Spis treści
ogólna 1
Magdalena Beata Skarżyńska
1. Wstęp do farmakoterapii 1
1.1. Drogi podania leków w otorynolaryngologii 3
1.2. Mechanizmy działania leków 5
1.3. Interakcje leków w otorynolaryngologii 6
2. Farmakokinetyka i farmakodynamika leków 16
2.1. Farmakokinetyka 16
2.1.1. Uwalnianie (liberation) i wchłanianie (absorption) 16
2.1.2. Wchłanianie (distribution) 17
2.1.3. Metabolizm (metabolism) 18
2.1.4. Eliminacja (elimination) 18
2.2. Farmakodynamika 19
2.2.1. Receptorowe działanie farmakologiczne 19
3. Antybiotyki i chemioterapeutyki 20
3.1. Leki wpływające na syntezę ściany komórkowej 20
3.1.1. Antybiotyki β-laktamowe 20
3.1.1.1. Penicyliny 20
3.1.1.2. Cefalospor yny 21
3.1.1.3. Karbapenemy i monobaktamy 22
3.2. Leki przeciwbakteryjne hamujące rybosomalną syntezę białek 22
3.2.1. Aminoglikozydy 22
3.2.2. Makrolidy, azalidy, ketolidy, linkozamidy 23
3.2.3. Tetracykliny 24
3.2.4. Mupirocyna 24
3.3. Leki wpływające na kwasy nukleinowe 24
3.3.1. Inhibitor y gyrazy 24
3.3.2. Sulfonamidy i inhibitory reduktazy dihydrofolianu (trimetoprim, pirymatemina, iklaprym) 25
3.4. Leki przeciwgrzybicze 35
3.5. Leki przeciwwirusowe 42
4. Leki recepturowe w otorynolaryngologii 45
4.1. Składniki recepturowe stosowane w otorynolaryngologii 45
4.2. Leki recepturowe stosowane do ucha 50
4.3. Leki recepturowe stosowane w chorobach jamy ustnej, gardła i krtani oraz wskazane okołooperacyjnie 53
4.4. Leki recepturowe stosowane do nosa
5. Leki przeciwhistaminowe
5.1. Klasy leków przeciwhistaminowych oraz mechanizm ich działania 61
5.2. Wskazania do stosowania w otorynolaryngologii 62
6. Leki stosowane w zawrotach głowy, zaburzeniach krążenia mózgowego 63
7. Leki o działaniu przeciwzapalnym – glikokortykosteroidy i kortykosteroidy 65
7.1. Leki podawane ogólnoustrojowo
7.2. Leki podawane miejscowo (w tym farmakoterapia alergicznego nieżytu nosa)
8. Działania niepożądane leków w otorynolaryngologii
8.1. Klasyfikacja działań niepożądanych
8.2. Działania niepożądane leków związane z otorynolaryngologią (działania niepożądane leków w zakresie narządu słuchu, równowagi, gardła, krtani i nosa)
8.3. Szczepienia – w odniesieniu do otorynolaryngologii
9. Nowe leki biologiczne i wskazanie w chorobach otorynolaryngologicznych – przeciwciała monoklonalne
Piśmiennictwo do części I
CZĘŚĆ DRUGA
Część szczegółowa
Jurek Olszewski
1. Farmakoterapia chorób ucha
1.1. Choroby ucha zewnętrznego
1.1.1. Ciało obce przewodu słuchowego zewnętrznego
1.1.2. Krwiak małżowiny usznej
1.1.3. Odmrożenie małżowiny
1.1.4. Róża małżowiny usznej
1.1.5. Ostre zapalenie ucha zewnętrznego
1.1.6. Czyrak przewodu słuchowego zewnętrznego
1.2. Choroby ucha środkowego
1.2.1. Ostre nieżytowe zapalenie trąbki słuchowej
65
67
68
68
70
75
76
78
81
83
83
83
86
90
93
96
99
103
103
1.2.2. Ostre zapalenie ucha środkowego 105
1.2.3. Wysiękowe zapalenie ucha środkowego 112
1.2.4. Ostre zapalenie wyrostka sutkowatego 113
1.2.5. Przewlekłe nieżytowe zapalenie trąbki słuchowej 117
1.2.6. Przewlekłe zaostrzone zapalenie ucha środkowego 119
1.2.7. Porażenie nerwu twarzowego z przeziębienia 121
