Paper: veganisten als social outliers

VEGANISTEN ALS SOCIAL OUTLIERS IN DE SAMENLEVING EEN EXPLORATIEF ONDERZOEK NAAR DE MANIER WAAROP VEGANISTEN ZICH NA HUN LEVENSSTIJL-OMWENTELING OPNIEUW INTEGREREN IN DE SAMENLEVING.

De Baets Gauthier Defauw Laura Goossens Laura Huttener Rani Lambrecht Quinten

TOEGEPAST KWALITATIEF ONDERZOEK Prof. Peter Stevens

Academiejaar: 2017-2018

Abstract Het veganisme is een levenswijze waarbij mensen er bewust voor kiezen om het gebruik van dieren voor voeding, kledij, amusement of voor eender welk ander doel te bannen uit hun leven. Om die reden vormen ze een aparte groep binnen de samenleving en kunnen ze, zonder te willen stigmatiseren, worden beschouwd als social outliers. Dit onderzoek had de acculturatietheorie van John W. Berry als dankbare theoretische basis en ging aan de hand van een kwalitatief onderzoeksdesign na hoe mensen zich na de omslag in hun levensstijl opnieuw integreren in de samenleving waartoe ze reeds behoorden. Meer specifiek werd onderzocht of de toepassing van veganistische principes verschilt naar gelang de context en/of de personen door wie een veganistisch individu wordt omringd. Hierbij werd een onderscheid gemaakt tussen partner, familie, vrienden en collega’s. Wat daarbij in eerste instantie bleek, is dat zo goed als iedere respondent een soort van spin-off heeft van de algemene definitie van het veganisme. Het doel blijft echter hetzelfde, namelijk het leed voor dieren verminderen door in te gaan tegen de gevestigde consumptiecultuur. Daarnaast viel ook op dat de veganistische principes niet steeds op dezelfde manier worden toegepast en dat het voor een individu niet altijd makkelijk is om aanvaard te worden door anderen en om vooroordelen tegen te gaan.

i

Inhoudstabel Abstract.................................................................................................................................. i Inhoudstabel ..........................................................................................................................ii Lijst van figuren ..................................................................................................................... iii 1. Inleiding ............................................................................................................................ 1 2. Theorie.............................................................................................................................. 3 2.1 Veganisme en identiteit ............................................................................................... 3 2.2 Motieven ...................................................................................................................... 5 2.3 De (sociale) context ..................................................................................................... 6 2.4 Acculturatietheorie ....................................................................................................... 8 2.4.1 Cultureel pluralisme .............................................................................................. 9 2.4.2 Acculturatiestress ................................................................................................ 11 3. Methodologie .................................................................................................................. 12 3.1 Onderzoekspopulatie ................................................................................................. 12 3.2 Procedure .................................................................................................................. 12 3.3 Data-analyse ............................................................................................................. 13 4. Analyse ........................................................................................................................... 15 4.1 Omgang met de directe omgeving ............................................................................. 15 4.1.1 Partner ................................................................................................................ 15 4.1.2 Vrienden ............................................................................................................. 16 4.1.3 Familie ................................................................................................................ 17 4.1.4 Collega’s ............................................................................................................. 18 4.2 AcculturatiestrategieÍn .............................................................................................. 19 4.3 Moeilijkheden ............................................................................................................ 20 4.3.1 Algemeen ............................................................................................................ 20 4.3.2 Acculturatiestress ................................................................................................ 21 5.Conclusies en discussie ................................................................................................... 22 5.1 Tekortkomingen ......................................................................................................... 22 Literatuurlijst ....................................................................................................................... 24 Bijlage ................................................................................................................................. 27

ii

Lijst van figuren Figuur 1 Two implicit models of plural societies (Berry, 2011) ............................................................... 9 Figuur 2 Intercultural Strategies of Ethnocultural Groups and the Larger Society (Berry, 2011) ........ 10

iii

1. Inleiding Vertrekkende van het algemene thema “Social outliers”, vormde het veganisme het speerpunt waarrond deze paper is opgebouwd. Meer specifiek werd nagegaan hoe mensen met een veganistische levensstijl er al dan niet in slagen om te leven in een maatschappij waarin de vleescultuur nog steeds sterk ontwikkeld is. Veganisten zijn mensen die er bewust voor kiezen om afstand te nemen van allerhande dierlijke producten. Sommigen doen dat uit gezondheidsredenen, maar de overgrote meerderheid wordt gedreven vanuit een ethisch standpunt. Daarbij worden verminderen van dierenleed, het belang van dierenrechten en de gelijkheid tussen dier en mens zo goed als altijd genoemd als grootste drijfveren. Organisaties als Go Vegan World op internationale schaal en BE Vegan op nationaal niveau, zorgen ervoor dat veganisten zich makkelijker kunnen verenigen en laten inspireren door elkaar. Sociale media spelen daarin een niet te miskennen rol. Het valt duidelijk op dat het veganisme wereldwijd steeds meer aan belang wint, maar desondanks behoren veganisten tot een minderheidsgroep.

Dit onderzoek kadert binnen de acculturatietheorie van John W. Berry, die nagaat in welke mate elementen al dan niet bewust worden overgenomen uit een vreemde cultuur. Een vreemde cultuur wordt begrepen als een cultuur waartoe men oorspronkelijk niet behoort. In deze studie wordt het veganisme gezien als de vreemde cultuur waarbij wordt onderzocht in hoeverre de respondenten de veganistische principes individueel toepassen in interactie met anderen. De focus van het onderzoek kwam vooral te liggen op hoe veganisten zich na de bewuste levensstijl-omwenteling opnieuw integreren in hun directe omgeving. Uit de eerste interviewronde bleek dat de mate van principiële flexibiliteit varieert afhankelijk van de context waarin een veganistisch persoon zich bevindt. Zo zal bijna iedere veganist uit respect voor de moeite die een vriend(in) doet een gerecht opeten wanneer dat toch niet-vegan blijkt te zijn. Wanneer echter diezelfde situatie zich voordoet bij de partner of een dicht familielid, wordt vaak veel strikter omgegaan met de veganistische principes. Op basis van die bevindingen werd uiteindelijk gekomen tot volgende centrale onderzoeksvraag: “Hoe re-integreren veganisten zich in hun directe omgeving?” Daarbij werden ook twee bijvragen geformuleerd, namelijk: “Op welke manier passen veganisten hun levensstijl aan aan de sociale context?” en “Op welke momenten treden er moeilijkheden (bijvoorbeeld acculturatiestress) op?” Om de geformuleerde onderzoeksvragen te beantwoorden werd gewerkt met een kwalitatief onderzoeksdesign waarbij tien diepte-interviews plaatsvonden met respondenten uit regio Gent.

1

Gezien de exploratieve aard van de studie, waarbij het de bedoeling was om een beter begrip te krijgen van de situatie en een verdiepend inzicht te verschaffen in de leefwereld van de onderzoekspopulatie, kunnen de gevonden resultaten niet worden veralgemeend. Desalniettemin blijven de inzichten van dit kleinschalig onderzoek heel waardevol.

Deze paper is opgebouwd uit twee delen. Eerst volgt een literatuurstudie waar het begrip “veganisme� en de acculturatietheorie van John W. Berry worden gekaderd. Daarna volgt de resultatensectie waarbij de methodologie en de analyses uitvoerig worden besproken. Tot slot volgt een conclusie.

2

2. Theorie 2.1 Veganisme en identiteit Er zijn verschillende manieren om de term ‘veganisme’ te definiëren. Hoewel er geen eenduidige definitie bestaat, hebben ze allemaal één ding gemeen: het gaat om een plantaardig dieet waarbij dierlijke voedingsmiddelen, m.n. vlees, vis, schaaldieren en insecten worden vermeden alsook de afgeleide dierlijke producten zoals zuivel, eieren, honing, leer, ... Daarbovenop worden producten die getest worden op dieren evenzeer vermeden (The Vegan Society; Cherry, 2006). De eenvoudigste manier om het verschil tussen vegetariërs en veganisten aan te tonen is aan de hand van de definitie van beiden door Lindquist (2013): Veganisme kan worden omschreven als het zich onthouden van dierlijke producten in het dagelijkse leven of het nu gaat over het eten of dragen van dieren of hun bijproducten. Vegetariërs onthouden zich enkel van dierlijke producten, maar niet hun bijproducten.

