindproducten, de andere helft zoekt een oplossing om grenzen te verleggen en print bijvoorbeeld micro spuitgietmatrijzen. Daarmee spuitgieten ze dan weer nauwkeurige micro onderdelen voor onder andere

Nanofabrica 3D print met zeer hoge nauwkeurigheden, waardoor de technologie zich goed leent voor microcomponenten. De helft van de klanten 3D print eindproducten.

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

de medische, optische en defensie industrie. De micro spuitgietmatrijzen hebben een lange standtijd, ook al zijn ze met ABS geprint. Avi Cohen ziet hier wel interessante toepassingen komen, omdat een micro spuitgietmachine vaak een tafelmodel is dat qua investeringen niet meer dan €10k kost. Het belangrijkste gegeven is echter dat er amper krachten bij gebruikt worden. Daarom gaan de matrijsinserts lang mee. Voor zwaarder belaste toepassingen, zoals tandwielen, ontwikkelt Nanofabrica momenteel een nieuw materiaal dat voor 50% gevuld is met nanopartikels keramiek. “We gaan geen keramiek printen”, zegt hij voor alle duidelijkheid. “We printen met nanodeeltjes versterkte kunststof.” Maar het zorgt wel voor meer slijtvastheid en bestendigheid tegen hogere temperaturen. En in tal van elektronica apparaten zitten van

De acquisitie door Nano Dimension opent nieuwe mogelijkheden in de microelectronica.

dit soort kleine onderdelen. Open materiaalsysteem Nanofabrica heeft een 3D printer ontwikkeld die open is voor derden die materialen willen ontwikkelen. Het heeft immers geen zin deze zelf

NANO DIMENSION KOOPT LANDGENOOT

te gaan verkopen en met een lock in verdienmodel de markt op te komen, legt Cohen uit. De hoeveelheden materialen die de Tera 250 gebruikt, zijn namelijk gericht. “We hopen over enkele jaren zoveel systemen te hebben geïnstalleerd dat de toename van het materiaalverbruik dit interessant maakt voor andere partijen.” Hij schat het materiaalverbruik per dag op 50 gram als je de 3D printer continu inzet.

Eind april heeft Nano Dimension landgenoot Nanofabrica gekocht. Voor een deel omdat men zich op dezelfde marktsegmenten richt en de twee bedrijven dus kunnen profiteren van elkaars go-to-market aanpak. Een andere reden is dat Nano Dimension, de Israëlische fabrikant van pcb-printers, de micro DLP printtechnologie wil integreren in de eigen printers. Yoav Stern, CEO van Nano Dimension, zegt verder dat Nanofabrica past in het grotere beeld om een artificial intelligence/machine learning (AI/ML) ‘distributed digital fabrication application’ te ontwikkelen in plaats van machines als kapitaalsgoederen te bouwen. De Nanofabrica 3D printers worden als edge componenten aan het concept toegevoegd aan dit neurale netwerk waarin voorraden gedigitaliseerd worden. “Ons uiteindelijke doel is om een voorraad high end PCB apparaten, micro-mechanische systemen en Hi-PED’s te digitaliseren. Print ze als ze nodig zijn, waar ze nodig zijn en alleen in de aantallen die je nodig hebt”, zegt Yoav Stern. Met name in de high mix low volume productie ziet hij dit als het toekomstig model.

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

ROFFELSEN BREIDT PRODUCTIE FILAMENT UIT Roffelsen heeft de productie van hoogwaardig filament en granulaat voor 3D printen verder uitgebreid. Uit de samenwerking met de Materiaalfabriek in Eindhoven zijn nieuwe producten voortgekomen. En de fabriek in Surany in Slovakije draait inmiddels in een 3-ploegensysteem.

De vraag naar klantspecifieke

Roffelsen wil eind van dit jaar in

materialen essentieel”, zegt Mark.

oplossingen als het om 3D printen met

Surany minimaal drie lijnen hebben

“Roffelsen garandeert de hoogste

filament en granulaat gaat, is groot.

staan voor productie van 3D

kwaliteit en ondersteunt dit door

Dat dwingt Roffelsen de juiste

filamenten. “Het is de vraag of dit

middel van meetrapporten en

prioriteiten te stellen. “We kunnen en

afdoende is, gezien de goed gevulde

certificaten, die met de 3D print

willen heel veel, maar helaas kunnen

pijplijn aan nieuwe producten.” Om de

materialen meegeleverd kunnen

we niet op elke vraag inspringen”, zegt

hoge kwaliteit van Roffelsen’s 3D print

worden aan de klanten.”

eigenaar Mark Roffelsen. Hij kijkt

filamenten te kunnen waarborgen, is

tevreden terug op de voorbije,

een nieuwe kwaliteitsmanager

inspannende twaalf maanden. Precies

aangetrokken met ervaring in de

een jaar geleden besloot hij om met

automobielbranche. De volledige

Verder is het team in Surany versterkt

Roffelsen in de markt van 3D printen

traceerbaarheid van eindproduct naar

met een inkoper, die ervoor moet

te stappen. Daarbij is gekozen voor de

grondstoffen en nauwkeurige

zorgen dat Roffelsen de benodigde

ontwikkeling van hoogwaardige 3D

registratie van procesparameters per

materialen ter beschikking krijgt. Zeker

print filamenten en granulaat voor

geproduceerde batch worden bij

in deze turbulente tijden waarin

industriële toepassingen.

Roffelsen uitgevoerd, conform

kunststofgrondstoffen schaars zijn,

procedures die gebruikelijk zijn voor

prijzen stijgen en

toeleveranciers aan de automotive-

verpakkingsproducenten uitverkocht

industrie. Dat is uniek in de wereld van

zijn door de enorme toename van het

De afgelopen maanden is in Surany

3D print materialen. “Wanneer 3D

gebruik van dozen door webshops, is

productiepersoneel aangenomen om

printen steeds meer wordt ingezet

inkoop een strategische functie voor

in 3 ploegen te kunnen gaan werken.

voor seriematige productie van

Roffelsen geworden. In Nederland

Er wordt fors geïnvesteerd om aan de

hoogwaardige producten, is het

wordt het team verder versterkt met

vraag te kunnen blijven voldoen. Mark

waarborgen van de kwaliteit van de

een verkoper. Roffelsen heeft zich

3-ploegen dienst

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

Versterking team

GROOT FORMAAT MATRIJS VOOR COMPOSIETEN Ingersoll Machine Tools heeft voor BAE Systems een grote, hoog temperatuur mal geprint met Dahltram I-350CF van Airtech Advanced Materials. BAE Systems gaat de matrijs gebruiken voor de productie van een composieten onderdeel voor een demonstrator van een gevechtsvliegtuig. door de Covid-19 beperkingen de

Dahltram I-350CF is een met koolstofvezel versterkt, op PEI gebaseerd 3D

voorbije maanden voornamelijk

printresin, dat al door de lucht- en ruimtevaartindustrie wordt gebruikt. Het

gericht op de Nederlandse en

Britse luchtvaart- en defensieconcern heeft aan de ontwikkeling van het

Belgische markt. Nu de regels soepeler

fabricageproces voor het matrijsgereedschap samengewerkt met Airtech

worden, verbeteren de mogelijkheden

Advanced Materials Group en Ingersoll Machine Tools Inc. De machine-

om internationaal zaken te doen. Die

bouwer heeft de matrijs geprint op het MasterPrint grootformaat printplat-

kans pakt Roffelsen met beide handen

form. De Dahltram AM-materialen zijn echter geschikt voor meerdere print-

aan.

platforms, wat flexibiliteit in de productie waarborgt.

Roffelsen neemt op 8, 9 en 10

250 autoclaaf cycli

september deel aan Machineering 2021 in Brussel. Je vindt Roffelsen op

Data van continue thermische cyclustesten, druklektesten, het laser-

de stand van Flam3D. In november

scannen van oppervlakken en testen van contactmaterialen hebben vol-

staat deelname aan Formnext in

doende gegevens opgeleverd om aan te tonen dat het materiaal meer dan

Frankfurt (16-19 november) op de

250 autoclaaf cycli kan ondergaan, zonder degradatie van de met Dahltram

agenda.

geprinte matrijs. Airtech beschikt zelf zowel in Europa als de VS over faciliteiten voor groot formaat 3D printen van gereedschappen voor de com-

Roffelsen [https://roffelsen3d.com]

posietindustrie. Deze 3D print tooling service wordt aangeboden onder de vlag van Print-Tech. Airtech Advanced Materials Group heeft eind vorig jaar in de Luxemburgse vestiging in Differdange de tweede groot formaat 3D printen in gebruik genomen. De 3D printer in Luxemburg heeft dezelfde capaciteiten als de eerste van de groep, in het Amerikaanse Tennessee. De 3D printer kan matrijzen tot 12 m bij 3 meter printen. De freestechnologie is in de installatie geïntegreerd.

