EDITIE
693
Tijdschrift voor stedenbouw, architectuur en binnenhuisvormgeving I Losse nummers � 10,– I Jaargang 63 I APRIL 2011
Twee-eenheid aan de Rotterdamse waterkant | Hoe hoger, hoe groter, hoe mooier | In Rijswijk l’histoire se répète | Edel in staal in Ossendrecht | Portaal werkt aan vertrouwen | 81 paradijsjes in Voorburg |
Aannemersbedrijf
B. de Nijs - Soffers Hoogerheide www.bdenijssoffers.nl 0164 660000
Woningbouw,
vrijstaand, seriematig, turn-key
Utiliteitsbouw, Verbouw
loodsen, kantoren, scholen, MFA’s
Renovatie, Verbouw, Restauratie
Machinale houtbewerking,
KOMO gecertificeerd
Certificaten en erkenningen
Met IsoBouw wordt uw werk een heel stuk lichter. IsoBouw brengt nieuwe ideeën in praktijk. Met SlimFix® & SlimFix® Reno+. Door steeds goed naar u te luisteren, komt IsoBouw telkens met doordachte, innovatieve oplossingen. Die zorgen ervoor dat u makkelijker, fraaier en voordeliger kunt renoveren. Zo staan onze SlimFix® en SlimFix® Reno+ bekend als uiterst hanteerbare producten. Maar het zijn ook de slimme details die een wereld van verschil maken. Zo is de SlimFix® Reno+ extreem dun, waardoor de opbouwhoogte minimaal blijft. Meer weten over onze innovaties? Kijk op onze website of maak een afspraak: 0493-49 81 11. www.isobouw.nl/aannemers
EDITIE
Voorwoord
693
De inhoud van StedenBouw weerspiegelt elke editie weer wat leeft binnen de bouwwereld. Maar wel onder één voorwaarde. Je moet de StedenBouw op zijn Cruyffiaans lezen. ‘Je moet het weten, wil je het zien.’ Na het lezen van deze StedenBouw zou Cruyff de conclusie trekken: ‘het leven wordt duurder.’ Zo staat de Special in dit nummer bijna geheel in het teken van Restauratie & Renovatie/Onderhoud. Het laatste jaar lag de nadruk in de bouwsector tenslotte iets meer op het behouden wat je hebt, dan op het openen van nieuwe markten. Liefst tien Restauratie & Renovatie/Onderhouds-projecten openen het blad. Voor het eerst in de drieenzestig jaar lange geschiedenis van het tijdschrift StedenBouw trekken grootonderhouds-projecten het meest de aandacht. Seriematige woningverbeteringen, daar haalde iedereen vroeger de neus voor op. Tegenwoordig benutten de woningbouwcorporaties de periodiek ingeplande grootonderhouds-ingrepen om omvangrijke en kostbare schilverbeteringen door te voeren. Energie wordt zo duur betaald dat besparen op energie snel de moeite en kosten loont. Veel woningcorporaties hebben bovendien het streven in de beleidsplannen opgenomen om de woningen op een hoger Energielabel te brengen. Wat je belooft, daar ben je toe verplicht. Energielabel B zien de corporaties dan vaak als ideale standaard. Van G naar A blijkt wel heel ambitieus. Energie besparen gaat het simpelst door de woning op te dikken. Geef de buitenkant een extra isolatielaag en de maandelijkse energierekening daalt evenredig met elke centimeter isolatie. Na het aanbrengen van de isolatie komt de stukadoor langs om de buitenkant af te stuken. Vaak stralend wit, soms fel gekleurd. Op het moment zijn stemmige bekledingen van keramische steenstrips de trend. Niet veel zwaarder in gewicht dan verf maar gebakken steenstrips behouden veel duurzamer het aanzicht. Steen vergrijst mooier. Beide bouwmethodieken komen overigens uit Duitsland. Hoewel de nieuwe afwerking met baksteenstrips als typisch Nederlands en gezellig overkomt en de strakke pleisterafwerking altijd ietwat Duits en kil aandoet. De artikelen over de complete woningverbeteringen in Boxtel, Voorburg en Hengelo staan stil bij de voordelen van deze aanpak. Waarom zou een grootonderhoudsbeurt geen wezenlijke verbetering in de architectuur zelf brengen? Meestal trachten de partijen krampachtig het oorspronkelijke gevelbeeld te behouden. Terwijl de meest gebruikte bouwmaterialen in de tussentijd meestal sterk zijn veranderd. Met die spanning moet je iets goeds doen. Mooi werkt een renovatie als de nieuwe ingreep binnen de structuur van de aanwezige architectuur, de bestaande architectuurflaters wegpoetst. Een fraai voorbeeld hiervan laat het artikel over de schilverbetering van 108 woningen in Breda zien. In hoofdopzet bleef de architectuur onveranderd, alleen vervingen de architecten in sommige gevelvlakken de sombere baksteen door doorzichtig glas. Spijlhekken veranderden ze in chique glasbalustrades. De geest van de oorspronkelijke architectuur is geen geweld aangedaan. De charmante onhandigheid van de architectuur uit begin jaren tachtig is nog steeds herkenbaar, alleen het hele erge is er vanaf. Volgens dezelfde methode werkt StedenBouw aan de eigen vormgeving. Vanaf deze editie is het blad breder van formaat voor meer afwisseling in de opmaak van de bladspiegel. De felle achtergrondkleuren verdwenen. Een iets andere lay-out, maar nog even vertrouwd.
Veel informatieplezier toegewenst, Hoofdredacteur Willem Ruyters
reactie en tips
E-mail | w.ruyters@louwersuitgevers.nl
5 | STEDENBOUW 693
693
sinds 1948
Vaktijdschrift voor stedenbouw, architectuur en binnenhuisvormgeving Jaargang 63 | April 2011 Verschijnt 9 x per jaar ISSN 0165-3997
Uitgever
Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl
redactieadres
Willem Ruyters Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl
10
redactie
Patricia van de Beek Hilda Bosma Valentijn Brandt Bernard Faber Fiona van Gemert Lya Cartell Marcel van Rijnbach Ina Rook Ries van Wendel de Joode
19
24
BladcoÖrdinator
Cock Penning E c.penning@louwersuitgevers.nl
54
Bladmanagement
Tim van den Dungen E t.vandendungen@louwersuitgevers.nl Sander van Hout E s.vanhout@louwersuitgevers.nl
62
Secretariaat
Manuela Depenbrock
Advertenties
Online aanleveren: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: stedenbouw, Wachtwoord: gast Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl
Abonnementsprijs
€ 75,- per jaar excl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. InStore magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095
Rubrieken Nieuwe gebouwen Goed bezig!
8 9
Adreswijzigingen
Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland
Special RESTAURATIE & RENOVATIE/ONDERHOUD
Opzeggingen
Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.
Doelgroep
Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, opdrachtgevers, project-ontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers,(semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en verwante organisaties.
Vormgeving/Art Direction Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl Valerie Berben Petra Kunnen
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprake lijkheid voor schade, 6 | STEDENBOUW 693 van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.
Boxtel Eindelijk carrière maken in de eigen buurt Camelot Totaal leegstandsbeheer is maatwerk Breda Grote heldere glaspuien vervangen bedompte baksteengevels Paterswolde Wijkvernieuwing in jaren vijftig stijl Nijmegen Portaal wint vertrouwen van bewoners Voorburg 81 paradijsjes in Voorburg Leiden Koninklijke Woudenberg maakt het weer goed Bruynzeel Interfinish Biedt meer keuze, meer kennis, meer mogelijkheden Hengelo Tegen de stroom in Rijswijk L’histoire se répète’ Rotterdam Bijpunten in Spangen
10 15 16 19 21 24 28 32 35 40 42
Inhoud
28
32
67
35
69
44
72
Utiliteitsbouw ediTie
693
TijdschrifT voor sTedenbouw, archiTecTuur en binnenhuisvormgeving I Losse nummers � 10,– I jaargang 63 I aPriL 2011
Rotterdam 60 meter vrij overspannen in staal Lijnden Hercuton zet de toon Amsterdam Opslag in gedistingeerd zwart en wit Ossendrecht Edel in staal
44 50 52 54
Woningbouw
Twee-eenheid aan de Rotterdamse waterkant | Hoe hoger, hoe groter, hoe mooier | In Rijswijk l’histoire se répète | Edel in staal in Ossendrecht | Portaal werkt aan vertrouwen | 81 paradijsjes in Voorburg |
Coverbeeld | Van Bentum Recycling Centrale, Rotterdam Opdrachtgever | VBR, Rotterdam Architect | IOB, Dordrecht Hoofdaannemer | GMB, Zwijndrecht Nevenaannemer | Smulders Duscon, Bladel
Zuidhorn Overtuinen verandert Zuidhorn Hedel Dudokiaans dorp aan de rivier Apeldoorn ’t Podium / Avenue Rotterdam Twee-eenheid aangemeerd aan de waterkant Amersfoort Hoe hoger, hoe groter, hoe mooier
58 62 64 67 69
Non profit Pijnacker Méér dan woningbouw Deurne Groene driehoek is ronduit duurzaam
72 76
7 | STEDENBOUW 693
Nieuwe gebouwen
De kunst van het installeren in het DeLaMar Theater Sinds de officiële heropening op 28 november 2010 door Hare Majesteit Koningin Beatrix brengt het DeLaMar in Amsterdam weer nieuwe theatervoorstellingen op de planken. Na een complete herbouw van anderhalf jaar heeft het theater tegenwoordig één middelgrote theaterzaal erbijgekregen en met een totale capaciteit van 1500 mensen, nieuwe horecavoorzieningen en veel kleed- en verblijfsruimten voor de artiesten is de accommodatie er sterk op vooruit gegaan. Kuijpers Installaties heeft de totale W-installatie voor zijn rekening genomen, waaronder de verwarming, airconditioning, sanitair en sprinklerinsta laties.
Korte bouwtijd
Klimaattechniek
Kuijpers Installaties werkte in dit project met veel partijen samen, van de traditionele bouwpartners tot en met de mensen van de theatertechniek, het geluid, het interieur, de horeca en zelfs de artiesten. Daarnaast zijn het binnenstedelijk karakter (zonder bouwterrein) en de relatief korte bouwtijd specifieke kenmerken voor dit project. Meewerken aan de totstandkoming van het fantastische DeLaMar Theater is een mooie aanvulling op de referentielijst van Kuijpers Installaties. In Amsterdam realiseerde Kuijpers Installaties eerder de W-installaties van het Van Gogh museum, de Hermitage en het City theater. Binnenkort begint Kuijpers Installaties aan de W-installaties van het nieuwe Rijksmuseum.
In het theater wordt ruim 160.000 m3 lucht geconditioneerd ingeblazen. In de zalen gebeurt dit hoofdzakelijk via een groot aantal roosters onder de stoelen, in de overige ruimten verloopt de luchtbehandeling door wand- en plafondroosters. Het koelvermogen van 1500 KW komt uit bronnen en uit een warmtepomp. Al in een vroeg stadium zijn de bronnen geboord in de Marnixstraat, vlak voor de ingang van het theater. Ze dienen onder andere als buffer voor de sprinklerinstallatie waarvoor ruim 1000 sprinklerkoppen zijn aangebracht.
? Meer informatie Kuijpers installaties, Website | www.kuijpers.com
8 | STEDENBOUW 693
Goed bezig!
Arjan van Schaik, directeur Boer Speeltoestellen (links) heeft een partnerovereenkomst met FSC Nederland ondertekend. De producent van speel- en sporttoestellen en straatmeubilair gaat samen met het netwerk van FSC Nederland werken aan verdere markttransformatie. Bart van der Linden, directeur FSC Nederland trad op als mede-ondertekenaar.
Begin maart plaatste wethouder Adri Duijvesteijn als hoogste punt een rode koepel op De Vrolijke Taart. Gebouw De Vrolijke Taart is een ontwerp van kijkers van het televisieprogramma Het Klokhuis en gaat na oplevering dienst doen als educatief centrum over duurzaamheid, gezondheid en energie. (Van links) Klokhuispresentator Bart Meijer, wethouder Adri Duivesteijn en uitwerkend architect Jord den Hollander.
Netwerkorganisatie Lamikon heeft met een groot aantal leden op de Internationale Bouwbeurs in Utrecht een partnerovereenkomst ondertekend met FSC Nederland. Voortaan dragen de leden van Lamikon bij aan behoud van de bossen wereldwijd. Netwerkorganisatie Lamikon levert de systemen LamikonPlan, Lamikon Woodstone en LamikonLongLife die definitief een eind maken aan houtschade bij kozijnen, ramen en deuren.
Syntens nomineerde Lichtvormgevers (Dongen) voor de Top100 van meest innovatieve bedrijven in Nederland: ‘De ToekomstBedrijven’. Deze campagne van Syntens en de KvK beoogt het MKB te betrekken bij de innovatienetwerken. (Van links) Murk Peutz (directeur Syntens), Filip van der Heijden (directeur Lichtvormgevers) en Lily Jacobs (gedeputeerde provincie Noord-Brabant).
Noord-Brabant heeft de duizendste Ruimte voor Ruimte kavel verkocht. Daarom zijn op de Regionale Nieuwbouwbeurs in Eindhoven de 1000e kavelkopers van een kavel in het zonnetje gezet. Gedeputeerde Ruud van Heugten (derde van rechts) reikt aan vier kopende huishoudens van een kavel in project Kantstraat te Haaren een waardecheque van € 5.000,- uit.
De branche Nederlandse Precisie Slijpbedrijven organiseert voor het elfde jaar de cursus Slijpen. Zowel voor beginnende als ervaren slijpers. Een hoge proceszekerheid, ultieme oppervlaktekwaliteit en effectieve geometrie maakt het slijpen zeer geschikt om supergladde oppervlakten of moeilijke contouren te realiseren op harde, moeilijk bewerkbare materialen waaronder hardmetalen. Zie: www.npsonline.nl
9 | STEDENBOUW 693
Restauratie & renovatie/onderhoud Tekst | Willem Ruyters Beeld | Jef Klaasen, van aken architecten
Eindelijk carrière maken in de eigen buurt Twee doodgewone portiekflats in een wederopbouwwijk in Boxtel zijn omgetoverd tot state-of-the-art woongebouwen, een fraai architectonisch slotakkoord van de jarenlange herstructurering van de wijk Selissenwal. De renovatie van de twee flats is zo goed gelukt dat het project is ingezonden voor de Gulden Feniks 2011, de jaarlijkse prijs voor de mooiste nationale renovatie. Hugo Geerlings, projectleider van Woonstichting St. Joseph, architect Branka Vucsanovic van van aken architecten en Cas Stuut, directeur van hoofdaannemer Hendriks Coppelmans Bouwgroep werkten in bouwteamverband integraal en intensief samen . Tuingevel (achtergevel) na de renovatie
10 | STEDENBOUW 693
Boxtel | Renovatie flats Baanderherenweg
N
Na de Tweede Wereldoorlog stond het lenigen van de woningnood voorop. Overal in Nederland schoten de flats uit de grond. Maar snel, veel en goedkoop bouwen kwam vaak neer op eentonig bouwen. Tegenwoordig beschouwt men het woningaanbod in de wederopbouwwijken als te veel van hetzelfde. De woningen zijn klein en vaak schraal aan voorzieningen. Bovendien schiet de gebouwschil bouwfysisch zwaar tekort naar huidige normen. Dit alles ging ook op voor een vijftal portiekflats langs de Baanderherenweg in Selissenwal te Boxtel. Met het oog op een grotere mix aan woningtypen besloot eigenaar St. Joseph drie van de vijf flats te vervangen door grondgebonden eengezinswoningen en twee flats volledig renoveren en opnieuw in te delen.
Ketenintegratie
Hugo Geerlings was als projectleider van St. Joseph bij het project betrokken. ‘Waarom niet alle vijf flats afbreken? Toevallig maakte een LPG-station aan de overkant van de straat het terugbouwen van dezelfde hoeveelheid woningen onmogelijk. Maar vooral leefde bij St. Joseph de wens om duurzamer met het eigen woningbestand om te gaan. Het casco van de flats was constructief nog goed en bood mogelijkheden voor een creatieve aanpak.’ In 2007 won van aken architecten uit Eindhoven de architectenselectie, mede vanwege hun ruime ervaring met renovaties. Architect Branka Vucsanovic kreeg veel vrijheid om de 2 portiekflats naar een hoger plan te tillen. Bouwfysisch, ruimtelijk en architectonisch. Vucsanovic: ‘Wij noemen het resultaat dan ook niet een renovatie, eerder een revitalisatie.’ Initiator/ ontwikkelaar St. Joseph ontwikkelde het project vanaf het Voorlopig Ontwerp in bouwteamverband samen met de architect en de Udense/Eindhovense bouwonderneming Hendriks Coppelmans Bouwgroep. Dit leverde een prima kruisbestuiving op met duidelijke voordelen op gebied van financiële haalbaarheid en bouwtechnische uitvoering. Er ontstond een prototypische vorm van ketensamenwerking met vanaf het begin veel aandacht voor de exploitatiefase.
Beginsituatie
Tijdens de sloop
Nehobo-systeem Komende vanuit het centrum van Boxtel leiden de twee gerevitaliseerde flats de wijk Selissenwal in. Architectonisch gezien lijken de gebouwen volkomen nieuw. Uitkragende galerijen op de etages maken de massaopbouw interessanter dan de eenvoudige doosvormen van vroeger. Fris stucwerk contrasteert met gevelvlakken van onbehandeld hout. Warm en huiselijk. De houten gevelbeplating bestaat uit FSC Plato®-hout dat onderhoudsvrijheid paart aan een lage milieubelasting. De plintlaag is deels bekleed met antracietgrijze Thermosteen®. Cas Stuut, directeur van Hendriks Coppelmans Bouwgroep: ‘een erg licht bekledingspakket van steenstrips tegen PUR-beplating. Zo licht van gewicht dat de fundering niet verstevigd behoeft te worden. Je hangt het Thermosteen®-pakket gewoon aan de bestaande baksteenmuur.’ Ook de rest van de gevels en vloeren zijn ruim voorzien van thermische isolatie, evenals het dakvlak. Verder zijn alle installaties vernieuwd. Geerlings: ‘St. Joseph heeft als beleid dat alle (ver) nieuwde huurwoningen minimaal gemiddeld een Energielabel B moeten halen. Daarvoor volstond het aanbrengen van extra isolatie. We hebben nog duurzame en zeer energievriendelijke installaties waaronder WKO overwogen. Maar het casco (Nehobosysteem) met vloeren van baksteenbroodjes liet het leggen van vloerverwarming niet toe. De CV-verdeelleidingen zijn daarom in de appartementen in een verlaagd plafond gelegd. ’ ›
Gerenoveerde flats
BouwInfo bouwProgramma revitalisatie van 2 flatgebouwen 35 appartementen van allerlei type bouwPeriode juni 2010 tot februari 2011 OPDRACHT woningstichting St. Joseph, Boxtel ONTWERP van aken architecten, Eindhoven UITVOERING Hendriks Coppelmans Bouwgroep, Uden/Eindhoven
11 | STEDENBOUW 693
Detail tuingevel (achtergevel)
12 | STEDENBOUW 693
Opiniewisseling
Kwalitatieve buitenruimte
De gebouwen zijn zorgvuldig en duurzaam gestript tot op het casco. Alle demontabele onderdelen kregen daarbij een nieuwe bestemming. Het ruwe materiaal is voor 80% gerecycled. Een breker vermaalde ter plekke het puin tot granulaat. Slechts 20% werd gestort. Veel hout ging richting shredder voor verwerking tot plaatmateriaal. Ook het bitumen van de dakbedekking is gerecycled terwijl St. Joseph de wc-potten en ander sanitair, deuren tot en met de deurklinken naar Afrika verscheepte voor hergebruik. Stuut: ‘De oude bouwtekeningen waren niet meer aanwezig. Daarom leek de sloop wel een ontdekkingstocht waar in voortdurend overleg tussen Hendriks Coppelmans en de constructeur veel geïmproviseerd moest worden om de stabiliteit van de gebouwen te waarborgen. Met veel nieuwe doorbraken door de bakstenen bouwmuren heen is het een beetje een gatenkaas. Daarom is redelijk wat nieuw constructiestaal toegepast. Tijdens de sloop riepen de buurtbewoners nog dat we het helemaal plat moesten gooien, maar later veranderden ze van opinie. Later zagen ze pas in, hoe mooi het werd en kregen we waardering voor de duurzame aanpak.’
