3D Print magazine 1-2022 by Franc Coenen

3 D PR I N T M A G A Z I N E MA ART 2022

SUBSIDIE VOOR INVESTEREN IN 3D PRINTEN? AM-FLOW LEGT BASIS VOOR PRODUCEREN MET AM FME AMNETWERK: TOEPASSING AM VERSNELLEN Plaatbewerker Budi investeert in 3D metaalprinten

3D PRINTBEDRIJVEN: VERSCHUIVING NAAR

EINDTOEPASSING

INHOUD

PRINTEN 04 3D EINDSTUKKEN

Plaatbewerker Budi 3D print metaal. Dat hoeven niet altijd complexe delen te zijn om meerwaarde te bieden

3D printservicebedrijven zien een verschuiving naar eindstukken

FME AM Netwerk

AM hoeft niet complex te zijn

Handen af van 3D printen AM Flow integreert samen met Oqton kwaliteitscontrole in de automatische sorteerlijn

FME vindt dat de inzet van AM in Nederland een impuls mag krijgen. Het AM Netwerk moet hiervoor zorgen

Steun voor AMinvesteringen De MIA/Vamil regeling heeft sinds dit jaar een specifieke code voor 3D printen. De subsidies zijn ook hoger

36 04 2

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

Multilaser AM met beleid Renishaw heeft onderzocht hoe je multilaser technologie zinvol inzet bij metaalprinten

DE EERSTE LAAG Komt 3D Delta Week precies op het juiste moment? Voorgaande jaargangen was de eerste editie van het nieuwe jaar altijd gevuld met veel artikelen over het nieuws van Formnext. De planning van de beurs kwam altijd goed uit: dat nieuws konden we prima gebruiken in het RapidPro nummer van het nieuwe jaar. Corona heeft echter ook de redactieschema’s behoorlijk overhoop gehaald de afgelopen twee jaren. Vlak voordat het laatste nummer van 2021 naar de drukker ging opnieuw. Want de 3D Delta Week ging niet door in december. Ondertussen hebben de vier initiatiefnemers de nieuwe datum bekendgemaakt: 20-24 juni 2022. Wat doe je dan met zo’n eerste editie van het nieuwe jaar? Wel, gewoon schrijven over de ontwikkelingen in Nederland en België. Bij het samenstellen van deze editie viel het me op hoeveel artikelen over additive manufacturing in de Lage Landen gaan. Van maakbedrijven die in metaalprinten investeren omdat ze bij hun klanten kansen zien tot en met 3D printservicebureaus die melden de omslag richting eindonderdelen te zien. En terwijl dit nummer bijna klaar is voor de drukker, komt NTS Group met het

Colofon

nieuws dat in Hengelo de nieuwste MetalFab in gebruik is genomen. Kortom: 3D printen leeft absoluut.

3D Print magazine is een uitgave van Franc Coenen Publiciteit en

Toch is het goed dat FME het initiatief heeft genomen om een groot aantal partijen

verschĳnt 4 keer per jaar zowel

bijeen te brengen in het FME Additive Manufacturing Network. Niet omdat AM een

digitaal als in print. Het primaire

doel op zichzelf is, maar omdat de technologie kansen biedt voor de industrie én de

verspreidingsgebied is Nederland en

samenleving, zegt Amber Fiechter van FME. Daarom wil men de toepassing

Vlaanderen. In het magazine vind je

versnellen.

de kwartaalnieuwsbrief van Flam3D.

Toen vorig jaar de 3D Delta Week werd uitgesteld, baalden veel mensen daar

Redactie: hoofdredacteur Franc

behoorlijk van. Maar misschien is het wel een geluk bij een ongeluk. De

Coenen - redactieadres

voedingsbodem voor 3D printen is in de Lage Landen nadrukkelijk aan het

redactie@3dprintmagazine.eu

verbeteren. Het evenement komt dus precies op tijd.

Schuttersdreef 72 6181 DS Elsloo Nederland T +31464333123

Franc Coenen, hoofdredacteur Fotografie: Renishaw, Franc Coenen, RapidCenter, EOS, AM-Flow, JVS3D, Tech2B, Seido Solutions, Sterck, Oceanz 3D Printing, Budi, Mx3D, Materialise, Voxeljet, Esma, Pixabay, Massivit e.a.

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

3D PRINTWERK VERSCHUIFT NAAR EINDPRODUCTEN

De 3D printservicebedrijven zien het werk dat ze van klanten krijgen niet alleen toenemen, ze merken stilaan ook een verschuiving richting onderdelen voor in eindtoepassingen. Heeft de maakindustrie 3D printen als productietechniek ontdekt? RapidCenter, sinds kort aangesloten bij HP’s Additive Manufacturing Network, heeft vorig jaar bijna de helft meer parts geprint dan in 2020. En in het jaar dat de coronapandemie uitbrak, groeide het aantal onderdelen ook al met meer dan 40 procent. “We zien vooral bij eindgebruikers behoefte aan de technologie”, zegt Floris Stam, zaakvoerder bij het Nederlandse printservicebedrijf. Het gaat dan bijvoorbeeld om

3D printservicebedrijven zien de vraag veranderen

machinebouwers die hun time to market willen versnellen, hun voorraden willen afbouwen, of leveringsproblemen in de aanvoerketens omzeilen. “De markt begint te snappen dat 3D printen een betrouwbaar proces is geworden. Met onze HP Multi Jet Fusion systemen kunnen we maattoleranties garanderen, stabiele materialen leveren en traceability bieden.” Als een bedrijf eenmaal kennis heeft gemaakt met 3D printen, breidt het zich als een olievlek uit, merkt Floris Stam. Erik van

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

VERWACHTINGEN VAN KLANTEN EN HET AANBOD VAN DE MARKT MATCHEN ANNO 2022 BETER

der Garde, CEO van Oceanz, denkt dat de

richting 3D printen. “Geen stock hoeven

verwachtingen van de markt en wat de

aan te leggen is een groot voordeel, maar

technologie kan, anno 2022 beter met

ze willen vooral zekerheid over de levering.

elkaar matchen dan enkele jaren geleden.

Dat is ons belangrijkste voordeel ten

“Klanten verwachtten vroeger

opzichte van het Verre Oosten.” De branche

spuitgietkwaliteit; dat konden we niet

profiteert hierbij van de gestegen

waarmaken, afgezien van de vraag of het

transportkosten vanuit Azië. “Bedrijven

terecht was. Verwachting en aanbod zijn

hebben door corona noodgedwongen de

naar elkaar toegegroeid. Mede doordat de

voordelen van lokaal produceren ontdekt.

ontwikkelingen aan de post processing kant

Dat stimuleert de groei van de sector.”

ons daar beter toe in staat stellen.” Kort op de bal spelen Leveringszekerheid Ook bij 3D Infinity in Maldegem ziet men de Bij RapidCenter ziet men een groeiende

Zolang het om 3D printen van kunststof

vraag naar het 3D printen van

vraag naar 3D geprinte onderdelen voor

onderdelen gaat, hoor je bij

eindonderdelen toenemen. “We zien meer

printservicebedrijven soortgelijke geluiden.

eindtoepassingen dan twee jaar geleden”,

“De industrie begint te beseffen dat 3D

zegt Simon Truant, oprichter en

printen meer is dan een beetje fun. Men

zaakvoerder. “In 2020 waren het vooral

ziet dat je er ook eindstukken mee kunt

prototypes en geringe aantallen; nu zijn

maken”, zegt Dave Vanhove, zaakvoerder

1000 of 2000 stuks geen uitzondering

van het Belgische 3ID. Ook hij ziet de markt

meer.” Klanten willen voorraad aanhouden

groeien. Zo sterk, dat 3ID enkele maanden

en kort op de bal spelen; dat zijn redenen

geleden verhuisd is naar een nieuw

waarom ze voor 3D printen kiezen. “Binnen

bedrijfspand dat ruimte biedt om de

een week kunnen ze aan de slag met de

capaciteit verder uit te breiden. “Zo zijn we

onderdelen, terwijl het met traditionele

klaar voor de volgende fase in 3D printen.

techniek al gauw acht weken duurt. Als er

We kunnen nu direct opschalen met de

geen boot vast zit.” Na een sterke groei in

toename van de vraag.” Dave Vanhove ziet

2021, zijn de verwachtingen voor dit jaar

leveringszekerheid als de belangrijkste

iets gematigder, maar groei zal er

reden waarom bedrijven stilaan opschuiven

ongetwijfeld zijn. Simon Truant ziet onder

eindtoepassingen.

Een voorbeeld van een onderdeel voor in de machinebouw, 3D geprint met FDM-technologie door JVS 3D. “Machinebouwers laten nog steeds veel geld liggen”, zegt Jaap Vis.

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

kleine series, onder andere voor Kip Caravans. De Nederlandse caravanfabrikant laat inmiddels zo’n 1000 onderdelen op jaarbasis 3D printen. De verschuiving van prototyping naar het 3D printen van batches eindproducten heeft volgens hem mede te maken met de beschikbaarheid van technologie, waardoor je de passende oplossing kunt kiezen. JVS-3D maakt het meeste werk met FFF printers. “Heb je een onderdeel nodig dat in alle richtingen dezelfde sterkte heeft, dan is poederbed de beste oplossing. Maar er zijn veel eenvoudige delen waar dit niet voor geldt. Filament printen is dan andere nog veel kansen in de

aantrekkelijker. Als FFF printen tegen een

Sjors Hooijen, CEO van Tech2B, ziet dat

machinebouw. “Die moet nog wakker

derde van de prijs van poederbedprinters

3D printservice bedrijven inkopers van

worden.” Veel freesdelen kunnen sneller 3D

werkt, moeten we die technologie beter in

CNC-freesdelen weten over te halen deze

geprint worden met minder

de markt zetten.” Jaap Vis kiest vaak voor

onderdelen te laten 3D printen.

materiaalverspilling dan wanneer je het

PETG als materiaal maar ook voor de

onderdeel uit vol materiaal freest. En

speciale filamenten van glijlagerfabrikant

personalisatie speelt ook daar een rol. In

igus. Die zijn niet altijd even makkelijk te

mei neemt 3D Infinity voor het eerst sinds

printen. “Maar ik kan wel onderdelen

2020 weer deel aan een beurs, dit keer

maken die je niet kunt frezen.”

Advanced Engineering in Antwerpen. Simon

Machinebouwers laten echter nog altijd

Truant: “We moeten zorgen dat we blijven

veel geld liggen door vast te houden aan

groeien; niet alleen afwachten totdat het

conventionele technieken om onderdelen

werk vanzelf binnenkomt.” Juist op een

te maken, vindt hij.

beurs als Advanced Engineering wil hij technische stukken tonen, om engineers te

Capaciteit uitbreiden

overtuigen wat kan met 3D printen met PA11.

Aan de andere kant van de Benelux, in Wevelgem, investeert Seido Solutions

Verschuiving naar seriewerk

momenteel fors in uitbreiding van de capaciteit. Naast een industriële SLA

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

Een rondgang langs een aantal spelers in

printer, de Stratasys Origin One en

de AM-sector in de Benelux bevestigt de

meerdere FDM printers, beschikt de

berichten van printerfabrikanten dat de

Belgische toeleverancier ook over CNC-

aanhoudende leveringsproblemen de

machines, waarmee al jarenlang

interesse voor 3D printen heeft

onderdelen aan machinebouwers worden

aangewakkerd. Zeker zolang het om

toegeleverd. Karl Wallecan, zaakvoerder,

kunststof onderdelen gaat. “De vraag

ziet juist uit die hoek de interesse voor 3D

neemt toe. En er is een verschuiving naar

printen van kunststof onderdelen

meer seriewerk omdat filament goedkoper

toenemen. Niet omdat je met 3D printen

is geworden en we een betere prijs kunnen

de meest complexe onderdelen kunt

aanbieden”, zegt Jaap Vis van JVS-3D in

maken, maar omdat je on-demand kunt

Almere. Hij print een mix van prototypes en

produceren. “Bedrijven willen geen stock

onderdelen voor eindtoepassingen en

meer; ze willen de stukken per machine

inkopen.” Door deze in de Benelux te laten

van inkopers terug. De tijd die ze wachten

3D printen, verzekeren ze zichzelf van

op een offerte wordt teruggebracht van

tijdige levering tegen vaste prijzen.

drie weken in de metaalindustrie naar enkele uren in de printindustrie.

Links: een insert voor een matrijs, geprint door Seido Solutions. Op de rechterfoto een AM-operator bij de Stratasys Fortus 3D printers bij het Belgische printservicebedrijf..

Inkopers op Tech2B Design for AM Deze interesse is Sjors Hooijen, CEO van het inkoopplatform Tech2B niet ontgaan.

Een van de bekendste voorbeelden hoe 3D

Het online platform dat vraag en aanbod in

printen supply chain problemen kan

de maakindustrie bijeenbrengt, werkt sinds

oplossen, is misschien wel de neusswab die

een klein jaar samen met Flam3D. De

Oceanz aan het begin van de pandemie is

aangesloten 3D printservicebedrijven zijn

gaan printen, toen in Nederland

opgenomen in het platform. “Toen we 2,5

onvoldoende testcapaciteit beschikbaar

jaar geleden met Tech2B startten zagen we

was mede door het gebrek aan het staafje.

vooral CNC-werk, nu zien we duidelijk de

Publicitair is het voor het 3D print

verschuiving richting 3D printen”, zegt Sjors

servicebedrijf een geweldige case geweest.

Hooijen. Een aantal 3D

“De bewustwording van de voordelen van

printservicebedrijven op het platform

lokaal produceren is wel op gang gekomen

reageert op orders voor CNC frees- of

sinds de pandemie”, zegt Erik van der

draaidelen en weet de inkoper uiteindelijk

Garde. Maar wordt er dan ook al beter

te overtuigen. Tech2B gaat niet tussen

ontworpen voor additive manufacturing?

inkoper en toeleverancier in zitten, maar

Meer dan vroeger hebben klanten zich

brengt ze in contact met elkaar en verdient

ontwikkeld als het om design voor AM gaat,

alleen aan het abonnement dat de

merkt hij. Dit is een van de redenen voor de

toeleverancier betaalt. Via de chatfunctie

grotere acceptatie. “Op het vlak van design

kunnen inkoper en potentiële toeleverancier direct communiceren met elkaar. Die kans gebruiken 3D printbedrijven om inkopers te overtuigen van de kwaliteit. Daarnaast waarderen inkopers de snelle responstijd van de printbedrijven, krijgt Tech2B als feedback

OP HET VLAK VAN DESIGN VOOR AM ZIJN WE IN EEN ANDERE FASE TERECHT GEKOMEN. 3D PRINTEN STAAT VAKER OP DE VOORGROND 3D PRINT MAGAZINE 1-2022

platformen willen, of zijn het juist de mkbbedrijven in deze sector die zich onderscheiden met hun adviesrol? Floris Stam van RapidCenter hecht sterk aan dit laatste. Hij merkt dat het helpt om het gesprek over design met de klant aan te gaan. Een eerste stap is dikwijls het uithollen van een product door met rasterstructuren te werken. “Gewichtsbesparing leidt direct tot lagere kosten en vaak betere eigenschappen doordat het onderdeel bijvoorbeeld niet meer kromtrekt.” Ontwerpen is zo’n voor AM zijn we in een andere fase terecht

complex proces dat je dit in zijn ogen niet

Infinity bij een aantal voorbeeld producten

gekomen. 3D printen staat vaker op de

kunt automatiseren. Heldere communicatie

die ze vorig jaar hebben geprint. Daaronder

voorgrond.” Maar de invloed vanuit de

in de keten is daarvoor een sleutelfactor.

technologie waarmee men gewend is te

“Een print service loopt niet geweldig met

werken, is nog altijd groot. “Klanten hebben

enkel tips op een website. Je bindt de klant

soms materiaaleisen die vanuit het

door kennis te delen. Daarom blijven we

verleden zo zijn gegroeid. Dan is de stap

weg van de prijsvechters.” Bij 3D Infinity

naar een ander materiaal of een ander

merkt Simon Truant dat de kennis van

design toch lastig. Je moet ze dan

design voor AM bij klanten verbetert. “De

overtuigen.” Dit jaar richt Oceanz zich met

technologie is meer mainstream geworden.

name op de machinefabrikanten voor de

Meer klanten komen met een 3D model,

voedingsindustrie. On-demand productie

weten welk materiaal ze willen. Maar we

kan voor hen interessant zijn. “We zitten

blijven ze begeleiden door de juiste

hier midden in de Food Valley, we zijn

techniek voor te stellen.” Zeker als

medisch gecertificeerd dus we weten hoe je

onderdelen complexer zijn, is het des te

Erik van der Garde (Oceanz 3D Printing):

een aparte stroom handelt en de

belangrijker om de juiste technologie te

transitie vergt jaren.

technologie is rijp voor deze wereld”, zo

kiezen voor een goed eindresultaat.