1.3. Choroby ucha wewnętrznego 124
1.3.1. Nagła głuchota idiopatyczna 124
1.3.2. Zawroty głowy 128
1.3.3. Ograniczone zapalenie błędnika 133
1.3.4. Surowiczo rozlane zapalenie błędnika 135
1.3.5. Powikłania wewnątrzczaszkowe pochodzenia usznego 138
1.3.5.1. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych 138
1.3.5.2. Ropień nadtwardówkowy (zewnątrzoponowy) 140
1.3.5.3. Ropień podtwardówkowy 143
1.3.5.4. Zapalenie zakrzepowe zatoki esowatej 147
1.3.5.5. Ropień mózgu (płata skroniowego) 150
1.3.5.6. Ropień móżdżku 153
2. Farmakoterapia chorób nosa i zatok przynosowych 156
2.1. Czyrak nosa 156
2.2. Ostry nieżyt nosa 160
2.3. Przewlekły nieżyt nosa 162
2.4. Zanikowy nieżyt nosa 164
2.5. Niealergiczny nieżyt nosa (naczynioruchowy) 165
2.6. Alergiczny nieżyt nosa 167
2.7. Ostre zapalenie zatok przynosowych 172
2.8. Przewlekłe zaostrzone zapalenie zatok przynosowych bez polipów nosa 179
2.9. Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych z polipami nosa 184
2.10. Powikłania wewnątrzczaszkowe pochodzenia zatokowego 190
2.10.1. Ropień mózgu (płata czołowego) 190
2.10.2. Zapalenie (zakrzepica) zatoki jamistej 197
2.11. Powikłania oczne i oczodołowe pochodzenia zatokowego 202
2.11.1. Zapalenie powiek 203
2.11.2. Ropień powieki górnej lub dolnej 206
2.11.3. Ropień podokostnowy 208
2.11.4. Ropowica oczodołu 212
2.11.5. Zespół szczytu oczodołu 215
2.11.6. Pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego 218
2.11.7. Zapalenie szpiku kości 220
3. Farmakoterapia chorób jamy ustnej, gardła i krtani 227
3.1. Nieprzyjemny zapach z ust 227
3.2. Wykwity w obrębie jamy ustnej w przebiegu chorób wirusowych 231
3.3. Zmiany w przebiegu chorób krwi 237
3.4. Odczyn zapalny w obrębie kątów ust 238
3.5. Zapalenia nieżytowe jamy ustnej 240
3.6. Zapalenia protetyczne jamy ustnej 243
3.7. Powierzchowne zapalenie języka 244
3.8. Ropień języka 247
3.9. Ropne zmiany okołozębowe 250
3.10. Zapalenie ślinianki przyusznej 253
3.11. Stany przedrakowe jamy ustnej
3.12. Ostre proste zapalenie gardła
3.13. Ostre zapalenie migdałków podniebiennych
3.14. Angina paciorkowcowa
3.15. Angina Plauta-Vincenta
3.16. Mononukleoza zakaźna
3.17. Przewlekłe zapalenie gardła
3.18. Przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych
3.19. Przewlekłe przerostowe zapalenie gardła
3.20. Przewlekłe zanikowe zapalenie gardła
3.21. Ostre zapalenie krtani
3.22. Ostre podgłośniowe zapalenie krtani
3.23. Przewlekłe zapalenie krtani
3.24. Stany przedrakowe krtani
3.25. Ostra duszność krtaniowa
3.26. Ropowice szyi
4. Ogólne zasady postępowania farmakologicznego w grzybicach
4.1. Grzybice ucha zewnętrznego
4.2. Grzybice ucha środkowego
4.3. Grzybice ucha wewnętrznego
4.4. Grzybice jam nosa i zatok przynosowych
4.5. Grzybice jamy ustnej
4.6. Grzybice gardła
4.7. Grzybice krtani
Schemat immunoterapii swoistej jest dobierany dla każdego pacjenta indywidualnie. Przebieg terapii jest uzależniony od wieku pacjenta, jego stanu klinicznego oraz odpowiedzi na leczenie.
Klasyczna immunoterapia swoista składa się z dwóch etapów: fazy indukcyjnej oraz fazy podtrzymującej.