Tegenwoordig kan elk flatgebouw bogen op een ruime hoofdentree compleet met hydraulische platformlift. De ontsluiting veranderde van zuivere portiekflats naar een mengvorm met korte verbindingsgalerijen op de etages. Vucsanovic legt uit: ‘In de plint kwam op elke kop een woning als ogen gericht op de straat. Tussen de beganegrondwoningen liggen de bergingen achter een transparante wand van glasplanken.’ Bestaande betontrappen in de trappenhuizen zijn gehandhaafd met nieuwe traphekken en balustraden die voldoen aan moderne regelgeving. Veel gevelopeningen zijn vergroot voor meer daglicht binnen. Tevens verdween het hokkerige van de woningindeling. Zo is het balkon aan de achtergevel dichtgezet en bij de keuken getrokken. Vucsanovic vervolgt: ‘De oude keuken was eigenlijk niet meer dan een gang. Nu is de keuken een aangename verblijfsruimte. En mijn complimenten aan de aannemer die de keuken-uitbouwen van buiten uiterst strak heeft bekleed met houten delen. Een monnikenwerk gezien de onregelmatigheid van het oude casco.’ In de woonkamer kwam een brede driedelige pui die als breed Frans balkon voor tweederde opengezet kan worden. Geerlings:
Boxtel | Renovatie flats Baanderherenweg
Begane Grond bestaand
Doorsnede bestaand
Begane Grond nieuwe situatie
Doorsnede nieuwe situatie
‘Op warme dagen speelt de zon volop door de woning. Kwantitatief nam de buitenruimte af, kwalitatief nam die onmiskenbaar toe.’
Wooncarrière Ook de directe woonomgeving ging grondig op de schop. De overvloed aan openbare ruimte rond de blokken is teruggebracht tot beter beheerbare brokken. Het meeste groen kwam in privé of collectief beheer. Samen bevatten de twee renovatieflats 21 gloednieuwe en betaalbare huurwoningen en 14 goedkope Koopgarant®-appartementen (met prijzen van €140.000 tot en met €180.000). Bijna alle appartementen verschillen van elkaar. Precies zoals de bedoeling was. De woningen vlogen weg. Vooral starters stonden in de rij. Daarmee zorgt het project voor meer draagkracht in de wijk. Alleen maar blije gezichten op dat front. De sociale structuur in Selissenwal is nog steeds hecht. Veel huishoudens wonen er al sinds de jaren vijftig en zestig, het moment dat de eerste portiekflats verschenen. De meeste nieuwe bewoners van de flats blijken al iets met Selissenwal te hebben, bijvoorbeeld omdat hun ouders er nog woonden. Geerlings: ‘Dankzij deze twee vernieuwde gebouwen kunnen ze eindelijk weer wooncarrière maken binnen hun eigen Selissenwal.’ ❚
Verdieping bestaand
Verdieping nieuwe situatie
13 | STEDENBOUW 693
CAMELOT INTRODUCEERT HET LEEGSTANDBEHEERPLAN Totaal leegstandbeheer op maat voor elk project
TIJDELIJK WONEN
BEHEREN & ONDERHOUDEN
TIJDELIJK WERKEN
BEWAKEN & BEVEILIGEN
MAKE SPACE PAY
VERZEKEREN i.s.m. Interpolis
Alle punten waar uw leegstand vastgoed op wordt gecontroleerd
Camelot’s plan van aanpak
EHEERPLAN LEEGSTANDB is) (t.w.v. € 480,
SCAN
IS LEEGSTAND
FASE 1 - BAS
I 2011
E 18 JANUAR
PAND ANALYS
W TOORGEBOU PROJECT: KAN Oppervlakte: rcentage: Leegstandspe : Verwachte duur eente actief: rordening gem Leegstandsve G EN OMGEVIN OUW GEB STAAT VAN Schoon Heel
UW SCORE 30.000 m2 100% > 1 jaar ja
RISICO’S CRIMINELE n tti/ Hangjongere Vandalisme/ Grafi Diefstal hting Brandstic Kraak erijen / Hennepkwek Illegale party’s
T OPLOSSING VIES ONS MAATAD NEN & WERKEN TIJDELIJK WO bruikleen) lijk verhuur of Broedplaats Woonruimte (tijde / ijven bedr tende) Werkruimte (star / Verenigingen / Ambachten Atelierruimte PAY t MAKE SPACE de leegstandwe uur op basis van Tijdelijke verh lag oards) Stalling / Ops reclame/ billb oek gerd (stei te Reclameruim rhuur shoot / Lokatieve Film- en Foto r lokatieverhuu Evenementen verhuur Parkeerruimte
ECONOM Onderverzekering ring Waardeverminde gie en water Verspilling ener
= neutraal risico
Energieverbruik rn Bewaking exte Beheer extern n Verzekeringe TEN TOTAAL KOS uur Tijdelijke verh g Caravanstallin RENGSTEN TOTAAL OPB
of
H RENDEMENT ECONOMISC ENT PELIJK RENDEM MAATSCHAP
elijkse Uw maand besparingen telijk direct inzich
vraag)
(Offerte op aan
ATIE HUIDIGE SITU € 1.000 € 1.200 € 1.400 € 10.000 € 13.600 €0 €0
OSSING € 900 €0 € 750 € 9.000 50 10.6 € € 350 € 780 € 1.130
T OPL DE CAMELO
€0
€ 13.600
cameloteurope.com
-/-
storingen
te
minimaliseren
en
uw
alles afgestemd op de verwachte duur van de leegstand
= laag risico
NDLASTEN
technische
rendement door tijdelijk gebruik te maximaliseren. Dat
N VERZEKERE rijfspolis Interpolis Bed
LYSE MAA NCIËLE ANA
FASE 2 - FINA
leegstandsrisico’s, zoals vandalisme, onderverzekering
Boarding king Hondenbewa
CO’S PELIJKE RISI MAATSCHAP Leefbaarheid tie en werk situa Sociale woon-
Een advies op maat, gericht op het optimaal bewonen,
staand vastgoed. Doel van deze integrale aanpak is om uw
BEVEILIGEN BEWAKEN & k SOS-Antikraa nce iliging/ surveilla 24-uurs beve Bouwbewoning acht Dag&Nachtw systemen Mobiele alarm
S ISCHE RISICO’
LEEGSTANDBEHEERPLAN bewaken, beheren, verzekeren en benutten van uw leeg-
EN ONDERHOUD r) BEHEREN & afval, meubilai veren (afvoer Ontruimen / Ople herstel rhoud / Schade Technisch onde heer telbe Sleu / er Facilitair behe d Tuinonderhou enterrein n gevel / Buit Schoonhoude idsscan Brandveilighe can Energieverbruiks
E RISICO’S TECHNISCH Lekkages Weerschade/ id lighe dvei Bran ngen Technische stori rhoud/ verval onde allig Achterst l nterrein/ geve Vervuiling buite
= hoog risico
nu grat
DE CAMELO
€ 9.520
=
€ 4.080
en de toekomstige bestemming.
Bel nu 088 226 3568 voor een afspraak met de account manager in uw regio.
Totaal leegstandbeheer is maatwerk Leegstandbeheer van nu is niet meer te vergelijken met de werkwijze van vroeger. In de beginjaren was vaak de kous af na het plaatsen van een paar antikraak studenten in het leegstaande gebouw. Vandaag de dag is leegstandbeheer uitgegroeid tot een volwaardige professionele branche die samen met de gebouweigenaren streeft naar minimale risico’s en optimaal rendement. Bovendien zorgen de wet ‘Kraken en Leegstand’ die sinds vorig jaar oktober van kracht is, samen met de huidige hoge leegstandpercentages voor een snelle groei van de diensten rondom leegstandbeheer in heel Nederland.
B
BRANCHE ORGANISATIE EN KEURMERK ERKEND DOOR OVERHEID Tegelijkertijd met de wet ‘Kraken en Leegstand’ ging de Vereniging Leegstandbeheerders Nederland (VLBN) van start en is een onafhankelijk Keurmerk Leegstandbeheer ingesteld, dat aan 14 leegstandbeheerders is uitgereikt. Op 31 januari 2011 schreef minister Donner in een brief aan de Tweede Kamer dat de Rijksgebouwendienst alleen nog maar met Keurmerk gecertificeerde bedrijven zal werken. Een erkenning voor de toegevoegde waarde van professioneel leegstandbeheer. Remco van Olst, directeur van marktleider Camelot: ‘Tegenwoordig maken wij voor elk pand dat leegstaat, een leegstandbeheer plan op maat. Dat begint met een risico analyse: vandalisme, diefstal, graffiti, kraak. Maar ook econo-
mische en technische risico’s zoals onderverzekering, waardevermindering, weerschade, lekkages, brandveiligheid, achterstallig onderhoud en vervuiling.’
RENDEMENT OPTIMALISEREN Een plan van aanpak op maat is de volgende stap, gericht op het optimaal bewonen, bewaken, beheren, verzekeren en benutten van het project. Veel eigenaren willen zich niet bezighouden met het onderhoud, de schoonmaak en de inspecties van hun leegstand en besteden dat deel graag uit. Voor de invulling van het pand gedurende de leegstand kunnen de eigenaren naast traditionele antikraak, ook kiezen voor kunstenaars, startende bedrijven, ambachtslieden of bewoners, op basis van bruikleenovereenkomsten of tijdelijke verhuurcontracten. In een financiële analyse staan
Ook gebruik door kunstenaars is tegenwoordig mogelijk
de besparingen op de maandelijkse lasten en mogelijke inkomsten gedurende de leegstand op maat uitgewerkt. Een energiebesparings-scan levert bijvoorbeeld al gauw een 20% lagere rekening op. Slimme oplossingen besparen tevens veel geld op het onderhoud, de beveiliging en het beheer. Van Olst: ‘Onze accountmanagers zijn tegenwoordig meer consultant dan verkoper. Kennis is de sleutel tot succes in onze branche.’ ❚
? Meer informatie CAMELOT, Europe Telefoon | 088-2263568 Website | www.cameloteurope.com Wonen in een kantoor
15 | STEDENBOUW 693
BREDA
| Schilverbetering 108 woningen Gageldonk
Volledig anders en meer open gezicht met glazen balustrades en glazen trappenhuizen
Tekst | Willem Ruyters Beeld | Bergh Bouw / Willem Ruyters
Grote heldere glaspuien vervangen bedompte baksteengevels In één van de oudste delen van de Haagse Beemden (Breda) heeft Bergh Bouw uit Bergen op Zoom de buitenschil van 108 appartementen opgeknapt en gedeeltelijk vervangen. Met resultaat: want de sociale veiligheid ging omhoog, de woningen presteren nu veel energiezuiniger en het aanzicht van de woongebouwen is weer helemaal van deze tijd.
T
Tijdens de bouw van de grote stadswijk De Haagse Beemden in Breda won het stedenbouwkundig plan de ene prijs na de andere. Voor het eerst paste de stedenbouw zich aan bij het aanwezige landschap. Bijna dertig jaar later is het nieuwe van de wijk er weliswaar vanaf, maar is de wijk nog steeds erg geliefd onder de bewoners. Bergh Bouw uit Bergen op Zoom mocht onlangs voor woningcorporatie SingelvesteAlleewo-
16 | STEDENBOUW 693
nen groot onderhoud realiseren aan de buitenschil van 108 appartementen verdeeld over zes woongebouwen. Projectleider Koen Haest van Bergh Bouw: ‘De werkzaamheden liepen uiteen van het uitvoeren van typische herstelwerkzaamheden tot en met het compleet vervangen van geveldelen.’ Voor SingelvesteAlleewonen begeleidde projectleider Ton Leyten het werk. ‘Eigenlijk is de winter niet het ideale jaargetijde voor het renoveren van de buitenschil. En dan kregen we ook nog de koudste decembermaand sinds jaren. Maar Bergh Bouw is er goed uitgekomen.’
Springerige architectuur De zes te renoveren woongebouwen volgen elkaar op in een doorlopende lijn langs de kronkelige Schippersdonk en de Venneweide. De architectuur is typisch voor begin jaren tachtig. Zo zijn de woongebouwen maximaal vijf lagen hoog en verspringen zij steeds in de gevellijn en in de hoogte. Overigens was de bouw-
BREDA
| Schilverbetering 108 woningen Gageldonk
Complete whitewash van het trappenhuis
methodiek uiterst rationeel: betongietbouw met binnenspouwbladen van kalkzandsteen en met veel herhaling in trappenhuizen en andere elementen. Bergh Bouw startte het groot onderhoudswerk afgelopen oktober en heeft het werk in een recordtijd van vijf maanden gerealiseerd. Zoals Haest het uitdrukt: ‘Des te eerder ze weer van ons af waren des te mooier de bewoners het vonden natuurlijk. Alle werkzaamheden vonden tenslotte plaats, terwijl de bewoners gewoon in de appartementen verbleven.’
Logistiek denkwerk Het extra koude weer voor de kerst maakte het allemaal niet eenvoudiger. Als het 6 graden vriest, vraagt dat om logistiek denkwerk. Haest: ‘Heel de buitenkant hebben we grondig aangepakt. Daaronder viel het herstellen van scheurvorming in het metselwerk en vervolgens het opnieuw voegen. In de metselwerkgevels hebben we dilataties aangebracht om scheuren in de toekomst te voorkomen en er zijn op diverse locaties RVS staven aangebracht. Ingewikkelde daksteigers waren onvermijdelijk bij het vervangen van alle betonpannen en het leggen van 115 mm glaswolvulling in de bestaande dakcassettes die destijds in het werk getimmerd zijn. Natuurlijk zijn alle dakgoten en hemelwaterafvoeren gecheckt en waar nodig vervangen. Ook alle platte daken hebben we opnieuw aangelegd. Tevens is de beganegrondvloer van onderaf geïsoleerd. Door het leggen van een hoogwaardige isolerende folie op de bodem heeft de kruipruimte geen last meer van optrekkend vocht.’ De Haagse Beemden ligt in het rivierdal van de Mark, daarom daar geen Brabantse zandgrond maar vochtige rivierklei.
Helder glas vervangt baksteen Om het energieverbruik te temperen, kregen alle woningen nieuwe dubbelglas-ruiten van H++-glas. Waar nodig is beter hang- en sluitwerk aangebracht volgens het Politiekeurmerk. Meest aansprekend van alle grootonderhoudswerkzaamheden was het vervangen van de gesloten gemetselde gevels vóór de trappenhuizen door grote heldere glaspuien. Haest noemt de effecten fenomenaal: ‘Om de krachten voor de grote glasvlakken op te vangen, hebben we stijlen van gelamineerd hout geplaatst. Het glas varieert van 2 tot 8 m hoog en bestaat uit gelaagd warmtewerend glas. De zes appar-
tementgebouwen ogen nu compleet anders. Veel meer uitnodigend en moderner. De overvloed aan daglicht deed bovendien alle onoverzichtelijke hoeken uit de trappenhuizen verdwijnen. Aansluitend hebben we de spijlbalustrades van de balkons langs de straat vervangen door chique glasbalustrades met lichtgrijs getint, semi transparant glas. Een van de pluspunten van de woningen zijn de grote buitenruimten op de zon, die werden nu nog aantrekkelijker.’ De toegenomen sociale controle zorgt direct en indirect voor lagere beheerskosten. Haest verduidelijkt: ‘Met het oog op de sociale controle hebben we de bergingen inbraakveiliger gemaakt. Kortweg gezegd, verviel de tweede toegangsdeur. Dagelijks stuurden wij als Bergh Bouw zo’n 25 tot 40 werknemers van de onderaannemers aan, aangevuld met een vaste ploegbezetting van 4 personen van Bergh Bouw. Die hoeveelheid handen heb je ook wel nodig wil je dit werk binnen de gestelde tijd klaren. Ons bedrijfsmotto luidt niet voor niets: Hoogwaardig bouwen is mensenwerk. De woongebouwen zijn nu voor de komende 25 jaar vrijwel geheel onderhoudsvrij. Een prima referentie voor ons, die goed past in onze portfolio met uitgevoerde werken als de verbouw van het Rijksmonument Residentie Antwerpen in Bergen op Zoom tot luxe appartementen of de renovatie / groot onderhoud in de Kamperfoeliestraat in Bergen op Zoom van 107 Wederopbouwwoningen in de stijl van de Delftse School. De renovatie in Breda was het eerste werk dat we voor Singelveste Alleewonen uitvoerden. Wij zijn klaar voor de volgende.’ ❚
BouwInfo bouwProgramma Renovatie van buitenschil van 108 appartementen over zes woongebouwen bouwPeriode Begin oktober 2010 – eind februari 2011 OPDRACHT SingelvesteAlleewonen, Breda; UITVOERING Bergh Bouw, Bergen op Zoom (Hoofdaannemer); Van Leeuwen Groep, Breda (Herstel metselwerken, daken); Liebreks Schilderwerken, Roosendaal (Schilderwerken); Isotechniek isolatie, Spankeren (Naisolatie kruipruimte); Fek metaal, Waalwijk (hekwerken balkons)
17 | STEDENBOUW 693
Zuiderdiep 299 9521 AH Nieuw-Buinen Postbus 50 9520 AB Nieuw-Buinen Tel: +31(0)599 - 622033 Fax: +31(0)599 - 620384 E-mail: info@parabv.nl Website: www.parabv.nl
Doorndistel 51 7891 WV Kalzienaveen Postbus 138 7890 AC Kalzienaveen Tel.: +31(0)591 - 313390 Fax: +31(0)591 - 318154 Mobiel: +31(0)6 - 53172235 E-mail: fischer.bv@telfort.nl
WWW.ENSINGONDERHOUD.NL NIJVERHEIDSWEG 17 POSTBUS 563 9400 AN ASSEN (0592) 348 080 Postbus 50 9520 AB Nieuw Buinen Tel: +31(0)599 - 616833 Fax: +31(0)599 - 622368 E-mail: info@paasbv.com Website: www.paasbv.com
Nijverheidsweg 17 Postbus 563 9400 AN Assen Tel: +31(0)592 - 348080 E-mail: info@ensingonderhoud.nl Website: www.ensingonderhoud.nl
Paterswolde | Wijkvernieuwing Nieuwe Akkers
Tekst | Hilda Bosma Beeld | Bernard Faber
Wijkvernieuwing in jaren vijftig stijl De Wederopbouwwijk Nieuwe Akkers in Paterswolde ondergaat een complete vernieuwing. Aan 183 woningen vindt groot onderhoud plaats en er komen 40 nieuwbouwwoningen bij. Daarnaast vindt in de loop van de komende jaren in 90 woningen groot mutatieonderhoud plaats. Zodra een huurder uitverhuist, knapt Stichting Eelder Woningbouw (SEW) de woning intern geheel op. Daarbij houdt men de architectuur van de woningen uit de jaren vijftig in ere.