Veganistische consumenten denken dat de veganistische filosofie de kern is van de meeste ethische beslissingen, gaande van dierenrechten tot milieu. Sommige consumenten beweren dat ze ethisch te werk gaan door het kopen van groene en/of fairtrade producten. Toch twijfelen veganisten aan de oprechtheid van de ethische onderwerpen van dergelijke consumenten als zij niet de veganistische levensstijl hebben en dus bijdragen aan de dierenmishandeling als consument van dierlijke producten (Ulusoy, 2015).

Veganisten geloven in gelijkheid in termen van het recht op leven tussen menselijke dieren en nietmenselijke dieren en voelen zich niet superieur tegenover andere wezens. Dit wil zeggen dat veganisten tegen het begrip speciesisme zijn en geloven dat dit gelijk staat aan racisme en seksisme (Singer, 2009). Om die reden beschouwen ze consumenten die beweren dat ze tegen racisme en seksisme zijn, maar zich toch bezighouden met het consumeren van dierlijke producten, als hypocriet en inconsistent. Veganisten zijn daarom ook tegen de discriminatie uitgevoerd door niet-veganistische consumenten in de richting van bepaalde diersoorten die kunnen variëren van cultuur tot cultuur (Ulusoy, 2015).

Veganisten vinden ook dat het eten van vlees een ernstige negatieve invloed heeft op de natuurlijke omgeving. Zo beschouwen ze veehouderijen en diergerichte consumptie als de belangrijkste redenen voor de aantasting van het milieu, de opwarming van de aarde, de vervuiling van onze planeet en de wereldwijde armoede (Ulusoy, 2015).

3

Naast de ethische overwegingen van hun dieet, geven ze ook aan de veganistische levensstijl aangenomen te hebben uit persoonlijke gezondheidsredenen. Op basis van onderzoek kan men dan ook zeggen dat veganistische consumenten enorm geletterd en goed geïnformeerd zijn over de voedings- en gezondheidsvoordelen van het veganistische eten. Veganisten associëren de meeste en ernstigste ziektes, zoals kanker, met de hedendaagse consumptie van vlees en andere dierlijke producten. Hoewel er vooral de ethische aspecten zijn van veganisme, lijkt het erop dat de keuze om veganist te worden wordt versterkt door de positieve gevolgen voor de gezondheid van het veganistisch dieet. Going vegan draagt niet alleen bij aan de fysieke gezondheid van de consument maar

ook

aan

de

psychische

gezondheid

(Ulusoy,

2015).

Niet alle veganisten hanteren dezelfde waarden en normen (Greenebaum, 2012). De verschillen zijn af te leiden in de redenen waarom men ervoor kiest om veganist te worden, Met behulp van de theorie van Coffman, omtrent de expressie en presentatie van de identiteit, kwam Greenebaum (2012) tot de conclusie dat een veganistische identiteit geconstrueerd moet worden door wat men specifiek doet, consumeert en inkoopt. Volgens een studie van Cherry (2006) bleek dat de helft van de respondenten de strenge definitie van veganisme volgens de ‘Vegan Society’ volgde, terwijl de andere helft een persoonlijke definitie creëerde die meer overtredingen toestond, zoals het eten van honing of zuivelproducten. De reden hiervoor is dat het handhaven van een veganistische levensstijl niet afhankelijk is van individuele wilskrachten, waarden en normen, maar het meer afhankelijk is van het hebben van sociale netwerken die veganisme ondersteunen. Hieruit blijkt dus dat de context een zeer belangrijke factor is. In volgend hoofdstuk wordt daar dieper op ingegaan. Wanneer veganisme wordt beschouwd als iets groters dan enkel ‘voeding’, beginnen er verschillen tussen veganisten te bestaan.

Cherry (2006) onderscheidt drie soorten veganisten: de gezondheids, milieu en ethische veganisten.

Een gezondheids-veganist eet een plantaardig dieet om af te vallen of om de lichamelijke gezondheid te verbeteren. Ze nemen veganisme niet op in andere aspecten van hun leven en houden zich in eerste instantie ook niet bezig met dierenrechten. Een milieu-veganist maakt zich zorgen over de milieuimpact van de vleesindustrie. Als laatste hebben we de ethische veganist die een veganistisch dieet hanteert omwille van morele, ethische en politieke redenen. Het dieet vormt slechts een deel van hun levensstijl die is gestructureerd rond de filosofie van dierenrechten (Cherry, 2006).

4

2.2 Motieven Op veel niveaus is puur veganisme een onmogelijke prestatie. Het is een concept en een levensstijl die wordt gevormd door betekenissen en waarden in verband met dieren. Deze waarden alleen bevorderen echter niet het veganistische leven (Greenebaum, 2012). Zoals eerder gezegd bestaan er verschillende soorten veganisten: milieu-, gezondheids,- en ethische veganisten. De studie van Greenebaum (2012) toont aan dat bijvoorbeeld ethische veganisten kritisch staan tegenover gezondheidsveganisten. Daarbij stellen ze zich vragen rond de 'puurheid' en de 'echtheid' van de hypothetische andere soort veganist. Maar tegelijkertijd zijn ze ook kritisch over de manier waarop ze zelf niet voldoen aan de strikte normen van ethisch veganisme.

Naarmate de tijd, kunnen verschillende motivaties worden toegevoegd (MacNair, 2001). Volgens McNair (2001) zullen degenen met dierenleed als basis voor het worden van veganist, waarschijnlijk hun gezondheidsproblemen vergroten. Dit wil zeggen dat het hebben van kennis over gezondheid, met name het binnenkrijgen van de juiste voedingsstoffen, wordt gebruikt als verdedigende maatregel om sociale afkeuring van naaste familie en vrienden te voorkomen. Anderzijds zullen veganisten met beginnende motivaties omtrent de gezondheids- of milieuproblematiek na verloop van tijd vaak het ‘meeleven met dieren’ toevoegen als bijkomende motivatie (McNair, 2001). Volgens verschillende onderzoeken naar de motivaties om veganist te worden, blijkt dat de combinatie van gezondheidsredenen, opvattingen over dierenrechten en milieubehoud de voornaamste motivaties zijn (Greenebaum, 2012). Wanneer vegetariĂŤrs beslissen om over te stappen naar een veganistische levensstijl, zal die beslissing voornamelijk gebaseerd zijn op dierenrechten in plaats van gezondheid (Stilles, 1998). Emoties lijkt een van de meest bepalende kenmerken te zijn om over te schakelen op vegetarisme of veganisme, het werkt als een soort katalytische ervaring. De beslissing om vegan te worden na een periode van vegetarisme was vaker rationeel (McDonald, 2000).

Een andere variabele, naast tijd, is leeftijd. Naarmate het bereiken van een hogere leeftijd zullen de motivaties verschuiven van aandacht voor dieren naar gezondheid. Volgens McNair (2001), gebeurt dat op een leeftijd van ongeveer vijftig jaar. Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat gezondheidsproblemen in het algemeen meer opvallen naarmate de leeftijd toeneemt. De keuze om veganist te worden/blijven wordt versterkt door de positieve gevolgen voor de gezondheid van het veganistisch dieet (Singer, 2009). Typisch wordt de veganistische beslissing genomen na een periode van leren, waarin de inconsistentie van het voorstander zijn van dierenrechten maar het blijven eten van dierlijke producten wordt overwogen (McDonald, 2000).

5

2.3 De (sociale) context Fiddens (1989) concludeerde dat vlees, zeker in de Westerse context, macht symboliseert alsook een representatie is van de menselijke dominantie in mens-dier relaties enerzijds, maar ook in mens-mens relaties anderzijds. Rood vlees wordt vaak geassocieerd met mannelijkheid en macht, terwijl fruit, groenten en granen eerder geassocieerd worden met vrouwelijkheid en zwakte.

Het proces van het claimen van authenticiteit wordt opgebouwd door acties en prestaties, zoals het creëren van groepsgrenze. Deze grenzen worden gedefinieerd door sociale interactie tussen individuen en omvatten zowel de acties zelf als de intentie daarachter. Veganisten neutraliseren ook de tegenstrijdigheden in hun eigen leven door middel van huisvestingsstrategieën, waaronder het veranderen van hun openbaar gedrag, het definiëren van een grijs gebied van de gemeenschap en het beschuldigen van de grotere sociale structuur omdat ze geen aanvaardbare alternatieven bieden (Greenebaum, 2012).