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

PERRON038 KRAAMKAMER VOOR TOEGEPASTE INNOVATIES Innovatiecentrum jaagt additive én advanced manufacturing in maakindustrie Zwolle aan

e regio Zwolle pakt de transitie naar advanced én additive manufacturing op een heel eigen wijze aan. Perron038 in Zwolle is hét nieuwe innovatiecentrum, waar maakindustrie, studenten en kennisinstellingen aan de innovaties van morgen werken. En waar sinds kort de EOS M-400 metaalprinter van Hogeschool Windesheim staat.

Dit najaar moet de transformatie van het Wärtsiläterrein,

STUDENTEN ZIEN DAT HIER ADVANCED MANUFACTURING GEBEURT. ZE HOEVEN DUS NIET WEG UIT DE REGIO. 24

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

pal achter het NS-station in Zwolle, zichtbaar worden. Het 25 ha grote gebied gaat de komende jaren volledig op de schop. Er ontstaat een tweede stadscentrum, met naast ruimte voor wonen veel plaats voor de creatieve maakindustrie, ICT en een start-up ecosysteem. Het gebied moet vooral een innovatie gedreven omgeving worden. “Een beetje het Strijp S idee in Eindhoven”, zegt Marius Woldberg van Perron038, het innovatiecentrum waar de makers, de onderzoekers en high tech talent elkaar ontmoeten en samenwerken aan de innovaties van morgen.

Van links naar rechts: Marius Woldberg, Tommie Stobbe en Geert Heideman bij Perron038, het innovatiecentrum in Zwolle van waaruit industrieel 3D printen zich moet verspreiden over de regionale maakindustrie.

Innoveren en talent binden

Tembo, AWL Techniek en Tolsma Grisnich als maakbedrijven én participatiemij Wadinko - de handen ineen hebben

De regio Zwolle is in bruto product gemeten de 4e

geslagen en zonder subsidie Perron038 zijn gestart. Met een

economische regio van Nederland, vooral dankzij de

verplichting het initiatief minstens tien jaar lang te

maakindustrie. Om die positie te behouden, zullen

ondersteunen. “De initiatiefnemers financieren dit uit eigen

bedrijven mee moeten in de mondiale transformatie

middelen. Subsidie is nice to have, geen must have”, legt

richting advanced en additive manufacturing. “Om mondiaal

Marius Woldberg uit, die als kwartiermaker drie jaar geleden

te kunnen concurreren, moet je als maakbedrijf blijven

aan de slag is gegaan. Inmiddels hebben 15 partners zich

innoveren en nieuwe technologieën benutten”, zegt Marius

aangesloten. Samen met hogeschool Windesheim, UTwente

hierover. Een aantal koplopers in de regio beseft dit en grijpt

en het Fraunhofer Project Center is een agenda opgesteld.

deze transformatie aan om tegelijkertijd jong talent aan de

Additive manufacturing is één van de programmalijnen,

regio en de maakindustrie te binden. Hiermee heb je

naast industriële robotica, vision technologie en sensoren

eigenlijk het idee achter Perron038 te pakken. De stichting,

en besturing. De businesspartners doen een deel van hun

opgericht door vier maakbedrijven, wil innovatie en R&D in

innovatieprojecten fysiek in één van de werkruimten van

de regionale maakindustrie bevorderen en talent voor de

Perron038. Elk semester werken 30 tot 40

maakindustrie ontwikkelen en aan de regio binden.

hogeschoolstudenten aan concrete projecten, samen met de industrie. Marius: “Het mooie is dat we de studenten

Zonder subsidie

laten zien dat advanced manufacturing hier gebeurt. Ze hoeven dus niet weg te gaan uit de regio.”

Marius Woldberg typeert de regio Zwolle als een “applied” regio: het gaat om de toepassingen. Hij bedoelt hiermee ook

Bewust bekwaam maken

dat de industrie in de regio gewend is op eigen kracht uitdagingen aan te pakken. Als er namelijk iets bijzonder is

Additive manufacturing is één van de hoofdthema’s.

aan Perron038, dan is het wel dat de vier founding fathers -

Hogeschool Windesheim haakt hierop aan met de 3D

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

De titanium veiligheidsschacht: boven het traditionele onderdeel dat samengesteld is uit meerdere componenten, onder het 3D geprinte onderdeel in één stuk geprint. (Foto’s: Airbus)

metaalprinter van het lectoraat Kunststoftechnologie. Geert

Totale AM-workflow

Heideman, associate lector Kunststoftechnologie, wist meteen dat de EOS M-400 thuishoorde in Perron038. “Met

In het Ambition project (Additive Manufacturing Business

deze 3D printer ligt de focus op industrieel additive

Impact and Technology Innovation), dat al vooruitlopend op

manufacturing. Dan hoort zo’n 3D printer in een omgeving

de komst van de metaalprinter startte, werkt het lectoraat

als deze.” Het laagdrempelig karakter van het

met tien bedrijven aan zowel kennisontwikkeling als

innovatiecentrum sluit naadloos aan op de plannen van het

demonstrators. Het doel is de implementatietijd voor 3D

lectoraat, namelijk industrieel 3D printen breed te laten

metaalprinten in bedrijven, doorgaans anderhalf jaar, te

landen in de regionale maakindustrie. Medewerkers uit de

verkorten. Omdat het feitelijke printen slechts één stap in

maakindustrie komen hier voor innovatieprojecten. Zodra

het hele AM-proces is, is er ook aandacht voor de

ze binnenstappen zien ze de EOS machine staan, die in een

designsoftware en voor post-processing. In de praktijk blijkt

met glazen wanden afgesloten ruimte pal naast de entree

de ontwerpsoftware nogal eens een drempel te zijn. “De

staat. Op die manier gaat het winnen van aandacht sneller

bedrijven gebruiken wel CAD-software, maar vaak oudere

en gemakkelijker. En dat is nodig. “Want op additive

versies, die nog weinig mogelijkheden op het vlak van 3D

manufacturing vlak lopen we in de regio flink achter”, erkent

printen bieden. Hier zien ze wat kan met de nieuwe

Marius Woldberg. “Men is onbewust onbekwaam. Bedrijven

releases”, zegt Tommie Stobbe. Oudere designsoftware

hebben geen idee wat mogelijk is met 3D printen. Door de

heeft bijvoorbeeld vaak geen mogelijkheid latticestructuren

voorbeelden te laten zien, willen we ze bewust bekwaam

aan te brengen. In de praktijk betekent zo’n beperking dat je

maken.”

niet het maximale uit additive manufacturing haalt. De meest recente investering in software die het lectoraat heeft

Complete AM-workflow

gedaan, is een licentie voor nTopology. Hiermee wordt het ontwerpen van AM-producten deels geautomatiseerd, mede

De coronapandemie helpt daar niet echt bij. Toch is Geert

op basis van de specifieke printertechnologie die men inzet.

Heideman tevreden met de interesse. Hij heeft geen harde

“We gaan laten zien hoe je met deze software de AM-

bewijzen, maar zijn gevoel zegt hem dat een omslag in het

technologie kan ontsluiten.”

denken over 3D printen gaande is. De aandacht voor reshoring, actueler dan ooit na de onderbroken supply

Betere beslissingen nemen

chains tijdens de eerste golf van de coronapandemie, helpt hierbij. “Dankzij additive manufacturing krijgen ze de

Maakbedrijven kunnen aansluiten bij praktijkgerichte

business case rond een matrijs met geoptimaliseerde

onderzoeksprojecten van het lectoraat of een beroep doen

koelkanalen nu misschien wel rendabel.” Ook Tommie

op de studenten van Windesheim, zowel stagiairs als

Stobbe, onderzoeker bij het lectoraat, merkt de verandering.

afstudeerders die tot 20 weken lang aan een

“Vijf jaar geleden vonden ze het duur, nu zijn bedrijven bang

onderzoeksvraag kunnen werken. Naast de

iets te missen.”

materiaaltechnische kant wordt ook het bedrijfskundige

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

aspect onderzocht. “We willen dat de deelnemers een goed

elkaar niet verder dan de voordeur. Nu is er zoveel

gevoel bij 3D printen krijgen en dan beter kunnen

onderling vertrouwen dat ze ook bij elkaars

beslissen”, zegt Geert Heideman. Want door de veelvoud

productieprocessen kijken.” Bedrijven zijn ook niet meer

aan AM-technieken en de snelle ontwikkelingen, zien

bang dat een medewerker overstapt naar een andere partij

bedrijven soms door de bomen het bos niet meer. “De

uit de regio. Zolang het talent maar in de regio blijft.