W fazie indukcyjnej immunoterapii pacjent otrzymuje wzrastające dawki alergenu w formie iniekcji podskórnych. Szczepionki zwykle podawane są z częstością jedna na tydzień. Pierwsza faza immunoterapii swoistej trwa zwykle od 2 do 6 miesięcy. Jest to okres wymagający największego zaangażowania pacjenta – regularne, cotygodniowe wizyty są niezbędne dla osiągnięcia korzystnych efektów immunoterapii.
Faza podtrzymująca immunoterapii swoistej wiąże się ze zmniejszeniem częstości wizyt lekarskich. Dawki podtrzymujące szczepionek alergenowych podawane są zwykle w odstępach 4–8-tygodniowych. Cały proces leczenia za pomocą immunoterapii swoistej trwa kilka (najczęściej 3–5) lat.
2.7. Ostre zapalenie zatok przynosowych
Definicja
Ostre zapalenie zatok przynosowych to następstwo częściowej lub całkowitej niedrożności ujścia naturalnego (kompleksu ujściowo-zatokowego).
Jest to proces zapalny błony śluzowej zatok przynosowych o nagłym początku, trwający nie dłużej niż 12 tygodni. Ostatnio coraz częściej używa się określenia rhinosinusitis, co należy rozumieć jako zapalenie błony śluzowej jam nosa i zatok przynosowych. Nazwa ta jest bardziej precyzyjna, ponieważ błona śluzowa jam nosa przechodzi do światła zatok w sposób ciągły, bez wyraźnej granicy, tworząc z nią morfologiczną i czynnościową całość. Zapalenie zatok przynosowych niezmiernie rzadko występuje bez jednoczesnego zapalenia błony śluzowej nosa (rhinitis) i najczęściej jest przez tę patologię poprzedzane. Określenie rhinosinusitis zostało wprowadzone w 1999 roku w Stanach Zjednoczonych przez Agency for Healthcare Research and Quality w dokumencie dotyczącym diagnostyki i leczenia bakteryjnego zapalenia jam nosa i zatok przynosowych.
Część szczegółowa
Etiologia
Zapalenie najczęściej poprzedzane jest infekcjami wirusowymi z następowym pojawieniem się zakażenia bakteryjnego.
Ostre zapalenie jam nosa i zatok przynosowych jest chorobą o złożonej patofizjologii, w której głównymi zaburzeniami są obrzęk zapalny błony śluzowej zatok, zwężenie ujść naturalnych zatok oraz zmniejszenie aktywności układu śluzowo-rzęskowego. Kluczową rolę w patomechanizmie zapaleń zatok przynosowych odgrywa kompleks ujściowo-przewodowy (ostiomeatal complex). Obejmuje on przestrzeń przewodu nosowego środkowego oraz przylegające do niego struktury i przestrzenie anatomiczne bocznej ściany jamy nosa wraz z prawidłowo funkcjonującą błoną śluzową (transport śluzowo-rzęskowy, enzymy i immunoglobuliny zawarte w śluzie). Przechodzi tędy przedni szlak drenażu śluzu z dużych zatok (czołowej i szczękowej) oraz z komórek sitowych przednich, dlatego przestrzenie tego rejonu odpowiadają za prawidłowy drenaż i wentylację tych zatok. Nieznaczne zmiany chorobowe (wirusowy lub alergiczny obrzęk błony śluzowej) i każde zaburzenie transportu śluzowo-rzęskowego w obrębie kompleksu ujściowo-przewodowego mogą doprowadzić do blokady naturalnego ujścia zatoki i zainicjować cykl procesów prowadzących do rozwoju zapalenia błony śluzowej wyściełającej zatokę i wtórnego ostrego zakażenia bakteryjnego. Do czynników ryzyka upośledzających prawidłową wentylację i drenaż zatok przynosowych zalicza się: z przebyte wirusowe zakażenie górnych dróg oddechowych („przeziębienie”),
z alergiczny nieżyt nosa,
z zanieczyszczenia środowiskowe (dymy) i ekspozycja na dym tytoniowy,
z zakażenia zębowe lub stan po ekstrakcji zęba,
z zaburzenia hormonalne (nieżyt nosa u ciężarnych, niedoczynność tarczycy),
z czynniki jatrogenne (wentylacja mechaniczna, zgłębnik nosowo-żołądkowy, tamponada nosa, zabiegi stomatologiczne),
z nieprawidłowości anatomiczne (deformacje przegrody nosa, np. kolec przegrody, łukowate skrzywienie; odmienności anatomiczne bocznej ściany jamy nosa dotyczące m.in. małżowiny nosowej środkowej, wyrostka haczykowatego, puszki sitowej, grobli nosa czy występowania komórek Hallera; przerost migdałków podniebiennych lub migdałka gardłowego; rozszczep podniebienia),
z niedobory immunologiczne,
z zaburzenia pracy rzęsek i transportu śluzowo-rzęskowego (mukowiscydoza, pierwotna dyskineza rzęsek, zespół Kartagenera).