De levensstijl van vegetariërs en veganisten wordt vaak niet gedeeld met vrienden of familie.

Integendeel, de meerderheid van de respondenten uit een onderzoek van Lindquist (2013) gaf aan dat er niemand in hun familie of dichte vriendenkring ook vegetarisch of veganistisch is. De reactie van vrienden en familie kan lopen van volledige acceptatie tot vervreemding. Dit komt doordat heel wat personen vatbaar zijn voor de stereotypering dat vegetariërs en veganisten radicaal zijn. Bij het onthullen van hun levensstijl als vegetariër of veganist, gaven de meeste participanten aan zowel negatieve als positieve reacties gekregen te hebben van buitenstaanders (Lindquist, 2013).

Een sociaal netwerk is voor een veganist van aanzienlijk belang om diens levensstijl te onderhouden.

Sociale netwerken die het veganisme ondersteunen zijn volgens Cherry (2006) nog belangrijker dan het volgen van normen, openbaringen en individuele wilskracht. De keuze voor een veganistische levensstijl levert evenwel een sociaal conflict op, vooral in de interactie met familie (Hirschler, 2011).

Kenmerkend voor de levensstijl die veganisten hanteren is dat vlees niet langer geconsumeerd mag worden (McDonald, 2000). Maar veganisten geven aan dat ze nooit volledig vrij zijn van deze normatieve ideologie. Veganisten worden echter vaak geconfronteerd met onprettige reacties. Deze lopen van veroordeling tot vooroordelen, plagerij en pestgedrag, zorgen van anderen over de gezondheid en situaties die afwijken van de normale en gewenste interactieve patronen (Swim & Strangor, 1998, p.44).

6

Ook ervaren veganisten vaak een grote sociale druk omwille van het dieet dat ze volgen, wat afwijkt van het ‘normale’ dieet van ‘gewone’ vleeseters (Povey, Wellens & Conner, 2001). Hierdoor staan veganisten vaak voor de uitdaging om zichzelf en hun ideeën op een zodanige manier te presenteren, dat het bevorderlijk is voor een prettige relatie met omstaanders. Ze doen dit bijvoorbeeld door het verbloemen van hun identiteit. Ze passen hun presentatie aan en proberen om minder invasief te zijn om zich meer geaccepteerd te voelen door anderen (MacNair, 2001).

Uit onderzoek kwam naar boven dat de respondenten hun gedrag vaak aanpassen in afwachting van de reacties van anderen. Dit is te wijten aan het feit dat de reacties vaak heel uiteenlopend zijn. In sommige gevallen is het zelfs zo vergaand dat veganisten liegen over hun levensstijl, anderen verzwijgen het gewoon. Desondanks blijven ze wel steeds trots op wie ze zijn. Deze contradictie – zowel het verbergen als het trots zijn op hun levensstijl – werd bevestigd door Goffman in 1963.

Goffman vond dat gestigmatiseerde individuen worden gedwongen om zelfvoldaan en onbewust zichzelf te accepteren als normaal terwijl het individu tegelijkertijd informatie vrijwillig achterhoudt waarin andere individuen hen als abnormaal zouden kunnen beschouwen.

Hoewel vegetariërs en veganisten vaak anders worden behandeld en bevonden in sociale situaties en dat het soms moeilijk is om deel te nemen aan activiteiten, vinden ze, volgens een studie van Lindquist (2013) dat er voordelen zijn aan hun levensstijl. Dit gaat eerder over een persoonlijk voordeel dan een sociaal. Het lijkt erop dat vegetariërs en veganisten een gevoel van innerlijke vrede hebben met hun vorm van integriteit. Volgens Cherry (2015) wordt ook vaak gebruik gemaakt van culturele tools, bijvoorbeeld het uitwisselen van recepten of het vooraf bespreken van het menu met de gastheer/vrouw. Hoe langer iemand veganist is, hoe meer veganisten ongewenste situaties met omnivoren proberen te verminderen (Hirschler, 2011).

Een deel van de veganisten gaat vaak op zoek naar nieuwe ondersteunende sociale netwerken (Cherry, 2015). Dit is te wijten aan het feit dat de initiële motivaties na verloop van tijd uitgebreid worden met andere redenen voor het verder aanscherpen of behouden van de veganistische levensstijl (Fox & Ward, 2008). Het aanvullen en uitbreiden van de motivaties zorgt ervoor dat het geloof in het veganisme vergroot wordt. Dit helpt om de dissonantie tussen de het veganisme en de kritische sociale omgeving te verminderen (MacNair, 2001, p. 64). Het vertellen van verhalen over hun ‘transformatie’ is een belangrijke bron vol emoties om anderen te overtuigen van het veganisme.

Daarnaast helpt het ook de veganistische boodschap over te brengen en het eigen te maken.

7

Terwijl ze zich door het proces van ‘leren veganist worden’ worstelden moeten veganisten zich ook opnieuw integreren in de maatschappij. Hoewel ze weten dat ze zich moedwillig van de maatschappij afzonderen, beseffen ze dat ze de dieren en het milieu het best van dienst kunnen zijn door om te gaan met de uitdagingen van het veganisme in een soms vijandige omgeving (McDonald, 2000).

2.4 Acculturatietheorie Het theoretisch kader waarrond deze studie werd opgebouwd is de acculturatietheorie van John W. Berry. Onder acculturatie verstaan we het overnemen van elementen uit een vreemde cultuur waartoe je oorspronkelijk niet behoort. In deze paper kan het veganisme gezien worden als de vreemde cultuur. Het aanleren of overnemen van kenmerken van een andere cultuur gebeurt wanneer individuen of groepen langdurig in direct contact staan met elkaar. Het acculturatieconcept laat zich in de literatuur op verschillende manieren definiëren.

“Acculturation comprehends those phenomena which result when groups of individuals having different cultures come into continuous first-hand contact, with subsequent changes in the original culture patterns of either or both groups... under this definition, acculturation is to be distinguished from culture change, of which it is but one aspect, and assimilation, which is at times a phase of acculturation... (Redfield, Linton, & Herskovits, 1936, pp. 149-152).”

“Culture change that is initiated by the conjunction of two or more autonomous cultural systems. Acculturative change may be the consequence of direct cultural transmission; it may be derived from non-cultural causes, such as ecological or demographic modification induced by an impinging culture; it may be delayed, as with internal adjustments following upon the acceptance of alien traits or patterns; or it may be a reactive adaptation of traditional modes of life (Social Science Research Council, 1954, p. 974).”

In de eerste formulering wordt acculturatie gezien als een aspect van het ruimere concept “culturele verandering”, wat voortvloeit uit intercultureel contact. Hierbij wordt verondersteld dat er een verandering in een of beide groepen optreedt. In de tweede definitie zijn een paar kenmerken toegevoegd die speciale aandacht besteden aan de manier waarop de verandering gebeurt. Ze is indirect (niet cultureel, maar ecologisch), vertraagd (interne aanpassingen van zowel cultureel als psychologisch karakter kosten tijd) en reactief (de culturele invloed van de dominante cultuur wordt afgewezen).

8

Vooral dat laatste kenmerk, “reactief” is iets wat enorm van toepassing is op mensen die er een veganistische levensstijl op nahouden. Via hun levensstijl zetten veganisten zich af tegen de hedendaagse dominante vleesindustrie en willen ze aantonen dat het in de huidige maatschappij perfect mogelijk is om dierlijke producten te vervangen zonder daarbij aan levensstandaard te moeten inboeten (BeVegan, z.d.).

2.4.1 Cultureel pluralisme Cultureel pluralistische samenlevingen zijn die waarin een aantal verschillende culturele of etnische groepen samen leven en zich voortbewegen in een raamwerk van gedeelde politieke en sociale belangen. Alle hedendaagse samenlevingen zijn cultureel pluralistisch. Geen enkele maatschappij bestaat vandaag de dag nog uit één cultuur, één taal en één identiteit (Sam & Berry, 2006). Men gelooft al langer dat dergelijke culturele diversiteit binnen samenlevingen uiteindelijk zal verdwijnen.