techniek ontwikkelt zich snel; het is lastig te weten wanneer in te stappen. Wij willen ze bewust maken dat additive manufacturing anders is dan bestaande processen.” Hij vindt dit belangrijk omdat een teleurstellende ervaring op

[Lectoraat Kunststoftechnologie Windesheim]

langere termijn negatief kan uitstralen op medewerkers en een onderneming, waardoor de echte kansen onbenut blijven. De laatste stap, het 3D printen van hun component, gebeurt bij Perron038. Als ze daarna de stap naar een commercieel product zetten, worden ze verwezen naar externe partners. Het lectoraat wil bewust geen commerciële opdrachten op de EOS-machine uitvoeren. De EOS-metaalprinter is bedoeld voor de ontwikkeling van kennis die vervolgens gedeeld wordt. Onderling vertrouwen

BETROKKENHEID ROC

Het lectoraat Kunststoftechnologie heeft begin dit jaar opnieuw geïnvesteerd in 3D printtechnologie. Het heeft een Arburg Freeformer gekocht van TE Connectivity in Den Bosch. Deze industriële kunststofprinter staat bij het Green PAC iLab. De derde industriële printer, een EOS P100, staat op de hogeschoollocatie zelf. Geert Heideman hoopt dat zich ooit de kans voordoet om de 3D printers samen te brengen in één AM center. Liefst binnen de muren van Perron038. Want dan kan het kennisdelen nog beter tot zijn recht komen. En daar draait het in dit stukje van Zwolle om, benadrukt Marius Woldberg nog eens. In de korte tijd dat het innovatiecentrum operationeel is, merkt hij dat dit steeds gemakkelijker gaat. “Voor Perron038 kenden ze

De activiteiten rond de industriële 3D printers stralen ook af op andere opleidingen van Windesheim en zelfs richting het MBO in Zwolle. Geert Heideman: “We nemen ook docenten van verschillende opleidingen, zoals werktuigbouwkunde, mee in de onderzoeksprojecten, zodat ze dit in hun onderwijs gaan toepassen.” En leerlingen van het Deltion College zorgen er wekelijks voor dat de bouwplaten van de EOS M-400 vlak geslepen worden. Op die manier raken ook zij betrokken bij industrieel 3D printen.

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

Audi neemt bij productie tooling afscheid van conventionele technieken als deze op hun grenzen stoten.

AUDI ZET VOL IN OP AM Voor de gereedschapmakerij van Audi is 3D printen kerntechnologie. De Duitse autofabrikant is voor de productie van stempels voor warm-omvormen van carrosseriedelen volledig overgestapt op 3D metaalprinten.

De gereedschappen die Audi in de persstraat gebruikt, hebben afmetingen tot soms 5 bij 3 meter. Binnen deze afmetingen gebruiken de gereedschapmakers segmenten die 3D geprint worden op de EOS M400 metaalprinters in het Metal 3D Printing Centre in Ingolstadt. Hierop print men segmenten tot 400 mm lengte en een gewicht tot 120 kilogram.Doordat ze deze segmenten 3D printen, kunnen de design engineers complexe koelkanalen in deze segmenten integreren. De verbeterde koeling verkort de cyclustijd tijdens het warm-omvormen van de carrosseriedelen voor de Audi A4. In een compleet persgereedschap kunnen wel 12 3D geprinte elementen zitten. Betrouwbare technologie Het samenbouwen van zo’n gereedschap vergt vaker 20 dagen. Voor Audi is dat des te meer een reden waarom de betrouwbaarheid van de gebruikte 3D metaalprinter op een hoog niveau moet staan. De autofabrikant noemt dit zelfs

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

INCONEL 939 LEVERBAAR

een kritische succesfactor. Audi en

naar additive manufacturing,

EOS werken al sinds 2016 samen aan

bestempelen Audi en EOS als een

de ontwikkeling van de AM-

mijlpaal. Dit onderstreept de kwaliteit

technologie voor deze toepassing.

en de betrouwbaarheid van de huidige

Ondertussen zijn al meerdere

metaalprinters en bevestigt de

honderdduizenden plaatwerkdelen

voordelen voor het design. “De meest

voor de A4 geperst met de 3D geprinte

recente voorbeelden tonen aan dat 3D

gereedschappen. “Als conventionele

printen een gevestigd onderdeel is

technieken op hun grenzen stoten,

geworden van de

gebruiken we additive manufacturing.

gereedschappenproductie bij Audi”,

Dat stelt ons in staat om de

zegt Markus Glasser, Senior Vice

kwaliteitstandaard te halen binnen de

President EMEA bij Audi. Audi print de

gestelde productietijd”, zegt Matthias

segmenten voor de

Herker, technisch projectmanager bij

persgereedschappen uitsluitend op de

het Metal 3D Printing Centre. De

EOS 3D printers.

fabrikant van premium auto’s plukt nu de vruchten van de jarenlange samenwerking met EOS om additive

Eerder dit jaar heeft EOS het materiaalportfolio voor de 3D metaalprinters uitgebreid met de nikkellegering IN939. Dit materiaal combineert sterkte bij hoge temperaturen (tot 850 graden C) met een goede corrosiebestendigheid en goede fatigue-eigenschappen. De eigenschappen kunnen verder verbeterd worden door de geprinte stukken te harden met precipitatieharden. Toepassingen zijn onder andere te vinden in de turbinebouw, vliegtuigmotoren, componenten voor energiecentrales en andere toepassingen waar de thermische belasting hoog is. Het poeder is beschikbaar voor de EOS M290. Rond de zomer komt het ook beschikbaar voor het EOS M 400-4 platform.

manufacturing te verfijnen en te standaardiseren als nieuwe

Een gasturbine-onderdeel geprint

productietechnologie.

door PSM (onderdeel van Ansaldo Energia) geprint met de nieuwe

Focus op AM

nikkellegering (foto: EOS).

Audi wil ook voor andere modellen, inclusief de elektrische e-Tron series, toolingsegmenten gaan 3D printen in metaal. De stap om van conventionele productietechnieken over te stappen

De geprinte segmenten voor de warm-omvorm persgereedschappen onderscheiden zich door de complexe koelkanalen, waardoor de cyclustijden tijdens het persen korter worden.

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

BINDER JETTING OP PUNT VAN DOORBRAAK BIJ MOTORENBOUW CUMMINS Cummins begint aan laatste fase validatie binder jetting voor kritisch onderdeel

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

3D printen van onderdelen met de juiste technologie tegen lagere kosten en hogere snelheden.

Cummins beschikt over twee H2 machines van GE Additive, waarvan er één op de eigen locatie staat.

merikaanse fabrikant van industriële dieselmotoren Cummins staat op het punt een kritisch onderdeel in hoge vermogens motoren te gaan 3D printen met de binder jetting technologie van GE Additive. Dit is het eerste onderdeel voor serieproductie dat met deze technologie gemaakt zal worden. De twee Amerikaanse bedrijven werken samen aan het productierijp maken van de binder jetting technologie.

onderdeel van de hele Industrie 4.0

geworden om te produceren.

strategie van de motorenfabrikant.

Cummins hoopt later dit jaar de

“Automatisering, cloud computing en

definitieve goedkeuring van het

data gestuurde technologie die

onderdeel te krijgen en de officiële

sommigen de 3e industriële revolutie

productie te starten.

noemen”, zo omschreef Tim Millwood, Vice President Global Manufacturing,

Bredere inzet AM-technieken

de investering twee jaar geleden. Tim Millwood zegt dat Cummins op de Eind dit jaar in productie

drempel staat van een bredere inzet van de binder jetting technologie. "We

Nu heeft Cummins de eerste

staan op het punt gebruik te kunnen

productiedelen klaar. Deze worden

maken van een breed scala aan

komende tijd gevalideerd. Het gaat om

additieve technologieën om de

een onderdeel van de Cummins

onderdelen te printen die we nodig

Emission Solutions (CES) dat in

hebben, met de juiste technologie en

motoren met hoog vermogen wordt

tegen lagere kosten en hogere

gebruikt. Het onderdeel is een kritieke

snelheden.” Binder jetting technologie

emissiecomponent die

is afhankelijk van het onderdeel zo’n

De weg die Cummins heeft afgelegd,

dieseluitlaatvloeistof vernevelt en in

60 tot 100 keer sneller dan

illustreert waarom de doorbraak van

uitlaatgassen injecteert om de

lasergebaseerde AM-systemen.