N
‘Nieuwe Akkers dreigde te verpauperen’, vat Henk van Dijk, directeur van woningcorporatie Stichting Eelder Woningbouw (SEW) en opdrachtgever voor de wijkvernieuwing de situatie bondig samen. ‘De animo onder de woningzoekenden in Paterswolde om in deze wijk een huis te huren liep zienderogen terug. Met de huidige upgrading van de woningen maken we Nieuwe Akkers weer aantrekkelijker.’ De onderhoudsmaatregelen bestaan uit het opwaarderen van de isolatiewaarde van de gevelschil waaronder het aanbrengen van HR+-glas, spouwisolatie en dakisolatie. Door de extra isolatiemaatregelen gaan alle woningen van energielabel F/G naar energielabel B/C, overigens zonder dat de zittende huurders daar extra huur voor betalen. Tevens wor-
BouwInfo den er nieuwe cv-installaties aangebracht. Ook krijgen de woningen nieuwe keukens en sanitair. Daarnaast zorgt de gemeente Tynaarlo voor de aanpak van de openbare ruimte, waaronder het herinrichten van het openbare groen, het vervangen van de riolering en het ophogen en herstraten van de wegen.
Bewonersoverleggroep SEW en de gemeente Tynaarlo maakten de plannen voor de wijk in samenspraak met de bewoners, vertegenwoordigd door de Bewonersoverleggroep Nieuwe Akkers. Van Dijk: ‘Mede op verzoek van de Bewonersoverleggroep hebben we in plaats van sloop gekozen voor woningverbetering. ›
Zorgvuldig uitgevoerde details
bouwProgramma 183 woningen Groot Onderhoud opwaarderen woningen naar minimaal Energielabel C uitvoering in 9 fasen bouwPeriode 2010 - 2018 Bouwkosten € 10 miljoen OPDRACHT Stichting Eelder Woningbouw, Paterswolde ONTWERP Stichting Eelder Woningbouw, Paterswolde advies K3H Advies, Nieuwleusen (Energiebesparende maatregelen) UITVOERING Bouwbedrijf Paas bv, Nieuw-Buinen (Hoofdaannemer) installaties Venema Installatiebedrijf BV, Peize (W-+E-installaties) overig Mestel en Voegwerk Fischer bv Klazinaveen; Ensing Onderhoud en Protectiesystemen BV, Assen (Glas- en Schilderwerk); Grozema Isolaties bv, Veendam (Spouwisolatie)
19 | STEDENBOUW 693
Paterswolde | Wijkvernieuwing Nieuwe Akkers
Zo blijven de woningen in het goedkope huursegment behouden. Daar bestaat in deze regio veel behoefte aan.’ De wijkvernieuwing vindt plaats tussen 2010 en 2018. Hoofdaannemer is aannemingsbedrijf Paas uit Nieuw-Buinen. Dit bedrijf heeft totnogtoe elf van de veertig nieuwbouwwoningen gerealiseerd door de bouw van een nieuwe flat waarbij de oude flat is gesloopt. In totaal zijn er al 50 van de 183 woningen verbeterd, waarbij het opvalt dat de bewoners de renovatieperiode als positief en uitvoeringstechnisch erg prettig ervaren. ‘Een goede communicatie met bewoners was voor ons een belangrijke reden om voor Bouwbedrijf Paas te kiezen’, aldus Van Dijk. Rieks Smeenge, directeur van aannemingsbedrijf Paas vult aan: ‘Uiteindelijk draait het allemaal om de bewoners. Als uitvoerend bouwbedrijf moet je tijdens een renovatie goed communiceren met de bewoners. Daarbij spelen de communicatieve capaciteiten van de uitvoerder op het werk altijd een grote rol.’
Vertrouwen
Van de woningen tot en met de openbare ruimte, alles is weer als nieuw
20 | STEDENBOUW 693
Alle bewoners krijgen vooraf een informatiebrochure van Bouwbedrijf Paas. Daarin vinden ze antwoorden op vragen als: Wat staat er allemaal te gebeuren? Wat is de planning en hoe groot wordt de overlast? Vlak voor aanvang van het groot onderhoud gaat uitvoerder Jan-Paul Smeenge persoonlijk langs bij alle huishoudens. ‘Dan informeer ik ze wanneer de werkzaamheden in hun woning exact beginnen. Dan weten de bewoners wanneer ze ruimte moeten maken, opdat we de nieuwe kozijnen kunnen plaatsen.’ Rieks Smeenge, de vader van Jan-Paul en directeur van bouwbedrijf Paas, vult aan: ‘Door onze goede communicatie en zorg krijgen we het vertrouwen van de bewoners.’ Het vertrouwen in de bouwers is zo hoog, dat de helft van de bewoners
gewoon overdag aan het werk gaat en dus niet thuis blijft tijdens de werkzaamheden in het eigen huis. Het spreekt vanzelf dat het vertrouwen niet beschaamd wordt door Paas bv. Doen wat je zegt en zorg dat de gemaakte afspraken met de bewoners uiterst correct worden nagekomen dan houd je de medewerking en het vertrouwen van de bewoners. Uit de evaluatie die aan het eind van de 1e fase van het verbeterproject is gehouden, blijkt nogmaals hoe content de bewoners met de werkwijze van Paas bv waren.
Dorpels Van Dijk: ‘De wijk stamt in zijn geheel uit de jaren vijftig en we wilden de goede zaken van die architectuurstijl doelbewust in stand houden.’ Zo heeft SEW weer gekozen voor houten kozijnen met kenmerkende dikke houtmaten. De kozijnen worden geproduceerd in de timmerfabriek Para uit Nieuw Buinen, een 100% dochter onderneming van Paas bv. Al het hout is wel van duurzaam hout onder het keurmerk FSC. Daarnaast blijft het originele kleurgebruik gehandhaafd. De huizen krijgen helderblauwe voordeuren en de kozijnen worden weer fraai crèmewit. De baksteengevels worden opnieuw gevoegd en vervolgens geïmpregneerd. Inmiddels is na de oplevering van de eerste nieuwbouw ook voor buitenstaanders duidelijk dat de wijk snel verbetert. Van Dijk: ‘Het kan snel gaan. De wijk wordt al als aantrekkelijk ervaren door woningzoekenden. Ook krijgen we volop complimenten van de bestaande bewoners. Veel jonge gezinnen en bijvoorbeeld gezinnen die als mantelzorgers hier in de wijk een ouder hebben wonen, tonen weer interesse voor De Nieuwe Akkers en willen er weer graag een woning betrekken.’ ❚
Nijmegen
Tekst | Elmy Liefferink, senior adviseur communicatie Portaal
| Amstelplein
Beeld | Marcel Rapp, familie Elias
Portaal wint vertrouwen van bewoners Woningcorporatie Portaal heeft veel tijd gestoken in het overleg met de bewoners van project Amstelplein in Nijmegen. Doel was te komen tot een goede aanpak voor 112 woningen uit de jaren 20 van de vorige eeuw en tevreden bewoners. De vele inspanningen van bewoners, aannemers en medewerkers van Portaal zijn ten slotte beloond met een mooi eindresultaat.
B
keuken of douche en toilet te laten vervangen. Dan werd de begane grondvloer verwijderd, de riolering vernieuwd en de indeling van de badkamer gewijzigd. Tegen een huurverhoging was het mogelijk om centrale verwarming aan te laten leggen. Andere werkzaamheden behoorden tot het verplichte groot onderhoud. Vanwege de status van beschermd stadsbeeld is de buitenzijde van de woningen hersteld in nauw overleg met de gemeente Nijmegen. ›
Begin 2010 gonsde het van de geruchten in de wijk Waterkwartier in Nijmegen. Woningcorporatie Portaal had besloten om een gedeelte van de wijk te slopen en daar nieuwbouw te realiseren. Ook voor de 112 woningen van project Amstelplein leek een sloopbesluit in de lucht te hangen. Uiteindelijk kregen de bewoners de kans om zelf te kiezen uit drie scenario’s: sloop-nieuwbouw, nieuwbouw achter de bestaande gevel of groot onderhoud. Een meerderheid koos de laatste optie. Portaal bekrachtigde dit besluit en startte vervolgens intensief overleg met de bewonerscommissie Amstelplein e.o..over de exacte uitvoering van het groot onderhoud. Ten slotte ontstond overeenstemming op technisch, sociaal en communicatief gebied en werd dit vastgelegd in het officiële slotdocument Amstelplein.
Goede afspraken
Als uitvoerend hoofdaannemer selecteerde Portaal de aannemer Klokbouw uit Nijmegen. Portaal heeft daarna prestatiegerichte afspraken met Klokbouw gemaakt, wat inhield dat de aannemer geen meerwerk zou claimen. Geen makkelijke opgave, omdat het complex bestaat uit veel verschillende woningtypes en bewoners bovendien in het verleden veel eigen werkzaamheden hebben uitgevoerd. Gelukkig heeft Klokbouw de daad bij het woord gevoegd en het project zonder meerwerk opgeleverd. Portaal had eerder positieve ervaringen met Klokbouw opgedaan in een groot onderhoud project in bewoonde toestand. Voor bewoners is het cruciaal dat de aannemer zich in kan leven in hun situatie. Plotselinge en chaotische werkzaamheden roepen slechts weerstand op. Daarom hoorden de huishoudens zes weken van tevoren al de exacte begindatum van de werkzaamheden in hun woning. Binnen 10 werkdagen was het werk in de woning weer achter de rug. Daarbij kreeg de bewoner de keuze om Voor en na het groot onderhoud in de Amstelstraat
21 | STEDENBOUW 693
r o o v r e n t r a p Uw e i t a v o n e R n e d u o h r e d n O , Nieuwbouw
KlokBouw BV • Energieweg 71, Nijmegen • Postbus 40018, 6504 AA Nijmegen Tel +31 (0)24 37 41 577 • Fax +31 (0)24 37 41 570 • E-mail info@klokbouw.nl • Internet www.klokbouw.nl
Nijmegen
Projectinfo
Groot onderhoud Buitenkant woning Schilderen van alle geschilderde delen Aangetaste delen vervangen of herstellen Isolatieglas en ventilatieroosters aanbrengen Tochtwering waar nodig vervangen Hang- en sluitwerk waar nodig vervangen (uitgangspunt politiekeurmerk) Metsel- en voegwerk herstellen Goten en regenwaterafvoeren herstellen of vervangen Herstellen of vervangen van dakbedekking, dakpannen en schoorstenen Dakramen vervangen Gres- of kunststof leidingen riolering vervangen
| Amstelplein
Inloophuus Dat overlast onvermijdelijk is, realiseerden de bewoners zich. Aan Klokbouw de opdracht dit zoveel mogelijk te beperken. Natuurlijk is de ene bewoners flexibeler dan de andere, daarom was het van groot belang dat zowel de aannemer als de corporatie een vast aanspreekpunt hadden aangewezen. Via een speciaal telefoonnummer konden bewoners altijd contact met dit meldpunt opnemen. Met bovendien vaste spreekuren werden problemen snel aangepakt. Een ‘inloophuus’ in de wijk werd gebruikt voor bijeenkomsten en het vieren van mijlpalen. Afgelopen december, tijdens de hevige sneeuwval, maakten de bewoners er een enorme pan erwtensoep om te vieren het werk aan de woningen achter de rug was. Dit voorjaar volgen ‘alleen’ nog de straatriolering, bergingen en schuttingen. Voor de zomer zit al het werk erop. De dag van het opleveringsfeestje nadert snel. ❚
Terreininrichting Achterpaden: bestrating, verlichting en schuttingen Herstellen van de tuinmuren Bergingen vervangen In de woning Aanbrengen vlizotrap en traphekken Gipsplafond over zachtboardplafond Schilderwerk binnenzijde kozijnen Gasleidingen en waterleidingen nakijken Nieuwe groepenkast en/of elektra veilig maken Eenvoudige dakisolatie Chronologische bouwrouting door de wijk heen
Als laatste kwamen er nieuwe uniforme bergingen in de achtertuinen
Na het groot onderhoud in de Kanaalstraat
23 | STEDENBOUW 693
Voorburg | WoonInvest
Tekst | Willem Ruyters Beeld | Ries van Wendel de Joode, Overeem architecten
81 Paradijsjes in
Voorburg
24 | STEDENBOUW 693
Voorburg | WoonInvest
Vanaf rechts Piet Duynisveld van WoonInvest, Jan Overeem van Overeem Architecten, senior projectleider Paul Dorrestein van Alphaplan en projectleider Mark Winterkamp van Aannemingsmaatschappij Panagro
E
De gevels hebben net iets diepere negges gekregen, zodat het gevelbeeld tegenwoordig net iets meer schaduwtekening laten zien. Maar dat subtiele verschil merken alleen de echte kenners op. Bij de complete renovatie van 81 woningen van complex Paradijsstraat e.o. van corporatie WoonInvest aan de Paradijs-straat in Voorburg lag de nadruk op het isoleren van de gebouwschil. Wel moest de samenhangende architectuurstijl gehandhaafd blijven.
Erg lang heeft de sloopoptie voor complex Paradijsstraat e.o. van WoonInvest uit Voorburg niet op tafel gelegen. Piet Duynisveld coördinator bedrijfsbureau afdeling Vastgoedbeheer van WoonInvest: ‘Het buurtje was erg geliefd bij onze huurders. Op elke vrijkomende woning kwamen tot wel 150 reacties. Wat wil je ook? Een eengezinswoning met achtertuin, soms ook nog een voortuintje. Voor een huur van €400. De gemeente Voorburg zag deze woningen uit 1931 dan ook liever gehandhaafd.’ Met senior projectleider Paul Dorrestein van Alphaplan en architect Jan Overeem van Overeem architecten BV vormt Piet Duynisveld een op elkaar ingespeeld team dat al menig renovatieproject voor WoonInvest tot een goed einde heeft gebracht. Dorrestein: ‘In 2001 hebben wij van Alphaplan al onderzoek gedaan naar een sloop-nieuwbouwoptie. Alleen, het zijn kleine kavels. Nieuwbouw betekent veel minder woningen terugbouwen en met veel hogere huren. Te hoog voor de huidige bewoners.’
Energielabel B Complex Paradijsstraat e.o. ligt in Voorburg net over de gemeentegrens met Den Haag naast de uitgestrekte bedrijfsterreinen van De Binckhorst. Het is ooit gebouwd als complex voor verhuur aan de lage middenstand. Aan de buitenrand van de buurt langs de wijkontsluitingswegen liggen eengezinswoningen uit dezelfde bouwtijd maar dan voor de hoge middenstand. Gave woningen in de tegenwoordig zo geliefde jaren dertig stijl. De afgelopen eeuw lijken de inkomensverschillen in de buurt toegenomen. De randen werden echte gouden randjes, de straatjes binnen het blok stonden stil. De huidige investering in de woningen maakt de woningen weer up-to-date voor de komende 35 jaar. Zo resulteert de complete aanpak van de gevelschil in een opwaardering van de woningen van Energielabel G naar minimaal Energielabel B, sommige halen Energielabel A. Ook nieuwe hoogrendement CV-installaties helpen aan het halen van die prestatie mee. ›
Speciaal gebakken hoekstrips tegen het dikke isolatiepakket zorgen voor authentieke neggen en gebouwhoeken
Voorburg | WoonInvest
Na de renovatie: De ramen hebben weer hun originele roedeverdeling terug, later worden nog de geprononceerde dorpels tegen de kalven van de kozijnen gemonteerd. Alleen de schoorstenen zijn verdwenen, omdat die sinds de installatie van hoogrendement CV-ketels geen functie meer hebben
Het straatbeeld v贸贸r de renovatie
26 | STEDENBOUW 693
Voorburg | WoonInvest
Steenstrips Ing. Mark Winterkamp projectleider van hoofdaannemer Panagro ‘In de gerenoveerde woningen komen nergens meer koudebruggen voor. Al het steensmetselwerk is van buiten ingepakt. Het dak is geheel vernieuwd en geïsoleerd, ook de dakgoten zijn vernieuwd en buiten de geïsoleerde schil gehaald.’ Overeem voegt toe: ´Misschien wel de belangrijkste reden voor handhaving van het Paradijsbuurtje was de samenhangende architectonische kwaliteit. Een mooi aaneengesloten complex besloten binnen een groot blok gelegen. Een woonstraatje dat zich verwijdt tot een pleintje. De renovatie mocht de architectuur niet dwars zitten. We brengen juist zaken terug. De raampartijen hebben weer roeden. Achter de woningen was het helemaal dichtgeslibd. Daar staan nu nieuwe prefab bergingen. Fraai geprofileerde betonnen schuttingen voorkomen dat bewoners weer naar de Gamma-schermen grijpen. Een stijlvol overstekende dakrand geeft de nieuwe dakkapellen cachet. Welstand ziet het helemaal zitten.´ De Paradijsbuurt is het eerste project in Nederland dat gebruikmaakt van een gecombineerd product van de fabrikanten Wienerberger en Sto Isoned. Gebakken baksteenstrips op een buitenisolatie. Dorrestein: ’De baksteenmuren hadden geen spouw hier. Isoleren aan de binnenzijde zou de woningen nog kleiner maken. Alle steenstrips worden steen voor steen in het werk geplakt. Het oorspronkelijke kruisverband wordt weer teruggebracht evenals de rollagen die horizontale lijnen aanbrengen in de gevels.’ Speciaal gebakken hoekstrips zorgen voor authentieke neggen en gebouwhoeken.