Dat omdat contact tussen culturen een creatief en reactief proces is waarbij nieuwe gebruiken en waarden gegenereerd worden en weerstand stimuleren, eerder dan dat het zou leiden tot culturele overheersing en homogenisatie. De wereldwijd verspreide veganistische levenswijze, is een van de vele minderheden die huist in zo’n pluralistische samenleving.

Figuur 1 Two implicit models of plural societies (Berry, 2011)

Bovenstaand model is een weergave van twee contrasterende modellen rond culturele groepsrelaties in pluralistische samenlevingen en instituties. Bij wat “Melting pot” wordt genoemd is er sprake van één dominante gemeenschap met in de marge daarvan meerdere minderheidsgroepen. Die groepen blijven meestal in de marge en op zichzelf bestaan, tenzij ze als niet-onderscheidbare componenten worden opgenomen in de mainstream/dominante samenleving. In het “Cultural Pluralism” model is het tegenovergestelde merkbaar. Daar is sprake van een nationaal sociaal raamwerk aan instituties (the larger society) dat tegemoetkomt aan de belangen en behoeften van talrijke culturele groepen 9

(die volledig werden opgenomen in het nationale kader) (Berry, 2011). Op basis van dit perspectief kan gesteld worden dat veganisme overwegend behoort tot de “Melting pot”, waarbij de dominante -in dit geval- vleescultuur nog steeds overheersend is en waarbij het veganisme nog geen ingang vond bij de grote mainstream massa.

Verder kunnen ook vier strategieën worden onderscheiden in hoe individuen omgaan met hun identiteit. Onderstaande figuur geeft een overzicht.

Figuur 2 Intercultural Strategies of Ethnocultural Groups and the Larger Society (Berry, 2011)

Wanneer individuen hun culturele identiteit niet willen behouden en op zoek gaan naar dagelijkse interactie met andere culturen, is er sprake van de assimilatiestrategie. Haaks daarop staat de separatiestrategie. Die wordt toegepast wanneer individuen waarde hechten aan het vasthouden aan de oorspronkelijke cultuur en tegelijkertijd prefereren om interacties met anderen (van een verschillende cultuur) te vermijden. Wanneer er zowel interesse is in het handhaven van de oorspronkelijke cultuur als in dagelijkse interacties met andere culturele groepen, gaat het om de integratiestrategie. In dit geval wordt een zekere mate van culturele integriteit gehandhaafd, terwijl men op hetzelfde moment, als lid van een etnoculturele groep, probeert te participeren in de grotere samenleving. Als laatste is er de marginalisatiestrategie. Marginalisatie komt voor wanneer er weinig mogelijkheid of interesse is in cultureel onderhoud, alsook weinig interesse in relaties met anderen, vaak omwille van uitsluiting of discriminatie (Berry, 2011).

Op basis hiervan blijkt dat veganisten zich vooral toespitsen op de assimilatiestrategie, aangezien ze hun huidige identiteit van “diereneter” niet willen behouden en daarom op zoek gaan naar een nieuwe alternatieve cultuur, in dit geval het veganisme. Er kan ook gesteld worden dat minder strikte 10

veganisten een integratiestrategie toepassen, omdat de eigen veganistische principes soms toch nog worden aangepast in participatie met de rest van de samenleving. Bijvoorbeeld uit persoonlijke overweging wel nog een dierlijk product eten in het bijzijn van vrienden familie om niet te worden beschouwd als dwarsligger. De andere twee strategiesoorten lijken minder van toepassing op het veganisme.

2.4.2 Acculturatiestress Het concept van "acculturatieve stress" werd geĂŻntroduceerd (Berry, 1970) als een alternatief voor de term culture shock (Oberg, 1960). Acculturatie is een proces van culturele veranderingen als gevolg van het contact tussen twee verschillende culturele groepen (Berry, 2006). Tijdens dat proces staan er twee aspecten centraal: de hoeveelheid contact tussen de twee culturen en het behouden van de eigen cultuur (Berry, 2001). Acculturatiestress is stress die gepaard gaat met het proces van acculturatie. Die prikkels die stress veroorzaken ontstaan door het proces van culturele verandering (Berry, Kim, Minde, & Mok, 1987). Veganisten kunnen acculturatiestress ervaren doordat ze een andere levensstijl gaan aannemen. Die stress kan ontstaan doordat veganisten kritiek ervaren van mensen vanuit de dominante vleescultuur over hun culturele waarden. Zo kan er een gevoel van frustratie ondervonden worden doordat hun denken en doen niet begrepen wordt (Oppedal, 2006).

Daarnaast kan acculturatiestress ook ontstaan doordat ouders van veganisten vinden dat hun kinderen zich aan de tradities moeten houden die heersen binnen een gezin (Smokowski, Rose, & Bacallao, 2008).

Het acculturatieverschil tussen ouders en kinderen kan zorgen voor meer

acculturatiestress bij ouders omdat het vaak botst met de normen en waarden van hun eigen cultuur (Coatsworth, Pantin, & Szapocznik, 2002).

11

3. Methodologie 3.1 Onderzoekspopulatie Het onderwerp veganisme wint de laatste jaren aan aandacht. Toch is het in vele opzichten nog een onontgonnen terrein. De uitgewerkte literatuurstudie, met een focus op de integratietheorie van Berry, werd aangevuld met rijke data uit het onderzoeksveld. Voor het verzamelen van die data is een kwalitatieve studie het meest geschikt. De onderzoeksvragen die in dit onderzoek werden gesteld, focussen op de dagelijkse gebruiken en praktijken van Vlaamse veganisten. In totaal werd bij tien respondenten een semigestructureerd diepte-interview afgenomen.

De respondenten werden eerst gerekruteerd via familie en vrienden. Wanneer we vervolgens in de eerste ronde doorvroegen naar kennissen van de respondenten kwamen we bij de Facebookpagina ‘Vegans of Belgium’ terecht, hier haalden we de rest van de respondenten voor ronde 2. In de eerste ronde gebeurde de selectie van respondenten op basis van een doelgerichte steekproef en betrof één criteria: het aanhouden van een veganistische levensstijl. Onder deze respondenten waren er twee flexanisten, wat toeliet om na te gaan of er verschillen zijn, bijvoorbeeld omtrent de betekenis die ze aan het veganisme geven. Hierbij werd geen rekening gehouden met de leeftijd. Na de analyse van deze resultaten werd de onderzoekspopulatie ook op basis van leeftijd afgebakend tot veganisten boven en rond de leeftijd van 30 jaar. Bij het afbakenen van deze leeftijdscategorie werd uitgegaan dat er via deze weg kan gepeild worden naar de aanpassing ten opzichte van hun (eventuele) partner en (eventuele) kinderen. Dit omdat ze op oudere leeftijd al meer levenservaring hebben en dus deze aanpassing beter kunnen inschatten/weergeven. De leeftijd van de 10 respondenten varieerde van 19 tot 45 jaar oud.

3.2 Procedure Van 13 maart tot 24 mei werden tien semigestructureerde diepte-interviews afgenomen. In de meeste gevallen vond het interview plaats bij de geïnterviewde thuis, zodat zij in hun eigen vertrouwde omgeving over hun gebruiken en percepties konden vertellen. De duur van de interviews varieerde van een half uur tot anderhalf uur.

Alle interviews hadden ongeveer dezelfde structuur, ondanks dat sommige vragen in een andere volgorde werden gesteld en er soms werd afgedwaald van het onderwerp. Op basis van de input uit de eerste ronde werd de vragenlijst aangepast en werd ook de literatuurstudie vervolledigd. Elk

12

interview werd ingeleid aan de hand van een algemene brief en de ethische regels. Nadien werd de respondent gevraagd een informed consent te tekenen. Als introductie van het interview stelde de interviewer zich voor, waarna de respondent gevraagd werd hetzelfde te doen (voornamelijk leeftijd, studie/beroep, hobby’s en thuissituatie). Het ijs werd gebroken door de respondenten drie a vijf woorden te laten opnoemen die spontaan bij hen opkomen wanneer ze aan veganisme denken.

Daarna werd de persoonlijke betekenis van het veganisme bevraagd, alsook hun motieven omtrent hun veganistische levensstijl. Bij de volgende vraag lag de focus op de sociale context. Eerst werden de reacties van hun dichte omgeving tijdens de overgangsfase besproken. Hierbij werd een onderscheid gemaakt tussen de partner, dichte vrienden, dichte familie, collega’s en kinderen. Daarna werd aan de hand van enkele scenario’s dieper ingegaan op de mate waarin ze zich aanpassen aan en bij de verschillende sociale groepen.