Cedric Anné (links) en Simon Truant van 3D

bevinden zich in toenemende mate eindonderdelen (foto Sterck).

motiveert de CEO van Oceanz deze stap. Ook deze groep klanten zal ondersteund

Waar liggen de uitdagingen?

moeten worden. “Waarde creëren in

De printservicebedrijven zijn positief over

zo’n branche moet

de toekomst. Waar liggen nog de

je goed begeleiden.

uitdagingen? Waar het in de komende jaren

Zo’n transitie vergt

op aan komt, is dat je als

meerdere jaren.”

printservicebureau meerdere AMtechnieken en vooral meerdere materialen

Belang van

kunt aanbieden, denkt Karl Wallecan van

adviesrol

Seido Solutions. Hij wil in de loop van dit jaar 20 verschillende materialen aanbieden.

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

Daarmee stipt Erik

“Een machinebouwer die besluit te gaan 3D

van der Garde een

printen, wil kunnen kiezen. Ze hebben altijd

ander discussiepunt

wel een reden om voor een bepaald

aan: kun je als 3D

materiaal te kiezen. Daar moet je het

printbedrijf de

gesprek over aangaan, kijken naar de

orders volledig

functie van de toepassing en welk

online afhandelen,

materiaal daarbij past; niet de kunststof die

zoals grote

je toevallig op je machine print.” Hiermee

wil hij tevens een betere IP-bescherming bieden: klanten hebben de zekerheid dat de onderdelen door Seido Solutions geprint worden en niet uiteindelijk door derden. Ook Dave Vanhove heeft investeringsplannen. Welke technologie en welk materiaal zal komende tijd duidelijk moeten worden. 3D Infinity heeft afgelopen jaar in post processing geïnvesteerd. “We bieden nu een hogere standaard afwerkingskwaliteit aan, waar de markt alleen zandstraalt”, zegt Simon Truant. Dit jaar kijkt hij naar uitbreiding van de printcapaciteit. Erik van der Garde ziet Industrie 4.0 als de uitdaging. Oceanz is

FARSOON 3D PRINT SCHAATSEN EN HELM VOOR OLYMPISCHE SPORTERS

een van de launching customers van AM Flow. Sinds vorig jaar staat het

Farsoon Technologies is nauw

geautomatiseerd sorteersysteem bij het

betrokken geweest bij twee Chinese

printbedrijf in Ede. “Zo’n systeem draagt

sportteams op de Olympische Spelen.

zeker bij aan de transitie die we als branche

Voor het Short Track team heeft de

meemaken. De AM-machines moeten

printerfabrikant de schaatsen geprint

waarde creëren en dat doen ze wanneer we

in een aluminium-magnesium-

anders gaan werken. Het vervangen van

scandium legering. En het bobsleeteam

handwerk door digitalisering vraagt

droeg gepersonaliseerde helmen,

aandacht en draagt bij aan de

geprint met een nieuw ontwikkeld

professionalisering van de branche.”

TPU.

Industrie 4.0 helpt niet alleen de efficiency te verhogen maar ook om zaken te

De ijzers die de short trackers onder

registreren.

bonden, waren geprint in een nieuwe aluminium legering, aangepast voor

Automatisering

structurele componenten in de aerospace en automobielindustrie. Het materiaal

Ook Floris Stam zegt dat automatisering

heeft betere mechanische

uiteindelijk nodig zal zijn, bijvoorbeeld als

eigenschappen. In het design is topologie

het om controle van de stukken gaat. Hij

optimalisatie toegepast. Hierdoor wisten

heeft het team dat de helm ontwikkelde

realiseert zich dat uiteindelijk vision

de engineers het gewicht met 20% te

aangestuurd. Dankzij de 3D geprinte

systemen, scanners en automatisering

reduceren. Dit levert per schaats 82 gram

rasterstructuur als binnenwerk is de

nodig zijn als de groei aanhoudt. Bij

gewichtsbesparing op. Ook verbetert de

gewichtsbesparing 500 gram ten opzichte

RapidCenter gaat momenteel nog elk stuk

geometrie om de luchtweerstand van de

van een traditionele helm én kan de helm

eerst door de handen van een medewerker

schaats te verlagen.

voor elke atleet gepersonaliseerd worden.

voor een visuele controle voordat het naar de klant gaat. “Soms remmen we bewust af,

Het TPU is speciaal ontwikkeld om bij -35 Gepersonaliseerde helm

omdat we niet willen struikelen. We willen

graden C nog steeds zeer flexibel en elastisch te zijn. De helm is ook veiliger.

niet dat de klant ons betrapt op foute

De helmen zijn vanaf het begin

De rasterstructuur bestaat namelijk uit

producten.”

ontwikkeld voor 3D printen. “Mechanische

meerdere lagen en bufferzones met

sterkte, gewichtsreductie en een

verschillende hardheidsniveaus. Zones

Lees op bladzijde 29 over hoe het 3D

aanpasbare pasvorm, dat zijn de drie

met hoger risico op botsing, hebben

printen van industriële componenten

sleutelfactoren om tot de beste prestaties

meerdere zones met verschillende

achterblijft.

van de helm te komen”, zegt Associate

dichtheden. Deze kunnen de krachten bij

Professor Li Nan van de Chinese

een eventuele botsing heel goed

Dongguan University of Technology. Hij

absorberen.

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

AM-PRODUCTEN HOEVEN NIET ALTIJD COMPLEX TE ZIJN Budi’s durfinvestering in TruPrint 3000 werpt vruchten af voor klanten in de machinebouw

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

High mix low volume vormt eigenlijk de natuurlijke habitat voor additive manufacturing

Het gepolijste onderdeel voor een jacht, dat geproduceerd wordt via additive manufacturing. Elk deel heeft een unieke kromming wat AM een geschikte technologie maakt voor deze onderdelen.

Dat 3D metaalprinten niet enkel iets is voor Tier 1 toeleveranciers aan sectoren zoals lucht- en ruimtevaart en de medische industrie, bewijst Budi in Ooltgensplaat. Op Goeree-Overflakkee produceert het plaatwerkbedrijf op de TruPrint 3000 componenten voor klanten uit de machinebouw en de maritieme industrie. Johan van Iwaarden, directeur-eigenaar, vindt dat metaalprinten thuishoort in het technologieaanbod waarmee Budi klanten ontzorgt.

Johan van Iwaarden heeft een passie voor

hoe de TruPrint 3000 bij het mkb-

operator 3D printer, ook afgestudeerd aan

technologie. Maar hij kijkt altijd met een

metaalbedrijf terecht is gekomen. Bij de

Saxion Hogeschool), die zich vooral met de

scherpe blik of die technologie toepasbaar

toeleverancier werken 8 mensen. “De

engineering- en productiekant bezighoudt.

is voor de producten die zijn klanten

aankoop van de TruPrint 3000 is een

De eerste twee jaar heeft Budi gebruikt om

ontwikkelen. En wat 3D metaalprinten

durfinvestering. We willen nu de markt

de machine goed te leren kennen en om de

betreft, ziet hij daar absoluut kansen voor.

gaan laten groeien.”

technologie onder de aandacht te brengen

Mass customization en het elimineren van tooling zijn zaken waar de klanten van Budi

van haar grootste klanten. Deze zijn actief AM-activiteiten uitbreiden

hun voordeel mee kunnen doen. “De

in de machinebouw, vooral agro en food, en de maritieme industrie. Zij doen zelf de

technologie past in het model van Budi

Lenn Hoek van Dijke is afgelopen jaar

productontwikkeling, Budi neemt de

waarin de klant zich concentreert op

overgestapt naar de toeleverancier om

productie volledig van hen over, zowel voor

productontwikkeling en wij de productie

zowel strategisch als commercieel de AM-

de initiële productie van onderdelen voor

voor hen doen. De kans dat onze klanten

activiteiten verder te gaan ontwikkelen.

de machines alsook voor de latere service-

zelf aan additive manufacturing gaan

Behalve in zijn opleiding bij Saxion

onderdelen. Een typische high mix low

snuffelen, is nihil. Daarom heeft Budi zelf

Hogeschool heeft hij AM-ervaring

volume omgeving. Hierin staat met name

geïnvesteerd”, zo schetst Lenn Hoek van

opgedaan bij Trumpf Nederland. Samen

bij de service-onderdelen altijd druk op

Dijke, Lead Smart Manufacturing bij Budi,

met Ywo Boevink (3D CAD engineer &

levertijden. “Dan gaat het om enkele stuks

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

Duurzaamheid als trigger voor de groei van industrieel additive manufacturing

die we op korte termijn moeten leveren”,

smelten oppervlak per laag.” In de vroegere

aldus Lenn Hoek van Dijke.

werkwijze moest de jachtenbouwer hier veel manuren aan besteden, omdat elk

Voorbeeldprojecten

deel werd gezaagd, gebogen, gelast en nabewerkt. Hiervoor moesten telkens

High mix low volume vormt eigenlijk de

aangepaste lasmallen worden gemaakt.

natuurlijke habitat voor additive

Door het onderdeel te 3D printen, verkort

manufacturing. De projecten tot nog toe

de jachtenbouwer niet alleen de

onderscheiden zich dan ook door de hoge

doorlooptijd, maar lost ook het probleem

mate van variatie en kleine aantallen. Zo 3D

van tekort aan vakmensen op. Ook hier

print Budi bijvoorbeeld voor een

gaat het in feite om mass customization.

machinebouwer een eenvoudige sleutel

“Geen enkele kromming is hetzelfde, elk

voor kastsloten op de machines. Eigenlijk is

onderdeel is anders.” Een derde voorbeeld

het een simpel onderdeel dat tot nog toe

van een eindproduct dat Budi heeft geprint,

werd gedraaid. De machinebouwer

is een eenvoudige haak voor de ophanging

waarvoor Budi dit onderdeel print in

van een jet ski aan een jacht. Hier speelde

oplages van enkele tientallen, was echter

vooral het argument dat de bestaande

meteen voor de nieuwe technologie

toeleverketen onderbroken was. De

gewonnen. Lenn Hoek van Dijke: “De sleutel

combinatie van kosten en korte levertijden

kunnen we zo op de bouwplaat

waren hier doorslaggevend. “Daarin zijn we

positioneren dat er geen support nodig is.

geslaagd door de combinatie te maken van

Dat scheelt veel in de kosten. Nabewerken

plaatwerk en een gedeelte 3D printen.”

maakt de helft van de kosten uit. Er passen

Voor sommige projecten is Budi in staat

er zo’n 60 tot 70 op één bouwplaat.

een doorlooptijd van offerte tot levering

Hierdoor zijn we kostenefficiënt en kunnen

met 6-8 dagen te realiseren, afhankelijk van

we opboksen tegen de verspaning.” Het

applicatie, mate waarin er support nodig is,

belangrijkste voordeel voor deze klant is

er nog aanpassingen aan het design

echter dat de sleutels eenvoudig aangepast

moeten gebeuren voor een betere

kunnen worden. Voor elke machine heeft

printbaarheid et cetera.

hij een iets ander model nodig. Precies de mass customization die Budi-eigenaar Van

Niet alleen hightech producten

Iwaarden als troef van de AM-technologie ziet. Een ander voorbeeld is een product

Naast deze voorbeelden heeft Budi de

geprint voor een jachtenbouwer. Het gaat

afgelopen twee jaren nog tal van andere

om een complex gekromd deel van een

projecten gerealiseerd op de TruPrint 3000;

leuning, met ovale uiteinden. Het

soms in kleine aantallen, soms in wat

onderdeel wordt aan stafprofielen gelast,

grotere series. Lenn Hoek van Dijke ziet

bijvoorbeeld als leuning. Lenn Hoek van

hierin het bewijs dat additive

Dijke: “Omdat de maatvoering telkens

manufacturing absoluut een plaats heeft in

anders is, worden posities waar het

sectoren zoals de machinebouw en

onderdeel moet komen op het schip

maritieme sector en ook daarbuiten. “Het

gescand en wordt het ontwerp daarop

beeld bestaat dat additive manufacturing

aangepast. Daarna printen wij het

iets is voor de hightech industrie; dat je

onderdeel, zo’n 400 mm in lengte, in

complexe producten nodig hebt. Als je de

ongeveer 30 uur, afhankelijk van het te

juiste toepassing vindt waarbij additive manufacturing meerwaarde biedt, hoeft het echter niet per se een complex product te zijn.” Waar het om gaat, is dat je met de

De onderdelen worden onder andere

technologie een bedrijfseconomische

gebruikt als element in de leuningen op het

meerwaarde realiseert, zoals het

jacht. Elke kromming is anders, dat maakt

voorkomen van veel handwerk bij de

additive manufacturing de ideale

productie van de leuning voor de

productietechnologie.

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

Lenn Hoek van Dijke (links) samen Ywo Boevink (midden) en Budi-eigenaar Johan van Iwaarden bij de TruPrint 3000, waarmee Budi het 3D metaalprinten naar de mkbmachinebouw brengt.

jachtenbouw. Of het eenvoudig aanpassen

machinebouw is er te weinig bekend.

worden om iedereen een mooie plek te

van de sleutel voor de agromachine. En

Kennis en kunde zijn hier de bottleneck.”

gunnen.” Want uiteindelijk lukt het dus in

met de optimale nesting in de buildjob, kun

Een grove analyse van alle aanvragen die

een groot aantal situaties wel de juiste

je concurrerend zijn met bepaalde CNC

Budi tot nog toe heeft gekregen voor de

toepassing te vinden.

frees- en draaiproducten.

TruPrint 3000, wijst uit dat meer dan de helft niet geschikt is om te gaan 3D printen.

Design for AM kennis ontbreekt

Soms omdat het technisch geen zin heeft, vaak omdat de economische meerwaarde

TechniShow

Hier ligt tegelijkertijd de uitdaging voor

ontbreekt. Sommige klanten zijn heel

Budi, want zo constateert het AM-team:

enthousiast over de nieuwe mogelijkheden,

Budi presenteert de 3D metaalprint

designkennis voor additive manufacturing

andere terughoudend. “Daarom gaan we

activiteiten met concrete voorbeelden in

ontbreekt bij de meeste klanten. Zelfs de

altijd het gesprek aan met de klant, denken

augustus op de stand van Trumpf op de

jonge engineers die van de hogescholen en

we mee over hoe we additive

TechniShow in Utrecht. De komende tijd

universiteiten komen, nemen slechts heel

manufacturing wel zinvol kunnen maken

gaan beide bedrijven samen activiteiten

beperkt deze bagage mee als ze hun

voor die klant”, legt Lenn Hoek van Dijke

op touw zetten om de mogelijkheden

loopbaan in de industrie starten. Lenn

uit. Dat zijn engineering uren die Budi

van 3D metaalprinten buiten de

Hoek van Dijke: “In de hightech industrie

investeert, zonder er direct iets voor terug

bekende sectoren als luchtvaart en

heeft de kennis van additive manufacturing

te krijgen. “Omdat we de markt willen laten

hightech onder de aandacht te brengen.

een sprong gemaakt, maar in de mkb-

groeien. Uiteindelijk kan die groot genoeg

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

AM-NETWERK MOET TOEPASSING VERSNELLEN FME brengt waardeketen bijeen en zet vijf actielijnen rond additive manufacturing uit. Via vijf actielijnen wordt er met de stakeholders uit de AM-waardeketen gewerkt aan vooral één hoofddoel: de toepassing van additive manufacturing in Nederland versnellen. Niet omdat AM een doel op zichzelf is, maar omdat de technologie kansen biedt voor de industrie én de samenleving. Dit realiseren zich veel bedrijven echter nog niet.