Sociale samenhang Alle raamkozijnen zijn in de nieuwe situatie van kunststof. Winterkamp: ’Maar al het hout in het project is FSC-gekeurd. Van de underlayment van de nieuwe beganegrondvloeren tot en met de Merantikozijnen van de voor- en achterdeur en het hout van de tuindeuren. Als Panagro profiteren we bij dit werk van onze knowhow van seriematige renovaties. Over een periode van een jaar worden steeds 12 woningen tegelijkertijd aangepakt. De bewoners vertrekken dan naar een logeerwoning in de buurt. Alsof ze op vakantie gaan. Hun spullen gaan in een container in de opslag. Vier weken later is de woning weer klaar om in te huizen.’ Halverwege de Paradijsstraat staan enkele vrouwen tevreden met elkaar de kwaliteiten van de nieuwe woning te bepraten. Alleen de geprofileerde bovenkalven moeten nog tegen de kunstof kozijnen aan. Dan is de buitenkant klaar. Duynisveld beklemtoont: ‘De bewoners wilden het zelf heel graag. Ze hadden ook vertegenwoordigers in het bouwteam. Leden van de bewonerscommissie zijn zelf ’s avonds langs de deuren gegaan om iedereen te vragen het contract van de huurverhoging te ondertekenen. Zo maakte de renovatie de sociale samenhang in de buurt nog hechter.’ ❚
Achter de woningen verdween de mishmash aan Gammaschuttingen en eigen bouwsels voor mooie, forse prefab houten schuren en houtgeprofileerde schuttingen
BouwInfo bouwProgramma Renovatie en aanpak gebouwschil van 81 woningen in de Paradijsstraat, Jacob Arentsstraat, Klein Arentsburghstraat en Overburgkade bouwPeriode September 2010 - juli 2011 OPDRACHT WoonInvest, Voorburg ONTWERP Overeem architecten, Leidschendam advies Alphaplan, Alphen aan den Rijn UITVOERING Aannemingsmaatschappij Panagro, Leidschendam
27 | STEDENBOUW 693
Plaatsnaam | Projectnaam
<
Een afdeling die nog niet aangepakt is. Bij de vorige verbouwing zijn de achterzetramen niet adequaat aangebracht zodat de zwarte gordijnen in de luchtspouw onder de hitte bezweken
Tekst | Willem Ruyters Beeld | Louwers Uitgevers
Koninklijke Woudenberg maakt het weer goed Sinds 1937 is Museum Volkenkunde gevestigd in het voormalige Academisch Ziekenhuis te Leiden. Een indrukwekkend Rijksmonument uit 1867 dichtbij NS station Leiden Centraal. Een mooie locatie aan de rand van de binnenstad waar voorlangs de fraaie, brede Morssingel loopt. Het aannemingsbedrijf Koninklijke Woudenberg (Ameide) werkt op dit moment in opdracht van de Rijksgebouwendienst aan het herstellen van de monumentale gevelschil. Aanvullend vinden er aanpassingen in het interieur plaats.
28 | STEDENBOUW 693
LEIDEN
| Gevelrestauratie Museum Volkenkunde
> Het museum heeft een kamvormige plattegrond. Koninklijke Woudenberg zette de tijdelijke werkplaatsen in één van de twee halfopen binnenplaatsen
dieptepunt en hield een echte verbouwing tegen. Pas eind jaren negentig is de hokkerige binnenkant gesloopt en aangepast tot museum met multifunctionele grote ruimten. Martien Jansen (op dat moment werkend voor OD 205) was in 1993 de architect. Na zijn vertrek werkte Roy Lim van OD205 de plannen uit. Alleen de buitengevels bleven staan. Daarbij bracht OD 205 overal aan de binnenkant vóór de raampartijen aluminium voorzetramen met dubbelglas aan. Een museum vraagt nu eenmaal om een constant binnenklimaat. De raampartijen in de buitengevel konden zo hun enkelglas en hun oorspronkelijke uiterlijk behouden. Alleen bleek in de loop der tijd de aansluiting tussen voorzetramen en buitenkozijnen niet luchtdicht genoeg gedetailleerd. In de tussenruimte tussen buitenkozijn en voorzetraam ontstond een serreklimaat. Zeer heet in de zomer zodat op veel plaatsen de zonwering letterlijk wegsmolt en bitterkoud in de winter met condensatie van het vocht uit de binnenlucht tegen het enkele buitenglas als hinderlijk bijverschijnsel.
Hydraulisch Koole beschrijft het restauratieve gevelherstel dat Koninklijke Woudenberg uitvoert: ‘Bij raampartij na raampartij verwijderen we tijdelijk het voorzetraam en de multiplex dagkant-betimmering. We plaatsen waar nodig nieuw enkelglas in het buitenkozijn, ouderwets getrokken glas (RESTOVER light van Schott AG). Ook het aanbrengen van het glas met stopverf gebeurt geheel authentiek. Aan de binnenkant van de buitenruit komt warmtewerende folie. Bovendien plaatsen we een nieuw rolgordijn van Verosol in de tussenruimte. Al het aangetaste grenenhout van de kozijnen wordt hersteld met nieuwe delen FSC Oregon Pine. Het vensterhout lakken we vervolgens af met een verfsysteem van Herfst & Helder. In de authentieke crèmekleur die de kleurdeskundige ontdekte onder alle latere verflagen. ›
bouwProgramma Aanpak gevels Museum Volkenkunde en werkzaamheden in het interieur bouwPeriode november 2010 - april 2012 OPDRACHT Rijksgebouwendienst, Den Haag UITVOERING Koninklijke Woudenberg, Ameide (Hoofdaannemer)
<
Alle (grote) schuiframen zijn in de negentiende eeuw in grenen uitgevoerd. Het Nederlandse Eikenhout was eerder volledig opgegaan aan de scheepsbouw in de eeuwen daarvoor
BouwInfo
H
Hans Koole is de werkuitvoerder ter plekke voor Koninklijke Woudenberg bij de restauratieve aanpak van Museum Volkenkunde in Leiden. Hij is even deskundig als gedreven. ‘Hoofdmoot van het werk bestaat uit herstelwerk aan 7800 m2 gevels en vooral het aanpakken van de 480 grote raamkozijnen van elk 2,70 m bij 1,50 m. Zoals vaker vervolmaken we tijdens dit project wat tijdens een eerdere restauratie niet helemaal goed is gegaan.’
Oorspronkelijk
Het Museum Volkenkunde is destijds in 1867 door architect Henri Camp (tevens ambtelijk architect van de koning onder Koning Willem III) ontworpen als Academisch Ziekenhuis voor de Rijksuniversiteit Leiden. In 1937 vertrok het Academisch Ziekenhuis naar nieuwbouw aan de andere kant van het station. De voormalige ziekenzaaltjes werden als tentoonstellingszalen ingericht voor het museum dat toentertijd’s Rijks Etnographisch Museum genoemd werd. De economische crisis beleefde zijn <
Het Museum Volkenkunde is gevestigd in het vroegere Academisch Ziekenhuis, een klassiek gebouw uit midden negentiende eeuw met charmante details als een hoektorentje op de goede hoek. Het Museum gaat op in de groene omgeving van de vroegere vestingwal aan de singel
29 | STEDENBOUW 693
MUSEUM VOLKENKUNDE LEIDEN
BOUWEN TUSSEN HEDEN EN VERLEDEN Voorstraat 7 | 4233 Ea amEIDE | t (0183) 60 66 00 | F (0183) 60 26 27 | INFo@koNINkLIjkEwouDENbErg.NL I www.koNINkLIjkEwouDENbErg.NL
LEIDEN
| Gevelrestauratie Museum Volkenkunde
Een gespecialiseerde onderaannemer heeft ter plekke in de glasruiten metalen ventilatiedelen aangebracht
Bij de huidige ingreep zijn de achterzetramen echt luchtdicht gemaakt, Er kwam nieuw halftransparante zonwerende doek
Extra rubbers maken de afsluiting tussen het voorzetraam (Blitta) en het buitenkozijn nu wel luchtdicht.’ Klimaattechnisch loopt de buitenschil voortaan door het voorzetraam. Op enkele plaatsen zijn in het enkelglas speciale metalen ventilatiegaatjes aangebracht opdat de tussenruimte ventileert met buitenlucht. Ook bij de gesloten vlakken van de buitenschil staat behoudend herstel voorop. Koole: ‘De gevellijsten van Bentheimer zandsteen bleken nog verrassend goed. Her en der drukt de roestende stalen verankering de natuursteen wat naar voren. Na demontage van de steen elementen komen de stalen ankers vrij. Dat hakken we uit en dan herstellen de achtergrond. Repstone herstelt met minerale IAHN-mortel in de juiste kleur de weggesprongen stukken natuursteen. Waar nodig worden de openstaande brandlagen in het Belgische hardsteen van de raamdorpels dichtgemaakt.’ Gelukkig verloopt het herstel van het metselwerk voortvarend. Koole verzucht, ‘Bij een eerdere restauratie zijn de dunne metselvoegen van 2 mm nogal grof met de machine uitgesleten. Een geluk bij een ongeluk. Als bakstenen kunnen we bij het inboeten daarom onze toevlucht nemen tot standaard Waalformaatstenen van 50 mm dikte. Oorspronkelijk zijn er in 1867 bakstenen van 55 mm dik gebruikt. De gladde vormbakstenen komen gewoon van Wienerberger, maar dan uit een kleine fabriek die nog stookt op kolen. Roodbruin gekleurde stenen inclusief zogeheten “kolenbrand”. Voor het voegen gebruiken we authentieke hydraulische kalkmortel.’
Op de steiger bij het herstellen van de zandstenen sierlijsten
Fase na fase Ook de detaillering van de dakvoet bleek beter te moeten. In de houten delen als de muurplaat en de decoratieve houten dakgoot is houtrot en bruine zwam opgetreden. Koninklijke Woudenberg herstelt de aangetaste houtdelen en brengt op veel plekken een professioneler gesoldeerde zinken dakgoot aan. Bovendien worden de dakkapellen bouwfysisch ingepakt zodat het vochttransport van binnenuit richting houten dakconstructie stopt. Tijdens alle werkzaamheden het komende ruime jaar blijft Museum Volkenkunde gewoon open. Koole: ’Afdeling na afdeling van het kamvormige museum pakken we aan. Van afdeling A naar H. Op enkele plekken veranderen we ook het interieur zelf. Zo komt er een museumrestaurant op de plek van de huidige evenementenzaal. Met houten schotten en handig verplaatsbare plasticwanden houden we de rest van het museum stofvrij als we op een bepaalde afdeling aan het werk zijn. Zo valt er voor de bezoekers altijd nog genoeg aan kunstschatten te bewonderen. Ze komen natuurlijk niet om ons aan het werk te zien.’ ❚
31 | STEDENBOUW 693
De Van Gogh Systeemwanden van Bruynzeel Interfinish overtuigen als strakke, hypermoderne glaswanden
32 | STEDENBOUW 693
Bruynzeel Interfinish
Tekst | Willem Ruyters Beeld | Bruynzeel Interfinish
Meer keuze, meer kennis, meer mogelijkheden Bruynzeel Interfinish is sinds jaar en dag dé specialist in verplaatsbare binnenwandsystemen. Als ‘Meester in wanden’ biedt Bruynzeel Interfinish binnenwanden in veel aantrekkelijke typen. Ieder binnenwand-systeem van Bruynzeel is vernoemd naar een beroemde Hollandse schilder. De series Avercamp en Ruisdael staan voor gedistingeerde hout-glaswanden. De serie Van Gogh overtuigt als een strak, hypermodern wandsysteem van glasvlakken binnen staalprofielen. En de series Rembrandt, Vermeer en Ter Borch bieden liefst drie verschillende types wanden die vullingen van glas en van gipskartonplaat combineren tot een fraai geheel. Voor elke inrichting is een passend wandsysteem leverbaar. Of het nu gaat om een school of om een kantoor. Of om een ziekenhuis. Steeds passend bij de stijl van de inrichting.
B Binnenbouw
Een systeemwand van Bruynzeel Interfinish biedt altijd de duurzame voordelen van blijvende verplaatsbaarheid. Want zeker de bedrijfsvoering in een kantoor staat permanent bloot aan groei of krimp. Een kantoorinterieur dat op termijn aangepast kan worden, biedt daarom intrinsieke duurzaamheid. Tegenwoordig heeft Bruynzeel Interfinish het gezichtsveld nog verder verruimd. Technisch adviseur Rinie Buijs over de nieuwe stap van het bedrijf: ‘de klant kan bij ons tegenwoordig ook terecht voor een complete kantoorinrichting. Natuurlijk helpen we de aanwezige systeemwanden van Bruynzeel Interfinish te verplaatsen of aan te passen aan de nieuwe eisen. We denken mee met de klant. Als die zegt, “Dit is het
plaatje, daar willen we naar toe met ons kantoor” dan springen wij van Bruynzeel Interfinish daarop in, om binnen het gestelde budget, tijdspad en werksituatie de verwachtingen te realiseren.. Wij herschikken en
de Binnenbouwer van Nederland passen de systeemwanden aan, en verzorgen tegelijkertijd de nieuwe vloerbedekking of nieuwe plafonds en meubelwerk. Alles wat nodig is om het kantoor weer up to date en efficiënt in te richten. Compleet
Als Binnenbouwer is Bruynzeel Interfinish de ideale partner voor het Nieuwe Werken
tot en met de elektra en de databekabeling.’ Het probleemoplossend vermogen van het bedrijf uit Almere brengt oplossingen waar anderen afhaken. ‘Binnenbouw’ zo luidt de naam van de nieuwe business van Bruynzeel Interfinish voor complete herinrichtingen. Buijs: ‘Een originele naam die de lading precies dekt. Bruynzeel doet meer dan de partijen bij elkaar brengen om de herinrichting te klaren. Wij hebben ons specialisme in systeemwanden uitgebreid naar een specialisme in complete binnenbouw. De bestaande systeemwanden demonteren we professioneel en de compleet nieuwe indeling verschijnt in een oogwenk. De kosten blijven laag omdat wij zoveel mogelijk bestaande materialen hergebruiken. Wij nemen de mensen de zorgen uit handen. ’ ›
De Van Gogh Systeemwanden van Bruynzeel Interfinish overtuigen als strakke, hypermoderne glaswanden
33 | STEDENBOUW 693
Ook de sculpturaal getrapte binnenwanden in dit notariskantoor zijn een product van Bruynzeel Interfinish
Progress Ook productontwikkeling behoort tot de kerntaken van Bruynzeel Interfinish. Op de vestiging Almere
Van schilderijhaakje tot compleet interieur-concept heeft Bruynzeel Interfinish naast de productiefaciliteiten, de administratie en de afdeling export. In
34 | STEDENBOUW 693
Roosendaal huist de afdeling engineering. Buijs legt uit: ‘De voortgaande ontwikkeling van onze wanden vloeit voort uit onze atelierfunctie. Specifiek voor de hoogbouw van het nieuwe JuBi-dubbelministerie in Den Haag ontwikkelde Bruynzeel een geavanceerde versie van de Van Gogh-systeemwand.’ Liefst 15.000 strekkende meters binnenwand gaat Bruynzeel Interfinish daar plaatsen. Buys geeft aan wat de doorontwikkeling inhoudt, ‘Waar normale binnenwanden gelaagd en gehard dubbelglas hebben van binnen - buiten 6 mm is hier extra dik glas van 10 en 12 mm toegepast. De ambtenaren kunnen dus in alle rust werken.’ Binnenkort zal Bruynzeel een innovatief type
stalen binnenwand presenteren. Een binnenwand compleet op te bouwen uit stalen schaaldelen. Totaal anders en nog economisch ook. De naam van de wand? Progress, vooruitgang. Buijs stelt trots ‘Dat wordt de eerste wand uit een nieuwe reeks. Precies waar de markt om vraagt. Een proeve van ons technisch kunnen.’ ❚
? Meer informatie Bruynzeel Interfinish BV, Almere Telefoon | 036 5388788 Website | www.bruynzeelinterfinish.nl
Hengelo | Schilverbetering â&#x20AC;&#x2DC;Kotte
Tekst | Marcel van Rijnbach Beeld | Marcel van Rijnbach
Tegen de stroom in De wederopbouwbuurt â&#x20AC;&#x2122;t Kotte in Hengelo was toe aan groot onderhoud. Opmerkelijk is het weer terugbrengen van gemeenschappelijke stedenbouwkundige elementen zoals groene hagen en uniforme erfafscheidingen. Een project tegen de stroom van de individualisering in, die de stedenbouw en architectuur kenmerkt.
Groene hagen en uniforme erfafscheidingen brengen vroegere eenheid terug 35 | STEDENBOUW 693
Hengelo | Schilverbetering ‘Kotte
N
Na 65 jaar was groot onderhoud aan de 82 woningen in de wijk ‘t Kotte in Henegelo onvermijdelijk. Optrekkend vocht in bouwmuren en gevels en een gebrekkige isolatie wilde de eigenaar woningcorporatie Welbions voorgoed uitbannen. Hoofdaannemer Nijhuis Bouw Riijssen heeft de gevels daarom rondom voorzien van een isolatieschil en tevens de daken van geïsoleerde doosdakelementen. Verder zijn alle gevelkozijnen, ramen en deuren vervangen en is er HR++ beglazing geplaatst. Dit pakket aan maatregelen zorgt voor een opwaardering van de woningen naar energielabel B. Voor de verbouwing is een verticale en horizontale drainage toegepast om het hoge grondwaterpeil beter te regelen. De fundering van de woningen staat namelijk op een ondoordringbare kleilaag. Naast de buitenkant werden interieur met badkamer, keuken en toilet niet vergeten. Daarbij konden de bewoners kiezen uit meerdere plattegrondopties waaronder een open keuken, een grotere toiletruimte en diverse badkamerindelingen. Vanwege de behoefte aan meer ruimte en meer daglicht in de badkamer zijn er nieuwe dakkapellen op het achterdak geplaatst.