3.3 Data-analyse Data-analyse kent verschillende stadia. Na het verzamelen van de data, werden de interviews getranscribeerd. Hierbij werden de opgenomen interviews omgezet in tekst (Braun & Clarke, 2006).

Deze transcripties werden opgesteld volgens de transcriptieconventies (zie bijlage 1) van Stevens (2015).

De uiteindelijke tekst werd vervolgens geanalyseerd aan de hand van Strauss en Corbin’s Grounded Theory benadering (1990). Dat werd voor ieder interview op zowel een deductieve als inductieve wijze uitgevoerd; deductief om op zoek te gaan naar antwoorden op de vooropgestelde thema’s, inductief om extra informatie te analyseren. Het coderingsproces kent drie grote fasen. De eerste fase wordt meestal aangeduid met de term open coderen (Baarda, 2009). Deze fase zorgt voor datareductie, waardoor de data beter hanteerbaar wordt (Braun & Clarke, 2006). De datareductie vindt plaats door een fragment in de tekst van een label te voorzien. Bij dit labelingsproces is het aangeraden om zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke tekst te blijven zodat interpretatie zo minimaal mogelijk wordt gedaan (Baarda, 2009).

Het resultaat van het eerste proces zorgt voor een verzameling van labels waardoor de tekst overzichtelijk werd. In het tweede proces, wat ook wel het axiaal coderen wordt genoemd, voegden we gelijke labels in. Hierdoor werd de tekst nog verder gereduceerd (Baarda, 2009). Vervolgens zochten we of de overgebleven labels in categorieën onder te brengen waren.

Tot slot, probeerden we om vanuit de samenvattende beschrijving tot een hoger abstractieniveau te komen. Dit proces heet selectief coderen. Daarbij is het belangrijk om terug te vallen op de onderzoeksvraag en -thema (Baarda, 2009). Het doel van selectief coderen is om nog verder structuur 13

aan te brengen in de veelheid van codes en labels. Het is van belang om de bevindingen zinvol te structureren om zo zicht te krijgen op de verzamelde data en er zo een ‘verhaal’ gecreëerd kan worden (Boeije, 2005). De overgebleven structuur, na het selectief coderen, werd omgezet in een codeboom om een overzichtelijk geheel te krijgen.

14

4. Analyse In wat volgt wordt een stuk analyse beschreven die wij als cruciale data aanzien. Daarbij wordt de “directe omgeving” opgesplitst in vier categorieën, namelijk [1] partner, [2] vrienden, [3] familie en [4] collega’s. Elk van de respondenten kon via een ranking aangeven welke categorie voor hen het belangrijkst was, alsook uitgebreid uitleggen hoe ze hun levensstijl verzoenen met elk van de categorieën. Opvallend is dat de mate van flexibiliteit verschilt van categorie tot categorie.

4.1 Omgang met de directe omgeving 4.1.1 Partner “Als hij heel ecologisch leeft en op die manier mijn standpunt, hetzelfde standpunt heeft, dan denk ik dak da totaal nie erg zou vinden moest hij regelmatig vlees zou eten.”

Dit citaat - en overige onderzoeksresultaten - bevestigen de idee dat het tonen van respect en interesse voor een veganistische levensstijl primeert. Verschillende respondenten geven aan dat iedere genomen stap in de richting naar het veganisme, zoals bijvoorbeeld het minder consumeren van vlees, een stap in de goede richting is. Bovendien werd dit door verschillende respondenten expliciet bevestigd. Verder kunnen we uit bovenstaand citaat afleiden dat een partner niet per sé veganistisch hoeft te zijn. Dit werd door alle respondenten, op een na, bevestigd. Hij heeft doorheen verschillende relaties telkens de transformatie meegemaakt van een partner als carnivoor tot een partner als veganist. Zijn eerste vriendin was daarop een uitzondering. Dit komt omdat ze toen allebei op een andere locaties woonden. Het samenwonen blijkt ook een belangrijke factor te zijn in het al dan niet hebben van een veganistische partner. Uit de resultaten van de overige respondenten, blijkt zelfs dat ze hun partner niet zouden verbieden om vlees of andere niet-veganistische producten te consumeren, op enkele voorwaarden na. Wanneer iemand een niet-vegan gerecht wil consumeren is dat oké zolang ze het zelf halen en het zelf bereiden. Sommigen verkiezen om het op een andere locatie te laten consumeren. Hoewel de meeste respondenten akkoord gaan met de stelling dat hun partner niet veganistisch moet zijn, vinden we tegenstrijdige bevindingen in de antwoordpatronen terug. De respondenten die momenteel een relatie hebben, verklaren samen te zijn met een persoon die een veganistische levensstijl aanneemt. Het hebben van een veganistische partner wordt dan ook als grote meerwaarde gezien, onder meer door het praktische voordeel dat dat met zich meebrengt.

Zo vond een respondent het handig en aangenaam om maar één gerecht per gezin te hoeven bereiden. Een andere respondent vertelde over het voordeel van een vegan partner/gezin bij het bezoeken van een restaurant. Wanneer er meerdere personen een vegan-alternatief wensen, worden

15

de eventueel negatieve reacties vanuit de omgeving vermindert of verdeeld over iedereen aan tafel.

Via deze weg voelt een vegan zich comfortabeler om een alternatief te bestellen dan wanneer hij/zij de enige vegan aan tafel zou zijn.

Een bijkomstige reden is dat het veganisme een levensstijl is die meer inhoudt dan enkel het niet eten of gebruiken van dierlijke producten. Er zijn nog meer aspecten zoals het ecologisch en milieuvriendelijk leven, wat door de respondenten ook werd aangegeven als belangrijke aspecten wanneer zij dachten aan het veganisme. Wanneer de partner respect toont voor de ecologische levensstijl en hier mee toe bijdraagt door bijvoorbeeld minder te verspillen of zo verpakkingsloos mogelijk te leven kan die reeds op waardering rekenen van de veganist. Het gaat er dus om dat beide op dezelfde golflengte zitten eerder dan het principieel naleven en opleggen van regels voor de partner.

Een van de respondenten heeft twee kinderen die sinds de geboorte plantaardig zijn opgevoed.

Intussen zijn die kinderen respectievelijk dertien en veertien jaar oud en hebben ze het veganisme zo goed als volledig overgenomen. Desondanks durven ze wel al eens iets eten waarvan ze niet met 100% zekerheid kunnen zeggen dat het vegan is. De ouders vinden dat jammer maar laten hun kinderen zelf de invulling van het veganisme bepalen. Verder haalt de respondent aan dat haar kinderen, net als zij, gevoelig zijn voor melkproducten en last kunnen krijgen indien ze veel melkproducten opnemen in hun dieet. Hier - en bij de overige respondenten - geldt de algemene tendens dat ze hun kinderen plantaardig willen opvoeden maar hen op termijn toch de keuze laten wanneer de tijd rijp is. Slechts een respondent geeft aan dat de opvoeding van de kinderen afhankelijk is van de partner. Enkel indien de partner vegan zou zijn, wil de respondent de kinderen plantaardig opvoeden. De opvoeding hangt dus grotendeels af van de levensstijl en het dieet van de partner.

4.1.2 Vrienden Ondanks dat de respondenten aangeven een goede vriendenkring belangrijk te vinden, maakt het voor hen niet uit of ze al dan niet veganistisch zijn. Wat wel belangrijk is - en ook terug te vinden bij de voorwaarden van de partner- is dat er wederzijds respect moet zijn. Dit respect gaat over het openminded zijn in wat betreft de invulling van de persoonlijke levensstijl van ieder individu. Een van de respondenten kreeg zo bijvoorbeeld bij de overgang naar het veganisme negatieve reacties vanuit zijn vriendengroep. Dit werd dan ook het kantelpunt om de vriendenkring te verlaten en andere vrienden - die het veganisme omarmen - te zoeken. Sommige respondenten gaan nog een stap verder en vinden dat hun vriendenkring meer moeite moet doen om het veganisme te accepteren. Dit kunnen ze dan

16

bijvoorbeeld doen door groentebouillon te gebruiken in plaats van vleesbouillon of geen producten te kopen die getest zijn op dieren.