3D metaalprinten in industriële

hoeveelheid stikstofoxyden (NOx) te

Hierdoor is de technologie geschikt

toepassingen niet zonder slag of stoot

verminderen. Door het onderdeel te

voor volume productie, zoals het

plaatsvindt. In april 2019 kondigde het

3D printen, hebben de design

onderdeel van de Cummins motor.

Amerikaanse bedrijf de investering in

engineers het ontwerp kunnen

de binder jetting technologie van GE

aanpassen en optimaliseren. De

Additive aan. De aankoop van de

geometrie voor de vloeistof- en

eerste H2 printer van GE Additive, nog

luchtstroming is hierdoor verbeterd.

De motorenfabrikant beschikt over

in ontwikkeling, werd gezien als

Ook is het onderdeel minder complex

twee H2 binder jetting printsystemen

Al meer dan 350 onderdelen geprint

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

PHILIPPE REINDERS FOLMER NIEUWE VOORZITTER STUURGROEP FLAM3D van GE Additive. Een machine staat in

Motorenfabrikant werkt met GE Additive aan nieuwe generatie binder jetting printtechnologie.

het Additive Manufacturing Lab in Columbus (Indiana), de tweede staat bij GE Additive in Cincinnati. De twee bedrijven werken nauw samen aan de ontwikkeling van de derde generatie binder jetting 3D metaalprinters. Cummins gebruikt behalve de H2 machines ook de Concept Laser M2 metaalprinter van GE Additive, een

Flam3D krijgt nog sterker een

klassieke laserpoederbed machine.

Benelux statuur. Philippe Reinders

Het heeft drie van deze machines in

Folmer is benoemd tot nieuwe

gebruik. Daarnaast gebruikt de

voorzitter van de stuurgroep

motorenfabrikant zandprinters voor

Flam3D, die daarmee voor het

het 3D printen van gietkernen. Sinds in

eerst een Nederlandse voorzitter

2019 de eerste 3D metaal geprinte

heeft. Hij volgt Nancy Swinkels op.

onderdelen zijn goedgekeurd, heeft

De onderdelen die van de binder jetting printer komen, moeten nog gesinterd worden in de oven.

Cummins inmiddels 20

Philippe Reinders Folmer is

onderdelennummers gevalideerd en al

directeur van Renishaw Benelux,

bijna 350 onderdelen geproduceerd

de Benelux dochter van het Britse

voor eindtoepassingen.

concern die hij in 2001 zelf heeft opgericht. Vanaf het moment dat Renishaw MTT overnam en hiermee in de AM-wereld stapte, is Philippe Reinders Folmer een enthousiast ambassadeur van de technologie. “Ik ben trots op mijn nieuwe functie binnen de stuurgroep. Mijn netwerk en kennis van de maakindustrie in de Benelux bracht ik eerder al in als lid van de stuurgroep. Ik zie het voorzitterschap dan ook als een verdere verdieping en vergroting van deze inzet”, zegt hij over zijn nieuwe rol. Hij ziet voor zichzelf ook een rol weggelegd om de Vlaamse en Nederlandse AM industrie nog meer samen te brengen, zoals eind dit jaar op 3D Delta Week.

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

Digitale rode draad door AMwaardeketen Hexagon MI en Authentise gaan end-to-end platform ontwikkelen voor industriële productie met AM

Hexagon Manufacturing Intelligence slaat de

materiaaleigenschappen en kwaliteitsgegevens van

handen ineen met Authentise voor de ontwikkeling

validatie- en inspectieprocessen vormen de sleutel tot

van een end-to-end platform voor de hele additive

het automatiseren van serieproductieverbeteringen.

manufacturing waardeketen. Allereerst ontsluit de

Tot nog toe heeft elke stap in het AM-proces zijn eigen

software de huidige afzonderlijke datasets;

software en eigen datasets. Hexagon MI en Authentise

vervolgens zorgen Kunstmatige Intelligentie en

willen deze met het nieuwe platform ontsluiten,

Machine Learning algoritmen voor een hogere

ongeacht bijvoorbeeld het merk metaalprinter of

herhaalnauwkeurigheid en een voorspelbaarder en

ontwerpsoftware. Met SPC, Machine Learning (ML) en

traceerbaar proces.

Artificial Intelligence (AI) gaat het platform vervolgens al in de ontwerpfase fouten en latere kwaliteitsproblemen in de productie beperken. Ook moet het nieuwe platform voor een meer consistente productie met

Een consistente kwaliteit van 3D geprinte componenten

additive manufacturing leiden. Daarbij mag het niet

vergt de koppeling van data uit de productie met die uit

uitmaken of dat op één locatie gebeurt of via een

de ontwerpen buildjobvoorbereiding. Precies dat

gedistribueerd netwerk op meerdere wereldwijd. Door

willen Hexagon MI en Authentise uit het Amerikaanse

de verschillende datastromen samen te voegen,

Mountainview in Californië gaan ontwikkelen. "Samen

kunnen de AM-workflows gestroomlijnd worden in alle

met Authentise bouwen we aan een next-generation

fasen van het proces tot en met het registreren van

framework om flexibele, volledig gedigitaliseerde

kwaliteitsdata om aan te tonen dat men aan alle

productieworkflows te beheren in private cloud

compliance-eisen voldoet, legt Pérennou uit.

omgevingen”, zegt Mathieu Pérennou, Global Business Development Director Additive Manufacturing bij

Industrialisatie

Hexagon's Manufacturing Intelligence divisie. Samen willen de bedrijven de AM-regelkring uitbreiden van het

Andre Wegner, CEO van Authentise, ziet de

machineniveau naar de end-to-end waardeketen van

samenwerking als een stap richting industrialisatie van

ontwerp, productieactiviteiten en kwaliteitsborging.

additive manufacturing als productietechnologie. "Dit partnerschap betekent een stap voorwaarts voor de

Automatiseren

industrie - samen leveren we de geïntegreerde digitale rode draad voor additieve productie waar klanten al zo

Data van productieactiviteiten op de werkvloer,

lang naar op zoek zijn."

engineeringgegevens uit de ontwerpfase,

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

DEFENSIE

DIGITALISEERT VOORRADEN Wereldwijd zet defensie momenteel in op digitalisering van de spare part activiteiten. Digitale magazijnen en 3D printen staan hoog op het verlanglijstje en krijgen in sommige landen stilaan concreet vorm. Werpt certificering echter geen drempel op?

ekeningen waren goed in de jaren zestig. Nu gaan we digital twins gebruiken. Militairen zoeken aan de hand van een onderdeelnummer de 3D file en printen deze als ze het onderdeel nodig hebben; op het slagveld als het moet.” Zo schetste de Amerikaanse kolonel Joe Bookard in de slotsessie van de AM for

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

Defense conference de toekomst van de aanvoer van vervangingsonderdelen naar legereenheden. Hij ziet een grote rol weggelegd voor digital twins. De ene keer zullen ze gebruikt worden om een 3D printer aan te sturen; de andere keer een CNC freesbank. Kolonel Joe Bookard schat dat er van zo’n 600 onderdelen 3D modellen in de digitale bibliotheek zijn

Coole 3D printers volstaan niet meer. De AM-markt vraagt nu andere oplossingen om de stap naar serieproductie te maken.

Een voorbeeld van een 3D geprint onderdeel bij de Koninklijke Landmacht.

opgeslagen. “Door de 3D modellen in

Koninklijke Landmacht

onderdelen is geschikt om te 3D

een online databank op te slaan, kun

inventariseert

printen”, zegt hij over de uitkomst van

je ze toegankelijk maken voor de

deze pilot. “Ons startpunt is supply

soldaten in het veld die aan de hand

Dat additive manufacturing hoog op

chain optimalisatie en daarmee de

van een National Stock Number (NSN)

de agenda staat bij legereenheden in

inzetbaarheid van de gewapende

kunnen zoeken naar het juiste

veel landen, is tijdens de online

strijdkrachten te optimaliseren.” Hij

onderdeel, de file downloaden en 3D

conferentie van 3D Print magazine

werkte bij deze pilot nauw samen met

printen.” Met het Expeditionary Lab

samen met tech-event organisator

majoor Stephan Wildenberg. Volgens

gaan kolonel Bookard en zijn team van

Jakajima wel duidelijk geworden. Het

deze laatste zit defensie inmiddels in

de Rapid Equipment Forces nog een

Amerikaanse idee om

een fase waarin met stakeholders

stap verder. Ze hebben dit concept al

onderdeelvoorraden te digitaliseren

gediscussieerd wordt over hoe in de

in 2012 ontwikkeld. Het is een mobiele

en daarna on-demand te printen, krijgt

toekomst additive manufacturing

unit waarin meerdere

ook in Nederland voet aan de grond.

wordt ingezet in de

productietechnieken voorhanden zijn.

