1.
1.3.
1.4.
2.
3. Profilaktyka przedekspozycyjna
3.1. Swoista profilaktyka przedekspozycyjna – szczepienia
Aktualne zalecenia dotyczące szczepienia przeciw WZW B w polskim Programie Szczepień Ochronnych 49
Rodzaje szczepionek przeciw WZW B i schematy ich stosowania 53
Skuteczność szczepienia przeciw WZW B 55
Skuteczność szczepienia przeciw WZW B u osób z chorobami przewlekłymi i w immunosupresji 58
Bezpieczeństwo szczepienia przeciw WZW B 59
3.2. Nieswoista profilaktyka przedekspozycyjna zakażeń krwiopochodnych 60
Zasady dezynfekcji Patryk Tarka 60
Zasady sterylizacji Anna Tymoczko 77
Zasady higieny rąk Patryk Tarka 93
3.3. Przedekspozycyjna profilaktyka farmakologiczna (antyretrowirusowa) (PrEP) Alicja Wiercińska-Drapało
stosowania
kwalifikacja do PrEP
Działania niepożądane terapii i monitorowanie osób
4. Profilaktyka poekspozycyjna zakażeń krwiopochodnych
4.1. Swoista profilaktyka poekspozycyjna zakażeń krwiopochodnych
4.2. Poekspozycyjna profilaktyka farmakologiczna (antyretrowirusowa) (PEP) Alicja Wiercińska-Drapało
Zasady postępowania po ekspozycji na materiał potencjalnie
5. Procedura postępowania po ekspozycji na materiał biologiczny potencjalnie zakaźny Izabela Kucharska
5.1. Wprowadzenie
5.2. Prawne uwarunkowania bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami
5.3. Ekspozycja zawodowa i ocena ryzyka jej wystąpienia
5.4. Postępowanie poekspozycyjne po narażeniu na HIV, HCV i HBV
5.5. Informacje dodatkowe
Słowo wstępne
W ostatnich kilkudziesięciu latach sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych uległa znaczącej poprawie i można ją teraz opisać dwoma pozytywnymi przymiotnikami: jako korzystną i stabilną. Obecnie mniej niż 1% zgonów w Polsce jest przyczynowo związanych z chorobami zakaźnymi, a jeszcze sto lat wcześniej wskaźnik ten wynosił nawet 25%. Polepszenie sytuacji epidemiologicznej jest efektem radykalnej poprawy warunków sanitarno-higienicznych, w tym w szpitalach, a także wprowadzenia w latach 60. XX wieku masowych, obowiązkowych szczepień ochronnych.
W Polsce w ciągu niespełna dwóch dekad osiągnięto spektakularny sukces, zmniejszając znacząco zapadalność na wirusowe zapalenie wątroby typu B. Było to możliwe, ponieważ pod koniec lat 80. XX wieku rozpoczęto obowiązkowe szczepienia noworodków i niemowląt, a także wprowadzono intensywny nadzór nad realizacją procedur dezynfekcji i sterylizacji w zakładach opieki zdrowotnej. Coraz częściej stosowano też sprzęt jednorazowego użytku. Zmniejszaniu się liczby zachorowań na WZW typu B zaczęło jednak towarzyszyć pogarszanie się sytuacji w zakresie wirusowego zapalenia wątroby typu C, zakażenia również przenoszonego drogą krwiopochodną – w myśl zasady Natura abhorret vacuum („natura nie lubi próżni”) W przypadku WZW typu C nie dysponujemy niestety skutecznym narzędziem profilaktycznym, jakim są szczepienia ochronne. Tym większy więc nacisk powinien być położony na prawidłowe wykonywanie procedur medycznych oraz wszystkich innych czynności przebiegających z naruszeniem ciągłości tkanek, np. w gabinetach kosmetycznych czy fryzjerskich. Ważne jest również przeprowadzanie badań skriningowych –aby wcześnie wykryć zakażenie, którego wyleczenie jest obecnie możliwe. Działania profilaktyczne są bardzo ważne także w przypadku zakażeń wywołanych wirusem HIV. Olbrzymi postęp w leczeniu tej choroby, określanej jako „dżuma XX wieku”, oraz stosowanie farmakologicznej profilaktyki przedekspozycyjnej i poekspozycyjnej to wielkie osiągnięcia współczesnej nauki
i medycyny. Jednak droga do pełnego sukcesu, jakim byłaby eliminacja WZW typu C, jest nadal daleka.
Podsumowując, pomimo znaczącej poprawy sytuacji epidemiologicznej zakażenia krwiopochodne pozostają nadal niebezpieczne, stanowiąc istotne zagrożenie w wymiarze jednostkowym oraz dla zdrowia publicznego.
Monografia, którą oddajemy do rąk Czytelników, stanowi kompendium współczesnej wiedzy na temat profilaktyki zakażeń krwiopochodnych, z uwzględnieniem profilaktyki swoistej i nieswoistej, a także farmakoprofilaktyki. Przedstawione zostały w niej także aktualne zasady postępowania po ekspozycji na materiał biologiczny potencjalnie zakaźny w świetle obowiązujących w Polsce aktów prawnych. Monografia ta z pewnością okaże się przydatna i będzie mogła być wykorzystywana w trakcie kształcenia przed- i podyplomowego przedstawicieli zawodów medycznych.
dr hab. n. med. Piotr Tyszko
Przewodniczący Rady Sanitarno-Epidemiologicznej przy Głównym Inspektorze Sanitarnym
Autorzy
Lek. Anna Jagielska
Zakład Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr hab. n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Mgr Izabela Kucharska
Główny Inspektorat Sanitarny
Lek. Anna Marzec-Bogusławska, M.P.H.
Krajowe Centrum ds. AIDS – Agenda Ministra Zdrowia
Dr hab. n. med. Aneta Nitsch-Osuch
Zakład Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Lek. Martyna Szwejkowska
Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Patryk Tarka
Zakład Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Mgr Anna Tymoczko
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Alicja Wiercińska-Drapało
Klinika Chorób Zakaźnych, Tropikalnych i Hepatologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