Andere resultaten focussen zich op het consumeren van voedsel. Respondenten geven aan dat ze het aangenaam en verrassend vinden wanneer een vriend(in) op restaurant een vegetarisch of veganistisch alternatief verkiest. Bovendien verkrijgen ze dezelfde gevoelens wanneer iemand uit de vriendenkring zelf een veganistische maaltijd bereid. Wanneer dan blijkt dat het gerecht toch niet volledig vegan is, zouden de meeste respondenten het alsnog opeten. Enerzijds omdat ze dankbaar zijn voor de moeite en anderzijds om voedselverspilling tegen te gaan.

“Mits uitzonderingen, ja als er plots, alle als er iemand keihard zijn best heeft gedaan voor mij vegan te koken en nu blijkt dat er iets heel kleins inzit en niet vegan is gaak nu ook nie zeggen van 'oeh da moek nie hebben'.

Ge moogt al zo content zijn da ze zoveel moeite hebben gedaan omdat te begrijpen en eigenlijk vegan te koken.�

Ondanks de positieve reacties van de meerderheid, was er ook een minderheid die een andere mening deelt. Zij zouden zich - ondanks de moeite die de vrienden hebben gedaan - aan hun strikte principes.

Daarnaast spelen ook gezondheidsredenen mee. Iets opeten uit appreciatie kan voor sommigen de eigen gezondheid schaden. In beide gevallen proberen veganisten op een respectvolle manier hun keuze - om het gerecht niet te consumeren - te verantwoorden. Een respondent geeft zelf aan dat wanneer de vrienden het niet zouden accepteren dat ze het gerecht niet wil consumeren, het geen echte vrienden kunnen zijn.

4.1.3 Familie De reactie van de ouders blijkt voor veganisten in familiale kring veelal de meest belangrijke. In het begin van de transitieperiode, bij de aankondiging van de nieuwe veganistische levensstijl, reageren de ouders ongerust en zijn ze niet blij dat hun kind zijn of haar vast eetstramien opgeeft. De reactie van de moeder is daarbij vaak zachter dan de reactie van de vader. Om zijn of haar ouders van gedacht te doen veranderen, leert de respondent hen kennismaken met het veganisme door ze gerechtjes te laten proeven en te voorzien van onderbouwde informatie. Wat betreft de dichte familie kunnen we bij alle respondenten spreken van een geslaagd overtuigingsproces en zijn de ouders, de moeder vaak sneller dan de vader, zich steeds meer gaan openstellen voor de levensstijl van hun veganistisch kind.

Dit duidt op het belang om de familie te betrekken in de nieuwe levensstijl door voor hen te koken etc., en zo de vooroordelen weg te werken. Uit de interviews bleek dat alle respondenten hier effectief hun tijd en moeite in staken, omdat ze hun familie nooit zouden willen verliezen omwille van hun

17

keuze. Na verloop van tijd doet ook de familie haar best om voor de respondent vegan te koken en nemen ze zelfs bepaalde vegan handelingen over, zelfs wanneer de veganistische respondent reeds het huis uit is. Bij geen enkele respondent zijn de ouders volledig veranderd naar een veganistische levensstijl. Dit kan te maken hebben met de relatie tussen ouder en kind, waarbij het moeilijk is voor de ouder om zich door zijn kind te laten opleggen wat goed of niet goed is. Het feit dat geen enkele ouder volledig veganistisch is geworden, werd door alle respondenten geaccepteerd. Dit was ook voor geen enkele respondent noodzakelijk, in het algemeen appreciëren ze het enorm dat hun ouders zoveel moeite doen.

“Maar ze vonden het echt oprecht lekker, en dan was ik ook wel blij dat ze dat ook wel kunnen zien van ok het kan echt wel lekker zijn. En als ik dan ik dan iets maak, met kerst ofzo, dan maak ik altijd mijn eigen dingen en ze wil die ook altijd wel proeven, dus het is niet de ze echt zo zegt van ik moet er niets van weten, maar ze zegt dan wel zo van ja, ik zou het toch nooit kunnen om de overstap te maken.”

De respondenten geven aan dat ze tegenover hun ouders een striktere houding aannemen dan tegen hun vrienden. Een uitzondering zien we weliswaar bij een andere groep; namelijk de schoonouders.

Dit ligt gevoeliger omdat de respondent met hen het liefst een goede relatie wil onderhouden. Eén respondent vermeldde duidelijk dat hij nooit iets dierlijk zou opeten of zijn levensstijl zou aanpassen onder sociale druk, ook niet als hij hierdoor de relatie met zijn schoonouders op een negatieve manier zou beïnvloeden. Een andere respondent, wiens schoonouders niet openstaan voor het veganisme, trekt het zich na ettelijke pogingen om hen te overtuiging, veel minder aan.

Andere familieleden zijn soms onverschillig of keuren het zelfs helemaal niet goed. Ook dat bevestigt de assumptie dat het belangrijk is voor familieleden om de veganistische levensstijl zelf te ervaren, inclusief alle belangrijke informatie, om de beslissing van de respondent te kunnen ondersteunen. Het is vanzelfsprekend dat communicatie in dit proces dus heel belangrijk is.

4.1.4 Collega’s Collega’s worden in het algemeen beschouwd als de minst belangrijke groep. De respondenten vinden dat de keuze voor het veganisme geen invloed heeft (of mag hebben) op het uitvoeren van werkgerelateerde taken. Het maakt daarom ook niet zo veel uit wat collega’s van hen denken of hoe ze erop reageren. De interesse vanwege collega’s beperkt zich vooralsnog tot een beleefde belangstelling van de eetgewoonten tijdens lunch- of pauzemomenten. Veganisten vinden dat ze (tijdens activiteiten) op het werk zich dan ook niet moeten verantwoorden voor deze keuze en laten 18

zich daarom geen zaken opleggen die tegen hun principes indruisen. Ze zullen het dan ook niet laten om in zulke situaties op hun strepen te staan. Ondanks deze eerder koele relatie is in enkele gevallen de ergernis tegenover deze groep vaak ook het grootst. Zo gaf een respondent aan dat collega’s het minst rekening houden met de gewoontes van veganist en dat er daarom sneller frustraties ontstaan.

“Dat waren allemaal geen veganisten die dan met van die standaard argumenten voor de dag komen en ik kan die heel gemakkelijk weerleggen. Dat wekt bij sommigen cognitieve dissonantie op, echt wel zo’n soort agressiviteit. Voor die mensen is mijn waardering sterk gedaald.”

4.2 Acculturatiestrategieën Veganisten hanteren verschillende strategieën om hun identiteit te uiten. Deze zijn afhankelijk van de situatie en de persoon in kwestie. De meest dominante strategie betreft de integratiestrategie waarbij veganisten in hoge mate hun eigen culturele identiteit reflecteren en tegelijkertijd proberen te participeren in de samenleving. Dit valt voornamelijk op te merken binnen de categorieën vrienden en familie. Hier is het belangrijk dat zowel de vegan als niet-vegan hun identiteit openlijk kunnen meedelen en dat beide partijen respect tonen voor elkaars culturele integriteit. In de meeste gevallen kunnen we spreken van een wederzijdse integratiestrategie. Dit valt af te leiden uit het feit dat nietveganisten het aanvaarden om veganistische maaltijden te consumeren wanneer hen dit aangeboden wordt. Op die manier participeren ze in een andere cultuur - namelijk die van het veganisme.

Omgekeerd geldt dit ook. Veganisten zijn bereid om sommige zaken door de vingers te zien.

Bijvoorbeeld wanneer een vriend speciaal een veganistische lasagne heeft bereid die toch niet helemaal veganistisch blijkt te zijn, zullen sommigen dit alsnog consumeren. Dit komt door de factor ‘milieu’. Veganisten integreren zich makkelijker in de dominant heersende cultuur omdat voedselverspilling en milieuvriendelijk ondernemen belangrijke aspecten zijn van deze levensstijl.