DiManEx ontwikkelt software om

onderdelenvoorziening. “We hebben

Tot de uitrusting behoren steevast 3D

onderdelen te identificeren, deze te

veel gedaan om te experimenteren en

scanners en 3D printers. En de

digitaliseren en ze dan via het digitale

showcases te ontwikkelen.” Met de

engineers om ideeën om te zetten in

platform toegankelijk te maken voor

stap naar on-demand printen kan

onderdelen. Gedurende de inzet

on-demand printen. Tibor van Melsem

defensie de stilstand van materieel

tijdens vele missies zijn er honderden

Kocsis, CEO van DiManEx, schetste in

verkorten, om weer sneller inzetbaar

producten ontwikkeld, prototypes

zijn presentatie hoe de onderneming

te zijn. Tegelijkertijd verkleint defensie

gemaakt en daarna ofwel ingekocht in

uit Utrecht de Koninklijke Landmacht

de logistieke footprint. Wat Stephan

het ecosysteem van de REF, of zelf

geholpen heeft 20.000 onderdelen te

Wildenberg betreft hoeft defensie niet

geproduceerd.

screenen. “Een kwart van deze

alles zelf te printen. “Als de industrie

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

onderdelen kan leveren, hoeven we deze niet zelf

Tijdens een missie moeten we in staat zijn verder te gaan door onderdelen te 3D printen, ook al zijn ze tijdelijk.

te printen.” Op dit punt doemt wel een potentieel knelpunt op, waarschuwt kolonel Joe Bookard. In sommige delen van de wereld is er een goede AM-infrastructuur waarop defensie-eenheden kunnen

het Australische leger met de 3D

terugvallen. Maar wat met onderdelen

metaalprinter van Spee3D. De

die gecertificeerd moeten zijn? Op dat

militairen stappen met hun zware

punt is er nog werk aan de winkel,

bepakking ieder keer op een opstapje

beseft hij. En hoe zit het met de

van een van de trucks. De opstapjes

consistentie van de geprinte

willen nog wel eens afbreken. “Een

onderdelen? Is de technologie al op

ontwerpfout van de producent. Maar

punt om de files veilig te delen met de

zonder opstapje komen ze niet in de

juiste partijen en een constante

truck. Een simpel maar stom

kwaliteit van de 3D printers te halen?

probleem. Door het te printen, lossen

Dat is een van de uitdagingen waar het

ze het ter plekke op. Misschien houdt

Joint Manufacturing Technology Center

het onderdeel maar zes weken, en ja,

van US Army in Detroit aan werkt, zegt

ze kunnen het niet controleren met

kolonel Bookard. Nee, gecertificeerde

röntgenstralen.” Dat is precies wat de

onderdelen printen kan nog niet. En

Rapid Equipment Forces de afgelopen

hoe je veilig data deelt, daar heeft hij

18 jaar wereldwijd hebben gedaan

evenmin een antwoord op.

voor de legereenheden van de US Army, vult kolonel Bookard aan. Er zijn

Nu al veel mogelijk

voldoende onderdelen in het dagelijks gebruik die niet gecertificeerd zijn.

Stefan Ritt, VP EMEA bij de

Daarom pleit hij er ook voor om de

Australische 3D printerfabrikant

militairen zelf de onderdelen te laten

Spee3D, denkt dat het niet zo’n vaart

bestellen of ze zelfs te betrekken bij

zal lopen met certificeringen. Spee3D

het ontwerpen en printen.

heeft vorig jaar aan het Australische leger een speciale militaire versie van

Onderverdeling

de metaalprinter geleverd, de

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

Warspee3D. De Australische

In Nederland staan productveiligheid

landmacht heeft deze al meegenomen

en IT-veiligheid hoog op de agenda,

op oefening. Binnen het uur print men

aldus majoor Stephan Wildenberg. De

metalen vervangingsonderdelen. Ook

Koninklijke Landmacht heeft daarom

de marine heeft er succesvolle testen

de onderdelen verdeeld in A, B en C

mee gedaan, inclusief het on-demand

onderdelen. Ook hij vindt dat je tijdens

printen van een onderdeel dat wel

een missie vooral de inzetbaarheid

gecertificeerd is. Stefan Ritt: “Europa is

van het materieel moet laten

overgereguleerd. Iedereen kijkt naar

prevaleren. De discussie moet veel

de high end onderdelen die

meer over de operationele

gecertificeerd moeten worden;

inzetbaarheid gaan. Majoor

onderdelen voor vliegtuigmotoren en

Wildenberg: “Je ziet tegenwoordig veel

dat soort zaken. Ondertussen

bedrijven focussen op permanente

vergeten we de duizenden onderdelen

zekerheden voor 3D geprinte

die nodig zijn voor alledaagse taken.”

onderdelen. Maar ons standpunt is

Hij geeft een voorbeeld uit de test van

dat we op missie in staat moeten zijn

verder te gaan door onderdelen te 3D printen, ook al zijn ze tijdelijk. We kunnen onze soldaten voorzien van de juiste uitrusting zodat zij hun werk verder kunnen uitvoeren.” Eenmaal terug op de compound kun je gecertificeerde onderdelen gebruiken. En wat de IT-security betreft, zijn er volgens Tibor van Melsem Kocsis voldoende veilige oplossingen op het platform van DiManEx beschikbaar. Hij wijst ook naar de beveiligde cloud van de Amerikaanse overheid. DiManEx voegt zelf aan elk gevalideerd product een digitaal paspoort toe. Daarin wordt vastgelegd dat als een onderdeel herhaaldelijk gereproduceerd wordt, het aan een aantal minimale standaarden moet voldoen. Daarin kun je zelfs vastleggen hoe vaak een onderdeel geprint mag worden. Game changer voor defensie Stephan Ritt van Spee3D ziet de verschuiving naar additive manufacturing en digitale magazijnen als een game changer in de manier waarop defensie opereert. “Dit verandert de logistiek binnen defensie fundamenteel.” In het verleden werden slagen gewonnen door de

BEKIJK DE WEBINARS OP YOUTUBE

partij die de aanvoerlijnen het beste op orde had. In de toekomst gaat het om digitale datastromen. Is dat een bedreiging voor de leveranciers in de supply chain? Stephan Ritt. “Het model verschuift van voorraden, die geld kosten, naar printing on demand. Dat bespaart toeleveranciers werkkapitaal. Defensie beschikt steeds over het meest recente product. En je hebt een

De driedelige conferentiereeks was gericht op defensie. Je kunt de aanpak echter ook loslaten op kapitaalintensieve industrietakken die tegen hetzelfde probleem aanlopen wat betreft verouderde onderdelen die niet meer leverbaar zijn.

Het mobiele AM center AMCOD dat de defensieonderdelen in Nederland ontwikkeld hebben. Hierin is er zowel een CADwerkplaats als staan enkele 3D printers, waaronder een Intamsys Funmat Pro 410 voor het 3D printen met hoogwaardige filamenten.

duurzaam productiemodel, zonder onnodig materiaalverbruik.” “We gaan

Klik hier of scan de QR-code

betalen per print, net zoals je in iTunes deed”, voegt Wildenberg nog toe. Spee3D [www.spee3D.com] DiManEx [https:// www.dimanex.com]

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

PRODWAYS GEEFT TOEGANG TOT

OQTON PLATFORM

De Franse printerfabrikant Prodways biedt voortaan de software van het Belgische Oqton aan bij de 3D printers. Deze cloudoplossing bestrijkt het complete AM-proces, van ontwerp tot de uiteindelijke kwaliteitscontrole na het printen.