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

Het verwijderen van AM-onderdelen van een bouwplaat in een industriële toepassing. (foto Renishaw)

Platformen maken echte datagestuurde productie mogelijk

Waarom neemt FME, dat zo’n 2200

aangesloten branche aan ditzelfde doel

ondernemingen uit de technologische

gecommitteerd.

industrie vertegenwoordigt, pas nu het initiatief voor een AM-netwerk voor de

Bewust maken

Nederlandse technologische industrie? In andere landen verlopen de verkenning van

De branchevereniging voor de

AM-technologie en de implementatie ervan

technologische industrie, goed voor 108

veel sneller dan in Nederland. Daar zijn

miljard euro omzet in 2020, heeft eind vorig

sommige bedrijven al bezig met het

jaar het initiatief genomen voor het FME

inpassen van additive manufacturing in

Additive Manufacturing Netwerk. Een groot

hun productieprocessen. Amber Fiechter,

deel van de achterban van FME, die zich

business development manager Innovatie

bezighoudt met frezen, draaien, lassen en

bij FME, draait het om. Ze praat liever over

andere technieken, ziet niet de voordelen

“juist nu” in plaats van “pas nu”. “De

van additive manufacturing en het

toepassing van additive manufacturing bij

digitaliseren van productieprocessen.

onze leden heeft nog niet de versnelling die

Amber Fiechter noemt dit gebrek aan

we ambiëren om de concurrentiekracht te

awareness het grootste struikelblok.

vergroten. Daarom is juist nu het moment

“Daarin hebben wij een rol door kennis te

om collectief de handen ineen te slaan en

verspreiden. Het start bij design. Onze rol is

de ontwikkeling van AM-toepassingen te

aan te geven wat het betekent als je AM

versnellen.” FPT-VIMAG heeft zich als

inzet en welke voordelen dit brengt.” In het

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

worden ingebracht. “Je moet de fabrikanten hier echt bij betrekken. Wij brengen bovendien de kennis van CECIMO in het netwerk.” Ook op het vlak van normeringen kan het netwerk dan een rol oppakken door de Europese afspraken te vertalen naar de Nederlandse situatie. Enabling technology 3D printen is geen doel op zichzelf, maar een middel, zegt Amber Fiechter. Waar het om gaat, is de meerwaarde die je met de technologie kunt creëren. “We kunnen netwerk zit de hele waardeketen: van

additive manufacturing inzetten als

FPT-VIMAG ontwikkelt tool om

machinebouwers en leveranciers tot en

enabling technology.” Bijvoorbeeld om

AM-kennis te verspreiden

met het onderwijs, de kennisinstellingen en

productieprocessen en -ketens efficiënter

de eindgebruikers. Ook Flam3D is als

in te richten. Om supply chains te

De leveranciers van AM-technologie

partner aangeschoven. Door kennis te

verkorten. Om de performance van

hebben een online tool ontwikkeld die

delen tussen zowel potentiële gebruikers

machines te verbeteren. Of om bij te

bedrijven inzicht geeft in de

als gebruikers en experts, door de

dragen aan de maatschappelijke transities

verschillende 3D printtechnieken die er

voordelen te demonstreren en door AM-

waar de Nederlandse samenleving voor

zijn en ze wijst op de voordelen die de

experts te laten samenwerken, moet op

staat, zo somt ze enkele drijfveren op. In

technologie kan bieden. Niet voor niets

korte termijn de toepassing van AM in een

toenemende mate past AM ook in de

zegt de FPT-VIMAG dat additive

versnelling raken. Dat er versneld moet

vergroening van de samenleving; in de

manufacturing start in de directiekamer.

worden, staat voor Ramon Dooijewaard,

overgang naar een circulaire economie met

De techniek vormt namelijk de basis

directeur FPT-VIMAG, als een paal boven

minder afval, minder transport. “Ook daar

voor een nieuwe kijk op waardecreatie.

water. “Wanneer je als toeleverancier niet

liggen de kansen”, vult Ramon Dooijewaard

Deze impact wordt heel praktisch in

instapt, ga je de boot missen, hoor ik mijn

aan, verwijzend naar de lobby van de

beeld gebracht.

achterban zeggen. Additive manufacturing

Europese koepelorganisatie CECIMO bij de

ligt in het verlengde van digitalisering. Alles

Europese Commissie om voor 3D printen

gaat straks digitaal.” Niemand kan of mag

een groen label te krijgen. Duurzaamheid

achterblijven, ook niet de Tier 2 en Tier 3

wordt een steeds grotere driver voor de

FME AM Netwerk:

toeleveranciers. “3D printen heeft

toepassing van additive manufacturing. In

https://bit.ly/3LLRH6U

toegevoegde waarde voor de hele

een breder kader waarin FME acteert en

productieketen.” Dat AM bijvoorbeeld in

aan een nationale actieagenda wordt

Duitsland méér wordt toegepast, verklaart

gewerkt, is afgesproken om de

hij door erop te wijzen dat daar het

Nederlandse transitieagenda tegen de AM-

vliegwiel groter is door de aanwezigheid

meetlat te houden. Bij welke transities kan

van een sterke automobielindustrie.

additive manufacturing van betekenis zijn?

https://fpt-vimag.nl/3dtool/

Nederland is vooral een toeleveringsland. “Als de OEM’er niet vanuit additive

Vouchers en fieldlabs

manufacturing denkt, dan wordt het voor

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

de toeleverancier lastig.” Ramon

De initiatiefnemers van het FME AM

Dooijewaard ziet de Vakgroep 3D Printing

Netwerk hebben vijf actielijnen uitgewerkt.

die FPT-VIMAG anderhalf jaar geleden is

Actielijnen 3 en 4 gaan over het delen van

gestart, in het verlengde van het FME AM

kennis en het versterken van de

Netwerk. “We hebben elkaar nodig voor de

kennisinfrastructuur. Hier ligt op korte

koppeling naar hoe de overheid met beleid

termijn de prioriteit. Het delen van kennis

AM toepassingen kan ondersteunen.”

zal zowel gebeuren via

Vanuit de fabrikanten van AM-apparatuur

bewustmakingssessies, verdiepende

en -materialen kan de nodige kennis

masterclasses alsook een assessment dat

men gaat ontwikkelen. In dit assessment

de bestaande opleidingen. Bewust wordt

wordt op bedrijfsniveau gekeken of additive

hierbij sterk ingezet op het MBO. Dat is niet

manufacturing toegevoegde waarde kan

alleen de grootste groep onder de huidige

bieden voor een technologiebedrijf. De

medewerkers. Amber Fiechter: “We denken

awareness sessies zullen kleinschalig zijn,

ook dat daar de grootste behoefte aan is.”

op locaties waar het AM-proces gedemonstreerd wordt en deelnemers de

Nationaal groeifonds

voordelen van de businesscase zien. Dit zal dan leiden tot het ontwikkelen van use

Het enthousiasme op landelijk niveau is

cases en van daaruit de businesscases.

een direct gevolg van de community die

Uiteindelijk moet dit leiden tot

ontstaan is toen vorig jaar het AMINLine

communities of practice rondom

plan is opgesteld, waarmee gelden uit het

technieken, materialen en design, legt

Nationaal Groeifonds zijn aangevraagd.

Amber Fiechter uit. Bedrijven kunnen de

Amber Fiechter: “Hierbij is behoorlijk veel

haalbaarheid onderzoeken in de Smart

energie vrijgekomen. Het idee om AM beter

Industry fieldlabs. Hier kunnen ze ook

op de kaart te zetten, leeft breed.” Vanuit

technologieën testen, voordat ze zelf

het AM netwerk slaan de initiatiefnemers

investeren.

collectief de handen ineen om de toepassingen in AM te versnellen. “Daarbij

Scholen van medewerkers

zullen we ook bijdragen aan het ontwikkelen van een nationaal collectief

Er is ook een actielijn onderwijs en

met een gemeenschappelijke visie voor de

arbeidsmarkt. Amber Fiechter realiseert

AM-toeleverketen, industrie en overheid”,

zich dat momenteel elke sector een tekort

aldus Amber Fiechter. Het vertrekpunt

aan vakmensen heeft. Daarom moet je vol

hiervoor is met AM aansluiting zoeken op

inzetten op het behouden van de mensen

de grote maatschappelijke transities in

die nu al in de technologische industrie

Nederland.

markt met ontwikkelaars van de

werken. “We willen medewerkers in de technologische industrie in beweging

Nederland heeft een positie in de AM-

“Iedereen is super enthousiast, omdat men

krijgen; de juiste mindset meegeven zodat

inziet dat je beter kunt samenwerken dan

ze toekomstbestendig worden. We moeten

ieder in zijn eentje hieraan werken.” Er is

zorgen dat we meer werk kunnen doen met

namelijk nog veel missionarissenwerk te

hetzelfde aantal mensen.” Digitalisering

verrichten, meent Ramon Dooijewaard. “Bij

met behulp van technologieën als AM helpt

additive manufacturing zit de kennis bij de

hierbij. Maar dan moeten de huidige

ontwikkelaars van de technologie, bij de

medewerkers zich wel de nieuwe

fabrikanten. Daarom hebben wij ons

vaardigheden en kennis die nodig zijn,

aangesloten en draaien we mee in de

eigen maken. Bij de Smart Makers Academy

actielijnen. Gezamenlijk krijgen we deze

in Haarlem zijn hiervoor zogenaamde

techniek beter over de bühne.” En dat komt

metrolijnen ontwikkeld. Deze hebben tot

uiteindelijk de concurrentiekracht van

doel om de huidige medewerkers kennis te

Nederland ten goede.

technologie, zoals MX3D. Samen met partners heeft de fabrikant van WAAMtechnologie onlangs aangetoond welke invloed additive manufacturing heeft op doorlooptijden van onderdelenproductie in de olie- en gasindustrie.

laten maken met digitalisering, zoals Internet of Things, AI, robotics en 3D printen. “We willen ze hiermee in de veranderstand brengen. Daarna volgt dan de verdiepingsslag.” Als vervolg op de basistraining 3D printen wil het FME AM netwerk bijdragen aan de bewustwording en verspreiding van alle mogelijkheden via onder andere ROCs en MBO’s die modules rond additive manufacturing aanbieden. De kennis moet daar geïntegreerd worden in

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

HOE GROEN IS 3D PRINTEN? Positieve LCA voor gepersonaliseerde brillen van You Mawo

Het Duitse brillenmerk You Mawo heeft naast personalisatie en Made in Germany nog een derde troef in handen: de 3D geprinte brillen scoren in een Life Cycle Analysis (LCA) op alle 18 onderzochte categorieën beter dan traditioneel vervaardigde acetaat monturen.

Mede doordat de 3D printers bij de brillenfabrikant volledig op hernieuwbare energie draaien, alle grondstoffen uit Duitsland komen en de brilmonturen volledig in Duitsland worden geprint en afgewerkt, is de CO2 voetafdruk zo’n 58% kleiner dan bij een standaard acetaat montuur. In het proces ontstaat zelfs 80% minder afval. You Mawo heeft deze LCA uitgevoerd samen met 3D printerfabrikant EOS en het Fraunhofer EMI. Het onderzoek heeft betrekking op de levenscyclus tot aan het gebruik door de consument. Niet alleen de CO2 uitstoot is kleiner, de 3D geprinte bril scoort ook beter qua afval, ozon, toxiciteit, waterverbruik, et cetera. Sebastian Zenetti, Managing Director en Head of Sales bij You Mawo, reageert op de LCA-conclusies door te zeggen dat de EOStechnologie de doelstelling van duurzame productie en duurzame producten ondersteunt. "Omdat de technologie het ontwerpen en vervaardigen van sterk op maat gemaakte brillen mogelijk maakt,

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

DE CO2 VOETAFDRUK VAN EEN YOU MAWO MONTUUR IS 58% KLEINER DAN BIJ EEN STANDAARD ACETAAT MONTUUR EN ER ONTSTAAT 80% MINDER AFVAL

helpt ze ons ook overproductie te

duurzamer is, zal de sector met betere

bijvoorbeeld bij 3D metaalprinten. Deze

vermijden, leveringsketens te

oplossingen moeten komen. Anders kan de

energie wordt niet alleen tijdens het proces

minimaliseren en vraaggestuurde productie

claim wel eens als een boemerang terug in

verbruikt, maar ook voor de productie van

te implementeren."

het gezicht kaatsen. Ook de Materialise

poeder. Voor de AM-industrie is het

topman wees onder andere op het verbruik

belangrijk om het thema duurzaamheid op

van poeder bij produceren met SLS-

te pakken en niet alleen als

technologie. Afhankelijk van de machine,

marketingargument te gebruiken, zonder

Onderbouwt deze LCA-studie de claim dat

het poeder en de kwaliteitseisen aan het

de claim echt hard te kunnen maken.

3D printen een groene technologie is? Nog

product, kan tot 50% van het materiaal bij

Investeerders verlangen dit. Bij AM

niet. Afgezien van het feit dat in deze LCA-

het afval belanden. Dat komt doordat het

Ventures geldt duurzaamheid in de brede

studie enkele verbeterpunten worden

poeder vlak naast het belichte poeder

zin van de betekenis in toenemende mate

genoemd, zoals het verhogen van het

thermisch wordt belast waardoor bij inzet

als een criterium waarop de pitches door

hergebruik van het poeder tijdens het SLS-

in een nieuwe buildjob het zogenaamde

start-ups worden beoordeeld. Arno Held,

printen, is het grote manco eigenlijk dat er

orange peel effect kan ontstaan.

CEO, merkt dat de start-ups het onderwerp

tot nog toe heel weinig LCA-onderzoeken

Materialise heeft als antwoord hierop

meer aandacht geven. De meeste

zijn gedaan. Materialise heeft er in 2020

Bluesint ontwikkeld, een set nieuwe

onderbouwen met cijfers hoe ze de CO2-

ook een gedaan samen met BASF. Fried

procesparameters waarmee het poeder

voetafdruk van hun producten, het

Vancraen, oprichter en CEO van Materialise,

volledig hergebruikt kan worden. In dit

energieverbruik, het materiaalafval

gaf toen aan dat additive manufacturing

geval gaat het om PA12.

enzovoort verminderen. Arno Held zei het

Pas op voor greenwashing

helemaal niet zo duurzaam is als vaak gesuggereerd wordt. Hij waarschuwde zelfs

tijdens de discussie met Sherry Handel van Investeerders eisen duurzaamheid

voor greenwashing. Als de consument in de

de AM Green Trade Association tijdens Formnext Digital zo: “Ik heb wel 100 keer

toekomst nadrukkelijker van fabrikanten

Daarnaast wordt in andere onderzoeken

aan verschillende investeerders gepitcht

eist om aan te tonen waarom een product

gewezen op het hoge energieverbruik,

om het fonds bijeen te krijgen waaruit we

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

ALLEEN ROEPEN DAT JE DUURZAMER BENT MET ADDITIVE MANUFACTURING IS TE GEMAKKELIJK 20

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

nu investeren. En niet allemaal, maar een

vergelijken met andere

groot deel van de investeerders vroeg

productietechnieken. Niet alleen in de

specifiek naar onze ESG-strategieën en hoe

productie- en distributiefase, ook in de

wij denken duurzaamheid een onderdeel te

gebruiksfase. Er zijn namelijk weinig LCA-

maken van onze investeringsstrategie. Het

onderzoeken specifiek voor 3D

is niet erg eenvoudig om deze vraag te

printtoepassingen bekend. Sherry Handel,

beantwoorden. Het is lastig omdat

de eerste CEO van AMGTA, constateert

additieve productie misschien niet

daarnaast dat de meeste onderzoeken de

noodzakelijkerwijs de enige

focus hebben op ofwel energieverbruik of

productietechnologie is.” Hij benadrukte

het ontstaan van afval tijdens het

daarnaast dat de drie P’s in gelijke mate

productieproces. Zij ziet het als een

belangrijk zijn. “De planeet, de winst en de

uitdaging om de claims te gaan

mensen; alleen als alle drie de

onderbouwen, niet alleen die van minder

onderwerpen gedekt zijn, dan beschouwen

materiaalverspilling maar ook die van een

we dit als een duurzame investeringscase.

kleinere CO2 voetafdruk door lokale

We willen dus gezonde bedrijven bouwen

productie. AMGTA wil de leden de

die impact maken.”

onderzoeken aanreiken waarmee ze bij hun klanten de claims kunnen onderbouwen en

AM-industrie bundelt de krachten

met duidelijke bewijzen aantonen dat er geen greenwashing plaatsvindt. In het

De AM-industrie heeft al voor het uitbreken

voorjaar van 2022 zouden de eerste nieuwe

van de coronapandemie ingezien dat het

LCA’s klaar moeten zijn, onder andere voor

onderbouwen van de duurzaamheidsclaim

de additieve productie van een bracket

noodzakelijk wordt. Daarom is in 2019 het

voor een vliegtuigbouwer.

initiatief genomen voor de Additive Manufacturing Greed Trade Association

Dé vraag voor iedereen

(AMGTA), een club die de positieve effecten van additive manufacturing wil promoten

Tijdens de discussie bij Formnext Digital

en onder andere via LCA’s de

pakte Sherry Handel de vraag op hoe het

duurzaamheid van 3D printen gaat

komt dat de AM-industrie claimt een

Linker pagina: Sebastian Zenetti van You Mawo. Foto hiernaast: Materialise heeft BlueSint ontwikkeld, een technologie voor SLS printers waarmee aanzienlijk meer poeder hergebruikt kan worden.

duurzame productietechnologie te zijn

worden gebruikt voor dezelfde

terwijl zij tegelijkertijd aangeeft dat er

toepassingen, is nog een hele uitdaging.”