De integratiestrategie wordt ook toegepast bij de partner, al merken we hier een lichte extremiteit op. Veganisten vinden het aangenamer als de partner dezelfde levensstijl hanteert en neigen daarom naar de separatiestrategie, die wordt toegepast wanneer individuen waarde hechten aan het vasthouden aan de oorspronkelijke cultuur en tegelijkertijd prefereren om interacties met anderen te vermijden. Het is niet zo dat veganisten hun partner zouden vermijden, maar eerder dat ze geen relatie zouden kunnen hebben met een persoon die zijn of haar cultuur niet aanvaardt. Bij de partner zullen veganisten zich zelden tot nooit aanpassen. Verder nog, ze zouden liever hebben dat zij zich integreren in de cultuur van het veganisme. Het veganisme is een volwaardige levensstijl en betekent een volledige aanpassing van zowel mindset als fysieke handelingen en routines. Daarom vinden

19

veganisten het belangrijk dat ze op dezelfde golflengte zitten met de persoon waar ze het grootste deel van hun leven mee delen.

Een andere lichte uitschieter is de groep collega’s. Deze groep wordt algemeen beschouwd als de minst belangrijke voor veganisten. Hier hanteren veganisten eerder de separatiestrategie; ze houden streng vast aan hun eigen cultuur en cultureel onderhoud met deze groep wordt eerder vermeden. In lichte mate kan er gesproken worden van de marginalisatiestratgie omdat collega’s zich veel minder positief of respectvol opstellen tegenover veganisten dan de voorgaande groepen. Daarom voelen veganisten zich door deze groep meer uitgesloten en hoeft integratie in deze context niet bepaald.

Het is opvallend dat als we de strategieën van Berry bekijken en toepassen op praktiserende veganisten, dat er toch enkele vooroordelen bestonden rond deze outliers in de samenleving. Er wordt meer verwacht dat veganisten separatiestrategieën of marginalisatiestrategieën zouden gebruiken, maar dit blijkt echter niet zo te zijn. Er wordt in het algemeen door de samenleving verwacht dat veganisten zich willen afzetten van de dominante cultuur, waarbij ze vooral duidelijk willen maken dat de veganistische de beste is. Maar dit is niet zo; veganisten doen meer inspanningen om integratiestrategieën te gebruiken en proberen anderen er minder van te overtuigen om dezelfde levensstijl als hen aan te nemen. Ze willen hun mening echter niet opdringen en vinden dat de beste manier om te integreren die van het enthousiasme is. 'We kunnen dus besluiten dat zowel separatie, marginalisatie als integratiestrategieën worden toegepast door veganisten in de samenleving. Welke strategie ze hanteren blijkt context specifiek te zijn.

4.3 Moeilijkheden 4.3.1 Algemeen Veganisten krijgen het emotioneel moeilijk wanneer mensen openlijk zaken uiten die haaks staan tegenover de veganistische cultuur. Het gaat dan voornamelijk over het consumeren van een grote hoeveelheid vlees in de nabijheid van een veganist of het aanreiken van zaken die de veganistische waarden in twijfel trekken. Doordat sommige omnivoren dit gedrag niet als vreemd of afwijkend zien van de voor hen dominante cultuur, wordt dit voor veganisten als een moeilijke situatie beschouwd.

Met andere woorden is het - in zo’n situatie - voor beide groepen moeilijk om empathie te tonen voor de respectievelijke leefwereld van de ander. Dit bemoeilijkt dan ook het integratieproces van de veganist in de samenleving. Dit kan verduidelijkt worden aan de hand van een voorbeeld uit de interviews: wanneer de oma van een respondent de keuze voor het veganisme niet kan begrijpen, heeft de respondent niet de behoefte om in discussie te treden. Veganisten houden er dus niet van 20

om hun levensstijl te prediken tegenover andere mensen en al zeker niet wanneer dit kan leiden tot cognitieve dissonantie. Een ander voorbeeld die dit gezegde bevestigd komt uit het nagesprek van een interview bij een mama van twee kinderen. Zij merkt gevoelens van irritatie op wanneer nietveganisten geen rekening houden met veganisten. De twee dochters van de respondent zijn beide veganistisch. Na de vorige examenperiode gingen de leeftijdsgenoten van de dochters een McDonald's maaltijd eten terwijl ze geen rekening hielden met het feit dat zij geen veganistische producten serveren. Desondanks de irritatie houdt de moeder zich afzijdig door niet in discussie te treden met de leeftijdsgenoten van haar dochters. Een reden hiervoor is dat wanneer veganisten anderen wijzen op hun ‘misdragingen’, dit voor spanningen kan zorgen. Wanneer ze dan beseffen dat hun ‘misdragingen’ niet stroken met het morele, gaan ze zichzelf extra hard verdedigen. Het blijkt dan ook uit de interviews van de overige respondenten dat veganisten zo’n discussie liever willen vermijden.

4.3.2 Acculturatiestress Veganisten ervaren in kleine mate acculturatiestress, de prikkels die stress veroorzaken door het proces van culturele verandering. Voor de keuze om de omslag te maken naar een veganistische levensstijl heeft men over het algemeen uitvoerig nagedacht, informatie verkregen en documentatie bekeken. Het is geen beslissing die van de ene dag op de andere gemaakt wordt. Zoals reeds aangegeven is veganisme meer dan een persoonlijkheidskenmerk, het is een levensstijl. Daarom zijn veganisten meestal erg vastberaden om te slagen in hun opzet. De enige prikkels die stress met zich kunnen meebrengen zijn de reacties van de nabije omgeving, zoals we ook reeds vermeld hebben. Het gaat hier vooral om een basisrespect van omnivoren die veganisten verwachten bij de keuze die ze maken. Dit kan zelf ontaarden in vooroordelen en uitermate agressief gedrag van buitenstaanders.

Stress kan daarbij vooral opduiken bij mensen uit de nabije omgeving, zoals deze paper beschrijft.

Wanneer mensen buiten de dichte kring hierop zouden reageren trekken veganisten zich hier in het algemeen minder van aan.

21

5.Conclusies en discussie Deze studie onderzocht hoe veganisten zich na hun bewuste levensstijl-omwenteling opnieuw integreren in hun directe omgeving. Concreet werden 10 semigestructureerde diepte-interviews afgenomen met Vlaamse veganisten om te bespreken welke strategieën gebruikt worden om zich te reïntegreren in hun directe omgeving. De studie bouwt verder op de de acculturatietheorie van John W. Berry (2001). Toegepast op deze theorie, vertellen de vier categorieën binnen de directe omgeving van een veganist, een interessant verhaal.

We zien dat heel wat veganisten hun gedrag al dan niet aanpassen binnen een sociale context.

Wanneer er zich een situatie voordoet waarbij veganisten hun principes aan de kant zouden moeten zetten, kiezen ze er resoluut voor om die principes niet overboord te gooien bij de dichte familie, de partner en de collega’s. Wel gaven de respondenten aan dat ze nonchalanter zijn bij hun vrienden dan bij hun dichte familie. Dit is te wijten aan de appreciatie die ze kunnen opbrengen voor hun vrienden die moeite doen om met hen rekening te houden. Het vasthouden aan hun veganistische levensstijl gebeurt op een strengere manier bij hun dichte familie en partner doordat die twee categorieën dichter bij hun dagelijks leven staan en dus beter weten wat het veganisme inhoudt. Omdat het voor de respondenten ook weinig of niet uitmaakt hoe collega’s over hen denken, houden ze zich ook bij hun collega’s harder vast aan hun principes dan bij hun vrienden.

Niet alleen de mate van flexibiliteit verschilt van categorie tot categorie. Ook het belang die een respondent geeft aan een groep voor het vasthouden van de veganistische principes is verschillend per categorie. Zo vinden ze dat dichte familie op de eerste plek komt te staan voor het behoud van de veganistische levensstijl, aangezien ze hun familie nooit zouden willen verliezen omwille van hun keuze. Dat de partner en vrienden op een gedeelde tweede plek komen, heeft te maken met het feit dat ze vinden dat beide groepen hun keuze moeten respecteren. Voor de respondenten komen collega’s op een laatste plaats, omdat de veganistische levensstijl geen invloed mag hebben op werkgerelateerde taken en meningen.

5.1 Tekortkomingen Doordat de onderzoeksvraag doorheen het proces werd aangepast, verschilt de focus van het interview bij de eerste ronde met die van de tweede ronde. Als gevolg zijn de resultaten van beide rondes niet volledig vergelijkbaar.