Objawy
Ostre zapalenie zatok przynosowych jest definiowane jako nagłe wystąpienie 2 lub więcej spośród wymienionych dalej objawów, z których jednym powinna być niedrożność nosa lub wydzielina z nosa (katar przedni/tylny): z niedrożność nosa, z wydzielina z nosa (katar przedni/tylny), z ból/uczucie rozpierania głowy, z upośledzenie/utrata węchu, trwające poniżej 12 tygodni, z okresami bezobjawowymi.
Ostre zapalenie zatok przynosowych jest jedną z najczęstszych chorób. W Polsce każdego roku zapada na nie od 4 mln do 8 mln osób.
Jednym z pierwszych objawów stanu ostrego jest rozprężający ból głowy, często pulsujący i zwiększający natężenie podczas kaszlu, pochylania głowy i podejmowania wysiłku fizycznego, bardziej intensywny w godzinach porannych oraz zlokalizowany w okolicy policzkowej i czołowej. Objawom towarzyszy upośledzenie drożności nosa, często z wydzieliną śluzowa lub ropną, oraz pojawiają się objawy ogólne: podwyższenie temperatury ciała, złe samopoczucie, kaszel, ogólne rozbicie i brak łaknienia.
Głównym objawem zapalenia zatok szczękowych jest ostry, wręcz przeszywający ból, zlokalizowany w obrębie policzka, okolicy oczodołu oraz czoła. Charakterystyczne jest to, że nasila się on przy schylaniu, kaszlu, wysiłku fizycznym, a także dotykaniu tej okolicy. Typowymi objawami zapalenia zatok szczękowych są także bóle zębów oraz bóle w okolicach skroniowych. Zapaleniu zatok szczękowych towarzyszą upośledzona drożność nosa, obrzęk policzka lub wyciek ropnej wydzieliny z nosa. Dodatkowo często występują osłabienie, podwyższona temperatura i brak łaknienia.
Głównym objawem zapalenia zatok czołowych jest ostry, wręcz przeszywający ból, zlokalizowany w okolicy czołowej. Charakterystyczne jest to, że nasila się on przy schylaniu, kaszlu, wysiłku fizycznym, a także dotykaniu tej okolicy. Ponadto obserwuje się upośledzoną drożność nosa i wyciek ropnej wydzieliny z nosa.
Najważniejszym objawem zapalenia zatok sitowych jest ostry ból zlokalizowany w okolicy nasady nosa, czasem z zaczerwienieniem i obrzękiem w okolicy przyśrodkowego kącika oka.
Część szczegółowa
Najczęstszymi, jednak mało specyficznymi, objawami ostrego zapalenia zatok klinowych są bóle głowy – zazwyczaj bardzo silne, zlokalizowane w środku głowy, promieniujące do okolicy ciemieniowej lub potylicznej. Często nasilają się przy schylaniu, kaszlu, wysiłku fizycznym. Ponadto obserwuje się upośledzoną drożność nosa i wyciek ropnej wydzieliny z nosa.
Postępowanie
Rozpoznanie ostrego zapalenia zatok przynosowych ustala się na podstawie objawów klinicznych. Zwykle nie ma wskazań do wykonania badania
TK zatok przynosowych oraz badania mikrobiologicznego, poza przypadkami nietypowego przebiegu i rozwijających się powikłań lub u chorych z grup ryzyka. Wyjątek stanowią również chorzy z jednostronnym bólem zębów szczęki, mogącym wskazywać na zębopochodną etiologię ostrego zapalenia zatok przynosowych, zwłaszcza zatoki szczękowej – ci pacjenci powinni skonsultować się z lekarzem dentystą.