O Oqton platform is middel om 3D productie te vereenvoudigen en te flexibiliseren. 38

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

qton kwam begin dit jaar in het nieuws toen het BelgischAmerikaans bedrijf bekendmaakte $ 40 miljoen te hebben opgehaald bij investeerders. Tot die investeerders behoren onder andere hardmetaalgroep Sandvik, Carl Bass, de vroegere CEO van Autodesk, en Peter Mercelis, mede-oprichter van Layerwise (nu 3D Systems). Oqton bouwt end-to-end software, die in de cloud draait, om productieprocessen zoals additive manufac-

turing voor te bereiden, aan te sturen, te monitoren en de kwaliteitscontrole te borgen. Algoritmen automatiseren taken Wat Oqton bijzonder maakt, is het gebruik van Kunstmatige Intelligentie. AI-algoritmen zorgen ervoor dat de software continu leert van het proces en hiermee de efficiency en kwaliteit telkens verbetert. Een van de features van de Oqton software is dat 3D print files automatisch worden herkend en dat voorbereidingen om het model te kunnen printen grotendeels

automatisch verlopen. Prodways ziet dit als een pluspunt bij de dentale toepassingen van de Franse 3D

AM GEEN LUXE MEER, MAAR ONDERDEEL TOEKOMSTPLAN

printtechnologie. Prodways klanten

STRATASYS TOPMAN ZIET AM OP KEERPUNT STAAN

kunnen hiermee het aantal manuren dat nu nodig is voor buildjobvoorbereiding reduceren. Dat spaart tijd en komt de productiviteit

Additive manufacturing staat op een keerpunt. “We gaan onze beloften

van de 3D printers ten goede. De

inlossen. We gaan naar echt produceren met AM”, zei Stratasys CEO

algoritmen zorgen bijvoorbeeld automatisch voor een optimale nesting van de onderdelen. Waar dit tot nog toe op een Prodways printer

Yoav Zeif bij de introductie van de kunststof poederbed printer H series Production Platform de H350. Een van de vele productlanceringen dit jaar.

een uur werk kost, neemt het nesten

De H350 poederbed printer is een belangrijke machine voor Stratasys, dat

via de Oqton software amper nog tien

hiermee een nieuw marktsegment betreedt en zich richt op serieproductie

minuten in beslag. Prodways gebruikt

van kunststof onderdelen. Dit is de machine die afgelopen jaren samen met

de kunstmatige intelligentie van het

XAAR in een joint venture is ontwikkeld en gebruik maakt van de inkjetkoppen

platform ook om onderhoud te

die professor Neil Hopkinson heeft ontwikkeld. De H350 moet vooral een zeer

voorspellen, waardoor men de

constante productkwaliteit leveren. Met een roller die tegen de

stilstand van de machines verder

bewegingsrichting in draait, wordt de laag poeder glad gestreken. Daarna

reduceert.

wordt selectief een absorberende vloeistof op het poeder aangebracht, naar gelang de vorm die men in deze laag wil printen. Met een infraroodlicht

Efficiëntere 3D productie

warmtebron, die over het complete bed schuift, wordt het kunststofpoeder verbonden. Het coaten en belichten gebeuren in dezelfde richting. Hierdoor

Oqton en Prodways hebben onlangs

ontstaat er een uniform thermisch effect over het hele printbed.

een samenwerkingsovereenkomst gesloten. Oqton CEO Ben Schrauwen

Lagere operationele kosten

noemt de wijze en de diepte waarop de software geïntegreerd wordt in de

Stratasys verlaag de operationele kosten doordat de inkjetkoppen een

Prodways systemen, uniek in de 3D

extreem lange levensduur hebben en er geen consumables nodig zijn. Ook

printindustrie. “Prodwaysklanten

het feit dat 70 procent van het poeder in een volgende batch hergebruikt kan

zullen meteen winst zien in productie,

worden én dat er een consistente kwaliteit is, ongeacht de positie van het

efficiency en kwaliteit.” Prodways CEO

werkstuk in de bouwkamer, dragen bij aan lagere kosten. Neil Hopkinson

Alban d’Halluin ziet het software

benadrukte bij de presentatie nog een ander aspect dat volgens hem een

platform als een middel om de 3D

pluspunt van de Stratasys H350 is. “Firmware updates zijn niet verplicht. Dat

productie te vereenvoudigen en te

is belangrijk in verbang met certificering van producten.”

flexibiliseren. “Het allesomvattend en intuïtief te bedienen platform geeft ze

Seido Systems installeert een van de eerste H350 in Europa deze zomer.

een compleet overzicht van de productieketen en machines.” Dat het Oqton platform in de cloud draait, is alleen maar van meerwaarde, aldus de Prodways CEO. “De Covid-crisis heeft dit des te noodzakelijker gemaakt, nu thuiswerken toeneemt en mensen toegang moeten hebben tot gegevens en bedrijfsmiddelen, waar ze zich ook bevinden."

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

INTERNATIONALE REGELS ROND EMISSIE FFF PRINTERS

VEILIG FFF PRINTEN

De emissierisico’s bij FFF printen worden verontachtzaamd, waarschuwden Amerikaanse wetenschappers onlangs tijdens de conferentie van Society for Risk Analysis.

p meerdere plekken in de wereld wordt er nagedacht over normeringen ten aanzien van emissies van desktop FFF printers. Die moeten vooral het veilig gebruik van dit type 3D printer verhogen. Ook Flam3D wil het thema meer aandacht gaan geven. Niet alleen omdat het bijdraagt aan gezond werken, ook omdat het een kans voor de fabrikanten in de Benelux biedt.

Begin dit jaar trok een aantal Amerikaanse onderzoekers tijdens het jaarlijkse symposium van Society for Risk Analysis (SRA) aan de bel. Voor het eerst besteedde de organisatie Amerikaanse risico-experts pleiten voor verder onderzoek naar de emissie bij FFF printen.

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

voor veiligheidsadviseurs aandacht aan

conferentie. Anders gezegd: bewuster

emissies die vrijkomen bij FFF printen.

bezig zijn met veilig FFF printen.

Omdat er nog weinig bekend is over de effecten, zijn wetenschappers gestart

ISO standaard voor testen

om de specifieke samenstelling van de emissies, de deeltjesgrootte en de

Op internationaal vlak hebben de

verblijftijd in het binnenmilieu in kaart

standaardisatieorganisaties ISO en

te brengen. “Het grote publiek is zich

ASTM het thema eveneens opgepakt.

nog weinig bewust van mogelijke

De gezamenlijke ISO/ASTM CD 52932

blootstelling aan de emissies van 3D

commissie benadert het onderwerp in

printers”, zegt Peter Byrley van het

eerste instantie vanuit de testkant. Als

Environmental Protection Agency (EPA)

je immers normen gaat opstellen, moet

in de VS. Hij is hoofdauteur van enkele

je wel zorgen dat je 3D printers op een

wetenschappelijke studies.

eenduidige manier kunt testen wat betreft de uitstoot van nanodeeltjes en

Problematiek op scholen

dampen. Het is een van de 26 normeringen waar het Technisch

Uit onderzoek dat hij gedaan heeft met

comité ISO/TC 261 aan werkt. Kris

een extruder blijken er kleine deeltjes

Binon, directeur van Flam3D, is blij dat

en VOC’s vrij te komen, volgens hem

de normeringsinstanties met zo’n

vergelijkbaar met wat vrijkomt bij een

testnorm bezig zijn. “Er wordt al volop

gemiddelde FFF printer. Vervolgens zijn

gewerkt aan emissienormen en dikwijls

de onderzoekers gaan simuleren hoe

zijn die al vervat in andere regelgeving.

groot het risico is dat deze deeltjes in

Het probleem is echter dat je er wel

de longen terecht komen. “Het

limieten op kunt stellen, maar dan

is. Op termijn kan dat positief

simulatiemodel voorspelde een hogere

moet je afspreken hoe je die meet.”

uitpakken voor de fabrikanten in de

afzetting van deeltjes per oppervlakteeenheid in het onderste deel van de

Benelux, denkt Kris Binon. Zijn Benelux agenda

longen bij kinderen in de leeftijdsgroep

boodschap aan de sector is dan ook niet af te wachten maar nu al in actie te

van negen jaar.” Peter Byrley zegt dat

Flam3D heeft de emissieproblematiek

komen. “Deze regelgeving gaat er

verdere testen met aanvullende

eveneens op de agenda staan.

komen, daar moeten we van uitgaan.

simulatiestudies om de ingeademde

Allereerst voert de belangenbehartiger

Dan kun je er beter meteen mee in

dosis te voorspellen, nodig zijn. Hij

van de AM-industrie een actieve

overeenstemming zijn. Zorg dat je

hoopt dat de onderzoeken die nu

communicatiestrategie om met name

sneller de oplossing hebt dan de rest

gepresenteerd zijn, het algemene

scholen, Fablabs en

van de wereld.” Dat schept namelijk

bewustzijn van de mogelijke risico’s

onderwijsinstellingen te wijzen op de

een concurrentievoordeel. Bij Flam3D

vergroten. De Amerikaanse

risico’s van deze emissies. 3D printers

verwacht men dat AM-bedrijven uit de

onderzoekers vragen vooral aandacht

horen thuis in een andere ruimte dan

Benelux hiermee een koploperspositie

voor het thema omdat de desktop 3D

waar je werkt en in een ruimte met

kunnen innemen als ze gesteund door

printers steeds vaker op scholen

goede afzuiging. In de industrie speelt

regelgeving hun oplossingen kunnen

gebruikt worden en daar vaak in het

dit volgens Kris Binon minder, omdat

aanscherpen.