Eindbestemming zal nooit worden bereikt

weinig LCA’s beschikbaar zijn. “Dat is de vraag die iedereen zich zou moeten

De betekenis van de toepassing

stellen”, aldus de AMGTA-directeur. “Het feit is dat we echt geen grote

Het is ook een never ending story, merkt de

AMGTA werkt voor de LCA’s samen met

veronderstellingen maken, maar sommige

AMGTA-directeur op. Nieuwe materialen

enkele gespecialiseerde instituten, die

lijken duidelijk te zijn. Maar of AM een

die nog in ontwikkeling zijn, kunnen zomaar

dankzij de software voor zo’n analyse

specifiek milieuvoordeel oplevert, hangt

tot een andere uitkomst leiden. En de

sneller een onderzoek kunnen afronden.

ervan af. In ons eerste paper hebben we

toepassing kan an sich ook een grote

Normaal staan hier 12 tot 18 maanden

dat onderzocht voor metaal AM. Uit dit

impact hebben, iets waar Arno Held als

voor. Het allerbelangrijkste zijn de juiste

onderzoek bleek dat bijvoorbeeld de

investeerder vooral naar kijkt.

data, wat niet altijd even gemakkelijk is

vervoersimpact zo verwaarloosbaar was

Warmtewisselaars bijvoorbeeld lenen zich

zegt Sherry Handel. Immers, bij een

dat die niet eens was meegenomen in de

als geen ander product voor additive

vliegtuigonderdeel moet je data uit de

verschillende onderzoeken.” Toen

manufacturing vanwege de vormvrijheid.

hele levensduur van tot wel 25 à 30 jaar

onderzoekers naar de CO2-uitstoot en de

Die levert in de gebruiksfase zoveel winst

verzamelen. Hierdoor is het opstellen

transportverschillen keken, was dat niet de

op dat een 3D geprinte warmtewisselaar

van een LCA kostbaar; daarom werken de

moeite waard omdat het zo minuscuul was

van zichzelf een duurzame toepassing is.

bedrijven uit de sector samen. De eerste

dat het als een afrondingsfout werd

Hetzelfde geldt voor het 3D printen van

LCA’s van de organisatie zullen dan ook

beschouwd. Alleen roepen dat je

koperen wikkelingen voor elektromotoren,

strategisch gekozen zijn: welke

duurzamer bent met additive

waardoor het rendement van de motor

processen, materialen of toepassingen

manufacturing is te gemakkelijk.

sterk verbetert. Deze voorbeelden geven

zijn het meest zinvol gezien vanuit

echter aan hoe complex het is om een

duurzaamheidsoogpunt? Sherry Handel

degelijke LCA van een AM-product te

verwacht dat in de loop der jaren veel

maken.

meer onderzoeken beschikbaar zullen

Lange weg te gaan bij materialen Materialen en de mate waarin ze

komen. Haar e-mail onderschrift bevat

hergebruikt of gerecycled kunnen worden,

de pay off sustainability is a journey. Dat

spelen een belangrijke rol in het

is haar uit het hart gegrepen. “We zullen

eindoordeel. In de hotspotanalyse van You

nooit op onze eindbestemming

Mawo wordt als een van de kansrijke

aankomen omdat technologie en

verbeterpunten gezien het méér

materialen telkens weer zullen

hergebruiken van poeder. Arno Held ziet

veranderen.”

wel vooruitgang bij polymeren, maar waarschuwt tegelijkertijd dat er nog een lange weg te gaan is. “Het recyclen van polymeermaterialen tot een kwaliteit waarbij de poeders opnieuw kunnen

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

HANDEN AF VAN

3D PRINTWERK

AM-Flow neemt nog steeds een unieke positie in de AM-waardeketen in

Dat AM-Flow complete automatische sorteerlijnen zou gaan ontwikkelen en bouwen, stond niet in het oorspronkelijke businessplan. De unieke kennis van het Nederlandse bedrijf is de beeldherkenningssoftware, die dankzij Kunstmatige Intelligentie binnen enkele seconden met een zeer hoge betrouwbaarheid onderdelen identificeert. “We dachten als wij het beeldherkenningsprobleem oplossen, kunnen de klanten zelf hun fabriek automatiseren”, steekt Stefan Rink, CEO, van wal. Dat heeft anders uitgepakt.

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

Klanten vragen het Nederlandse bedrijf om

probleem oplossen”, zegt Zwikker. Anders

hun AM-productielijnen te automatiseren,

zal additive manufacturing nooit de belofte

zodat het sorteren, routen en verwerken

van lokaal, groen produceren inlossen.

automatisch verlopen. Stefan Rink begrijpt

Stefan Rink: “We zien nu al sommige

ondertussen waarom ze deze vraag bij AM-

partijen 3D printen outsourcen naar lage

Flow neerleggen en tot nog toe de

lonen landen vanwege de kosten. Jammer,

traditionele automatiseerders dit niet

dat moeten we niet willen.”

oppakken. “Ze hebben de kennis niet. En de partijen die andere fabrieken

Van batch naar one-piece-flow

automatiseren evenmin; ze zien iets over het hoofd, namelijk dat de 3D printfabriek

AM-Flow werkt samen met partners aan het

geen standaard productportfolio heeft.”

vergaand automatiseren van alle stappen

Daar lopen de system integrators op stuk.

na het 3D printen, zowel voor metaal als

Ze kunnen complexe productielijnen zoals

voor kunststoffen. Dit start met de aanvoer

in de automobielindustrie probleemloos

van de onderdelen nadat het poeder

automatiseren, maar niet een lijn waarover

verwijderd is. De bin-picking unit pakt de

elke dag honderden of duizenden

willekeurig aangevoerde onderdelen een

verschillende onderdelen voorbijkomen.

voor een uit een bak of van een

Kosten per geprint onderdeel

transportlijn en legt ze op de transportband

Stefan Rink, CEO van AM-Flow: hoe

richting de AM-VISION module. Dat is nog

meer een 3D printfabriek print, hoe

steeds het hart van de oplossing. Binnen Daarom bouwt AM-Flow momenteel

maximaal vijf seconden wordt het product

complete sorteerlijnen voor 3D

herkend, geïdentificeerd en gesorteerd.

printfabrieken. Deze staan inmiddels niet

Door de koppeling vanuit de MES software

alleen bij BMW maar ook bij 3D

van de klant, zijn de vervolgstappen bekend

printservicebedrijven zoals Oceanz en

en kan het onderdeel richting de eerste

Ziggzagg. De interesse vanuit de rest van de

vervolgstap worden gedirigeerd.

wereld voor de Nederlandse oplossing is

Automatisch. Stefan Rink: “We gaan van

groot. Dat verrast Stefan Rink niet. In zijn

batchproductie naar one-piece-flow zodra

tijd bij het 3D printservicebedrijf

het onderdeel op de transportband is

Shapeways zag hij al de kosten per geprint

geplaatst. Daar wordt gesorteerd en

onderdeel oplopen naarmate de productie

getransporteerd, bijvoorbeeld naar een

toenam. “Omdat 80% van de arbeidskosten

finishing station of naar een

in post processing zit. Hoe meer een 3D

verpakkingsunit.” Dit lijkt een relatief

printfabriek print, hoe hoger de

eenvoudige stap. Immers, de sorteercentra

arbeidskosten. Dat wil je niet.” Niet alleen

van de grote webshops doen niets anders.

omwille van de kosten, ook niet omdat

Toch is er een groot verschil, benadrukt

handwerk de foutkans vergroot, vult Carlos

Carlos Zwikker. “De producten in een 3D

Zwikker, commercieel directeur, aan. Hij

printfabriek variëren qua afmetingen van

ziet hierin de grootste belemmering om

minder dan een centimeter tot een halve

met additive manufacturing op te schalen.

meter of nog meer. Dat moet allemaal over

Wil de AM-industrie echt marktaandeel

dezelfde lijn gaan.” AM-Flow heeft hiervoor

winnen in de markt voor maakdelen, die

speciale flippers ontwikkeld waarmee een

volgens sommigen op $ 80 triljoen wordt

product richting een bepaalde sorteerbak

geschat, dan moeten de kosten per

wordt geleid. Deze flippers zijn inmiddels

onderdeel omlaag. “Daarvoor moet je dit

gepatenteerd.

hoger de cost per part. Automatisering is daarom noodzakelijk.

We zien nu al sommige partijen 3D printen outsourcen naar lage lonen landen vanwege de kosten. Jammer, dat moeten we niet willen

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

Betaalbare producten leveren

een minuut wordt een 360 graden beeld gegenereerd en bepaalt de OQTON

De missie van AM-Flow is door middel van

software of de afwijking ten opzichte van

het automatiseren van AM-fabrieken,

het CAD-model minder dan 1 procent is.

betaalbare gepersonaliseerde producten te

Afhankelijk van de onderdeelgrootte, is de

leveren en de wereldwijde CO2 voetafdruk

nauwkeurigheid 50 micron. “Een simpele

te verkleinen. Om dat te realiseren, werkt

uitkomst, goed of fout”, zegt Stefan Rink.

het inmiddels 18 vrouw/man sterke team in

De metingen die een operator normaal

Eindhoven en Amsterdam aan een

gesproken met een schuifmaat doet,

compleet ecosysteem. Op de Brainport

gebeuren nu in enkele seconden

Industries Campus staat een testlijn, waar

geautomatiseerd. Zelfs meer dan dat, want

ook een prototype van een nieuwe module

de algoritmes van AM-Flow herkennen een

staat die AM-Flow als integraal onderdeel

sinkhole in het 3D geprinte product, wat je

van de in-line opstelling tijdens Formnext

met een schuifmaat er niet uit haalt. Deze

wil lanceren: automatische

stap richting het automatiseren van de

enkele seconden het product en

kwaliteitscontrole. Dit is een ontwikkeling

kwaliteitscontrole is pas het begin. “Want

controleert ongeacht hoe het onderdeel

samen met het Belgische OQTON. Dankzij

als je de maatnauwkeurigheid kunt

gepositioneerd is, de

de speciale scantechnologie en de

herkennen, kun je meer weten over het

vormnauwkeurigheid.

software, kan het onderdeel willekeurig

product. Dit is de holy grail”, merkt Stefan

geplaatst worden in de scanner. Binnen

Rink op. Samen met OQTON wil AM-Flow

De opstelling van het systeem van AMFlow zoals deze op Brainport Industries Campus staat. Inzet: de nieuwe AM-Flow Quality module die samen met Oqton ontwikkeld wordt. Deze scant binnen

dit uitbreiden naar een zelflerend systeem:

Het gaat erom dat de factor handwerk zoveel als mogelijk wordt uitgeschakeld; een lights-out fabriek is voorlopig nog geen realiteit 24

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

algoritmen herleiden uit de meetdata de noodzakelijke aanpassing van de pintparameters zodat de volgende batch beter is. Dit zal nog enkele jaren vergen, maar het is wel de stip aan de horizon waar de twee bedrijven uit de 3D Delta naar toewerken.

Schakel tussen AM-Flow en MES-systeem

resultaten is dat het percentage vals positieve nul is, want daarmee voorkom je

BRAINPORT INDUSTRIES CAMPUS JAAGT INNOVATIE AAN

Daarom is de al eerder genoemde AM-

dat een product de verkeerde post

LOGIC een essentieel onderdeel van de

processingsstappen doorloopt. De

oplossing die AM-Flow ontwikkelt. Hierop

tijdsbesparing die AM-Flow met het huidige

draaien de hardware modules zoals AM-

systeem realiseert, zorgt ervoor dat één

VISION, AM-BAGGING en AM-ROUTE. AM-

operator met het systeem in twee uur tijd

LOGIC is ook de schakel met het eigen MES-

de productie van een hele dag van een

systeem van de klant. Want zoals Stefan

doorsnee 3D printbedrijf kan verwerken.

Rink al aangaf, het proces na het 3D printen

Hierdoor kunnen 3D printbedrijven

wisselt telkens van batchproces -

opschalen zonder dat ze hun loonkosten

bijvoorbeeld als het om finishing gaat -

evenredig zien toenemen. Daar bovenop

Hoewel de vestiging van AM-Flow op de

naar een one-piece-flow proces. Hiervoor is

komt de traceerbaarheid,

Eindhovense Brainport Industries Cam-

de koppeling naar het MES-systeem zo

certificeerbaarheid en lagere faalkosten,

pus ertoe heeft geleid dat het soft-

belangrijk, want daaruit komt de specifieke

zaken die vooral voor producenten in de

wareteam fysiek gescheiden is van de

informatie voor elk van de duizenden

medische en automotive industrie

rest van het bedrijf, vinden Stefan Rink

producten die dagelijks verwerkt worden.

essentieel zijn. Carlos Zwikker: “Wij laten de

en Carlos Zwikker de keuze voor de BIC

Bijvoorbeeld de productinformatie die op

operator meerdere handelingen doen én

heel goed uitpakken. Aan de ene kant

de verpakking wordt geprint; of de

we digitaliseren het hele proces end-to-nd

dwingt dit de teams om oplossingen te

informatie over een specifieke kleur die een

zodat je de stappen aantoonbaar worden.”

bedenken die je van op afstand kunt

product moet krijgen. De AM-ROUTE

En dat geheel zorgt voor de lagere kosten

bijsturen, wat de ondersteuning van

module zorgt dat de kratten met de

per onderdeel die additive manufacturing

klanten versnelt en vereenvoudigt. An-

producten naar de juiste finishingmachine

nodig heeft om als productietechnologie

derzijds jaagt dit de innovatie aan

worden getransporteerd en weer retour

echt voet aan de grond te krijgen in de

doordat AM-Flow op de campus naast

komen naar de AM-VISION module.

triljoenenmarkt die de maakindustrie groot

partijen als Siemens, Yaskawa, K3D en

Hierdoor is wel 100% identificatie nodig

is.

Additive Center zit. Hierdoor zijn de

waardoor Tracking and tracing een realiteit

contacten veel intensiever en spon-

wordt en een van de redenen is waarvoor

taner. Met name de samenwerking met

Ziggzagg voor het systeem heeft gekozen.

Siemens, dat digitaal in het AM center in Erlangen het systeem van AM-Flow

Korte terugverdientijd

aan klanten demonstreert, heeft echt vleugels gekregen. De consultants van

De oplossing staat of valt uiteraard met de

Siemens nemen de oplossing van het

herkenningsratio. Als die niet goed zijn, loopt de productie alsnog vast. Stefan Rink en Carlos Zwikker beamen dit, maar leggen uit waarom niet per se 100% herkenning noodzakelijk is. Het gaat erom dat de factor handwerk zoveel als mogelijk wordt

Nederlandse bedrijf mee in hun geCarlos Zwikker demonstreert het

sprekken met klanten.

systeem tijdens FormNext 2022, waar AM-Flow onder andere de aandacht wist te trekken van HP digital manufacturing manager Anthony Graves

uitgeschakeld; een lights-out fabriek die dagelijks duizenden producten print en verwerkt, is voorlopig nog geen realiteit. De software identificeert nu 92% van alle producten correct. Die gaan direct door. AM-VISION presenteert de operator drie mogelijke modellen van de producten waarvan de herkenningsgraad lager ligt dan 55%. “De operator kan dan binnen een seconde het juiste product selecteren, terwijl dit zonder onze oplossing gemiddeld 90 seconden of zelfs langer per product kost”, zegt Stefan Rink. Belangrijk voor de

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

NEDERLAND VERRUIMT DE MIA/VAMIL REGELING

EXTRA STEUN VOOR INVESTERING IN 3D PRINTERS Investeren in 3D printers kan vanaf dit jaar in Nederland financieel aantrekkelijker zijn. De MIA/Vamil regeling is namelijk verruimd wat betreft 3D printen, omdat vanuit de Europese Unie ruimere steun is toegestaan als bedrijven in grondstof besparende productiemiddelen investeren. En daartoe wordt 3D printen gerekend.