Istotne jest odróżnienie ostrego wirusowego zapalenia zatok od ostrego powirusowego zapalenia zatok oraz ostrego bakteryjnego zapalenia zatok, ponieważ wiąże się to z różnym podejściem terapeutycznym. W przypadku ostatniego zapalenia kryterium rozpoznania stanowi występowanie przynajmniej trzech z następujących objawów; są to: z zmiana koloru wydzieliny (ropny katar z przewagą w jednej jamie nosa),
z silny miejscowy ból twarzy z przewagą jednej strony, z gorączka powyżej 38°C, z podwyższone parametry ostrego zapalenia (CRP, OB), z pogorszenie dotychczas łagodnego przebiegu choroby.
W badaniu przedmiotowym zaleca się wykonanie rynoskopii przedniej (badania wziernikiem nosowym), aby stwierdzić występowanie obrzęku i przekrwienia błony śluzowej, ocenić rodzaj wydzieliny w jamach nosa oraz występowanie ewentualnych zmian anatomicznych czy polipów nosa.
Badania palpacyjne i opukowe okolicy twarzoczaszki mogą wykazać obecność obrzęku czy tkliwości, co wskazuje na cięższy przebieg choroby, wymagający rozważenia antybiotykoterapii.
Endoskopia nosa nie jest zalecana jako badanie rutynowe. Badania mikrobiologiczne nie są zalecane w codziennej praktyce klinicznej, ich
wykonanie pozostaje do rozważenia w przypadku atypowego czy nawrotowego przebiegu ostrego zapalenia zatok przynosowych.
Obrazowanie nosa i zatok przynosowych nie jest wskazane w rutynowej diagnostyce chorych z ostrym zapaleniem zatok przynosowych.
Badanie stężenia CRP czy OB może być wskaźnikiem nasilenia procesu zapalnego i w przypadku podwyższenia sugerować obecność zakażenia bakteryjnego – nie jest ono jednak zalecane rutynowo.
Leczenie różnych postaci ostrego zapalenia zatok przynosowych (wirusowe, powirusowe) prawie u wszystkich pacjentów powinno być objawowe. Wskazania do antybiotykoterapii są ograniczone i zarezerwowane dla ciężkiego przebiegu choroby z takimi objawami, jak wysoka gorączka, silny ból i podwyższone wartości CRP. W początkowym okresie zapalenia zatok przynosowych zaleca się stosowanie leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych z grupy NLPZ (np. Ibuprofen). Dodatkowo wskazane są preparaty o działaniu obkurczającym błonę śluzową nosa i zatok. Można je przyjmować doustnie oraz w postaci kropli do nosa, nie dłużej niż 5–7 dni. Następnie włącza się donosowe preparaty steroidowe (w postaci aerozoli) o działaniu przeciwzapalnym i przeciwobrzękowym w celu ułatwienia drenażu zatoki.
NLPZ:
z Ibuprofen Forte – tabl. powlekane 400 mg (20 szt.),
z Nurofen Express Forte – kaps. miękkie 400 mg (30 szt.),
z Ibuprom Max Sprint – kaps. miękkie 400 mg (40 szt.).
Dawkowanie ustala się indywidualnie w zależności od ciężkości choroby i tolerancji na lek. Podane dawki odnoszą się do Ibuprofenu w postaci racematu – w razie stosowania Deksibuprofenu powinny być zmniejszone o 25% (100 mg mieszaniny racemicznej odpowiada 75 mg Deksibuprofenu. Dorośli: przeciwbólowo 200–400 mg 4–6 razy na dobę. Maksymalna dawka dobowa bez konsultacji z lekarzem wynosi 1,2 g, pod nadzorem medycznym – 3,2 g. Dzieci od 6. miesiąca życia do 12. roku życia: przeciwgorączkowo 5–10 mg/kg m.c. (w zależności od wyniku pomiaru temperatury), maksymalna dawka dobowa to 40 mg/kg m.c.
Leki anemizujące błonę śluzową nosa:
z Efrinol (efedryna) – fl. 10 g – krople do nosa (1 g kropli zawiera 10 mg lub 20 mg chlorowodorku efedryny).