klaslokaal staan te printen. Dat vinden

men daar al gewend is met

ze geen goed idee. De gebruikers

risicoanalyses op de werkplek. De

moeten aangezet worden bewuster om

tweede rol die Flam3D wil oppakken is

te gaan met de potentiële risico’s, aldus

het vergroten van het bewustzijn bij

een van de onderzoekers op de SRA-

overheden dat hier regelgeving nodig

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

KORT 01 NIEUWS UIT DE 3D PRINT INDUSTRIE

Seido 3D Innovation Award zoekt de beste 3D ideeën Seido Systems daagt onderwijsinstellingen uit met de lancering van de 3D Seido Innovation Award 2021. De winnende klas of onderwijsinstelling kan een half jaar lang gratis 3D printen met een Stratasys F170 of MakerBot Method X 3D printer, inclusief alle materialen. Seido Systems, reseller van Stratasys in zowel de Benelux als in Frankrijk, wil de onderwijsinstellingen aansporen 3D printen een plek te geven in het onderwijs. “Daarom lanceren we de competitie nog voor het verlof, zodat de docenten de tijd hebben om dit in september in te passen in het onderwijs. We hopen dat ze er met hun klassen een project van maken”, zegt Karl Wallecan, directeur van Seido Systems over het initiatief. Meer informatie

02 In de Raad van Bestuur van het VW wil in 2025 100.000 onderdelen

automobielconcern

printen in Wolfsburg

verantwoordelijk voor Productie en Logistiek. Tot nog toe zijn de kosten

Volkswagen is bezig met de

van 3D metaalprinten te hoog om

certificering van het eerste onderzoek

de techniek in te zetten voor

dat men op de HP Metal Jet in serie

massaproductie. Dat verandert met

gaat produceren. Het gaat om een

de HP technologie. Volkswagen wil

component voor de A-pilaar van de

tegen 2025 in Wolfsburg zo’n

VW T-Roc. Door het onderdeel te 3D

100.000 onderdelen jaarlijks gaan

printen op de binder jetting machine

3D printen voor seriemodellen die

van VW, is het de helft lichter dan het

op de hoofdlocatie van het concern

huidige onderdeel gemaakt van

worden geassembleerd. Hierbij

plaatwerk.

wordt nauw samengewerkt met Siemens om het digitale platform te

Volkswagen heeft samen met Siemens

optimaliseren. Opvallend aan de

de nesting software voor de HP 3D

aankondiging is onder andere dat

metaalprinter geoptimaliseerd.

VW de productie vooralsnog in

Hierdoor lukt het per batch twee keer

eigen huis haalt.

zoveel onderdelen te printen. Dat maakt de businesscase eerder aantrekkelijk, aldus Christian Vollmer,

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

03 Helium toevoegen aan argon leidt tot veel beter printproces De Duitse gasproducent heeft tussen januari 2020 en maart van dit jaar samen met 3D Medlab, tegenwoordig onderdeel van Marle Group, onderzoek gedaan naar het effect van een andere samenstelling van het gas bij het 3D printen met titanium in een laserpoederbed machine. De studie onderzocht het effect van

licht en sterk zijn. Hittech Bihca freest ze daarom uit 200 kilo

het nieuwe procesgas op de

RAMLab en Hittech Bihca 3D

titanium. “Daarvan gooien we 90

spatvorming en de processtabiliteit

printen carrier ASML-machine

procent weg”, aldus Koen Mentink.

tijdens laserpoederbedfusie (L-PBF)

Daarnaast worden tijdens de 150

van Ti64. Specifiek ging het om

Een carrier voor een ASML-machine

tot 200 uur frezen nog de nodige

rasterstructuren die geprint zijn.

3D printen met een laserpoederbed

gereedschappen verbruikt. Kan dat

Procesmonitoring met optische

metaalprinter is geen optie. De

efficiënter met additive

tomografiebeelden toont aan dat de

kosten hiervan alleen al liggen

manufacturing?

spatvorming geringer is bij een argon-

hoger dan de verkooprijs van het

heliummengsel in vergelijking met

gefreesde exemplaar. Met WAAM-

In het Rotterdamse fieldlab hebben

argon alleen. Onderzoeksresultaten

technologie die bij het RAMLab in

ze getest met het oplassen van het

hebben bevestigd dat het unieke

Rotterdam is ontwikkeld, kan het

onderdeel door een robot (Wire Arc

argon-helium gasmengsel van Linde

wel. En dat levert veel

AM, een DED-technologie). “Omdat

de spatvorming met 35% vermindert.

materiaalbesparing op.

we elk datapunt in het proces

Dit heeft eveneens een positief effect

opslaan, weten we achteraf de

op de kwaliteit, want het risico op

Koen Mentink, directeur Hittech

kwaliteit”, aldus Vincent Wegener

defecte onderdelen neemt af.

Bihca, en Vincent Wegener van het

van RAMLab. In de eerste testen

Bovendien verbetert de

RAMLab presenteerden hun AM-

werd de helft van het materiaal

oppervlaktekwaliteit. De hogere

project tijdens het Smart Industry

bespaard. Wegener schat in dat

kwaliteit is onder andere afgemeten

Event, begin juni online. De

men uiteindelijk met de near

aan het feit dat het

toeleverancier uit Winterswijk levert

netshape technologie wel tot tegen

porositeitspercentage met 70% is

aan ASML de carrier voor een van

de 90 procent materiaalbesparing

afgenomen.

de midrange machines. Deze moet

kan komen.

WIL JE OP DE HOOGTE BLIJVEN VAN ACTUELE ONTWIKKELINGEN OP 3D PRINT VLAK IN ZOWEL DE BENELUX ALS DE REST VAN DE WERELD, MELD JE DAN AAN VOOR DE GRATIS E-MAIL NIEUWSBRIEF VAN 3D PRINT MAGAZINE. 3D PRINT MAGAZINE 2-2021

AL WAT JE ZEGT BEN JE ZELF Toen we met Flam3D onlangs een overeenkomst sloten met Tech2B, daagde er iets. De samenwerking met hen is eenvoudigweg vanzelfsprekend: we hebben hetzelfde doel en verschillende middelen. Met gecombineerde middelen komen we sneller bij dat doel.

Deze informa�e is de kwartaalnieuwsbrief van: Flam3D Tech Lane Ghent Science Park Materials Research Cluster Technologiepark 48 9052 Zwijnaarde België info@flam3d.org www.flam3d.be www.flam3d.nl

Het doel? Een welvarende samenleving

En toen kwam dat inzicht: wat we nu met

met ondernemingen die snel en goed

een platform doen, is iets wat we met

kunnen innoveren. De middelen?

Flam3D al jaren doen met heel wat

Tech2B is een online, cloud-gebaseerd

organisaties: zoeken waar die

platform dat vraag en aanbod verbindt

toegevoegde waarde zit en daar ‘gewoon’

om de samenwerking in de

op inzetten. We streven immers vaak

maakindustrie te optimaliseren. Vraag

datzelfde doel na: beurzen, online

en aanbod helpen verbinden, dat doet

platformen,

Flam3D ook - maar dan eerder door de

ontwikkelingsmaatschappijen, overheden,

vragende partij bij te staan bij het

ondernemersorganisaties. Of het nu gaat

zoeken naar het juiste aanbod.

om non-profit of for-profit organisaties:

Kortom: via ons kunnen zij hun

we zijn allemaal schakels in een

aanvragers beter ondersteunen, via

waardeketen ten dienste en ten voordele

hen krijgen we toegang tot meer

van andere ondernemers.

aanvragers. Logisch, toch?

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

Complexiteit

complexiteit van nieuwe technologieën maakt dat er bij de potentiële gebruiker

Vanuit Flam3D willen we nog meer inzetten op het realiseren van een geïntegreerde ondersteunende waardeketen.

De volgende stap in dat denkproces is ook

vaak te weinig kennis ter zake voorhanden

evident: ook wij moeten ons organiseren

is om tot effectieve innovatie te komen

als een waardeketen - hetzelfde advies

door het gebruik van die technologie. Dat

toepassen dat we al jarenlang aan al die

bleek ook duidelijk uit ons enquêteverslag

bedrijven geven. Vanuit Flam3D willen we

‘Additive Manufacturing in Vlaanderen en

nog meer inzetten op het realiseren van

Nederland’ van eind 2020, en dat geldt

die geïntegreerde, ondersteunende

wellicht ook voor andere Key Enabling

waardeketen. Als wij een beurs een betere

Technologies dan 3D printen.

beurs helpen maken, dan is dat goed voor die beurs, voor de bezoeker/ondernemer

Hoe efficiënter we onze eigen ‘supporting

en natuurlijk ook voor Flam3D. En al zeker

value chain’ organiseren, hoe sneller en

als we nog andere schakels kunnen

beter we die hinderpaal wegnemen en

inpassen in die korte keten. De

ons doel kunnen bereiken. Wie haakt aan?