22

Ondanks de focus van het onderzoek lag op de integratietheorie, werd er weinig aandacht geschonken aan hoe lang de respondenten al veganist waren. Het is aangeraden om in een eventuele vervolgstudie de periode beter vast te leggen waarin de respondenten overgeschakeld zijn op het veganisme en de periode erna.

Een laatste en tevens niet onbelangrijk punt om mee te nemen als suggestie voor verder onderzoek, is het feit dat we in de tweede interviewronde een oproep plaatsten op Facebook en via die weg aan respondenten kwamen. Die manier van werken houdt twee pijnpunten in. Enerzijds had niet iedere Vlaamse veganist evenveel kans om deel te nemen aan het onderzoek en anderzijds kwamen vooral die personen aan bod die reageerden en in de meeste gevallen ook een uitgesproken mening hebben.

Mensen met een genuanceerdere mening werden op die manier niet betrokken.

23

Literatuurlijst Baarda, B. (2009). Dit is onderzoek! (Herz. ed.). Groningen/Houten, Nederland: Noordhoff.

Berry, J. W. (1970). Marginality, stress and ethnic identification in an acculturated Aboriginal community. Journal of Cross-Cultural Psychology, 1, 239-252.

Berry, J. W., Kim, U., Minde, T., & Mok, D. (1987). Comparative studies of acculturative stress.

International Migration Review, 21, 491-511.

Berry, J. W. (2001). A psychology of immigration. Journal of Social Issues, 57, 615-631.

Berry, J. W. (2006). Acculturative stress. In P. T. P. Wong & L. C. J. Wong (Eds.), Handbook of multicultural perspectives on stress and coping (pp. 287-298): Springer US. Berry, J. W. (2011). Integration and Multiculturalism: Ways towards Social Solidarity. Papers on Social Representations, 20, 2.-2.21.

BeVegan. (z.d.). Waarom Veganisme? Geraadpleegd op 17 april 2018, van http://bevegan.be/nl/over-veganisme/waarom-veganisme/ Bharati, S., Fujiwara, M., Xavier, D., Z, A. (2017). Mediating Veganism: A look at vegan self presentation on Instagram. University of Amsterdam: New media & Digital culture M.A.

Boeije, H. (2005). Analyseren in kwalitatief onderzoek. Amsterdam, Nederland: Boom.

Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3, 77-101. doi: 10.1191/1478088706qp063oa Cherry, E. (2006). Veganism as a cultural movement: a relational approach. Social movement studies, 5(2), 155-170.

Cherry, E. (2015, februari). I Was a Teenage Vegan: Motivation and Maintenance of Lifestyle Movements*. Geraadpleegd op 31 maart 2018, van https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/soin.12061 Coatsworth, J. D., Pantin, H., & Szapocznik, J. (2002). Familias unidas: A family-centered ecodevelopmental intervention to reduce risk for problem behavior among Hispanic adolescents.

Clinical Child & Family Psychology Review, 5, 113-132. “Definition of veganism�. The vegan society. Geraadpleegd op 2 maar 2018 via https://www.vegansociety.com/go-vegan/definition-veganism.

24

Dijk, J. v., 2012. The network society. 3., [revised] ed. ed. s.l.:Thousand Oaks, CA : Sage Publications.

Fiddens, N. (1989). Meat: A natural symbol. New York: Routledge.

Fox, N., & Ward, K. (2008). Health, ethics and environment: a qualitative study of vegetarian motivations. Appetite, 50(2), 422-429.

Goffman, E. (1963). Stigma: Notes on the management of spoiled identity. Englewood Cliffs, N.J: Prentice-Hall.

Greenebaum, J. (2012). Veganism, identity and the quest for authenticity. Food, Culture & Society, 15(1), 129-144.

Hagel, J., 1999. Net gain: Expanding markets through virtual communities. Journal of Interactive Marketing, Volume 13(1), pp. 55-65.

Hirschler, C. A. (2011). “What Pushed Me over the Edge Was a Deer Hunter”: Being Vegan in North America. Society & Animals, 19(2), 156-174.

Lindquist, A. (2013). Beyond Hippies and Rabbit Food: The Social Effects of Vegetarianism and Veganism. Geraadpleegd op 25 februari 2018, van https://soundideas.pugetsound.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://www.google.be/&httpsred ir=1&article=1008&context=honors_program_theses McDonald, B. (2000). “Once You Know Something, You Can't Not Know It" An Empirical Look at Becoming Vegan. Society & Animals, 8(1), 1-23.

Macnair, R. (2001). McDonald’s empirical look at becoming vegan . Society and Animals, 9, 63-69 Messina, V. K., & Burke, K. I. (1997). Position of the American Dietetic Association: Vegetarian diets.

Journal of the American Dietetic Association, 97, 1317-1321.

Oberg, K. (1960). Cultural shock: Adjustment to new cultural environments. Practical Anthropology, 7, 177-182 Oppedal, B. (2006). “The Ingroup - Outgroup Acculturation Hassles Scale”. Work document.

Norwegian Institute of Public Health.

Povey, R., Wellens, B., & Conner, M. (2001). Attitudes towards following meat, vegetarian and vegan diets: an examination of the role of ambivalence. Appetite, 37(1), 15-26.

Redfield, R., Linton, R. & Herskovits, M. (1936). Memorandum on the study of acculturation.

American Anthropologist, 38, 149-152.

Sam, D.L. & Berry, J.W. (2006) (Eds.). Cambridge handbook of acculturation psychology. Cambridge: Cambridge University Press.

25

Singer, Peter (2009), Animal Liberation: The Definitive Classic of the Animal Movement. New York: Harper Perennial.

Smokowski, P. R., Rose, R., & Bacallao, M. L. (2008). Acculturation and Latino family processes: How cultural involvement, biculturalism, and acculturation gaps influence family dynamics. Family Relations, 57, 295-308.

Social Science Research Council. (1954). Acculturation: An exploratory formulation. American Anthropologist, 56, 973-1002.

Stevens, P. (2015). Cursus ‘Inleiding tot de kwalitatieve onderzoekstechnieken’.

Stilles, B. 1998. Vegetarianism: Identity and experience as factors in food selection. Free Inquiry iu creative sociology 26(2): 213-24.

Strauss, A., & Corbin, J. M. (1990). Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques. Thousand Oaks, CA, US: Sage Publications, Inc. Swim, J. & Stangor, C. (Eds.). (1998). Prejudice: The target’s perspective. San Diego: Academic Press.

Ulusoy, E. (2015). I Think, Therefore I am Vegan: Veganism, Ethics, and Social Justice. Geraadpleegd op 25 februari 2018, van https://www.researchgate.net/profile/Clifford_Ii3/publication/284450339_Marketing_as_Provisioni ng_Technology_Integrating_Perspectives_on_Solutions_for_Sustainability_Prosperity_and_Social_Ju stice_Proceedings_of_the_40th_Annual_Macromarketing_Conference/links/565374ac08aeafc2aabb 45a7/Marketing-as-Provisioning-Technology-Integrating-Perspectives-on-Solutions-forSustainability-Prosperity-and-Social-Justice-Proceedings-of-the-40th-Annual-MacromarketingConference.pdf#page=420

26

Bijlage Bijlage 1: Transcriptieconventie De transcripties werden opgesteld volgens de transcriptieconventies van Stevens (2015).

‘’

Signaleert het begin en einde van een passage waar de deelnemer iemand, of zichzelf, wil parafraseren of een speciale betekenis wil geven aan een woord of een combinatie van woorden.

[…]

Geeft een woord of een combinatie van woorden aan die niet werden begrepen.

[woorden]

Geeft een gebeurtenis aan die tijdens het interview gebeurde.

(woorden)

Geeft een emotionele toestand of relevante informatie aan die niet in het interview wordt genoemd.

…

Wordt gebruikt om een lange pauze aan te geven.

RES

Verwijst naar de naam van de onderzoeker.

UNID

Verwijst naar een niet-geïdentificeerde deelnemer aan een interview.

{}

Begin en einde van een overlappende conversatie.

(4 sec)

Stilte in seconden

(+)

Stem neemt toe in niveau.

(-)

Stem neemt af in niveau.

WOORD

Woorden die luider worden uitgesproken dan normaal.

27

ÂŁwoordÂŁ

Woorden die op een lachende manier worden uitgesproken.

Woo-

Woorden die abrupt afgebroken worden.

28