Stosowany jest miejscowo poprzez aplikację do każdego otworu nosowego 2–3 kropli, 2–3 razy dziennie u dorosłych, natomiast u dzieci od 6. roku życia w postaci maści.
z Acatar (ksylometazolina) – aerozol do nosa, roztwór 0,5 mg/ml; 1 butelka 15 ml.
z Afrin (ksylometazolina) – krople do oczu, roztwór 0,25 mg/ml; 1 butelka 10 ml.
z Afrin (ksylometazolina) – aerozol do nosa, roztwór 0,5 mg/ml; 1 butelka 20 ml.
z Nasivin 0.01% (ksylometazolina) – krople do nosa, roztwór 0,1 mg/g; 1 butelka 5 ml.
z Nasivin 0.025% (ksylometazolina) – krople do nosa, roztwór 0,25 mg/g; 1 butelka 10 ml.
z Nasivin 0.05% (ksylometazolina) – aerozol lub krople do nosa, roztwór 0,5 mg/g; 1 butelka 10 ml.
z Cirrus – kaps. (cetyryzyna 5 mg i pseudoefedryna 120 mg).
z Clarinase – tabl. (loratadyna 5 mg i pseudoefedryna 120 mg).
z Disophrol – tabl. powlekane (pseudoefedryna 120 mg i deksbromfeniramina 6 mg).
z Grypolek – tabl. powlekane (paracetamol 325 mg, gwajafenezyna 200 mg, pseudoefedryna 120 mg i dekstrometorfan 15 mg).
z Rhinopront – kaps. (fenylefryna 20 mg i karbinoksamina 4 mg).
z Sudafed – tabl. (pseudoefedryna 0.6 g), syrop (pseudoefedryna 0,3 g/5 ml).
Mukolityki i sekretolityki:
z ACC (acetylocysteina) – tabl. 100 mg, tabl. musujące 100 mg, 200 mg i 600 mg, kaps. 200 mg, torebki 3 g – granulat do przygotowania roztworu do picia (3 g zawierają 100 mg, 200 mg lub 600 mg).
z Ecomucyl (acetylocysteina) – tabl. musujące 200 mg i 600 mg, kaps. 200 mg, fl. 150 ml – syrop (5 ml zawiera 100 mg), torebki zawierające 100 mg, 200 mg lub 600 mg granulatu.
Dawkowanie: dorośli i dzieci powyżej 14. roku życia 400–600 mg doustnie na dobę w 2–3 dawkach podzielonych. Dzieci do 2. roku życia 100–150 mg na dobę w 2–3 dawkach podzielonych, dzieci od 2. do 6. roku życia 200–350 mg na dobę w 2–3 dawkach podzielonych, dzieci od 6. do 14. roku życia 300–40 mg na dobę w 2 dawkach.
z Sal EMS Artificiale – tabl. 3 razy dziennie 1 tabl. po rozpuszczeniu w szklance wody.
z Guajazyl – syrop 125 mg/5 ml, dorośli 3–4 razy dziennie 10–15 ml syropu, dzieci 3–4 razy dziennie 5 ml.
Leki przeciwbólowe:
z Etopiryna (kwas acetylosalicylowy) – tabl. 300 mg kwasu acetylosalicylowego, 100 mg etenzamidu i 50 mg kofeiny.
Dawkowanie: dorośli doustnie 300 mg – 1 g jednorazowo po posiłkach. Dzieci 100–120 mg/kg m.c. na dobę (maksymalna dawka u dorosłych wynosi 4–6 g na dobę).
z Metamizol – tabl. musujące 500 mg, tabl. powlekane 500 mg, fl. 20 ml, 50 ml i 100 ml – krople, czopki 0,3 g i 1 g, amp. 2,5 g (5 ml – roztwór do wstrzyknięć domięśniowych i dożylnych).
z Pyralgin – fiol. 1,0 g/2 ml, fiol. 2,5 g/5 ml, tabl. 0,5 g, czopki 0,75 g.
z Panadol – tabl. powlekane 1 g.
z Panadol dla dzieci – fl. 100 ml – zawiesina (5 ml zawiera 120 mg).
z Paracetamol – tabl. 500 mg, fl. 100 ml i 125 ml – zawiesina doustna (5 ml zawiera 120 mg), czopki 50 mg (dla niemowląt), 125 mg i 250 mg (dla dzieci 3–6 lat i 7–12 lat), 500 mg (dla dorosłych).
z Paracetamol – tabl. 500 mg, fl. 100 i 125 ml – zawiesina doustna (5 ml zawiera 120 mg), czopki 50 mg (dla niemowląt), 125 mg i 250 mg (dla dzieci 3–6 lat i 7–12 lat), 500 mg (dla dorosłych).