FLAM3D NAJAARSAGENDA: DOE MEE EN PROFITEER Het najaar komt eraan en bij

Manufacturing Area. Contacteer

Flam3D zijn we bijzonder

Flam3D om jouw plek te bemachtigen.

enthousiast, want er zijn meer vooruitzichten naar the real thing: echt contact, goede netwerking en

De Nederlandse Metaal Dagen: 1517/09/2021, Brabanthallen (NL)

gewoon ook een fijn weerzien. De Nederlandse Metaal Dagen zijn een We willen jullie dan ook graag wijzen

combinatie van beurs en congres rond

op de najaarsagenda van Flam3D. Die

de thema’s digitalisering, industrie 4.0,

is ‘lekker gevuld’ en staat ook vol met

procesoptimalisatie en

mooie deals voor onze leden. We

productieverbetering. De beurs

zetten ze op een rijtje.

verzamelt inspirerende sprekers, de nieuwste innovaties voor

Machineering: 08-10/09/2021 @ Brussels Expo, Brussel (BE)

procesoptimalisatie, concrete oplossingen voor de gezonde uitdagingen van een Smart Industry,

Flam3D zet 3D printen in de

hands-on professionals met enorme

schijnwerpers op Machineering via

ervaring uit de praktijk en producten

de 3D Manufacturing Area powered by

en diensten die speciaal ontwikkeld

Flam3D. Het gaat om een 3D-

zijn voor een effectievere

themazone van 200 m² exclusief voor

bedrijfsvoering. Meer info over het

AM-exposanten in een ‘easy plug &

aandeel van Flam3D op de beurs volgt

play’ formule. Iedereen werkzaam in

later.

de wereld van AM kan deelnemen en profiteren van dit unieke podium op de beurs. Leden kunnen weliswaar

Metavak: 05-07/10/2021 @ Evenementenhal, Gorinchem (NL)

deelnemen aan een gereduceerd tarief. De deelnametarieven zijn

METAVAK is het jaarlijkse vakevent

inclusief een corona investment proof

voor de metaalindustrie in Vlaanderen

policy. Het 3D-eiland heeft jou als

en Nederland waar vraag en aanbod

exposant heel wat te bieden.

tussen metaalbedrijven samenkomen.

Ontdek hier wat dat is. Er zijn slechts 2

Exposanten presenteren en

plaatsen meer beschikbaar op de 3D

demonstreren er de nieuwste

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

Pak met Flam3D het internationale podium op Formnext 2021 in Frankfurt.

innovaties en producten op het gebied

bekomen we een goede locatie op het

van verspanen, plaatbewerking,

beursplan, administratieve

automatisering, 3D printen, verbinden

vereenvoudiging en kant-en-klaar

en oppervlaktebehandeling. Ook

ingerichte standen tegen een mooi

Flam3D neemt deel aan de beurs met

tarief. Zowel een gedeelde stand als

het Flam3D PrintPlein - een demoplein

eigen booths behoren tot de

op de beurs waar we alle aspecten van

mogelijkheden. De beschikbare

3D printen willen belichten en Flam3D-

plaatsen voor de Flam3D-groepsstand

leden voordelig als

op Formnext lopen al aardig vol. Wil jij

standhouder kunnen deelnemen.

ook zeker zijn van jouw

Dankzij de deal die we gesloten

plek? Contacteer ons. Meer info over

hebben met de beurs, kunnen

de verschillende pakketten vind

Flam3D-leden kiezen uit een

je hier.

exclusief aanbod van drie pakketten. Meer info vind je hier.

Voor alle leden

Interesse in een van de pakke�en of wil je graag nog wat meer informa�e? Contacteer Flam3D. Formnext: 16-19/11/2021 @ Frankfurt am Main (DE)

Interesse in een van de pakke�en of wil je graag nog wat meer informa�e? Contacteer Flam3D. 3D Delta Week: 6-10/12/2021, Benelux regio 3D Delta Week (3DDW) wordt dé internationale evenementenweek over

Formnext in Frankfurt staat bekend als

3D manufacturing in de Benelux. De

een van de hoogtepunten van het

week zal een ongezien aantal AM-

additive manufacturing-kalenderjaar.

specialisten en (potentiële) gebruikers

Flam3D kijkt terug op succesvolle

van binnen en buiten de Benelux

edities met uitstekende netwerking en

samenbrengen. Wordt sponsor of

mooie exposure op een internationaal

organiseer zelf een event.

podium voor onze medestandleden.

Meer informatie: https://

Door samen standruimte te boeken,

www.3ddeltaweek.com

van service en trainingen rond 3D printen/addi�ve manufacturing. h�ps://www.layertec.be/

state-of-the-art van AM te herdefiniëren, en stree� het ernaar de katalysator van het innova�eproces te zijn. h�ps://www.amnovis.com/

NIEUWE LEDEN Buhlmann NV is reseller van Desktop Metal in de Benelux (Metal Binder Je�ng en Bound Metal Deposi�on technologies). Ze beschikken over een eigen engineeringsploeg en technische ploeg voor installa�e, onderhoud en technische support. Ze zijn ook ac�ef in de CNC en spoorwegen-technologieën. h�ps://www.buhlmann.be/nl/ Layertec is leverancier van 3D printers in de Benelux. Layertec levert metaalprinters (Desktop Metal) en kunststof 3D printers (Formlabs en Ul�maker). Daarnaast focussen ze zich op toegevoegde waarde op het gebied

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

Amnovis is een addi�ve manufacturing produc�e- en engineeringbedrijf gebaseerd op no-nonsense entrepreneurship. Oprichters Peter Mercelis, Ruben Wauthle en Bert Engelen, samen goed voor een track record van meer dan 35 jaar in de AMindustrie, geloven dat doordachte innova�es toelaten het ware poten�eel van AM te ontplooien in gereguleerde omgevingen. Daarom is Amnovis con�nu op zoek naar technische uitdagingen en opportuniteiten om de

Carboganic maakt biokoolstofvezels en vulstoffen op maat om thermoplas�sche en thermohardende toepassingen te verbeteren. Hun hernieuwbare biokoolstofaddi�even dragen bij tot het decarboniseren van produc�eprocessen door een koolstofput te creëren. h�ps://www.carboganic.eu/

8 -1 0 / 0 9 / 2 0 2 1

BRUSSEL S E XPO SAVE T HE

DA 1st live event f TE or your in dustry !

DISCOVER THE COMPLETE VALUE CHAIN FROM ENGINEERING TO MANUFACTURING

Meet 100 partners in technology, machines & materials connecting the dots between engineering and manufacturing

Free registration for your team @ WWW.MACHINEERING.EU

3D PRINT MAGAZINE 2-2021

XACT METAL POWDER BED FUSION METAALPRINTERS Toegankelijk en betrouwbaar. Uitstekende prijs-kwaliteitverhouding.

De 3D-printers van Xact Metal maken metaal poederbedfusie mogelijk voor laboratoria en kleine tot middelgrote bedrijven.

Van hoogwaardige, functionele prototypes tot end-use parts, Seido heeft dé 3D-printer in huis voor uw specifieke behoeften. Bezoek onze site en ontdek het ruime aanbod 3D-printers.

N i j ve r h e i d s l a a n 2 3 , B - 8 5 6 0 Weve l g e m | B E + 3 2 5 6 3 5 0 0 3 5 | N L + 3 1 3 0 3 2 0 0 2 74 | www.seido-systems.com

3D Print magazine juli 2021

Articles inside

Samenwerking Tech2B en Flam3D

Defensie digitaliseert voorraden en 3D print reserve onderdelen

Digitale rode draad door AMwaardeketen

Internationale regels voor veilig FFF printen

Stratasys topman: AM staat op keerpunt

Prodways geeft toegang tot Oqton platform

Perron038: kraamkamer toegepaste innovaties

Roffelsen breidt productie filament uit

Slijtvaste AM-onderdelen dankzij hardchromeren

Machineering 2021: goesting in een beurs

AMnovis wil met klanten AM waves creëren

De 3D Delta Week: 1+1 is meer dan 2