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

De meerkosten van een AMinstallatie zoals deze van Voxeljet, waarmee gieterijen hun productie digitaliseren en vergroenen, wordt in Nederland extra gesteund door de overheid.

De MIA/Vamil regeling is de steunmaatregel van Nederland om bedrijven die investeren in duurdere maar milieuvriendelijkere technologie, te steunen. De steun is bedoeld om de meerkosten van zo’n investering ten opzichte van de conventionele, minder duurzame oplossing voor de ondernemer kleiner te maken. 3D printen wordt in de aangepaste regeling voor 2021 expliciet genoemd en krijgt met F1211 voor het eerst een eigen code mee. 3D printen zichtbaarder maken “Voorheen zat 3D printen in de algemene codes voor grondstof besparende investeringen. We willen het voor

het mkb betekent dit tot 45% MIA voordeel

ondernemer ontvangt, op gebaseerd; 45%

ondernemers zichtbaarder maken. We

en 75% Vamil. De eventuele

van de investering is een aftrekpost vanuit

willen ondernemers erop wijzen dat 3D

onderzoekskosten, opleidingen

de MIA-regeling en 75% van de investering

printen een goede kans maakt binnen de

certificatiekosten die direct aan de

kan vrij worden afgeschreven vanuit Vamil.

voorwaarde die de regeling stelt”, zegt Wim

investering zijn te linken, kunnen

Bij het bepalen van deze referentiewaarde

Boeken, adviseur bij de Rijksdienst voor

meegeteld worden bij de investering. Wel

helpen de adviseurs van de RVO. De

Ondernemend Nederland. Deze instantie,

geldt als strikte eis dat de terugverdientijd

maximale steun die men kan krijgen, beide

onderdeel van het ministerie van

van de extra investering meer dan 5 jaar

bedragen bij elkaar opgeteld, is 40% van de

Economische Zaken en Klimaat, voert,

moet bedragen om in aanmerking te

meerkosten. Gaat de steun daar overheen,

samen met de Belastingdienst, de MIA/

komen voor extra steun.

dan wordt deze afgetopt. In de praktijk

Vamil regeling uit. Dit jaar zijn de percentages die maximaal vergoed mogen

komt dit erop neer dat bedrijven die onder Meerkosten worden deels vergoed

worden, verhoogd.

de vennootschapsbelasting vallen op een investering van €100.000 in 3D

Let wel op: het gaat om de meerkosten van

printtechnologie gemiddeld 15% netto

Binnen de code F1211 worden vier

3D printen ten opzichte van de

voordeel zullen hebben. Ondernemers

duurzame doelstellingen voor 3D printers

conventionele productietechnologie. Dat

volgens de inkomstenbelasting halen

herkend. Allereerst via het terugdringen

maakt de aanvraag er niet gemakkelijker

meestal een iets hoger voordeel, doordat

van de voorraad reserve-onderdelen,

op. Een belangrijk begrip is de referentie

de steun vanuit de MIA-regeling doorgaans

doordat je deze gaat 3D printen als ze

investering, verduidelijkt Wim Boeken. Wat

hoger uitvalt.

nodig zijn. Ook het verhogen van het

is de gangbare technologie die gebruikt

percentage reparatie van duurzame

wordt voor een bepaald materiaal of

producten (bijvoorbeeld door ze te

product en wat is dan de meerprijs van het

herstellen met additive manufacturing) valt

milieuvriendelijke alternatief, in dit geval 3D

Wim Boeken maakt aan de hand van een

hieronder. Verder wil men de berg spanen

printen? Daarbij moet je rekening houden

voorbeeld een en ander duidelijk. Stel een

in de metaal- en kunststofverwerking

met verschillen in capaciteit,

podotherapeut besluit om de steunzolen

verkleinen. En tot slot wil men de logistiek

nauwkeurigheid et cetera. Het bepalen van

niet langer te frezen, een materiaal

in de maakindustrie verminderen en

deze referentie investering is moeilijk, maar

verspillende werkwijze, maar ze te gaan 3D

recycling verhogen, doordat méér

wel cruciaal, omdat daaruit de meerkosten

printen. Dit is vanuit milieuoogpunt extra

producten van één materiaalsoort worden

van de investering in 3D printen blijken.

aantrekkelijk omdat met de huidige

gemaakt. Omdat dit prioriteit krijgt, is op

Zonder referentie technologie is er geen

werkwijze vaak blokken harder en zachter

Europees niveau beslist dat de staatssteun

steun mogelijk. De meerkosten moeten in

materiaal verlijmd moeten worden, wat het

voor grondstoffen besparende

vijf jaar zijn terug te verdienen. En daar

recyclen naderhand onmogelijk maakt.

investeringen, dit jaar hoger mag zijn. Voor

wordt de uiteindelijke steun die de

Door meer steunzolen te 3D printen, kan er

Voorbeeldberekening

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

Hoe stimuleren de buurlanden 3D printen? Hoe ziet de steun er in enkele WestEuropese landen uit? Het blijkt dat er grote verschillen bestaan. In Vlaanderen wordt quasi geen subsidie uitgekeerd als bedrijven investeren in 3D printtechnologie, tenzij in het kader van O&O projecten. Kris Binon van Flam3D waarschuwt

facility zijn er geen specifieke

Bedrijven tot 50 medewerkers krijgen

dat Vlaanderen hierdoor riskeert

maatregelen getroffen om investeren

dit jaar 40% van de investering aan

achterop te raken als het gaat om het

in 3D printen te ondersteunen. Kris

subsidie retour (vorig jaar door

innovatiepotentieel van de industrie.

Binon. “We zijn wel in gesprek met de

coronasteun zelfs tot 50%); bedrijven

“3D printing is een key enabling

overheid hierover.”

met 51 tot 250 medewerkers krijgen

technologie, een middel tot”, zegt hij. De Vlaamse bedrijven concurreren

35% en tot 499 medewerkers 30%. Het Frankrijk

immers met maakbedrijven in

maximale financieringsbedrag bedraagt € 50.000 per bedrijf. Voor

omringende landen. En daar worden

In Frankrijk kregen kleine bedrijven

investeringen in waardeketens kan dit

wel subsidies verstrekt. Kris Binon

vorig jaar tot 20% van de investering

oplopen tot €100.000 per bedrijf. In

zegt dat Flam3D geen weet heeft van

aan steun. De grens lag daarbij op

Italië is er een generieke maatregel

specifieke

€ 200.000. Grotere bedrijven kunnen

voor de maakindustrie waarbij de

ondersteuningsmaatregelen door de

tot € 800.000 steun ontvangen. In

subsidie op geavanceerde technologie

overheid. Ook in het kader van de

Duitsland maakt het veel uit hoeveel

kan oplopen tot 65% van de

Vlaamse Recovery and Resilience

medewerkers het bedrijf telt.

investering.

een retourstroom ontstaan en op termijn

investering in aanmerking komen voor de

meer zolen gerecycled worden omdat ze

regeling.

met 3D printen uit één materiaal zijn opgebouwd. Deze investering komt dus in aanmerking voor de MIA/Vamil steun. Voor

BIJNA HALF MILJOEN AAN MIA/VAMIL SUBSIDIE

de totale investering van € 100.000 krijgt de

Een uitzondering in deze regeling is er voor

podotherapeut € 14.250 MIA/Vamil steun.

3D printers in de dentale industrie. Deze sector is uitgesloten omdat de overheid

Bij een investering in bijvoorbeeld een

zich op het standpunt stelt dat 3D printen

geavanceerde 3D metaalprinter

inmiddels de gangbare en rendabele

(aanschafwaarde € 1 miljoen) die in de

technologie is in de dentale industrie.

plaats komt van een CNCbewerkingscentrum (aanschafwaarde €350.000), zijn de meerkosten €650.000.

In 2021 heeft de RVO 17 maal een

Maximaal toegestane staatssteun is 40%

melding ontvangen voor code

van de meerkosten, dus 40% x €650.000 =

F1211 (3D printer voor duurzamer

€260.000. Voordeel van MIA/Vamil bedraagt

produceren). Hiermee is een

bij code F1211 naar verwachting 14,25%

totaalbedrag voor investeringen in

van de investeringkosten, dus 14,25% x

3D printers aangevraagd van

€1.000.000 = €142.500. Omdat het

€ 451.862.

voordeel uit MIA/Vamil lager is dan de toegestane staatssteun kan de gehele

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

METAALPRINTEN INDUSTRIËLE COMPONENTEN BLIJFT ACHTER

Negen jaar geleden was Esma in

de bandbreedte van de ISO norm. Waarom

delen als we metaalprinten willen gaan

Maasmechelen een van de eerste

niet bij 3D metaalprinten.” Om

toepassen. Geef aan wat wel en wat niet

metaalbewerkers in de Benelux die

opdrachtgevers met feiten te kunnen

kan.” De industriële projecten die hij voor

in de AM-technologie investeerde.

overtuigen, is Esma bezig met monitoring

ogen had toen hij negen jaar geleden de

Anno 2022 produceert de Renishaw

van het AM-proces om bijvoorbeeld te

metaalprinter kocht, zijn er dan ook nog

metaalprinter nog steeds vooral

kunnen aangeven waar porositeit is

niet. “Het begint de goede kant op te gaan,

dentale en medische producten.

ontstaan; of een zwakke plek.

maar het gaat nog tien jaar duren.” Tot dan

“Industriële toepassingen zijn nog niet echt van de grond gekomen”,

zijn het gepersonaliseerde medische Nieuwe generatie constructeurs

zegt John Spronck, directeur-

producten die Esma maakt. Complexe implantaten, gepersonaliseerd voor de

eigenaar. “Te weinigen denken in

John Spronck blijft wel geloven in de

patiënt. Want dat is hem wel duidelijk: de

3D. Ofwel ze denken dat alles

toekomst van additive manufacturing voor

medische industrie is overtuigd van de

mogelijk is of ze zijn zo sceptisch

industriële componenten. De brede

meerwaarde van 3D metaalprinten.

dat ze gigantisch hoge eisen stellen,

acceptatie zal echter nog lang duren, vreest

die zelfs bij materialen voor CNC-

hij. Daarvoor zal eerst een nieuwe

frezen en -draaien niet realistisch

generatie constructeurs van school moeten

zijn.”

komen die gewend is in 3D te denken. Daarnaast zullen ingenieurs weer meer

John Spronck had gehoopt dat dit na jaren

materiaalkennis moeten krijgen. “Er bestaat

voorbeelden presenteren en de

nog geen echte opleiding voor 3D

technologie actief promoten, anders zou

metaalprinten. Iedereen is pionier.

zijn. Esma heeft in de loop van de jaren

Iedereen die in een metaalprinter heeft

meerdere voorbeelden gemaakt die de

geïnvesteerd, zit het wiel opnieuw uit te

meerwaarde van additive manufacturing

vinden.”

onderstrepen. Bijvoorbeeld samenstellingen die in één keer geprint

Te weinig kennis delen

worden. “Als je onderdelen kunt combineren wordt het al interessant.” Maar

En dat brengt hem op het derde punt: er

dan blijft bij de opdrachtgever twijfel

wordt te weinig kennis gedeeld in de AM-

bestaan over de kwaliteit. Onterecht, vindt

keten. Er wordt te weinig samengewerkt.

John Spronck. “Als ik aluminium bestel voor

“In België is dat zeker een probleem, maar

mijn CNC-freesmachines, accepteert men

in Nederland ook. Je moet kennis durven

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

3D PRINTEN ENABLER VOOR DIGITAL WAREHOUSING Max Siebert (CEO Replique) over de

Digitalisering van de voorraad reserveonderdelen is hard op weg realiteit te worden. 3D printen is de enabler voor digitale toeleveringsketens, aanvullend op bestaande fabricagetechnologieën. Zo’n digitale keten vergt echter meer dan een server met opslagruimte en 3D files, legt Max Siebert uit, co-founder en CEO van Replique. Dat heeft een end-to-end platform voor on-demand bestellen, produceren en leveren van reserveonderdelen ontwikkeld.

digitalisering van toeleverketens voor reserveonderdelen

De Duitse start-up Replique heeft zich nog niet zo lang geleden gepresenteerd als partner voor bedrijven die hun voorraden willen digitalisering en met on-demand

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

printen klanten van reserveonderdelen

Max Siebert: “Het feit dat

voorzien. Het bedrijf ontwikkelt zich in het

reserveonderdelen digitaal worden

interne incubatorprogramma van BASF,

opgeslagen in plaats van in een fysiek

Chemovator. Replique biedt een volledig

magazijn, elimineert zowel opslag- als

versleuteld (encrypted) digitaal

transportkosten. Fysieke opslag van

voorraadbeheer / additive manufacturing

onderdelen kan ook kosten met zich

platform aan voor OEM’ers. Het platform

meebrengen voor het verwijderen van

bestaat uit twee kernonderdelen: een

onderdelen als deze verouderd zijn. Dat

beveiligde digitale opslag voor 3D modellen

levert op zijn beurt een milieuprobleem op.

en productiedata én een wereldwijd

Met ons model wordt een onderdeel, zodra

gedecentraliseerd 3D printnetwerk. “Met

het is besteld, automatisch naar de meest

deze combinatie bieden we OEM’ers een

geschikte productiepartner in ons AM-

end-to-end oplossing vanaf design en

netwerk gestuurd. Onderdelen kunnen

productie tot en met het versturen van

overal en op elk moment worden

onderdelen”, zegt Max Siebert.

geproduceerd, zelfs op afgelegen locaties -

Onderdelen kunnen overal en op elk moment worden geproduceerd, zelfs op afgelegen locaties - wat de CO2-uitstoot in de logistiek vermindert

wat de CO2-uitstoot in de logistiek Wat zijn de grote uitdagingen voor

vermindert en de veerkracht van de

OEM’ers?

toeleveringsketen verbetert. Onze oplossing ondervangt ook andere

Max Siebert: “Ten eerste moet een OEM’er

verstoringen van de supply chain, van

soms kritische reserveonderdelen leveren

wereldwijde pandemieën tot internationale

met een onzekere vraag; of klanten

handelsconflicten.”

ondersteunen met reserveonderdelen voor verouderende activa. En dan blijkt dat de

Kunnen OEM’ers niet zelf de technologie

leverancier of het gereedschap niet langer

kopen en jullie model toepassen?

beschikbaar is. Door met ons te werken, hoeft de OEM soms alleen maar het

Max Siebert: “De realiteit is niet zo

ontwerp in onze digitale voorraad op te

rechtlijnig. 3D printen van

slaan. Zodra zich een defect voordoet,

reserveonderdelen breng vaak valkuilen

printen wij het reserveonderdeel ter

met zich mee, zelfs voor degenen met

plaatse, on-demand. Ook de productie van

expertise op het gebied van productie.

kleine en middelgrote series, of het nu aan

Daarom wenden veel bedrijven -

het begin van de productlevenscyclus is of

waaronder mondiale autofabrikanten en

tijdens de hele levensduur, gaat gepaard

vliegtuigbouwers - zich tot deskundigen en

met hoge kosten en risico's. Door gebruik

servicebureaus voor advies en

te maken van AM kunnen OEM's op een

ondersteuning op dit gebied. Wij werken

kostenefficiënte manier onderdelen

nauw samen met onze OEM-klanten om de

produceren vanaf batchgrootte één, met

voorraden reserveonderdelen zorgvuldig te

bijna geen vaste kosten. Immers: er zijn

analyseren, met inbegrip van technische en

geen tooling of minimum

economische factoren zoals materiaal,

bestelhoeveelheden. Bovendien kunnen

hoogte, vraagfrequentie en afhankelijkheid

OEM's, als het op de toeleveringsketen

van leveranciers. Het kan zijn dat niet elk

aankomt, via ons platform de opslag- en

onderdeel beschikbaar of zelfs geschikt is

transportkosten verminderen, de milieu-

voor 3D printen. Wij kunnen 2D tekeningen

impact beperken en hun veerkracht

omzetten in 3D of onderdelen reverse

verbeteren.”

engineeren als er geen tekeningen meer bestaan.”