Antybiotykoterapia jest wskazana w przypadku dołączenia się infekcji bakteryjnej i należy ją zastosować według najnowszych standardów postępowania, tj. w wysokich dawkach i maksymalnie do 7 dni.
Antybiotykiem z wyboru w leczeniu bakteryjnego ostrego zapalenia jam nosowych i zatok przynosowych jest amoksycylina. Zaleca się jej stosownie przez 7 dni w wysokich dawkach; u dorosłych i dzieci o masie ciała powyżej 40 kg w dawce 1500–2000 mg co 12 godzin, a u dzieci o masie ciała poniżej 40 kg w dawce 75–90 mg/kg m.c. na dobę w 2 dawkach podzielonych.
W leczeniu skorygowanym ostrego zapalenia jam nosowych i zatok przynosowych należy stosować: amoksycylinę z kwasem klawulanowym, zwłaszcza gdy uprzednie leczenie amoksycyliną było nieskuteczne, tak aby dawka amoksycyliny u dorosłych i dzieci o masie ciała powyżej 40 kg wynosiła 1500–2000 mg, podawana co 12 godzin przez 10 dni, a u dzieci o masie ciała poniżej 40 kg – 70–90 mg/kg m.c. na dobę w 2 dawkach podzielonych przez 10 dni.
W reakcji nadwrażliwości nienatychmiastowej na penicyliny podaje się aksetyl cefuroksymu – u dorosłych i dzieci o masie ciała powyżej 40 kg w dawce 2 × 500 mg na dobę, a u dzieci o masie ciała poniżej 40 kg w dawce 30 mg/kg m.c na dobę w 2 dawkach podzielonych przez 10 dni, nie przekraczając w pojedynczej dawce 500 mg.
z Duracef (cefadroksyl) – tabl. rozpuszczalne 1 g, kaps. 500 mg, fl. 60 ml i 100 ml – proszek do przygotowania zawiesiny doustnej (5 ml zawiera 125 mg, 250 mg lub 500 mg cefadroksylu).
Dawkowanie: lek podaje się 30 minut przed posiłkiem. Dorosłym doustnie 1–2 g na dobę w 2 dawkach, maksymalnie 3–4 g na dobę w 2–3 dawkach, natomiast dzieciom doustnie do 12. roku życia 25–50 mg/kg m.c. na dobę w 2 dawkach (maksymalnie 100 mg/kg m.c.).
W przypadku nadwrażliwości natychmiastowej na antybiotyki β-laktamowe zalecane jest stosowanie: z klarytromycyny u dorosłych i dzieci o masie ciała powyżej 40 kg w dawce 250–500 mg co 12 godzin, a u dzieci o masie ciała poniżej 40 kg w dawce 15 mg/kg m.c. na dobę w 2 dawkach podzielonych, z moksyfloksacyny 1 × 400 mg na dobę lub lewofloksacyny 1 × 500 mg na dobę u dorosłych przez 5–10 dni.
Na podstawie własnych doświadczeń zaobserwowano, że w ostrych zapaleniach zatok bardzo skuteczne są krople złożone, zakraplane do nosa, o następującym składzie:
Rp.,
z Hydrocortisonum 0,125,
z Doxycyclinum 0,1,
z Ephedrinum 0,05,
z Aquae destilata ad 10,00,
z MDS krople do nosa – 2–3 krople do każdego przewodu nosowego 3 razy dziennie.
Zaletą tych kropli jest zawartość trzech składników w jednym preparacie, tj. środka obkurczającego błonę śluzową nosa, leku przeciwzapalnego oraz miejscowo działającego antybiotyku o szerokim spektrum (łatwo penetrującego do światła zatok).
2.8. Przewlekłe zaostrzone zapalenie zatok przynosowych bez polipów nosa
Definicja
Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych (objawy są łagodniejsze niż w przypadku ostrego zapalenia zatok, nasilają się okresowo i utrzymują dłużej niż 12 tygodni).