Prettig brede straten en diepe tuinen kenmerken ‘t Kotte
36 | STEDENBOUW 693
Steenstrips ’t Kotte is een na-oorlogse buurt die vanwege het grote gebrek aan bouwmaterialen na de oorlog volledig is opgetrokken uit puin van de gebombardeerde binnenstad van Hengelo. Ter camouflage van de ongelijke stenen werden de straatgevels voorzien van een kraakheldere witte laag stucwerk of muurverf. Ondanks het snelle bouwtempo dat vanwege de grote woningnood nodig was, kenmerken de woningen zich door zorgvuldig aangebrachte stijlkenmerken in de gevels. Tijdens eerdere renovaties in de jaren 70 waren die originele details deels verloren gegaan. Uitgangspunt bij het groot onderhoud was om de sobere ornamentiek weer in ere te herstellen. Architect Richard Brok van MAS architectuur heeft het doorzonraam op de begane grond daarom weer in twee raamkaders gesplitst en de roedeverdeling in de overige ramen en de V-naad in de gestucte gevel teruggebracht. In de gevels is nu weer een verdeling in afzonderlijke vlakken herkenbaar. Eén van de moeilijke opgaven bij het isoleren van de gevels was het zichtbaar houden van gemetselde details zoals de gemetselde vertandingen in de gevels als ondersteuningen van
Hengelo | Schilverbetering ‘Kotte
de dakgoten. Door steenstrips toe te passen kon dit probleem worden getackeld. ‘Het aanbrengen van steenstrips lag nogal gevoelig bij de Welstandscommissie Hengelo, omdat dit materiaal niet origineel is. Maar als architect moet je keuzes maken’, zegt Brok glimlachend.
Vroeger Tijdens de werkzaamheden bleven de bewoners gewoon in de woning. De inzet van wisselwoningen is daardoor vermeden. Rik Gockel, gebiedsregisseur bij woningcorporatie Welbions vertelt: ‘Links en rechts ontstonden wel wat spanningen tussen de aannemer en opdrachtgever enerzijds en bewoners anderzijds. Midden in de bittere decemberkou een keuken slopen en vervangen is natuurlijk voor niemand prettig. Bewoners ervaren een dergelijke ingreep in de winter vanzelfsprekend als zwaarder dan in de zomer. Maar dankzij korte communicatielijnen in voorbereiding en uitvoering bleven echte problemen uit.’ De wijk stond van oudsher bekend om het fraaie uniforme gevelbeeld en de eenduidig vormgegeven straat–, tuin- en erfafscheidingen. ›
BouwInfo bouwPeriode mei 2010 - juni 2011 Bouwkosten € 6,6 miljoen OPDRACHT Welbions, Enschede ONTWERP MAS Architectuur, Hengelo UITVOERING Nijhuis Bouw BV, Rijssen (Hoofdaannemer); Sloof BV, Rijssen; De Groot Vroomshoop, Vroomshoop (Bergingen) installaties Scheurink Installatietechniek, Henelo (Installaties) Overig Bribus BV, Dinxperloo
37 | STEDENBOUW 693
Duurzaam maatwerk bekroond Bribus feliciteert Welbions Begin 2010 verzocht Corporatie Welbions in Hengelo Bribus Keukens om mee te denken over vervanging van de keukens in renovatieproject `t Kotte. Door de grote keuzevrijheid voor de bewoners bleek dit een hele uitdaging. De enthousiaste samenwerking tussen de medewerkers(sters) van Welbions en van Bribus zorgde er voor dat alle individuele wensen van de bewoners geïnventariseerd en gerealiseerd konden worden. Het resultaat is dat elke keuken in `t Kotte weer anders is. Precies wat ons voor ogen stond. Welbions won de tweede prijs bij de verkiezing “De Woonprijs Twente 2010” en kreeg een eervolle vermelding voor duurzaam bouwen. Bribus keukens zijn namelijk duurzaam, mede door het gebruik van FSC-gecertificeerd hout. Wij feliciteren Corporatie Welbions en de bewoners van harte met dit resultaat. Meer weten van Bribus keukens? Bel of mail ons; een afspraak is zo gemaakt.
Industriestraat 4, 7091 DC Dinxperlo Telefoon +31 (0) 315 65 17 45 www.bribus.nl
* VCA-gecertificeerd
U kent ons vast al van buiten
‘Sloof always on the roof’ • • • • •
Pannenleggen en kappenbouw (Dak)timmerwerken Betonskeletmontage (Dak)renovatie Kappenmontage
Alle ruimte voor de beste oplossing Duurzame concepten voor Bergingen, Daken en Gevels De Groot Vroomshoop bouwt duurzaam. Zo maken we gebruik van FSC hout en andere en milieuvriendelijke materialen en middelen. Als organisatie zijn we gecertificeerd voor FSC Chain of Custody. Oog voor het milieu is belangrijk maar onze prefab concepten bieden meer; een snelle bouwtijd, weinig opslagruimte en minder risico op de bouwplaats. Verder is er veel ruimte voor architectuur en dat ziet u vooral aan de buitenkant. Wie duurzaam, slim èn mooi wil bouwen, kiest voor De Groot Vroomshoop!
Argonstraat 3a • 7463 PD Rijssen Tel.: (0548) 545236 E-mail: info@sloofbv.nl • Website: www.sloofbv.nl
T +31 (0)546 666 333
Houtbouw is onderdeel van De Groot Vroomshoop Groep
11110343_sloof.indd 1
22-03-2011 10:03:22
I
www.degrootvroomshoop.nl
Hengelo | Schilverbetering ‘Kotte
Oorspronkelijke luiken zijn teruggebracht
Ondanks de individualisering van vandaag de dag gingen de wijkbewoners mee in het terugbrengen van de collectieve elementen in de architectuur. ‘Dat vergde soms wel wat aanpassingsvermogen en even slikken, maar de waardering voor de wijk scoort zo hoog, dat de bewoners dat er graag voor over hadden’, meent de architect.
Overtuigend
Bovenlichten met de W van ‘woning’ in ere hersteld
Vlakverdeling in gestucte gevels dankzij subtiele V-naden
’t Kotte is als buurt vlak na de 2e Wereldoorlog uit de grond gestampt om snel te voorzien in het grote woningtekort in Hengelo. De meeste woningen in het centrum van de stad waren tijdens de laatste oorlogshandelingen platgebombardeerd. De woningnood was enorm en hierom werden er 82 duplex-woningen gebouwd op een locatie tussen het bekende tuindorp ’t Lansink en de binnenstad in. De kapconstructies zijn opgebouwd uit stalen liggers afkomstig uit de ruines van gebombardeerde fabrieken. Bakstenen uit ingestorte panden zijn vlijtig schoon gebikt en opnieuw toegepast. Het brede straatprofiel met diepe voor –en achtertuinen en de gemeenschappelijke erfafscheidingen zijn duidelijk een signatuur van de tuindorpgedachte. Verspringende rooilijnen en het ontbreken van veel variaties in de architectuur laten ’t Kotte weer enigszins van een volbloed tuindorp afwijken. Het stedenbouwkundige concept van ’t Kotte is zo sterk en overtuigend dat het de afgelopen 65 jaar volledig intact is gebleven. ❚
39 | STEDENBOUW 693
Tekst | Willem Ruyters Beeld | www.bobgroep.nl
L’histoire se répète Op de eerste mooie dag van 2011 opende Hotel & Spa Savarin - Hampshire Classic in Rijswijk de deuren voor de gasten. Het nieuwe hotel in historische setting telt 35 hotelkamers waaronder drie exclusieve suites op de dakverdieping. Uitgebreid entertainment vult het hotelkamerprogramma aan. Van een bar annex lounge in het hoofdgebouw tot een grote Spa in een nieuwe langgerekte vleugel van staal en glas. Het wellnessgebeuren is volledig met een beautysalon, zwembad, whirlpool en Turks stoombad. Op een windbeschut terras buiten staat een tonvormige sauna uitnodigend te wachten. Een waterpartij op het voorterrein is groter gegraven en geeft privacy aan de Spa.
40 | STEDENBOUW 693
Rijswijk | Herbouw Hotel & Spa Savarin - Hampshire Classic
D
De laatste tien jaar is het Rijswijkse landgoed Zuidhoorn aan de Laan van Hoornwijck bijna geheel ingebouwd geraakt met kantoren. De A4 takt hier aan op de A13 in een dynamiek van op- en afritten. In 2002 lieten de exploitanten Patrick van Zuiden en Peter van Santen onder architectuur van Ernst Manger (Rijswijk) de boerderij (1926) van landgoed Zuidhoorn tot restaurant Savarin verbouwen door Bakels + Ouwerkerk Bouwgroep. Die restauratie won de Monumentenprijs van dat jaar. Het Leger des Heils was op dat moment al uit het hoofdgebouw verdwenen. Een goede zes jaren later nemen de restauranteigenaren de exploitatie van Hotel & Spa Savarin - Hampshire Classic in het vroegere hoofdgebouw op zich.
Voorgevel
Bakels + Ouwerkerk Bouwgroep heeft veel ervaring met het renoveren van historische gebouwen. Bij de revitalisatie van het hoofdgebouw tot Hotel & Spa is geen steen op de andere gebleven. Alleen de voorgevel is blijven staan. Aan de linkerkant en de rechterkant kreeg het hoofdgebouw er een vleugel bij. Bakels + Ouwerkerk Bouwgroep heeft de klassieke vorm van het landgoed gereconstrueerd in moderne bouwmaterialen waaronder kalkzandsteen wanden en kanaalplaat vloeren. Tijdens de renovatie is de voorgevel geheel ontpleisterd maar kreeg alle sobere pleisterversieringen in de eindfase van het werk weer terug. Daaronder de kuiven in de top van de kozijnen. Al het pleisterwerk is overigens negentiende-eeuws.
Asymmetrie De geschiedenis van de buitenplaats bij de Hoornbrug gaat terug tot het jaar 1642 waar de archieven het hebben over: ‘woninghe als huisinghe en scheure, bargen en geboomte’. In 1716 duikt voor het eerst de naam Zuidhorn op met als beschrijving ‘een hofstede bestaande uit een herenhuis, een bouwmanshuis, een tuinmanshuis, een koetshuis, speelhuizen, stallingen, tuinen, lanen en vijvers’. Een uitspanning vlak bij Den Haag om te ontspannen. Sinds begin negentiende eeuw is het landgoed in bezit van Stichting Nalatenschap De Drevon die het beheer voortzet na de dood van de douairière De Drevon. De afgelopen twee eeuwen huisden er instituten waaronder het Leger des Heils en de Kruisridders van Sint Jan. De Wehrmacht bezette de gebouwen tijdens de Tweede Wereld Oorlog. Er is vaak verbouwd. Zo grondig dat bouwhistorisch onderzoeksbureau BAAC (’s-Hertogenbosch) in 2009 vrijwel geen waardevolle bouwsporen terugvond. In de vroege twintigste eeuw is bijvoorbeeld de vroegere zijgevel de voorgevel geworden. De asymmetrische ligging van de entreedeur in het gevelfront verraadt dit nog steeds. Onder de forse beuken en andere bomen op het voorterrein ligt tegenwoordig weer een terras. Op mooie dagen is dit een ideale lunchplek voor de medewerkers van de grote kantoren rondom het Hotel & Spa. ❚
BouwInfo bouwPeriode januari 2010 februari 2011 Bouwkosten € 5 miljoen OPDRACHT Stichting Nalatenschap De Drevon, Rijswijk ONTWERP Bakels + Ouwerkerk Bouwgroep, Leidschendam; Nijboer Interieur en Architecten, Mariënheem (Interieurontwerp) UITVOERING Bakels + Ouwerkerk Bouwgroep, Leidschendam (Hoofdaannemer); Joost Bakker Schilderwerken, Den Haag (Schilderwerken)
Hotel & Spa Savarin - Hampshire Classic, links en rechts naast hoofdentree kwam een nieuwe vleugel met hotelkamers. De suites bevinden zich onder het pannendak
Windbeschut terras met tonvormige sauna
Felgekleurde LED’s rond zwembad en whirlpool
Interieur met veel paarstinten
41 | STEDENBOUW 693
Grootse prestaties
van het kleine Merbo Interieurbouw Merbo interieur mag dan een relatief klein bedrijf zijn, Merbo Interieur levert grootse prestaties. Zo is Merbo tijdens de bouw aan het Melanchton College betrokken bij de afwerking van de karakteristieke piramide-plafonds in de techniekhal, van het mooie Iroko plafond en wanden in de centrale hal. En bij de wandafwerking in de sporthal en van diverse ‘blobs’.
I
Interieurbouw voor scholen en meer In de Techniekhal worden de piramide-plafonds afgewerkt met multiplex en 5 mm HDF geperforeerde platen, waarachter firetdoek en glaswol-isolatie. Massief Iroko delen van 18 mm dik in breedten van 70, 110 en 170 mm gaan tegen het plafond en de wanden in de centrale hal. Het plafond is geheel verlaagd opgehangen aan het dak waarin dakramen en lichtbakken opgenomen zijn. Het Iroko wordt blank gelakt en in het zicht genageld. De wanden van de sporthal werkt Merbo onderlangs af met geperforeerde staalplaten van 3 mm dik, gepoedercoat in een NCS-kleur. De ‘blobs’ bekleedt Merbo merendeels
met hard kunststofplaat in wit en hoogglans rood. In combinatie met overige afwerkingen van tapijt, behang en sauswerk een speels geheel. Merbo interieurbouw heeft zich als één van de eerste interieurbouwers in Nederland FSC-gecertificeerd en kan daarom alle meubelen en eigen producten met FSC-keurmerk leveren. Merbo is flexibel. Van ambachtelijk timmerwerk tot moderne balies, van kasten tot wandafwerkingen in kunststof, glas of RVS. ❚
Merbo bekleedt de centrale hal met massief Iroko-delen van 18 mm dik in breedten van 70, 110 en 170 mm
? Meer informatie Merbo Interieur, Hardinxveld-Giessendam Telefoon | 0184 617393 Website | www.merbo.nl
ADVERTENTIE
Van ambachtelijk timmerwerk tot een modern interieur Wij zijn FSC gecertificeerd vraag naar de mogelijkheden in FSC
Buitendams 69, 3371 BB Hardinxveld - Giessendam 0184 - 617393 info@merbo.nl
42 | STEDENBOUW 693
rotterdam | renovatie & uitbreiding Melanchton College
Tekst | Willem Ruyters Beeld | EctorHoogstad
Bijpunten in Spangen
W
Wie vanuit station Marconiplein de metro over het hoogspoor naar Schiedam neemt, kijkt er vanuit de metro even op neer: de gebouwen van het Melanchton College locatie Rotterdam - Spangen. Het ligt dicht tegen de voormalige oefenvelden van Sparta aan. Een gebouw uit midden jaren zestig dat de afgelopen anderhalf jaar is gerenoveerd en uitgebreid. Het verantwoordelijke architectenbureau EctorHoogstad was zo enthousiast over het gebouw dat het bureau besloot na een renovatie zelf de vroegere Aula als burelen te gebruiken. De architecten vielen als een blok voor het bijzondere lichtdak dat bestaat uit een groot getal glaspiramides. Zoals Joost Ector het uitdrukt: ‘Zo’n prachtig gedetailleerd dak dat zou tegenwoordig niemand kunnen betalen’. Weer wat later zag ook de opdrachtgever de potenties van het bestaande gebouw in en is uiteindelijk alleen de vleugel met gymzaal en lokalen gesloopt. EctorHoogstad maakte de structuur van het Melanchton College helderder door de ergste uitgroeisels te slopen.
een (techniek)hal en een administratievleugel met daarop gestapeld de aula. Alle gebouwen passen binnen een grid van 4,1×4,1m. De bouwmethodiek gebruikte een prefab betonskelet, stalen vakwerken als dak, houten vliesgevels en aluminium beplating voor de gesloten geveldelen. Tijdens de renovatie zijn van het aula/kantoor en de techniekhal de gevels en het dak volledig vernieuwd volgens de vroegere esthetica. Wel hebben de vliesgevels nu dubbel glas en nieuwe aluminium deklijsten. Een trappenhuis steekt in de oksel van het gebouw hoog boven alles uit. Het gebouw lijkt om het trappenhuis te scharnieren. Om het binnenklimaat te verbeteren is samen met de bouwfysisch adviseur DGMR een installatieconcept ontwikkeld met een luchtbehandeling onder de verhoogde vloer. De installatie voor warmte/koude-opslag delen architectenbureau en Melanchton College samen. ❚
Oorspronkelijke esthetica Het oorspronkelijke schoolgebouw was één van de vier gerealiseerde uitwerkingen van een hoogmodernistisch modulair systeem voor onderwijsgebouwen dat in Rotterdam is ontwikkeld. Een product van een consortium van architecten onder aanvoering van Rein Fledderus die ooit de architect was van De Doelen. De ontwikkelde bouwsystematiek kende een viertal componenten: een langgerekt bouwdeel bestaande uit een gang met aan één kant leslokalen, een bouwdeel voor gymzalen,
Vogelvlucht laat ligging van school tegen het hoogspoor zien
Schets van grote multifunctionele hal met bekleding van Iroko
BouwInfo bouwProgramma CVO, Rotterdam samen met gemeente Rotterdam bouwPeriode oktober 2009 - april 2011 (300 werkbare dagen) Bouwkosten € 5,5 miljoen OPDRACHT CVO, Rotterdam samen met gemeente Rotterdam ONTWERP EctorHoogstad, Rotterdam advies IMd, Rotterdam (Constructies); DGMR, Rotterdam (Bouwfysica); Intechno, Rotterdam (Installaties) UITVOERING Stout, Hardinxveld-Giessendam (Hoofdaannemer); Merbo interieurbouw, Hardinxveld-Giessendam (Interieurbouw) installaties Kuijpers Installaties, Tilburg/ Helmond (W- + E-installaties)
ADVERTENTIE
43 | STEDENBOUW 693
Utiliteitsbouw
BouwInfo bouwProgramma Overkapping (bvo 42000 m2) bouwPeriode maart 2010 - december 2010 OPDRACHT Van Bentum Recycling Centrale (BRC), Rotterdam - Botlek ONTWERP GMB Civiel, Ridderkerk samen met IOB, Dordrecht advies IOB, Dordrecht (Bouwkundig) UITVOERING GMB Civiel, Ridderkerk (Hoofdaannemer); Smulders Duscon, Bladel (Staalconstructies); Van Noordenne Wapeningsstaal B.V., Hardinxveld-Giessendam (Wapeningsstaal) installaties GMB Civiel B.V., Ridderkerk i.s.m. De Groot Installatiebedrijf, Ridderkerk (Brandinstallaties) Overige Kempen Cladding (Beplating)
44 | STEDENBOUW 693
Rotterdam | Van Bentum Recycling Centrale
Tekst | Patricia van der Beek Beeld | VBR
60 meter vrij overspannen in staal Met een grondvlak van maar liefst 42.000m2 is de nieuwe opslagloods voor Van Bentum Recycling Centrale verreweg de grootste in de regio Rijnmond. En dat zegt heel wat, want in de regio rond de grootste haven van Europa staan zeer veel mega-grote distributieloodsen. Aannemer GMB Civiel, staalconstructiebedrijf Smulders Duscon en ingenieursbureau IOB sloegen de handen â&#x20AC;ş ineen om van dit ambitieuze project een sterk staaltje hallenbouw te maken.
45 | STEDENBOUW 693
maak kennis met de kracht van samenwerking Smulders Group vindt haar oorsprong in 1966 en is uitgegroeid tot een internationale onderneming met als kernactiviteiten het construeren, fabriceren, leveren en monteren van staal- en machineconstructies.