De aandacht voor robuuste toeleveringsketens groeit. Hoe verlaagt

In welke sectoren kan jullie concept van

Replique de kosten en verbetert het de

betekenis zijn en welke klanten werken

veerkracht?

al met jullie samen?

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

Max Siebert: “Miele is een goed voorbeeld

Hoe zit het echter met beveiliging van

uit de consumentengoederensector. Het

data en IP? Hoe garanderen jullie een

bedrijf gebruikt ons platform om klanten

volledig gesloten proces?

snel en kostenefficiënt van nieuwe

Max Siebert, CEO van Replique: 3D printen maakt digitale toeleverketens mogelijk.

accessoires te voorzien. De volledige

Max Siebert: “Veiligheid en

integratie van ons platform in hun

kwaliteitsgarantie zijn twee primaire

onlineshop maakte de overstap naar

gebieden die vanaf het begin bovenaan

gedistribueerde productie mogelijk. Een

onze lijst stonden. Voor elk van beide geldt

andere klant, H. Gautzsch Firmengruppe,

dat intellectueel eigendom in de juiste

gebruikt ons platform als onderdeel van

handen moet blijven. Daarom nemen we

zijn duurzaamheidsstrategie door

strenge maatregelen om alle datasets op

reserveonderdelen aan klanten te leveren

ons platform te coderen. Bovendien sluiten

om de levenscyclus van producten te

wij geheimhoudingsovereenkomsten met

verlengen. Hier speelt onze digitale

onze productiepartners om ervoor te

inventaris een cruciale rol. 3D printen past

zorgen dat de ontwerpen van OEM's veilig

evenwel ook goed bij industrieën met

en vertrouwelijk zijn. Wat de

machines met een lange levensduur, waar

kwaliteitsborging betreft, selecteren wij

traditionele massaproductie moeilijk is

onze productiepartners zorgvuldig om hun

vanwege de lage hoeveelheden onderdelen

capaciteiten te identificeren en te

die nodig zijn. Dit geldt voor zware

controleren om herhaalbare, op maat

machines, maar is ook het geval in sectoren

gemaakte onderdelen te garanderen.”

als transport, landbouw, bouw, mijnbouw en olie & gas. Bedrijven in deze sectoren

Voldoet de AM-technologie aan de

willen de beschikbaarheid van

verwachtingen?

reserveonderdelen verbeteren en tegelijk de kosten optimaliseren. De kosten van

Max Siebert: “Machines worden sneller. En

reserveonderdelen kunnen bijvoorbeeld tot

machinefabrikanten gebruiken de

20 keer hoger liggen na serieproductie.”

voordelen van parallel printen bijvoorbeeld door twee extrusiekoppen in plaats van

KOSTENREDUCTIE EN DUURZAMER

één, of twaalf lasers in plaats van vier in te zetten. Dit verkort de printtijd ongelooflijk. Bovendien is supportvrij 3D printen

Replique is nog een start-up, die pas aan het begin van de levenscylus staat. Max Siebert zegt dat hij rekent op een exponentiële groei. Deze zal deels voortkomen doordat men het platform steeds beter vult voor de bestaande klanten; anderzijds doordat meer bedrijven overstappen op digitalisering van hun spare part business. “We weten dat momenteel ongeveer 6% van alle reserveonderdelen 3D printbaar is, en ons doel is om het grootste deel daarvan te leveren. Als bedrijven overstappen op onze digitale voorraad en ondemand 3D printen, kan een grote kostenverbetering worden bereikt en kan de duurzaamheid aanzienlijk toenemen.” De CEO van Replique maakt wel een belangrijke kanttekening: om het potentieel van additive manufacturing volledig te ontsluiten, zullen supply chain managers anders moeten gaan nadenken over hoe ze hun toeleveringsketens inrichten. Op dit moment gaat het bovendien vaak om het 3D printen van producten die niet voor 3D printen zijn ontworpen. In de toekomst zullen onderdelen worden geconstrueerd voor 3D printen, waardoor de kosten worden gedrukt en de topologie en het gewicht van een onderdeel worden geoptimaliseerd. “De 3D printing industrie moet deze voordelen nog laten zien aan de rest van de wereld, die de technologie voor een groot deel nog moet beschouwen als een levensvatbare oplossing voor hun ontwerpen fabricagebehoeften.”

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

mogelijk geworden. Dat scheelt veel nabewerkingstijd en ook materiaal. Ten slotte verschijnen er nieuwe en efficiëntere technologieën, zoals WAAM, waarbij meerdere materialen tegelijk kunnen worden gebruikt. Deze technologieën maken niet alleen goedkopere grondstoffen mogelijk, maar zijn meestal ook sneller. Om 3D printen in nieuwe toepassingen te kunnen gebruiken en dezelfde mogelijkheden te bereiken als traditionele fabricage, moet het scala aan materialen verbeteren. Ook al is AM niet geschikt voor elk onderdeel in elke industrie, met de huidige trends geloven wij dat het een belangrijke enabler zal worden van digitale toeleveringsketens en een aanvulling op traditionele fabricagetechnologieën.”

MASSIVIT STAPT MET CAST-INMOTION IN COMPOSIET VERWERKING

Nico Desmedt (Digital Dot) toont een composietdeel geproduceerd in een mal die 3D geprint is met de Massivit 10000. Massivit betreedt een nieuwe markt met

Daarna wordt de vorm die men overhoudt

printer is sneller, kan nauwkeuriger printen

twee nieuwe machines. De Israëlische

in de oven gebakken en gezandstraald en

en met de kwalitatief betere materialen is

fabrikant van de GDP printers kiest met

de vormmatrijs is klaar. “Eventueel kun je

de krimp beter beheersbaar.” Dat verbetert

de nieuwe Massivit 10000 duidelijk voor

deze nog met CNC frezen nabewerken”,

de nauwkeurigheid van de geprinte

een industriële markt: mallen voor

voegt Nico Desmedt toe. Noodzakelijk is dat

onderdelen vergeleken met de eerste

composietverwerking. De nieuwe 5000 is

echter niet altijd. Oorspronkelijk had

generatie, die met name bedoeld was voor

dankzij de hogere nauwkeurigheid

Massivit de naam Machine Tool Builder voor

interieur- en standbouwers en de

eveneens geschikter voor industriële

deze nieuwe 3D printer gekozen, de

entertainmentindustrie. Een van de

toepassingen.

definitieve versie komt als Massivit 10000

launching customers van deze machine is

op de markt. De technologie noemt de

het Franse Alstom. Dat zet de 3D printer in

Op Machineering liet Nico Desmedt van

fabrikant Cast-In-Motion. De winst zit zowel

voor de productie van volwaardige

Digital Dot al een voorproefje zien van wat

in de kortere doorlooptijd alsmede in de

bodypanelen voor akoestische testen.

Massivit kan met de nieuwe 3D printers,

lagere totale kosten voor de productie van

met name de 10000. De fabrikant

de mal. Massivit richt zich op de

Massivit heeft deze nieuwe machine in het

bestempelt het proces als een hybride

composietverwerkende industrie, die nu

Europees democentrum in Melsbroek

oplossing. In plaats van de grootformaat

nog mallen freest en deze bekleedt.

(België) staan.

eindonderdelen te printen, 3D print men de

Toepassingen zijn onder andere te vinden in

gereedschappen voor de productie van

de automobielindustrie, marine-

composietdelen.

industrie, interieurbouw maar ook hernieuwbare energiesystemen.

Wateroplosbaar materiaal

Het Israëlisch defensiebedrijf Kanfit gaat de Massivit 10000 3D

Allereerst 3D print de machine met de Gel

printer inzetten voor de productie

Dispensing Technology (GDP) de vorm die

van mallen voor de

men nodig heeft. Hierover heen print de

composietverwerking. Het wordt

tweede dispensingkop gelijktijdig een 2K

hiermee bètaklant.

expoxyhars, qua eigenschappen afgestemd op de thermoplasten die men uiteindelijk

Nauwkeuriger

wil verwerken. Deze tweede laag zorgt voor de mechanische sterkte, chemische

Een tweede nieuwe machine van

resistentie en de lange levensduur van het

de Israëlische fabrikant is de

gereedschap. Dit geheel wordt daarna in

Massivit 5000. Ook deze is vooral

water gedompeld; hierin lost het materiaal

voor de industriële markt

dat men oorspronkelijk heeft geprint op.

ontwikkeld. Nico Desmedt: “De 3D

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

DE INVLOED VAN DE TEMPERATUUR TIJDENS HET PRINTPROCES WORDT ONDERSCHAT

SLS PRINTS: DE ZIN VAN HEAT TREATMENT Hogeschool Windesheim presenteert eerste resultaten van testen met warmtebehandeling SLS prints

un je de mechanische eigenschappen van SLS geprinte kunststof componenten verbeteren met een warmtebehandeling? De eerste resultaten van een onderzoek dat bij Hogeschool Windesheim is gedaan, leveren gemengde resultaten op. Er is vervolgonderzoek nodig om deze nabewerking toepasbaar te maken. Potentieel ziet onderzoeker Paul Dijkstra absoluut.

Paul Dijkstra, onderzoeker bij Hogeschool Windesheim, is vanaf de eerste keer dat hij een SLS 3D printer zag, verknocht aan deze 3D printtechnologie. Dat je elke denkbare geometrie uit hoogwaardige materialen kunt produceren zonder geprinte supports, biedt veel mogelijkheden voor de industrie. Het enige nadeel is dat het materiaal minder taai en slagvast is dan wanneer het wordt gespuitgiet. Het is door de poriën relatief brosser. Voor Paul Dijkstra is dit uiteindelijk uitgemond in een onderzoek voor zijn masterstudie aan de hogeschool. In de literatuur wordt de lagere taaiheid veelal toegeschreven aan de porositeit. Dus als je de poriën kunt verwijderen door middel van hoge temperatuur

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

(vervormbaarheid) en druk (verlagen

ontstaan dan in spuitgieten, dan zou een

temperatuur tijdens het printproces wordt

porositeit), bereik je dan hetzelfde effect als

lagere taaiheid een logisch gevolg zijn.”

volgens hem onderschat. Het

bij 3D metaalprinten, namelijk een noemenswaardige toename van de

vervolgonderzoek zou zich vooral moeten Invloed temperatuur

taaiheid?

richten op de vraag of er een methode gevonden kan worden om de vervorming

Poriën en gas

Naast porositeit van het eindproduct is er

van het materiaal tegen te gaan tijdens

nog een opvallend verschil, legt Paul

warmtenabehandeling. “Dan is dit

Dijkstra uit. Dat is de manier van

misschien een levensvatbaar proces dat

Tijdens de Kunststoffenbeurs presenteerde

opsmelten. Bij spuitgieten wordt de massa

niet alleen betere materiaaleigenschappen

Paul Dijkstra de onderzoeksresultaten,

één keer gesmolten; bij 3D printen wordt

mogelijk maakt, maar misschien de

waarmee hij zijn masterthese succesvol

een laag kortstondig gesmolten die

kwaliteit van het smelten tijdens het

verdedigd heeft. Voor zijn onderzoek heeft

bovenop een al afkoelende laag komt. Om

printproces ook minder kritisch maakt”,

hij testblokjes van PA12 een

de proef op de som te nemen, heeft hij een

besluit de onderzoeker van Hogeschool

warmtebehandeling laten ondergaan, Hot

aantal proefstukken boven de

Windesheim.

Isostatic Pressure (HIP). Tijdens deze

smelttemperatuur (bij 190 graden C)

nabehandeling is de temperatuur in de

nabehandeld bij atmosferische druk. “De

initiële test opgevoerd tot 175 graden C in

proefstukken waren enigszins vervormd en

een Autoclaaf (beneden de

dus niet langer zelfondersteunend tijdens

smelttemperatuur van 184 graden C) en

de warmtebehandeling, maar hadden een

daarna zijn de onderdelen onder inert gas

hogere sterkte én rek bij breuk in

isostatisch samengedrukt in een HIP-

vergelijking met gespuitgiete proefstukken

De warmtebehandeling kan niet alleen

installatie. Het persen is gedaan bij 18 en

van hetzelfde materiaal”, vat Paul Dijkstra

gebruikt worden om de eigenschappen

1500 bar. De proefstukken waren geprint

de resultaten van het tweede experiment

te verbeteren. Paul Dijkstra ziet hierin

met laser settings voor maximale

samen. Met andere woorden: er is

eveneens een kans om SLS printen

mechanische eigenschappen, dus zo

potentieel om de taaiheid te verhogen naar

aanzienlijk te versnellen. Als je geen

massief mogelijk. Paul Dijkstra: “Een

het niveau van spuitgieten door

hoge taaiheid nodig hebt, kun je sneller

toename in dichtheid voor deze bijna-

nabehandeling boven de

printen. Maar ook als je die hoge

massieve proefstukken was aanwezig.

smelttemperatuur.

kwaliteit wel nodig hebt, kun je

Belangrijker was dat de impactsterkte én rek bij breuk sterk waren afgenomen,

Sneller 3D printen

overwegen minder kritisch te zijn tijdens Vervorming

vooral bij 1500 bar, in mindere mate ook bij

het 3D printen. Je kunt dan veel sneller printen als je wat minder consistent

18 bar. Iets soortgelijks kan gebeuren bij

Paul Dijkstra ziet in de

print. De eigenschappen verbeter je dan

geprinte metalen: Als de binnenzijde van

onderzoeksresultaten aanleiding voor

met een HIP-bewerking, net als bij SLM.

een porie oxideert, heb je een interface die

vervolgonderzoek. De invloed van de

geen kracht meer kan overbrengen. Ik denk dat hetzelfde gebeurt bij kunststof 3D printen.” De onderzoeksresultaten roepen wat hem betreft vooral vraagtekens op of de porositeit wel de oorzaak is van de lagere taaiheid van SLS geprinte onderdelen vergeleken met gespuitgiete stukken. “Stel dat er in SLS minder verknopingen tussen polymeerketens

Paul Dijkstra denkt dat er potentieel is om de taaiheid van SLS prints te verhogen naar het niveau van spuitgietdelen.

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

MULTILASER AM: ZINVOL MAAR WEL MET BELEID

RENISHAW DEMONSTREERT AAN DE HAND VAN TALLOZE TESTEN HET METAALPRINTPROCES MET MÉÉR LASERS In de tweede generatie multilaser

En tot slot biedt het gebruik van één galvo

systemen, zoals de RenAM 500Q van

unit waarop de spiegels voor de vier lasers

Renishaw, kan elke laser het totale

worden geplaatst, zowel voordelen bij de

werkgebied bestrijken. Dat onderscheidt

bouw van de machine als het gebruik. Dit

de AM-systemen van de eerste generatie

voorkomt thermische drift, een van de

multilaser machines. Daarin was het

problemen met de eerste generatie

bereik van een enkele straal meestal

multilaser systemen.

beperkt tot een deel van de bouwplaat, met een kleine overlap.

Grotere kans op interactie

Meer voordelen

Vier lasers die het hele veld bestrijken, vergroot wel de kans op onderlinge

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

Het nieuwe concept zorgt voor meer

interactie. De relatieve positie van de lasers

productiviteit doordat bij een niet-

ten opzichte van de gasstroom is een

symmetrische build alle vier de lasers

cruciale factor, die bij de buildjob

optimaal kunnen worden benut. Bij de

voorbereiding aandacht vraagt. In de

eerste generatie was dit niet het geval als in

klassieke metaalprinter met één laserbron

één kwadrant (bij 4 lasers) de vulling sterk

begint men aan het uiteinde van de

afweek van de andere. Daarnaast vermijdt

bouwplaat, recht tegenover de uitstroom

men met de nieuwe configuratie fouten in

van het beschermgas. De downwindside in

het oppervlak van grote werkstukken,

vaktermen. Hiermee voorkomt men dat

omdat één laser de volledig buitencontour

eventuele spatten die ontstaan in het

kan afwerken. De machinebouwers kunnen

smeltbad terecht komen in de poederlaag

daarnaast het beschermgas in de hele

die nog gesmolten moet worden. Het is dus

bouwkamer in één richting laten stromen.

belangrijk om de richting waarin de vier

lasers het bouwplatform afwerken, helder te definiëren. Onderzoek door Renishaw Renishaw heeft voor het whitepaper Multilaser processing strategies for highintegrity component manufacture veel testen gedaan met verschillende materialen (waaronder Inconel 718 en Titanium (Ti6Al4V), laagdiktes, configuraties en buildstrategieën op een RenAM 500Q. Hiermee zijn trekstaafjes getest voor verder onderzoek. Deze resultaten zijn vergeleken met die van trekstaafjes die geprint zijn in een

Comparison of impact on ductility and UTS of 1 and 3 upwind lasers in Inconel-718

basisconfiguratie, waarin de vier lasers aan de overzijde van de gasstroom beginnen en zo naar rechts werken. Dit levert in een

omdat een grotere laagdikte het risico op

aantal gevallen verschillen op in

meer spatten verhoogt, doordat meer

bijvoorbeeld ductiliteit, treksterkte en

laservermogen het smeltbad vergroot.

oppervlakteruwheid. Het uitlijnen van de lasers blijkt een belangrijke factor te zijn.

Andere conclusies

Interactie laserstralen

Welke conclusies trekken de AM-engineers van Renishaw nu in het whitepaper?

Daarnaast is gekeken naar de interactie

Allereerst dat lasers in dezelfde

tussen de laserstralen. De ene straal kan

gasstroomrichting op elkaar kunnen

de andere beïnvloeden, bijvoorbeeld

inwerken wanneer de ene direct

doordat de focus minder wordt door

downwinds van de ander belicht. Spatten

condensatie van een ander smeltbad (de-

en condensaat kunnen de

focussing). Of condensatie en spatten

oppervlakteruwheid verhogen van het deel

verhinderen dat het geprogrammeerde

dat door de laser downwinds wordt

vermogen van de laser volledig het

geproduceerd. Dit kan eveneens leiden tot

poederbed bereikt. De derde

defecten die voor een lagere treksterkte

wisselwerking kan zijn dat grote spatten die op het poederbed achterblijven de energie van de laserstraal belemmeren door te dringen tot het poeder. Deze effecten zijn terug te zien in een geringere oppervlaktekwaliteit. Renishaw kan dit met de RenAM 500Q aantonen doordat het systeem over zowel een analysesysteem voor het smeltbad beschikt als het laservermogen continu monitort. Analyse van deze data toont aan dat bijvoorbeeld door de-focussing minder energie in het smeltbad komt en dus tot defecten leidt. Een opvallende conclusie uit de testen is dat bij Inconel 718 de laagdikte niet tot significante verschillen in de kwaliteit resulteert. Dat zou je wel verwachten

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

RENISHAW BESCHRIJFT IN HET WHITEPAPER TWEE BUILD STRATEGIEËN VOOR MULTILASER SYSTEMEN

zorgen. Wanneer de lasers dicht bij elkaar

oppervlak van het onderdeel als gevolg van

werken, is de interactie verwaarloosbaar.

het hersmelten van metaalpoeder. Een

Neemt de afstand tussen de lasers toe,

betere aanpak is dan om alle vier de lasers

dan wordt de wisselwerking sterker.

te gebruiken over het gehele onderdeel, met strategieën die voldoen aan de

Twee strategieën

afstandsregels. Deze aanpak zorgt ervoor dat alle vier de lasers ongeveer even lang

Multilaser AM-systemen zijn zeker zinvol,

bezig zijn, waardoor de opbouwtijd per

mits goed gebruikt. Renishaw beschijft in

laag beperkt wordt. Daarna gebruikt men

het whitepaper twee build strategieën voor

één van de vier lasers om de

multilaser systemen. Als men meerdere

buitencontour van het werkstuk te printen.

kleinere onderdelen in één batch produceert, kunnen deze qua afmetingen

Multilaser AM-systemen waarbij de lasers

het beste gelijk verdeeld worden over de

elkaar kunnen overlappen, leveren een

vier kwadranten van de bouwplaat. Elke

hogere productiviteit en ook kwalitatieve

laser werkt dan één zo’n kwadrant af.

voordelen. Maar men moet ervoor waken

Complexer wordt het als men op zo’n

dat het overlappen van de lasers tot

systeem één groot onderdeel gaat 3D

interactie leidt, wat gevolgen heeft voor de

printen. Dan zou men de bouwplaat

kwaliteit van het eindwerkstuk.

kunnen verdelen in meerdere horizontale zones voor elke laser. Dit leidt onvermijdelijk tot markeringen in het

Whitepaper aanvragen Renishaw heeft een whitepaper samengesteld over de juiste toepassing van meerdere lasers in een laser powderbed fusion (LPBF) systeem. Hierin wordt dieper ingegaan op de effecten van meer lasers in een AM-systeem, waar de risico’s zitten en hoe men deze kan minimaliseren. Het whitepaper Multi-laser processing strategies for high-integrity component manufacture maakt deel uit van de Renishaw AM Guide. Dit is een reeks online publicaties en whitepapers over eigenlijk alle aspecten van 3D metaalprinten. Deze informatie is na registratie voor iedereen vrij toegankelijk. Meer informatie over de AM Guide vind je hier Of neem contact op met Renishaw Nederland benelux@renishaw.com of +31 (0)76 543 11 00

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

Advanced Engineering toont productontwikkeling in het digitale tijdperk

VERSNELLING INNOVATIEPROCES RAAKT ENGINEERING “De coronacrisis is een accelerator voor innovatieve productontwikkeling”, dat zegt Koen Verhaert, CEO Verhaert Masters In Innovation. Hij is een van de CEO’s in de reeks Inspiration Sessions op Advanced Engineering, medio mei in Antwerpen. Om een eerstegeneratieproduct van de wieg tot de markt te krijgen en daar succes te oogsten, is het volgens hem cruciaal om nu voluit in te zetten op drie zaken: services rond je product, de introductie van een digitale component en een user-centered focus.

Zijn boodschap gaat verder dan anderen inspireren. Er wordt steeds meer ingezet op product-dienstencombinaties. Producten bevatten ook een digitale component. Het Internet of Things floreert. Dataverzameling en artificiële intelligentie worden dus belangrijker. “Nieuwe producten en bijbehorende technologieën worden vandaag ontwikkeld om op het eind van de rit een experience te creëren voor de user. Met enkel en alleen je interne agenda volgen schiet je als bedrijf niets op. Komt daarbij dat de technologische complexiteit bij innovatietrajecten alleen maar toeneemt”, zegt Vervaert, die op Advanced Engineering verder ingaat op een blueprint

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

Inspiratie sessies:

die het bedrijf ontwikkeld heeft voor de

En de stap naar productie. In het AI Hub

omslag die bedrijven moeten maken.

vind je alles over Machine Learning en hoe

Jan Rabaey, Prof – Berkeley & CTO, imec Erica Caluwaerts, Schepen Innovatie –

kunstmatige intelligentie processen Impact door de cloud

Stad Antwerpen

versnelt en robuuster maakt. In de Vlaio proeftuinen worden concrete resultaten

An Steegen, CEO – Barco

De digitalisering zorgt voor een flinke

van Industrie 4.0 projecten gedeeld en in

Koen Verhaert, CEO – Verhaert Masters

verandering in de werkwijze van engineers

de VR/AR Experience Zones ervaren

in Innovation

en hun rol in het maakproces. De cloud

bezoekers hoe VR en AR steeds breder in

Ingrid Van de Voorde, Director – Nokia

geeft hen de vrijheid om overal te werken

de industrie en ons leven inzetbaar

Bell Labs Belgium

én geeft ze via de platforms van CAD-

worden. Tot slot zijn er, naast de Inspiration

Nicolas Deruytter, CEO - ML6

ontwikkelaars toegang tot nieuwe tools. Ze

Sessions, zeven In Depth Sessions over heel

kunnen in de cloud designen, complexe

concrete technologische trends. Op

simulaties doen en in netwerken

donderdag 12 mei organiseert Flam3D de

samenwerken. Dit zijn zaken die tien jaar

in-depth sessie Start to print: verhoog je

geleden enkel voor de grote spelers

competitiviteit met AM. De infosessie is

toegankelijk waren. De doorbraak van

gericht op alle bedrijven en organisaties die

cloudsoftware voor engineers zorgt in de

geïnteresseerd zijn om met 3D printen aan

productontwikkeling voor een level playing

de slag te gaan. Op de beurs vind je zowel

field voor start-ups en scale-ups. 3D printen

aanbieders van engineering software voor

Op 11 mei organiseert SIM het

voegt daar nog een extra dimensie aan toe:

3D printen, leveranciers van AM-hardware

Materials Forum. Dit halve dag

elk bedrijf heeft tegenwoordig via 3D

alsook 3D printservicebedrijven.

durende evenement is opgezet om

printservicebedrijven de beschikking over

kennis en vaardigheden uit te

de meest geavanceerde

wisselen, en biedt updates over de

productiecapaciteit, zonder dat ze zelf eerst

huidige status van SIM-projecten.

moeten investeren. Daarmee zetten kleine,

Bovendien kunnen bezoekers er

innovatieve spelers de grote

kennismaken met de

ondernemingen onder druk.

SIM Materials Forum

materiaalgemeenschap in Vlaanderen en daarbuiten; maak

Be future proof, be there! Advanced Engineering 11 en 12 mei in Antwerp Expo.

Innovatie kan niet wachten

kennis met de industrie en krijg

* VR/AR Zone van XR Valley voor

inzicht in materiaalinnovaties. Naast

Innovatie kan niet meer wachten tot

toptechnologie anno 2022, gesponsord

lezingen en een posterpresentatie is

morgen, want dan is een ander je wellicht

door HP & Silverdraft

er ook een materialenmarkt. Meer

voor. Terecht pakt Advanced Engineering

informatie over dit onderdeel van

daarom in mei uit met de hele scope: van

* Vlaio demo’s werkbaar werk – voel de

Advanced Engineering vind je hier.

de conceptfase in productontwikkeling,

meerwaarde van intensieve

design, materiaalkeuze, prototyping tot en

partnerschappen binnen industrie 4.0

met high end elektronica en connectiviteit. * AI-Hub door The Beacon & Vlaams AI Onderzoeksprogramma – bouw een strategie rond artificiële intelligentie * En veel meer – stay tuned Registreren voor gratis toegang kan via de website.

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

AM PRIMEUR VOOR STUDENTENTEAM LEUVEN

Het onderdeel van de wielophanging geprint met Scalmalloy door 3D Systems in Leuven.

3D PRINTEN MET SCALMALLOY KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE IN REALTIME Ontwerpen voor additive manufacturing is een van de skills die de studenten van

PROCESBEWAKING METAALPRINTPROCES

Formula Electra Belgium team van de KU Leuven leren. Het studententeam was vorig jaar een van de eerste die het

Zijn de high speed camera’s snel genoeg

moet je met een frequentie van 20 kHz

nieuwe Scalmalloy van 3D Systems

om tijdens het 3D printen het ontstaan

werken. Een tweede knelpunt in het bouwen

testte, nog voordat het formeel

van eventuele poriën te detecteren? En

van een gesloten regelkring voor AM is dat

gevalideerd was voor het DMP 350

hoe groot moet de rekenkracht zijn wil je

er niet altijd een harde lijn te trekken is

platform van de producent.

de algoritmes de fouten laten

tussen goed en fout. En dat wil deep

herkennen? Twee cruciale vragen als het

learning wel graag. “Je moet dus aangeven

Scalmalloy is een hoogsterkte aluminium

gaat om realtime procesbewaking tijdens

waar AI op moet focussen”, zegt Dries

legering, met een treksterkte van 520 MPa

3D metaalprinten. Tijdens Advanced

Verhees. Je moet dus onherroepelijk

en een vloeigrens van 480 MPa. Met deze

Engineering presenteert Dries Verhees

expertise over het AM-proces inbrengen om

waarden heeft de legering betere

van UGent resultaten van een

tot een goed systeem te komen. Tot slot

mechanische eigenschappen van AlSi10MG,

onderzoeksproject naar procesbewaking.

wijst hij er nog op dat het belangrijk is vooraf

het referentiemateriaal. Dankzij de hoge

goed na te denken over wat je wilt weten.

treksterkte, leent het materiaal zich goed

Hij doet dit in de reeks lezingen over de

“Alle laserinstellingen controleren is overkill.”

voor applicaties waarin de gewicht-sterkte

toepassing van Kunstmatige Intelligentie (AI)

Hou het systeem eenvoudig, geeft hij als tip.

verhouding belangrijk is. Het

in de Vlaamse maakindustrie. Hoewel de

studententeam heeft onderdelen van de

nieuwste generatie camera’s snel is, is

De presentatie over AI in 3D printen is op 11

wielophanging van de Formula E

volgens de Gentse onderzoeker de

mei ’s middags.

racewagen met dit materiaal geprint,

rekenkracht de bottleneck op dit moment. Je

waardoor het onderdeel nog lichter wordt.

moet bij 20 frames per seconde het beeld

Het Formula Electra Belgium team is met

beperken tot 120 bij 120 pixels, anders

de racewagen aanwezig op Advanced

komen er te veel data om te analyseren. Om

Engineering.

namelijk een closed loop proces te creëren,

Meer informatie

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

GEONX-SOFTWARE DE BASIS VAN GE ADDITIVE AMP-COMPENSATIETOOLS

SNELLER DE JUISTE SETTINGS VINDEN GE Additive vergemakkelijkt additive manufacturing met de lancering van het Amp-softwareplatform. Deze simulatiesoftware reduceert het vele trial and error dat momenteel nog bij 3D metaalprinten komt kijken. Aan de basis van de nieuwe software van GE Additive liggen de algoritmes die ontwikkeld zijn in België door GeonX, in 2017 door GE Additive overgenomen. GE Aviation kan als een van de pioniers in

Robinson, leider van het additieve platform

additive manufacturing worden

digitaal en modelleren bij GE Global

beschouwd. In 2015 certificeerde het als

Research in Schenectady, N.Y. "Maar toen

eerste de nozzle voor de LEAP-

we begonnen te kijken naar het vervangen

vliegtuigmotoren, een AM-onderdeel dat

van grotere en complexere, structurele

inmiddels meer dan 100.000 keer

gietstukken, werd het onpraktisch om

geproduceerd is. Dit jaar heeft GE een

dingen proefondervindelijk te

nieuwe mijlpaal bereikt met de Catalyst

compenseren. Je kon niet genoeg

motor voor turboprop vliegtuigen. Deze

handmatige compensaties uitvoeren in een

motor is vanaf het begin ontworpen voor

redelijke hoeveelheid tijd." Anders gezegd:

additive manufacturing. Meerdere 3D

nu de industrie additive manufacturing wil

geprinte onderdelen zijn in de

opschalen naar grotere en meer

vliegtuigmotor verwerkt.

volumineuze producten, groeit de behoefte aan first time right.