Schootense Dreef 35
P.O. Box 480
Tel.: +31 (0)492 588 611
info@smuldersgroup.com
5708 HZ Helmond
5700 AL Helmond
Fax: +31 (0)492 665 458
www.smuldersgroup.com
Rotterdam | Van Bentum Recycling Centrale
Laatste beplating gaat ertegen aan. De mega-regenjas is bijna klaar voor gebruik.
deel een dilatatie. Hoofdaannemer GMB Civiel, met ruime kennis en ervaring in beton- en industriebouw, nam tevens het ontwerp van de loods wat betonwerk betreft voor zijn rekening. Daarbij zorgde de aannemer voor de engineering en uitvoering van zowel de fundering als de betonconstructie. Projectleider Maarten Driesse: ´We hebben het hier over een zware paalfundering met 250 vibropalen, die tot 40m lang zijn. Daarop zijn betonnen steunpunten en keerwanden verankerd, die tot 5m boven het maaiveld reiken. De wapening is in prefab uitgevoerd om de bouwsnelheid op locatie zo hoog mogelijk te houden. De middenkolommen bestaan uit holle betonkolommen voorzien van een stalen frame.´ De zware fundering was nodig vanwege het beperkte aantal steunpunten, waarop daarom flinke krachten worden uitgeoefend. Bovendien moesten alle 250 heipalen voorgeheid worden. Want de bodem van het terrein, dat al sinds 1906 in gebruik is voor grootschalige havenactiviteiten, zit vol achtergebleven obstakels van eerdere bouwwerken.
Staalconstructie
Een opdracht waar een staalconstructiebedrijf al zijn knowhow in kwijt kan
I
Smulders Duscon was verantwoordelijk voor het ontwerp, de engineering, productie, levering en montage van de reusachtige stalen draagconstructie. Maar ook voor de vele vierkante meters aan gevelbeplating en de strekkende lengtes goten. Van Dooren: ´De constructie bestaat uit bijna alleen maar stalen spanten, met in het midden enkele kolommen. De spanten lopen vanuit het midden richting de zijwanden van de hal. Daar zijn de spanten met een stalen constructie op de betonnen keerwanden geplaatst. Er was een honderdtal bijzondere transporten voor nodig om die staalspanten op locatie te krijgen. Voor het monteren in het werk gebruikten we meestal twee, soms drie kranen.´ Eind november 2010, na een bouwperiode van vier maanden, stond de staalconstructie overeind. Een maand later werd de loods opgeleverd.
De kracht van samenwerking
In de Rotterdamse Botlek beschikt Van Bentum Recycling Centrale (BRC) over een 36 ha groot terrein. Hier wordt steenachtig bouw- en sloopafval gerecycled tot granulaten voor de grond–, weg– en waterbouw. Een van de hoofdactiviteiten betreft thermische reiniging, oftewel het verbranden van de teer die in asfaltpuin zit. Om het verbrandingsproces efficiënter en energiezuiniger te laten verlopen, besloot BRC in 2007 tot de bouw van een mega-opslagloods. Voor het verbranden van het teerhoudende asfalt, dat voortaan droog opgeslagen ligt, is dan minder aardgas nodig. Het vocht hoeft niet meer eerst te verdampen. Dat scheelt tijd, energie en CO2-uitstoot.
van 60m zijn de spanten zonder meer indrukwekkend te noemen. Had dat niet eenvoudiger gekund? ´Gezien de omstandigheden en randvoorwaarden was dit de beste oplossing´, stelt projectleider Eric van Dooren van Smulders Duscon. ´Van Bentum wilde geen volledig gesloten hal, maar een zo simpel mogelijke overkapping tegen invloed van regen en wind met zo min mogelijk steunpunten. Ook moesten we over de reeds bestaande brekerinstallatie heen bouwen, die gekenmerkt wordt door een systeem met transportbanden op 20m hoogte. Bovendien moest het reguliere recycle-werk bij BRC tijdens de bouwwerkzaamheden gewoon doorgaan.´
Zo min mogelijk kolommen
Fundering en betonconstructie
Voor zijn enorme oppervlakte kent de opslagloods van BRC buitengewoon weinig kolommen. De zijwanden zijn grotendeels open. En met vrije overspanningen
In 2009 gaf BRC zijn definitieve ‘go ahead’ voor de bouw van de overkapping van 350 m x 120 m x 30 m (lxbxh). De hal bestaat uit drie delen, met tussen elk
De betrokken partijen kijken terug op een soepel verlopen bouwproces. ´Efficiënte uitvoering begint bij ons al in de voorbereidende fase´, stelt Van Dooren. ´Onze engineering en werkvoorbereiding zijn er standaard op gericht om zo efficiënt mogelijk te bouwen. Zonder het werk van de klant te vertragen of verstoren. Bovendien geloven wij in de kracht van samenwerking, zowel binnen onze eigen groep aan staalbouw georiënteerde bedrijven als met externe partijen.´ Driesse beklemtoont: ´In dit project was zelfs sprake van ketenintegratie. De voorbereiding en uitvoering gebeurden in zeer nauwe onderlinge samenwerking en afstemming. Dat vereist vertrouwen, openheid en verantwoordelijkheid.’ Van hiërarchische hoofdaannemer- en onderaannemerrollen was volgens Van Dooren dan ook geen sprake: ´Alleen door als partners met elkaar op te trekken, konden we deze reusachtige loods met zo min mogelijk faalkosten op de poten zetten.´ ❚
47 | STEDENBOUW 693
www.stedenbouw.nl Surf naar de meest complete startpagina over stedenbouw en architectuur.
Staat u nog niet op www.stedenbouw.nl?
Neem dan contact op met Cock Penning +31 (0)495 450095, of e-mail naar c.penning@louwersuitgevers.nl IOB_Adv_197x130_FC:IOB_Adv_125x92_FC
ENGINEERING
OP HOOG
NIVEAU
18-03-2011
15:15
Pagina 1
IOB heeft een prisma aan kwaliteiten bestaande uit architectuur, bouwtechniek, constructieadvies, gebouwgebonden installaties, bouwkosten, bouwbegeleiding, bouwplantoetsing, beheer & onderhoud, geometrie en infra. Deze gespecialiseerde disciplines worden zowel separaat als gecombineerd aangeboden. Vanuit deze disciplines helpt IOB haar relaties hun ambities te realiseren. IOB ondersteunt onder andere relaties vanuit de volgende branches: Gemeenten & Overheid, Architecten, Vastgoedbeheerders, Projectontwikkelaars, Industrie, Gezondheidszorg, Energie en Aannemers. Kenmerkend voor een succesvol en groeiend IOB zijn flexibiliteit, onafhankelijkheid en meedenkend over de grenzen van haar opdracht.
Hellevoetsluis T 0181-318122, www.iob.nl Dordrecht T 078-6527660, www.iob.nl Rotterdam T 010-2417570, www.iob.nl Oudewater T 0348-479020, www.promad-iob.nl
Rotterdam | Van Bentum Recycling Centrale
Werkoverleg op hoogte
Projectinfo
IOB: ‘Extra aandacht voor engineering loont’
‘Met zo min mogelijk verstoring van de normale gang van zaken op een veilige en efficiënte manier bouwen.’ Dat staat bij Ingenieursburo IOB uit Dordrecht centraal. En dat is precies wat onze opdrachtgever GMB Beton- en industriebouw zocht voor de klant Van Bentum Recycling Centrale (BRC). Tijdens de bouw van de 42.000 m2 grote overkapping annex opslagloods moesten de werkzaamheden op het maaiveld onder de overkapping-in-aanbouw gewoon doorgaan. IOB, met vestigingen in Dordrecht, Hellevoetsluis, Rotterdam en Oudewater, is een breed georiënteerd ingenieursbureau dat geen engineeringswerk uit de weg gaat en dat ruim dertig jaar specialistische ervaring heeft in de industriële sector, woning-, utiliteitsbouw en hallenbouw. Zo voerde IOB al engineeringsopdrachten uit voor bedrijven als SITA, HVC Afvalcentrale en Air Liquide. In 2007 raakte IOB betrokken bij de bouw van de opslag-
loods van BRC. IOB dacht mee over het ontwerp van de megagrote overkappende loods, de aanvraag van de bouwvergunning en de engineering van de fundering, beton- en staalconstructie. ‘In de ontwerp- en engineeringsfase trokken we nauw samen op met onze opdrachtgever, aannemer GMB Beton- en industriebouw uit Ridderkerk en staalconstructiebedrijf Smulders Duscon’, vertelt senior engineer Martin Deelen van IOB Dordrecht. Ontwerp en engineering ‘Eerst wilde BRC een (kleinere) overkapping hebben over de bestaande transportband. Na het gereed komen van de ontwerptekeningen bleek dit niet gewenst gezien de bedrijfsvoering. Vervolgens dacht BRC aan een grotere hal die rekening houdt met de bestaande transportband en de ondergrondse verankeringen van de naast gelegen havenkade’, vertelt Deelen. ‘Een geheel kolomvrije hal hebben we ook onderzocht, maar dat bleek een relatief dure optie. Uiteindelijk zijn we gezamenlijk tot het huidige ontwerp gekomen: een overkapping van 350m x 120m x 30m, met kolom-
men in het midden en spanten die toch nog liefst 60m vrije overspanning halen.’ Om de werkzaamheden van BRC zo min mogelijk te verstoren, werd de loods in drie fasen opgetrokken. Conform aan het drietal fasen bestaat de hal uit drie delen, met daartussen de dilataties. Deelen: ‘Doordat extra aandacht aan de engineering is besteed, kwamen we tot een zeer efficiënte uitvoering. Binnen een goed functionerend team van uitvoerende partijen hebben we in snel tempo een mooie en megagrote hal neergezet. Weer een sprekend voorbeeld dat extra aandacht voor engineering loont.’ ❚
? Meer informatie Ingenieursburo IOB, Dordrecht Telefoon | 078 6527660 Website | www.iob.nl
49 | STEDENBOUW 693
Plaatsnaam | Projectnaam
Stijlvol en nuchter in beton van Hercuton
Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Valentijn Brandt
Hercuton zet de toon Van een leeg stuk grond naar een sfeervol bedrijfspand waar letterlijk muziek in zit. De realisatie van het bedrijfspand van Terpstra Muziek in Lijnden (Haarlemmermeer) was als het componeren van een symfonie. Met de architect als componist en de projectbegeleider als dirigent. De uitvoering van het stuk was in handen van betonbouwer Hercuton, die met zijn loftarchitectuur de juiste toon trof.
O
Op business park Lijnden prijkt sinds juli 2010 het nieuwe onderkomen van Terpstra Muziek, een groothandel in blaas- en slaginstrumenten. Hercuton uit Nieuwkuijk, de specialist in het realiseren van duurzame huisvesting in prefab beton, is sinds 2008 betrokken bij de realisatie van dit opvallend kleurrijke bedrijfspand. ‘In november 2009 startten we met de uitvoering’, vertelt commercieel adviseur bouwprojecten Ron Drijver van Hercuton. ‘Nog geen jaar later leverden we
het gebouw gebruiksklaar op.’
Functioneel en feestelijk Architect Onno de Vries (Badhoevedorp) maakte het ontwerp voor Terpstra Muziek. Hierbij moest hij rekening houden met de bestemmingsplannen, het Programma van Eisen, budget en tijd. De Vries: ‘De vorm laat zich eenvoudig omschrijven als een nagenoeg rechthoekige doos. De naar het binnenterrein gerichte oost- en zuidgevel en het dak zijn
50 | STEDENBOUW 693
BouwInfo bouwProgramma Bedrijfspand Terpstra Muziek (bvo: 1759 m2) bouwPeriode november 2009 september 2010 OPDRACHT Terpstra Muziek, Haarlemmermeer ONTWERP Onno de Vries architecten BV, Badhoevedorp advies J.M. Deurwaarder Projectontwikkeling, Warmenhuizen (Projectmanagement) UITVOERING Hercuton, Nieuwkuijk (Hoofdaannemer); JM van Delft + zn, Waalwijk (Aluminium kozijnen); Verhagen dakbedekking BV, Tiel
grotendeels uitgevoerd als gesloten betonnen vlakken. De naar de straat gerichte noorden westgevel openen zich naar de omgeving. Verder heeft het gebouw enkele plastische elementen als een balkon, een dakoverstek en een inham voor laden en lossen. Op veel plaatsen komt gekleurd glas voor. De plastische elementen en de gekleurde glaspartijen zijn in beginsel functioneel, maar geven het pand tegelijkertijd iets feestelijks.’ De Vries voegt toe dat het ontwerp niet zomaar tot stand kwam. ‘We hebben vele varianten in vorm en materiaalgebruik onderzocht. Mijn schetsboek staat vol met modellen die zijn getoetst aan de door de opdrachtgever uitgesproken wensen en eisen.’
Loftarchitectuur Gaandeweg het ontwerpproces werd duidelijk dat bouwen met beton een interessante optie was. Drijver geeft uitleg: ‘De opdrachtgever wilde een duurzaam bedrijfspand en geen enkel bouwmateriaal is nu eenmaal zo degelijk als beton. Bo-
Lijnden | Muziekhandel Terpstra
vendien is een betonnen gebouw inbraakveilig, geluidsisolerend en zeer geschikt voor duurzame klimaatoplossingen. Hierbij moet gedacht worden aan betonkernactivering in combinatie met warmte-koudeopslag. Het constante binnenklimaat dat we hiermee realiseren, is uitermate geschikt voor de vele vocht- en temperatuurgevoelige muziekinstrumenten die er opgeslagen liggen.’ De specifieke keuze voor loftarchitectuur was gebaseerd op het functionele en efficiënte karakter van deze bouwmethode. Bovendien was de opdrachtgever zeer gecharmeerd van de nuchtere esthetiek van loftarchitectuur. ‘De helderheid van het beton symboliseert de no nonsense cultuur van het bedrijf’, verklaart Drijver. ‘Bovendien geeft het een schitterend contrastrijk effect; die glanzende, koperen trompetten tegenover het ruwe beton.’
meer dan eens bewezen. Bij Hercuton werken we met prefab betonelementen. Een bouwmethodiek die vergeleken met in het werk gestort beton een stuk minder weersafhankelijk is. Tijdens de zeer strenge vorstperiode begin 2010 konden we dan ook relatief lang doorwerken, wat onze opdrachtgever natuurlijk erg prettig vond.’ Drijver benadrukt dat de bouwbegeleiding van Deurwaarder Projectontwikkeling eveneens een belangrijke rol speelde in de succesvolle oplevering van het project. ‘Een goede begeleiding van de klant, zowel in het voortraject als tijdens de bouw, is altijd van essentieel belang.’ ❚
Kleurrijke Rodeca panelen ‘Met die robuuste esthetiek van het beton heeft de architect een sfeervol en warm gebouw gecreëerd’, vervolgt Drijver. ‘Rodeca gevelpanelen in verschillende kleuren zorgen voor een vrolijke noot. Kenmerkend voor dit type kunststofpanelen is dat de panelen wel licht doorlaten, echter zonder dat je er volledig doorheen kunt kijken.’ Het gebouw bestaat uit een ruim magazijn vol met opgeslagen blaas- en slaginstrumenten, een productie- en reparatieruimte, een kantoor en enkele oefenruimtes. ‘Behalve dat het beton goed is voor de geluidsisolatie en akoestiek is het resulterende constante binnenklimaat van levensbelang voor de instrumenten’, herhaalt Drijver. ‘Het pand is daarbij bewust op het westen georiënteerd om de volle zon zoveel mogelijk buiten te houden.’
Tot in detail Op de vraag wat in het project de grootste uitdaging was, antwoordt Drijver: ‘Omdat we van tevoren alles tot in detail uitwerken, is de uitvoering slechts een logistieke afwikkeling geweest. Onze systematische manier van bouwen heeft zich
Prefab beton contrasteert prettig met muziekinstrumenten. Rodeca gevelpanelen brengen kleur
ADVERTENTIE
BETAALBAAR EN VERRASSEND BOUWEN IN BETON representatieve uitstraling
�
snelle bouwtijd
�
duurzame kwaliteit
�
uitstekende brandwerendheid
�
inbraak veiligheid
�
Hercuton b.v. Touwslager 2 5253 RK Nieuwkuijk Tel.: (073) 511 26 60 info@hercuton.jajo.com
www.hercuton.nl 51 | STEDENBOUW 693
Tekst | Willem Ruyters Beeld | Valentijn Brandt
Opslag in gedistingeerd zwart en wit DHVG (voorheen David Hart Vastgoed Groep) ontwikkelde in Amsterdam een state-of-theart distributiecentrum. Designer Piet Boon deed de styling van het complex. Bouwbedrijf De Vries en Verburg (Stolwijk) trad op als hoofdaannemer.
O
Op bedrijventerrein Atlaspark bij de Amsterdamse Afrikahaven is de afgelopen anderhalf jaar in twee bouwfasen tezamen 110.000 m2 distributiecentrum gebouwd. Bij een nuttige gebouwhoogte van 10,5 m betekent dit zo’n 1.150.000 m3 aan opslagruimte. Groot genoeg om bijna twintig keer het grootste schip te lossen, dat de sluizen bij IJmuiden ooit passeerde: de Pacific Tiara (90.000 gross ton/ 60.000 net ton/ 180.000 DWT). DC Afrikahaven telt zeven warehouses die in grootte variëren van 11.000 tot 22.000 m2. De kwaliteit van de architectonische afwerking van de warehouses is vergelijkbaar met het veelkleurige Districenter Seinehaven dat DHVG
in de Rotterdamse haven liet bouwen. Daar haalde Jan des Bouvrie zijn kleurpotloden uit de kast en maakte er een vrolijke boel van. De warehouses van DC Afrikahaven zijn even geslaagd, alleen overheerst in Amsterdam het gedistingeerde zwart en wit van topdesigner Piet Boon. De tweede fase is dwars op de langsas van de warehouses van de eerste fase gebouwd en bestaat uit vier aaneengebouwde hallen van samen 40.000 m2. Tussen de hallen bevinden zich brandwerende muren die via brandveilige hefschuifdeuren (WBDBO 180 minuten) in elkaar overlopen. Een Esfr-sprinklerinstallatie houdt de opslag brandveilig. Kwalitatief hoogwaardig is het
BouwInfo bouwProgramma DC Afrikahaven tweede fase 40.000 m2 bouwPeriode Juni 2010 – januari 2011 ONTWERP Archicom Consultants + Archineers + Managers, Eindhoven (Ontwerp en bouwmanagement) advies Kaba Engineering bv, Eindhoven (Ontwerp terrein riolering) UITVOERING Bouwbedrijf De Vries Verburg, Stolwijk (Hoofdaannemer); Smulders Groep, Bladel (Staalwerken); Nedicom dak en geveltechniek bv, Asten; installaties Unica, Hoevelaken (E-installaties);
fraai ingerichte buitenterrein met design-verlichting, voldoende parkeerplaatsen voor auto’s en opstelplaatsen voor trailers. Aanleg van het buitenterrein geschiedde door Bouwbedrijf De Vries en Verburg. Het 9 ha grote gebied heeft een drievoudig gescheiden stelsel: DWA (droog weer afvoer), SRW (schoon regenwater afvoer) en VRW (vuil regenwater afvoer). Ieder VRW-stelsel bezit voldoende vrije ruimte om afscheiders te plaatsen voor toekomstig gebruik en milieuwetgevingen. Elke tweede opslaghal is voorzien van laadkuilen met de nodige dockshelters, de naastliggende hal heeft weer grote toegangsdeuren op maaiveldniveau. In het interieur is overal vrije stapelhoogte tot 10,5 m bij een vloerbelasting van 4000 kg/m2. Beeldbepalend is de horizontale raamstrook in de langsgevel, die uitkijkt op de laadplatforms. Het bandraam van liefst 400 m lang voorziet de achterliggende 11 m diepe mezzanine van daglicht. ❚
Vier opslaghallen aaneengesloten tot een verzamelhal van 40.000m2. Een bandraam van 400 m lang licht de mezzanine aan.
? Meer informatie Bouwbedrijf De Vries en Verburg, Stolwijk Telefoon | 0182 348350 Website | www.devriesverburg.nl
52 | STEDENBOUW 693
AMSTERDAM | Afrikahaven
Bouwbedrijf De Vries en Verburg toont zich in de Amsterdamse Haven Je hebt distributiecentra en distributiecentra. DC Afrikahaven in Amsterdam behoort als distributiecentrum tot de buitencategorie. Zowel wat omvang als wat afwerkingniveau betreft. Na eerder een eerste fase van 64.000 m2 heeft Bouwbedrijf De Vries en Verburg de tweede fase van 40.000 m2 opgeleverd. Projectleider Bernard van Houwelingen stelt: ‘elke seconde die we extra in een goede voorbereiding stoppen, winnen we meervoudig terug tijdens de uitvoering.’ Bernard van Houwelingen was projectleider van Bouwbedrijf De Vries en Verburg bij de bouw van DC Afrikahaven: ‘Voor ons is het de eerste keer dat we in opdracht van DHG Property Solutions een distribu-
tiecentrum bouwen. Eigenlijk de tweede keer als je de eerste en tweede fase van DC Afrikahaven als afzonderlijke opdrachten beschouwt. Opvallend aan de opslagloodsen is het hoge afwerkingniveau. Dat gaat van de aanleg van een supergladde vloerafwerking in twee van de vier loodsen uit de tweede fase, het aanbrengen van minerale wol als isolatie van het dak tot en met de aanleg van een hoogwaardig ingericht maaiveld. Ook de bouwkundige afwerking van de gevels is zorgvuldig en goed op elkaar afgestemd.’ Dankzij de brandveilige dakafwerking zijn de loodsen verzekeringtechnisch multi-inzetbaar, wat goed is voor de verhuurbaarheid in de toekomst. De complete tweede fase is overigens al verhuurd. In krap zes maanden bouwtijd heeft Bouwbedrijf De Vries en Verburg het verzamelgebouw van vier aaneengesloten hallen neer-
gezet. In totaal 40.000 m² groot en voorzien van een mezzanine van 1100 m2 in ieder van de vier hallen. Van Houwelingen: ‘die tussenverdiepingen hebben we divers mogen inrichten met inpandige kantoren, een kantine en lockerruimte. Ook de engineering en aanleg van alle W-installaties waaronder een koelsysteem en van de sprinklerinstallatie behoorde tot onze verantwoordelijkheid. Met een klein compact team van uitvoerder, werkvoorbereider en projectleider hebben we alle betrokkenen aangestuurd. Het helpt dan dat je een vertrouwd netwerk van onderaannemers om je heen hebt verzameld. Dankzij onze grondige voorbereiding zorgen we er vervolgens voor dat alle schroefjes ook echt in het werk in de goede gaatjes vallen. Op die manier maak je tempo en realiseer je kwaliteit.’ ❚
ADVERTENTIE
Bouwbedrijf D E V R I E S E N V E R B U R G O N D E R D E E L
V A N
D E
B U R G L A N D
Stolwijk
G R O E P
adv vries tim regelt
‘t Vaartland 8 2821 LH Stolwijk Postbus 59 2820 AB Stolwijk Telefoon 0182 - 34 17 41 Telefax 0182 - 34 24 75 info@devriesverburg.nl www.devriesverburg.nl
U W
Kennis en daadkracht Bouwbedrijf De Vries en Verburg bouwt kantoren, zorginstellingen, scholen, bedrijfsobjecten en woningen. Al 25 jaar maakt Bouwbedrijf De Vries en Verburg het verschil door betrouwbaarheid, degelijkheid en vakmanschap.
V O O R T V A R E N D E
P A R T N E R
B I J
B O U W E N
53 | STEDENBOUW 693
Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Gian Fotografie
Edel in staal Op slechts een steenworp afstand van de A4 richting Antwerpen ligt Grenshotel De Jonckheer aan de rand van de grensplaats Ossendrecht. Een klassiek, sfeervol hotel-restaurant dat zijn adellijke naam meer dan verdient. Aannemersbedrijf B. de Nijs â&#x20AC;&#x201C; Soffers uit Hoogerheide zocht zijn eigen grenzen op en zette in zes maanden tijd dit uit staal geconstrueerde gebouw overeind.
De naam Grenshotel De Jockheere benadrukt de positie van het hotel op de grens van Nederland en BelgiĂŤ, dichtbij bedrijven in West-Brabant en de regio Antwerpen
54 | STEDENBOUW 693
Ossendrecht | Grenshotel De Jonckheer
G
Het fraaie restaurant is ook ideaal voor ontvangsten en partijen tijdens de weekends als er minder zakelijke reizigers zijn
Grenshotel De Jonckheer is de naam van het splinternieuwe hotel van Ronny en Carin Jonckheere. In de regio staan zij al jaren bekend als de eigenaren van hotel The Kettle dat aan de overkant van de straat ligt. ‘We wilden meer ruimte voor onze gasten’, vertelt Carin Jonckheere. ‘Uitbreiden op de bestaande locatie kon niet. De plek waar we nu gevestigd zijn, een voormalige brandweerkazerne, bood die ruimte wel.’ Als ontwikkelend aannemer heeft B. de Nijs – Soffers het gehele nieuwbouwproject begeleid en uitgevoerd. Van ontwerp, ontwikkeling en bouw tot de logistieke afwikkeling, en aanleg van bestrating en publieke groenvoorziening.
fers speelde hierop in met een traditioneel, maar niet-alledaags ontwerp. Het roodbruine metselwerk, de erkers, slank vormgegeven balustrades en tuitgevels sluiten perfect aan op het karakteristieke beeld van de omgeving. ›
Krachtenbundeling
Aannemersbedrijf B. de Nijs – Soffers is in 2006 ontstaan uit een krachtenbundeling tussen aannemersbedrijf B. de Nijs en P.C. Soffers aannemersbedrijf. Beide bedrijven uit de regio Hoogerheide. ‘Er werken hier nu 65 mensen’, vertelt technisch directeur Jack Soffers. ‘We voeren opdrachten uit voor particulieren, beleggers, woningbouwverenigingen, gemeenten, Verenigingen van Eigenaren en de overheid. Door onze platte organisatie, korte communicatielijnen, eigen timmerwerkplaats en eigen materieel kunnen we snel en flexibel op iedere opdracht inspelen. Nieuwbouw, verbouw en onderhoud.’ Werkvoorbereider/projectleider Luc de Nijs voegt toe: ‘Eigen projectontwikkelingen, zoals Grenshotel De Jonckheer zijn het meest bijzonder. Wanneer je vanaf de eerste tot en met de laatste pennenstreek verantwoordelijk bent voor een project, dan wordt het een deel van jezelf.’
Klassiek ontwerp Het echtpaar Jonckheere had een duidelijk idee over de architectuur van hun hotel-restaurant. Het moest een klassiek gebouw worden. Met een warme, landelijke sfeer die past in het dorpse straatbeeld. Aannemersbedrijf B. de Nijs – Sof-
Badkamers zijn prefab aangevoerd door LOGUS Prefab
55 | STEDENBOUW 693
www.domij.nl
systeemplafonds scheidingswanden verlichting brandwerende doorvoeren brandwerende bekledingen
Al 70 jaar één van de specialisten in de glaswereld
NUYENS Glashandel bvba ALLE SOORTEN GLAS: • • • • • •
Verkoopadres: Marie Curieweg 9-13, 4389 WB Vlissingen Postbus 32, 4380 AA Vlissingen T +31 (0)118 - 69 00 25 F +31 (0)118 - 46 81 60
Enkele beglazing Isolerende beglazing Hoog rendements beglazing Gelaagd- en gehard glas Glazen deuren Spiegels
• • • • • •
Decoratief glas Glas in lood Acrylaat en polycarbonaat Uitgebreide voorraden Hardhouten kozijnen Nieuwbouw en renovatie
VOOR BEDRIJVEN EN PARTICULIEREN
Alle bewerkingen o.a. slijpen, boren, uv-verlijmen en zandstralen
Ervaren personeel adviseert u graag voor de juiste keuze
Bezoek onze showroom: Openingstijden • ma. tot do. 8 - 12 uur / 13 - 18 uur • vrijdag 8 - 12 uur / 13 - 17 uur • zaterdag 8 - 12 uur
Productie adres:
Hoogboomsteenweg 151 B-2950 Kapellen-België Fax 0164 - 61 56 15 www.nuyens.be E-mail: nuyens@westbrabant.net
Bosstraat 185 3930 Hamont - Achel België T +32 (0)11 - 818087 F +32 (0)11 - 818080 E info@logusprefab.com I www.logusprefab.com
Tel. 0164 - 61 39 58
11110340_logus.indd 1
05-04-2011 11:43:35
Ossendrecht Plaatsnaam | Grenshotel |De Projectnaam Jonckheer
Prima prefab badkamers van LOGUS Prefab Bij de nieuwbouw van Grenshotel De Jonckheer heeft de opdrachtgever de keuze gemaakt voor het toepassen van prefab badkamers van Logus Prefab. In de productiehallen van Logus Prefab te Hamont Achel (België) zijn deze 42 prefab badkamers volledig ‘plug and play’ onder optimaal geconditioneerde omstandigheden geproduceerd. Liefst vier verschillende types zijn in beeld en spiegelbeeld voorzien van smaakvolle tegels en luxe sanitair en douchewanden. Vervolgens zijn de prefab badkamers schoongemaakt en compleet ingesealed door Logus Prefab geplaatst in de nieuwbouw. Hoge bouwsnelheid, prima kwaliteit, geen afstemmingsverliezen en geen faalkosten waren voor onze opdrachtgever aannemersbedrijf B. de Nijs-Soffers bv de uitgangspunten om te kiezen voor prefab badkamers van Logus Prefab. Comfortabele hotelkamers voor (zakelijke) reizigers
En wat het gebouw van buiten uitdraagt, wordt aan de binnenzijde nog eens dunnetjes overgedaan. Een diepbruin interieur in combinatie met intens rode meubels, gordijnen en accessoires creëren in elke ruimte een behaaglijke warmte. Soffers: ‘Het gebouw oogt zeker niet kolossaal maar biedt toch ruimte aan 42 hotelkamers, 2 conferentiezalen, een restaurant met 84 zitplaatsen en een terras. Op de bovenste verdieping hielden we zelfs nog ruimte over voor uitbreiding later.’
Staal en hsb In augustus 2010 werd gestart met de bouw van het horecacomplex. Er is een staalskelet geconstrueerd, dat is voorzien van houtskeletbouw elementen en gevelwanden. Het buitenblad is opgebouwd uit traditioneel metselwerk. De Nijs: ‘Met de houtskeletbouw gevelconstructie kregen we het gebouw snel wind- en waterdicht. Daarbij droegen prefab badkamers eveneens bij aan een snelle oplevering.’ Een korte bouwtijd liep als een rode draad door het project. In een half jaar tijd wilde de eigenaren het gebouw van binnen en buiten gereed hebben. Overal werd gewerkt. ‘Op de drukste dag telden we hier 72 busjes’, aldus Soffers. ‘Het was onze taak als hoofdaannemer om al die partijen aan te sturen en op elkaar af te stemmen. Bovendien hebben we dit project aangewezen als leerlingwerkplaats. Hiermee geven we invulling aan het MVO-beleid van ons bedrijf. Bovendien bieden we jonge werknemers de kans om ervaring op te doen in het vak en daar zijn we uiteindelijk zelf ook bij gebaat.’
Kroon op het werk Zowel de aannemer/ontwikkelaar als de eigenaren kijken tevreden op de bouwperiode terug. Soffers: ‘Het eindresultaat mag er zonder meer zijn. Het is mooi te zien hoe de lange geschiedenis van een hotel op deze plek weer een nieuwe wending neemt en een nieuw begin maakt.’ Op 18 maart gingen de deuren van het restaurant open, elf dagen later volgde het hotel. ‘Sinds de opening zit het restaurant elke dag goed vol’, vertelt Jonckheere enthousiast. ‘Van de klanten ontvangen we louter positieve reacties en dat is voor ons de echte kroon op het werk.’ ❚
BouwInfo bouwProgramma hotel - restaurant bouwPeriode augustus 2010 - maart 2011 OPDRACHT Ronny en Carin Jonckheere, Ossendrecht ONTWERP Aannemersbedrijf B.de Nijs - Soffers, Hoogerheide UITVOERING Aannemersbedrijf B. de Nijs - Soffers, Hoogerheide LOGUS Prefab, Vlissingen Prefab badkamers Domij BV, Roosendaal installaties Technisch Installatieburo Nemar, Woensdrecht Technische installaties
Wij wensen Grenshotel De Jonckheer veel succes met het mooie hotel-restaurant. ? Meer informatie LOGUS Prefab, Vlissingen Telefoon | 0118 690025 Website | www.logusprefab.com
Domij BV denkt mee over afbouw Domij BV heeft meegewerkt aan de realisatie van het nieuwe Grenshotel De Jonckheere. Als vaste afbouwleverancier van Aannemersbedrijf De Nijs - Soffers zaten we vanaf de eerste schetsen aan tafel om mee te denken met de ontwikkeling. Domij BV is gevestigd in Roosendaal maar eigenaar André Langenberg woont vlakbij The Kettle. Hierdoor speelde een stukje gevoel uiteraard mee.
Winters Begin november 2010 werd er gestart met het plaatsen van de metalstud-wanden. Ondanks de winterse omstandigheden hebben onze mensen de opleverdatum weten te halen. Mede dankzij een uitvoerder die de zaak goed in de vingers had.
Akoestische plafonds Voor het plafond in het restaurant heeft Domij BV samen met binnenhuisarchitect Peter Verswijver een mooi ontwerp en een mooi resultaat weten te creëren. De wens van een strak interieur met een aangename akoestiek is door de combinatie van strakke gipskoven, geperforeerd gips en Rockfon Sonar plafondpanelen uitstekend vervuld. De keuken is het paleisje van eigenaar Ronny Jonckheere, daarom is daar een hygiëneplafond aangebracht met zeer goede geluidsabsorberende eigenschappen. Dit maakt het werken in de keuken extra prettig. Dat zal te proeven zijn in de gerechten. Voor de veiligheid van de hotelgasten is er veel aandacht besteed aan de brandveiligheid. Zoals een brandwerende afdichting van de schachten en de doorvoeren. Van de werkzaamheden is een uitgebreide rapportage gedaan naar de brandweer. Domij BV is er trots op mee te hebben mogen werken aan de realisatie van dit fraaie gebouw. De strakke planning was Domij BV op het lijf geschreven. ? Meer informatie Domij BV, Roosendaal Telefoon | 0165 554440 Website | www.domij.nl
57 | STEDENBOUW 693
Woningbouw
Overtuinen verandert Zuidhorn van dorp in stad
Tekst | Hilda Bosma Beeld | Bernard Faber, I'M architecten
E
Overtuinen verandert Zuidhorn Het centrum van Zuidhorn krijgt een flinke impuls. In het Groningse dorp ten Noorden van Groningen-stad worden meerdere bouwblokken vervangen door nieuwbouw. Alles volgens het zogeheten Komplan. Overal in de kern verschijnen nieuwe winkels, woningen en parkeerplaatsen, een verzameling van projecten die Zuidhorn totaal verandert. Belangrijkste doel van het Komplan is het voorzieningenniveau te versterken voor zowel de inwoners van Zuidhorn als de omliggende regio. Dit is nodig, omdat het inwoneraantal van Zuidhorn behoorlijk groeit, door de bouw van de nieuwe woonwijk De Oostergast.
58 | STEDENBOUW 693
Eén van de meest imponerende vernieuwingsprojecten binnen het Komplan is de bouw van een woon- en winkelcomplex aan het centrumplein De Overtuinen. Het complex wordt gebouwd door Bouwgroep Dijkstra Draisma (vestiging Dokkum). De plint van het gebouw is bestemd voor commerciële ruimtes (BVO 4.100 m²). Op de eerste en tweede bouwlaag worden 20 huurappartementen en 10 koop-appartementen gerealiseerd. Onder het gehele project komt een parkeerkelder met maar liefst 176 parkeerplaatsen.
Grondwater
‘Het is een grote uitdaging om het project De Overtuinen binnen een relatief korte periode op te leveren’, vertelt Wibo Douma, projectleider bij Bouwgroep Dijkstra Draisma. ‘Zeker omdat we zowel vorige winter als afgelopen winter een zware vorstperiode kenden. Daarnaast hadden we specifiek voor dit project te maken met maatregelen tegen het grondwater, omdat we met de parkeergarage diep de veengrond in gaan. Dankzij een gedegen voorbereiding is het bouwen van de parkeerkelder goed verlopen.’ De hoofdaannemer plaatste vanwege het grondwater een damwand om de parkeergarage, waarbij pompen de bouwput droog en het grondwater op peil hielden. Douma: ‘Een hele logistieke operatie. In goed overleg met de gemeente hebben we 25.000 m³ grond afgevoerd met bakwagens. De locatie, midden in het dorp, maakte een gedegen voorbereiding daarvoor noodzakelijk om overlast voor de omwonenden zoveel mogelijk te beperken. Samen met de gemeente hebben we de omwonenden en winkeliers geïnformeerd via informatieavonden en nieuwsbrieven.’