Probleem ontstaat bij opschalen Eerste modules voor Concept Laser M2 Deze successen hebben meteen druk op

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

GE Additive gelegd. Kan het AM-proces

De oplossing die het softwareteam van GE

meer voorspelbaar worden; kun je

Additive heeft ontwikkeld, is Amp: een

vervormingen voorkomen? "In het begin

cloud gebaseerd softwareplatform waarvan

was het gemakkelijker om

de eerste modules zijn vrijgegeven voor de

proefondervindelijk te compenseren omdat

Concept Laser M2. Print Model en

de onderdelen klein waren", zegt Dean

Simulation & Compensation zijn

momenteel beschikbaar. Amp breekt de

plaats daarvan zijn er driezijdige

een goede print komen. Dit zorgt niet

silo's af tussen CAD, bouwvoorbereiding,

vergelijkingen nodig die exponentieel

alleen voor snellere productie van correcte

simulatie, compensatie en inspectie

schalen. Hoe groter en geavanceerder het

onderdelen maar ook voor

gegevens. Met gecentraliseerde gegevens

onderdeel, hoe meer rekenkracht er nodig

kostenbesparingen. In feite had het

hebben gebruikers toegang tot tools die

is om de vervorming te simuleren en te

Belgische GeonX in 2017 al software voor

simuleren hoe het productieproces zich in

compenseren die van een rechte lineaire

het compenseren voor warmte van

realtime ontvouwt. Amp stroomlijnt het

lijn naar boven kromt. De oplossing die de

productieprocessen zoals lassen,

proces. Naast de database, integreert Amp

ontwikkelaars hiervoor gebruiken, is door

warmtebehandeling en CNC-verspanen.

ook de industriële kennis, best practices en

een grovere berekening (met minder

Waar het Belgische bedrijf zich destijds mee

workflows, en tijd/kostenanalyses die GE in

punten) te combineren met een berekening

onderscheidde, was de snelheid waarmee

de afgelopen tien jaar heeft ontwikkeld. De

met een hogere resolutie om het

de berekeningen werden gedaan. In plaats

intelligente software vindt namelijk

gebouwde onderdeel te maken. Daarvoor

van complexe thermo-mechanische

automatisch de correlatie tussen bepaalde

was een slimme oplossing nodig om de

vergelijkingen uit te voeren, de aanpak van

parameterinstellingen en het resultaat,

rekenkracht van computers beter te

andere ontwikkelaars, verdeelde GeonX het

mede op basis van printresultaten in het

benutten.

probleem in twee delen. Eerst berekende

verleden. Bijzonder is ook dat de analyses gemaakt worden op basis van het CAD-

het de spanningen die ontstaan door Belgische inbreng

model, er hoeft geen STL-model te worden

thermo-mechanische uitzetting en krimp wanneer metaalpoeders samensmelten en

ingelezen. De kern van de oplossing die GE

Traditionele simulatietools vergen vaak

afkoelen tijdens het printen voor een klein,

heeft ontwikkeld, is dat de spanningen en

specifieke kennis van de gebruikers. GE

representatief stukje materiaal. Daarna

krachten die ontstaan bij 3D printen niet

Additive heeft het gebruik van Amp sterk

gebruikte het de gegevens over die

lineair veranderen. Deze veranderingen

vereenvoudigd. Gebruikers kunnen digitaal

spanningen om de mechanische

kunnen niet lineair worden weergegeven. In

het design itereren zodat ze veel sneller tot

veranderingen in het volledige onderdeel te

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

NU DE INDUSTRIE ADDITIVE MANUFACTURING WIL OPSCHALEN NAAR GROTERE EN MEER VOLUMINEUZE PRODUCTEN, GROEIT DE BEHOEFTE AAN FIRST TIME RIGHT

voorspellen, een veel eenvoudigere reeks

handmatig te compenseren was. "Zonder

berekeningen. De GeonX-software was een

compensatie was de constructie van het

factor twee tot vijf sneller dan de

onderdeel zo vervormd dat ze niet eens

simulatiesoftware die GE destijds gebruikte.

konden meten wat er was gebeurd", aldus Robinson. "Met behulp van

Slechts twee tot drie testopstellingen

simulatiecompensatie konden we de vervorming met ongeveer 60 procent

GE Additive heeft GeonX in 2017

terugbrengen, zodat ze met slechts een

overgenomen. In feite is daarmee de basis

paar testopstellingen eenvoudig konden

in huis gehaald voor het Amp-platform,

meten, compenseren en een kwalitatief

zoals dat tijdens Formnext 2021 is

hoogwaardig onderdeel konden maken."

gepresenteerd. De Belgische software is samengevoegd met die van GE Additive. Het eindresultaat is dat de nieuwe tools de vervorming van grote, complexe

GE Additive zet de Amp-software in eerste

onderdelen met 50 tot 70 procent

instantie onder een beperkt aantal

terugdringen. GE slaagt er nu in om

gebruikers van de Concept Laser M2

complexe onderdelen additief te

metaalprinter uit. In het tweede kwartaal

produceren met slechts twee of drie

van 2022 zal deze voor een grotere

testopstellingen, waardoor de testruns en

doelgroep beschikbaar komen. Later komt

de ontwikkelingstijd en -kosten vaak meer

de software ook beschikbaar voor de

dan gehalveerd worden. Een voorbeeld van

andere AM-systemen van de Amerikaanse

een toepassing is een carterbehuizing,

producent.

onderdeel van GE's Catalyst turboprop smeersysteem. Het is een groot onderdeel met complexe kenmerken dat onmogelijk

Defensie kwalificeert vliegtuigonderdeel voor AM

gekwalificeerde AM-componenten voor de defensieklanten

GE Additive heeft vorig jaar samen met

van GE,” zo zegt

GE Aviation een belangrijke stap gezet

Matt Szolwinski,

als het gaat om 3D printen van

chief engineer en

onderdelen voor militaire vliegtuigen.

leider van het

US Air Force heeft Engineering Change

Large Military

Proposal (ECP) goedkeuring verleend

Engineering team

voor een 3D geprint carterdeksel.

van GE.

Het gaat hier om het eerste metalen

Combinatie met

vliegtuigcomponent dat door een

digitale tweeling

onderdeel van het Amerikaanse ministerie van Defensie is gekwalificeerd voor

GE Aviation en de

additive manufacturing. Het carterdeksel

Amerikaanse

is ook voor AM ontworpen. “Net zoals de

luchtvaart kijken al

FAA certificering van de GE90 T25

een stap verder dan alleen 3D printen van

voegen, komen nieuwe horizons in zicht,

sensorbehuizing, het eerste AM-onderdeel

onderdelen. De digitale tweeling opent

zoals systeembeheer, diagnostiek en

voor civiele vliegtuigen het pad heeft

veel meer mogelijkheden, aldus Lisa

reparatie van in-field systemen."

geëffend voor 3D metaalprinten voor

Coroa-Bockley, directeur GE Advanced

civiele toestellen, is het F110 carterdeksel

Materials Solutions. "Door digitale

een stevige basis voor veel meer

tweelingen en predictive analytics toe te

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

HET RAPPORT VAN FLAM3D Als netwerkorganisatie voor alle stakeholders op het gebied van 3D printing richt Flam3D haar activiteiten op het versterken van de 3D printindustrie, en daarbij uiteraard ook haar leden. Flam3D is er vóór en dóór haar leden. Door hen opgericht en aangestuurd. Naar jaarlijkse gewoonte bevragen wij hen dan ook via een ledenenquête over onze werking. Een paar bevindingen uit ons ‘rapport’:

betekenen? Lees hier zeker verder. Ben je meer op zoek naar kennis over of contacten binnen

- 93% van onze leden was tevreden tot zeer

de sector? Contacteer ons dan gerust.

tevreden over onze werking in 2021. Een cijfer dat in dezelfde lijn ligt als het cijfer van 2020.

AGENDA VOOR 2022

- 46% (meer dan in 2020) van de respondenten geeft aan dat Flam3D business voor hen heeft

Flam3D is het nieuwe jaar opnieuw

gecreëerd.

gestart met bijzonder veel enthousiasme om de markt van het 3D

Deze informa�e is de kwartaalnieuwsbrief van:

- Gemiddeld heeft Flam3D 29.000 euro per

printen - en uiteraard ook haar leden -

respondent gerealiseerd via het aanleveren van

te doen groeien. Naast het

prospects of contacten.

ondersteunen van haar leden, informeert Flam3D over 3D printing: we

Flam3D Tech Lane Ghent Science Park Materials Research Cluster Technologiepark 48 9052 Zwijnaarde België info@flam3d.org www.flam3d.be www.flam3d.nl

Dankzij de fijne resultaten en feedback als

willen laten zien wanneer het nuttig kan

“Goed bezig”; “Doe zo voort!” en “Actief team

zijn om de technologie in te zetten, en

met inhoudelijk goede feedback” kijken we er

wanneer juist niet. Dat doen we op

des te meer naar uit om ons in 2022 opnieuw

verschillende manieren:

ten volle voor onze leden - en ook de 3D-

informatieavonden, lezingen,

printsector in het algemeen - in te zetten. Op

beursdeelnames, matchmakings… Of

naar (nog) beter!

zelfs via demonstratoren: 2 coming up; stay tuned! Ben je benieuwd wat Flam3D

PS: ben je zelf actief in de Additive

qua events voor het jaar 2022 in petto

Manufacturing-sector en benieuwd wat we als

heeft? Op pagina 47 vind je de agenda

organisatie voor onze leden precies kunnen

voor 2022.

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

3D Delta Week gaat door van 20-24 juni 2022

Save the date: 3D Delta Week 2022

plaats waar toegevoegde waarde wordt gecreëerd voor eindgebruikers en toeleveranciers.

Brainport Development, Flam3D, Jakajima en Mikrocentrum

Nog meer goed nieuws? De nieuwe datum geeft internationale

hebben besloten de eerste editie van 3D Delta Week te laten

en lokale commerciële, onderzoeks- en non-profit organisaties

plaatsvinden van 20-24 juni 2022.

de kans om alsnog mee aan te haken aan het grensoverschrijdende multi-event. Dat kan op drie verschillende

Wegens de steeds veranderende maatregelen rond en

manieren: 1) organiseer een eigen activiteit

ontwikkelingen van het coronavirus, kon de week tot op heden

binnen het 3DDW-platform, 2) word

nog niet plaatsvinden. Gezien de grote interesse en het belang

sponsor van de week of 3) blokkeer de week

van de week voor de (verdere) groei van de 3D manufacturing

alvast in jouw agenda, stel jouw eigen

industrie in de Benelux, gaat de organisatie opnieuw aan de slag

programma samen en kom langs!

voor de lancering van de eerste editie in juni. Het doel van het initiatief blijft onveranderd: 3D Delta Week als het jaarlijkse

Benieuwd naar 3D Delta Week? Alle info kan

ontmoetingspunt voor iedereen die betrokken is bij de 3D-

je vinden op https://www.3ddeltaweek.com/

waardeketen, zowel binnen als buiten de Benelux Delta. Een

FLAM3D KIJKT NU AL UIT NAAR FORMNEXT 2022 Flam3D brengt haar leden eenvoudig en

bloeien. Wegens succes wordt het aanbod

aantal - succesvolle edities de vorige

handig naar de grootste AM-beurs in

dan ook dit jaar opnieuw herhaald:

jaren met uitstekende netwerking en

Europa.

Flam3D-leden kunnen zich nu al

mooie exposure op een internationaal

aanmelden voor de groepsstand.

podium voor onze medestandleden.

Zoals jullie misschien al gelezen hadden,

Bovendien streven we ernaar om met onze

heeft Flam3D, samen met haar leden en in

Door samen standruimte te boeken,

gezamenlijke aanwezigheid de 3D

samenwerking met Brainport Eindhoven,

bekomen we een premium locatie op het

Deltaregio op de internationale AM-kaart

opnieuw een bijzonder succesvolle

beursplan, administratieve

te zetten.

Formnext 2021 achter de rug - met een

vereenvoudiging voor onze deelnemende

stand van maar liefst 126m². Het aanbod

leden en kant-en-klaar ingerichte standen

van een groepsstand hebben we

tegen een mooi tarief. Zo kijkt Flam3D

gedurende vijf edities zien groeien en

tevreden terug op - ondertussen een mooi

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

NIEUWE LEDEN

Oceanz 3D Printing is een professioneel

het bedrijf een snelle en kosteneffectieve

3D printbedrijf . Met opgedane kennis en

productie mogelijk van grootschalige

concrete business cases heeft Oceanz

modellen, onderdelen voor eindgebruik en

Signify is de globale marktleider op

volop ervaring opgedaan binnen diverse

mallen voor verschillende industrieën.

gebied van verlichting en sinds een aantal

branches, waaronder Industrie, het

jaren pionier op gebied van Additive

Medische werkveld, Food & Agri,

Manufacturing in het verlichtingssegment.

Automotive en Aerospace. Samen met

Inmiddels zijn zij dusdanig gegroeid dat ze

hun klanten ontwikkelen en creëren zij 3D

GrindoSonic is een leverancier van niet-

hun materialen en diensten ook

printinnovaties. Het resultaat:

destructieve testtechnologie (NDT) die

aanbieden aan partijen buiten Signify.

kostenbesparing, reductie van faalkosten

levert aan laboratoria (R&D) en

Daarnaast ontwikkelt het bedrijf ook

en het verhogen van de

productieomgevingen (Quality Control). Ze

oplossingen voor andere processen zoals

productiecapaciteit.

hebben een systeem ontwikkeld dat werkt

SLA/DLP.

https://massivit3d.com/

voor materiaalkarakterisering; meting van https://www.oceanz.eu/

materiaal evolutie en kwaliteitscontrole

Rejig betekent letterlijk: iets op een

https://www.grindosonic.com/

https://www.signify.com/global/lightingcomponents

andere manier organiseren of herschikken ProTech3D Solutions is een allround

om beter te doen! Rejig BV helpt bedrijven

The Additive Manufacturer Green Trade

expertise bedrijf in Additive Manufacturing

om hun weg te vinden in de vaak

Association (AMGTA) wil het publiek en

met focus op het realiseren en toepassen

overweldigende wereld van AM. Ze zijn

de industrie informeren over positieve

van de technologie binnen bedrijven om

internationaal reseller van de Sindoh S100

milieuvoordelen, de adoptie van AM

zo het maximale eruit te krijgen. Ze

Laser Sintering machines en alle

promoten als alternatief voor traditionele

ontzorgen de klant volledig binnen

toebehoren.

productie, optimale werkmethoden

projecten en ze begeleiden de klant bij het toepassen van Additive Manufacturing

ontwikkelen voor 3D printing en de leden https://rejig.eu/

binnen de organisatie. Tevens zijn ze

te laten groeien en nieuwe klanten te

distribiteur van een aantal bekende 3D-

AM Workbench: engineering en 3D

printermerken.

printen, dat zijn de passies van AM Workbench. AM Workbench streeft ernaar

https://www.pt3dstore.com/ Hubs, voorheen 3D Hubs, is een online

werven. https://amgta.org/

om 3D printen als standaard productietechniek te implementeren

JVS-3D is gespecialiseerd in

binnen bedrijven.

productontwikkeling, veelal rondom

manufacturing platform dat ingenieurs on-demand toegang biedt tot een

van de organisatie helpen om hun bedrijf

kunststoffen. Zij denken creatief mee met https://www.am-workbench.nl/

wereldwijd netwerk van

de klant waarbij kostprijsaspecten ook aan bod komen. Verder beschikt JVS-3D over

productiediensten. Gebruikers kunnen

Massivit 3D Europe is een pionier op het

een 7-tal 3D printers om prototypes en

eenvoudig hun ontwerp uploaden, direct

gebied van grootformaat 3D

kleine series te kunnen printen.

een offerte ontvangen en met één druk op

printoplossingen. Door gebruik te maken

de knop de productie starten.

van haar eigen thermoset Gel Dispensing

https://www.jvs-3d.nl/

Printing (GDP) en Cast In Motion (CIM) https://www.hubs.com/nl/

AGENDA 2022 Advanced engineering

technologieën, maken de oplossingen van Event @ Poly Products:

3D Delta Week

31/05/2022

20-24/06/2022

Start-to print voor metaal in samenwerking

Eventweek die verschillende events uit de

met 54U Media. Infoavond voor iedereen

3D manufacturing-industrie verzamelt.

die interesse heeft in 3D metaalprinten.

11-12/05/2022

Additive Manufacturing R&D Day

Event 'start to print' @ Advanced

Ledenevent Flam3D

21/06/2022

Engineering. Meer info

07/06/2022

Event dat alle stakeholders bezig met R&D

Netwerkevent exclusief voor Flam3D-leden.

rond Additive Manufacturing, samenbrengt.

Hannover Messe

Meer info.

30/05-02/06/2022

3D PRINT MAGAZINE 1-2022

Stratasys Origin One & H350 Met deze nieuwe 3D printers worden complexe productieonderdelen nog sneller geprint!

Maak je klaar voor een nieuw tijdperk van 3D printen! Productie op hoog niveau begint met de Origin One van Stratasys. Massaproductie van end-use parts in hoogwaardige materialen, toonaangevende nauwkeurigheid, detaillering,… Dankzij de Origin One en de P3TM programmeerbare fotopolymerisatietechnologie is dit allemaal mogelijk.

De Stratasys H350 gebruikt SAF (Selective Absorption Fusion) Een nieuwe productietechnologie van industriële kwaliteit waarmee er uitstekend gedetailleerde onderdelen met een glad oppervlak geprint kunnen worden.

48 3D PRINT MAGAZINE 1-2022 N i j v e r h e i d s l a a n 2 3 , B - 8 5 6 0 We v e l g e m | B E + 3 2 5 6 3 5 0 0 3 5 | N L + 3 1 3 0 3 2 0 0 2 74 | w w w. s e i d o - s y s t e m s . c o m

3D Print magazine 1-2022

Articles inside

Multilaser AM-systemen: zinvol mits met beleid

3D printwerk verschuift richting maakdelen

3D printen enabler digital warehousing

AM-Flow: Handen af van 3D printwerk

Hoe groen is 3D printen?

FME AM-Netwerk moet 3D printen boost geven

AM-producten hoeven niet altijd complex te zijn