Zuidhorn | De Overtuinen
BouwInfo
Grote glaspuien van de Gevelbouwgroep bepalen de architectuur
Bijna stedelijk Het ontwerp voor project De Overtuinen komt van I'm architecten uit Deventer. ‘Met 5.000 m² aan winkels, 176 parkeerplaatsen onder de grond en 30 appartementen is het een fors, bijna stedelijk bouwprogramma voor een dorp’, stelt architect Ivan Ezerman. ‘Het vergde de nodige aandacht om die forse maat en schaal in te passen binnen de structuur van het dorp. Zo hebben we de grote maat opgedeeld in schaalelementen, dat wil zeggen in kleinere onderdelen.’ Het casco is samengesteld uit prefab beton met een meer traditionele gevelschil, bestaande uit baksteen en aluminium raampartijen. Ezerman: ‘Het materialenschema past bij de vooral traditionele materialen in het dorp. Bij de bakstenen is gekozen voor genuanceerd roodoranje,
zodat de steenkleur mooi aansluit bij veel van de gebouwen eromheen. Vanwege de duurzaamheid is gekozen voor aluminium kozijnen.’
bouwProgramma Parkeergarage van 176 plaatsen, winkels en 30 appartementen bouwPeriode Maart 2010 - juni 2011 Bouwkosten € 7,0 miljoen OPDRACHT Gemeente Zuidhorn, Zuidhorn ONTWERP I'm architecten, Deventer advies Jansen Wesselink, Drachten (Constructies) UITVOERING Bouwgroep Dijkstra Draisma, Bolsward/Dokkum (Hoofdaannemer) De Gevelbouwgroep, Drachten (Gevels) installaties Harwig BV, Emmen (E-installaties), Pranger & Rosier BV, Dokkum (W-installaties)
Groendak Boven op de platte daken van appartementen en de winkels ligt een groendak. Ezerman: ‘Het dak mag je eigenlijk een volwaardig, opgetild maaiveld noemen. Op het dak komen paden, verlichting en echt gras. Daar kunnen de bewoners van de appartementen elkaar ontmoeten.’ Douma ziet de laatste loodjes met tevredenheid komen: ‘Het project verloopt perfect, omdat er een echte bouwteam-gedachte heerst,’ stelt hij. ‘Zowel de architect, de gemeente, de onderaannemers, als wij van Dijkstra Draisma zetten de schouders eronder. Doordat
iedereen zijn afspraken nakomt, halen we de deadline op onze sloffen, ondanks alle tijdsdruk.’ Volgens Douma is project De Overtuinen samen met de andere projecten van Komplan een belangrijke vernieuwslag voor het dorp. ‘Het hele centrum van het dorp krijgt een nieuw gezicht. De complete karakteristiek van het dorp wordt anders. Daarmee speel je in op de veranderde samenstelling van de bevolking. Dat komt ten goede aan de leefbaarheid van het dorp. Het zijn de belangrijke thema’s van deze tijd. Groeien of stilstaan.’ ❚
ADVERTENTIE
Voorsprong door vooruitzien
BOUWEN IS VOORUIT DENKEN Vestigingen in Bolsward en Dokkum t (0515) 33 40 00 | (0519) 22 99 99 | www.bgdd.nl
59 | STEDENBOUW 693
Indrukwekkend in geveltechniek
Hallo ... Bent u op zoek naar een gevelconstructie in aluminium, kunststof of staal? De Gevelbouwgroep biedt het u allemaal. Professionele totaaloplossingen bij zowel nieuwbouw als renovatie met een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding.
Offerte of advies? Bel: 0512 - 586 958
Postbus 470 • 9200 AL Drachten • T 0512-586958 • E info@gevelbouwgroep.nl • I www.gevelbouwgroep.nl
Gevelbouwgroep
Tekst | Willem Ruyters Beeld | Gevelbouwgroep
De Gevelbouwgroep profileert zich als totaalaanbieder van gevelproducten Gevelbouwgroep Börger Seedyk uit Buitenpost en Polyprofiel uit Drachten opereren sinds begin dit jaar samen onder één nieuwe totaalnaam: De Gevelbouwgroep. Voortaan kan iedere opdrachtgever op één plek terecht voor aluminium, kunststof en stalen ramen, deuren, puien en (vlies)gevels. De Gevelbouwgroep profileert zich met recht als totaalpartner in de gevelbouw.
R
Rob Lemstra is als directeur van De Gevelbouwgroep ronduit gelukkig hoe soepel de integratie van kunststofspecialist Polyprofiel met Gevelbouwgroep Börger Seedijk uitpakt: ‘De samenvoeging van deze twee gevelspecialisten tot De Gevelbouwgroep verloopt voorspoediger dan gepland. Tegenwoordig staat onze hoofdvestiging met tevens alle engineering in Drachten. Nu wij ook kunststof geveloplossingen in ons productenpakket hebben, gaat een hele nieuwe markt voor ons open. Opdrachtgevers vinden het prettig voor meer oplossingen op één en hetzelfde adres terecht te kunnen. Onze nieuwe bedrijfsnaam, drukt daarom exact uit waar we goed in zijn: het leveren van kwalitatief hoogwaardige gevelproducten. Of die nu van kunststof, staal of aluminium zijn. De Gevelbouwgroep is er ter ondersteuning van de opdrachtgever. Van idee tot en met levering en montage van de gevelconstructies.’
Historisch gegroeid Eerder in 2003 was Gevelbouwgroep Börger Seedyk (GGBS) het succesvolle product van het samengaan van de aluminiumspecialist Seedyk Geveltechniek (Buitenpost) met de staalspecialist Metaalbouw Börger (Stadskanaal). Seedyk Geveltechniek heeft zich sinds de bedrijfsoprichting in 1990 ontwikkeld tot de bekendste leverancier uit het Noorden van het land voor alle mo-
gelijke gevelproducten in aluminium. Metaalbouw Börger Stadskanaal (dat 1 april 2011 het 75-jarig bestaan vierde) had zich sinds de bedrijfsstart in 1936 toegelegd op het ontwerpen, produceren en monteren van stalen ramen, deuren en kozijnen. Ook in brandwerende uitvoeringen. Polyprofiel kan trots terugzien op meer dan 25 jaar specialistische ervaring in kunststof kozijnen. De kunststofspecialist uit Drachten introduceerde als eerste in Nederland het efficiënte hangbaansysteem bij de productie van de kozijnen. Na de samenvoeging heeft De Gevelbouwgroep op de vestigingen samen 85 medewerkers aan het werk.
Houtverbindings-look Lemstra: ‘We halen op het moment 50% van de opdrachten uit het Noorden en 50% uit de rest van het land. Onlangs verwierven we in Utrecht een mooie opdracht van woningbouwvereniging Mitros voor levering/montage van 3500 kunststofkozijnen voor 640 woningen. Een omvangrijk werk dat doorloopt tot mei 2013. Dankzij onze kunststof producten is De Gevelbouwgroep tegenwoordig ook een aantrekkelijke bouwpartner voor de renovatiemarkt. De keuze viel op ons dankzij onze hoogwaardige kunststof profielen van de Belgische kwaliteitsleverancier Deceuninck. Samen met De Gevelbouwgroep ontwikkelde Deceuninck het RE-
Ook het Willem Alexander sportcomplex op het Zernike in Groningen heeft gevels van De Gevelbouwgroep
Mysterieus blauwe vliesgevels van de FBOR-faculteit (Groningen) uitgevoerd door De Gevelbouwgroep
TRO profiel in het Zendow systeem, een 5-kamer profiel met hoge isolatiewaarde. De kozijnen voor de 640 woningen worden uitgevoerd in zogenoemde HVL (Hout Verbinding Look)-uitvoering. Wij hebben ons hiermee weten te onderscheiden tegenover onze concurrenten.’
Topprofielen voor totaalpartner De Gevelbouwgroep verwerkt altijd profielen van topleveranciers, ook in de eigen gevelproducten van staal en aluminium. Zo produceert en monteert De Gevelbouwgroep voor project Overtuinen te Zuidhorn 1500 m2 aan aluminium vliesgevels, raampartijen en deurkozijnen uit respectievelijk de Schüco FW 50+, en de Alcoa RT62 en de Alcoa RT100-serie. In het project komt ook 180 m2 aan stalen puien samengesteld uit Jansen Economy 60. De stalen puien staan merendeels in de parkeergarage om te voldoen aan de hoge brandwerendheidseisen die daar gelden. Lemstra: ‘Overtuinen Zuidhorn is een aansprekend project door zijn moderne architectuur. Een ander mooi referentieproject van De Gevelbouwgroep ligt iets verder weg, in Groningen-stad de Tasmantoren een prachtproject. Dan mag de Hanzehogeschool Internationale Sportstudies op het Zernikecomplex Groningen met die fantastische vliesgevels er zeker zijn. En ook het grote woongebouw Lugano in Hoofddorp belooft een mooi visitekaartje te worden van onze totaaloplossingen voor de gevel.’ ❚
? Meer informatie De Gevelbouwgroep, Drachten Telefoon | 0512 586958 Website | www.gevelbouwgroep.nl
61 | STEDENBOUW 693
Hedel | Grutakker
Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Lya Cartell
Dudokiaans dorp aan de rivier Wit gekeimde gevels, rode zadeldaken in verschillende hoogten en af en toe enkele ronde raampjes. Woningbouwproject Grutakker in Hedel is zichtbaar geïnspireerd op de karakteristieke architectuurstijl van Dudok. Maar tevens het resultaat van een dynamische wisselwerking tussen stedenbouwkundige, architect, ontwikkelaar en gemeente. Wim de Ruiter en Sjaak ter Haar van BRO en Maarten Otten van Architecten aan de Maas zijn dan ook zeer over dit project te spreken.
I
In 2005 stelde de Gelderse gemeente Maasdriel zich ten doel om het aanbod betaalbare woningen in de woonkernen uit te breiden. In de kern Hedel net ten Noorden van de Maas langs de A2 gelegen resulteerde dit in de ontwikkeling van Grutakker, een wijk op een voormalig kassenterrein in het zuidwesten van het dorp.
Witte Dorp
BouwInfo OPDRACHT Berlaere Vastgoedontwikkeling, Best ONTWERP Architecten aan de Maas, Maastricht Advies BRO, Boxtel Advies- en ontwerpbureau in de ruimtelijke ontwikkeling Uitvoering Bouwbedrijf Baten BV, Geldrop
In opdracht van projectontwikkelaar Berlaere Vastgoed (Best) zette Maarten Otten van architectenbureau Architecten aan de Maas (Maastricht/Rotterdam) de eerste creatieve stappen. Otten, die zichzelf ‘architect met stedenbouwkundige affiniteit’ noemt, liet zich inspireren door het monumentale Witte Dorp in Eindhoven. ‘Zelf woon ik al jaren in het Witte Dorp. Ik ben nog altijd gefascineerd door de wijze waarop architectuur en stedenbouw daar met elkaar verweven zijn. Het Witte Dorp heeft altijd iets vrolijks, alsof je op vakantie bent. Dat gevoel wilde ik ook in Grutakker terug laten komen.’ Binnen de opzet van Otten ging het voornamelijk om de onderlinge samenhang van de woningen
Zelfs de beroemde beeldbepalende gemetselde en geteerde tuinmuren van het Witte Dorp keren in moderne variant terug
62 | STEDENBOUW 693
en om het opgaan in het landschap. Extra ruimtelijke kwaliteit kwam tot uiting in de aanleg van groene hoven, bomenrijen en waterpartijen.
Structuur Om de grote lijnen van het plan te bewaken, deed gemeente Maasdriel een beroep op de expertise van BRO. Stedenbouwkundige Sjaak ter Haar van BRO: ‘Waar een architect soms te veel inzoomt op de bouwstenen, kijken wij van buiten naar binnen naar de structuur van de wijk.’ Er werden vijf workshops geïnitieerd, waarin architect en stedenbouwkundige samen op zoek gingen naar het ideale stedenbouwkundige ontwerp. Al schetsend werd de opzet van Otten geëvalueerd en geoptimaliseerd naar een plan dat tot in detail voldoet aan de eisen van de wetgever en van de klant. Ter Haar: ‘Een van die optimalisaties betrof het realiseren van een duidelijke entree tot de wijk en van een mogelijke doorkoppeling van het woongebied naar het naastgelegen gebied. Daarnaast zijn de woningen aan de rand zoveel mogelijk naar buiten gericht. En er kwam meer ruimte voor water.’
Individualiteit binnen samenhang ‘In het kader van duurzaam bouwen zijn de blokken zo veel mogelijk op het zuiden gericht’, vervolgt Ter Haar. ‘Door die hoofdrichting vast te houden, ontstaat vanzelf onderlinge samenhang. Natuurlijk is er ook voor individuele expressie gezorgd. Het plan biedt ruimte aan diverse typen rijwoningen, vrijstaande huizen, twee-onder-een-kapwoningen en bebouwing rondom hoven. Parkeren gebeurt bij de eigen woning of langs de brede straten. De overgebleven ruimten zijn ingedeeld als groengebieden en speelplaatsen.’ Binnen de uitgangspunten van BRO zorgde Otten voor de architectonische invulling. Hij vertelt: ‘In lijn hoe Dudok het Witte Dorp in Eindhoven vormgaf, kenmerken de woningen zich door witte gevels, zwarte trasramen, rood/oranje dakpannen en klassiek lijnenwerk in de kozijnen en deuren. Verschillende dakhoogten, erkers, uitbouwen en gedraaide kopgevels maken het straatbeeld levendig.’
Hedel | Grutakker
Bestemmingsplan Naast de samenwerking met Otten wat het stedenbouwkundig plan betreft was BRO ook verantwoordelijk voor het opstellen van het bestemmingsplan. ‘Vaak hebben we hierin te maken met een spanningsveld tussen projectontwikkelaar en architect/stedenbouwkundige’, stelt jurist Wim de Ruiter van BRO. ‘De ontwikkelaar wil flexibiliteit, terwijl de architect/stedenbouwkundige zijn ontwerp zo veel mogelijk gewaarborgd wil zien. In dit project stond de ontwikkelaar vierkant achter het ontwerpconcept, waardoor veel stedenbouwkundige en architectonische beslissingen in het bestemmingsplan zijn opgenomen.’ De Ruiter wijst op de ligging van de wegen, de zuidoriëntatie van de meeste woningen en de grote hoekerkers. ‘Allemaal zaken die juridisch zijn vastgelegd’, zegt hij en benadrukt: ‘In projecten als deze is het essentieel dat architect en stedenbouwkundige samen optrekken. Dat je een gemeente hebt die achter het plan staat. En een ontwikkelaar die gevoelig is voor kwaliteit.’ Otten voegt toe: ‘De rollen van stedenbouwkundige en architect raken steeds meer verweven. Samen vormen we een onlosmakelijk onderdeel in het ontwikkelingsproces. Met Grutakker laten we zien dat dit tot een prachtig eindresultaat leidt.’ ❚ Uitgebouwde woonkamers zijn overgenomen uit het Eindhovense Witte Dorp. Alleen zijn de raampartijen daar gedetailleerd in dunne staalprofielen
Eindeloze reeks ramen op de eerste etage is één van de stijlkenmerken van Dudok
63 | STEDENBOUW 693
APELDOORN | ’t Podium / Avenue
Podium bij nacht. De aandacht zit in het detail. Bijvoorbeeld stijlloos gedetailleerde entree en lichtopeningen in dak boven bovenste galerij
BouwInfo Tekst | Fiona van Gemert Beeld | Harry Noback, RijnvosVoorwinde
bouwProgramma 23 grondgebonden woningen en 5 appartementflats OPDRACHT Ons Huis Ontwikkeling Vastgoed, Apeldoorn ONTWERP RijnvosVoorwinde, Rotterdam UITVOERING Veluwse Bouw, Apeldoorn
Laagbouw verjaagt betonkolossen ‘Gigantische betonkolossen’ waren het, de vijf grote flatgebouwen van elk honderd appartementen in de wijk Zevenhuizen te Apeldoorn. De flatgebouwen stonden er al sinds het eind van de jaren zestig. Rond de lange galerijflats hing helaas een negatieve sfeer. Besloten werd om alle flats op het flatgebouw De Valk na te slopen en een nieuwe wijk te bouwen volgens een heel andere stedenbouwkundige opzet.
64 | STEDENBOUW 693
APELDOORN | ’t Podium / Avenue
Glazen screens met geprinte bomen maken gevel met buitenruimten net niet saai
D
De nieuwe woningen in de wijk Zevenhuizen vallen in een hoger segment van de markt dan de vroegere huurflats. Ook Erik Harleman, directeur van de verantwoordelijk hoofdaannemer Veluwse Bouw in Apeldoorn, ziet daar de meerwaarde van: ‘Het niveau van de buurt gaat met de nieuwe appartementen onmiskenbaar omhoog. Dat is beter voor iedereen.’ Architectenbureau Rijnvos Voorwinde uit Rotterdam ontwierp de woningen in de buitenrand van de nieuwe buurt: 23 grondgebonden woningen en vijf laagbouw appartementengebouwen op verdiept parkeren. Per appartementengebouw zijn er zeventien appartementen verdeeld over drie woonlagen. De aansluitende straatjes met grondgebonden eengezinswoningen zetten al direct een andere toon en brengen sfeer in de wijk.
Inspiratie Aan de herstructureringsplannen is langere tijd ontwikkeld. In 2005 begonnen de architecten Marie-José
Rijnvos en Wendy Voorwinde aan het ontwerp van de buitenrand. In eerste instantie moest de nieuwbouw volgens het beeldkwaliteitplan afgestemd worden op de bestaande bouw, woningen uit de jaren zestig met veel gevelbeplating en zadeldaken. Belangrijk was eenzelfde horizontale belijning en detaillering toe te passen. Ook vroeg het beeldkwaliteitplan om het gebruik van natuurlijke materialen in hun oorspronkelijke kleuren. Uiteindelijk werd dit laatste leidend in het ontwerp van RijnvosVoorwinde. Er kwam een nieuwe buurt met een geheel eigen karakter, dankzij onder meer eigen karakteristieke materialen, gevelindeling en platte daken. Belangrijk voor de wijkindeling was tevens het openbare groen. Haaks op de appartementengebouwen lopen ‘groene longen’ waar de grondgebonden woningen aan grenzen. De eengezinswoningen zijn met drie volledige woonlagen groter dan standaard. Ze zijn daardoor geschikt Groene zone met langsliggende appartementflats brengt nieuwe openheid en structuur. ’t Podium bestaat uit de appartementflats van de Avenue, gebouw Bellevue en de straatjes met eengezinswoningen van Carré
voor grote gezinnen, voor het houden van kantoor aan huis of ook als een generatiewoning.
Screens De vijf appartementengebouwen hebben allemaal zicht op een groene strook met een waterpartij. ‘Ten aanzien van de constructieve opbouw is gezocht naar een kostenbesparende en efficiëntere opbouw. Zo is uiteindelijk voor de elegante prefab balkons met de daarin verwerkte gevelstenen en galerijen gekozen’, stelt Harleman. ‘Het project is ontwikkeld in een economisch betere tijd, legt Voorwinde uit. De architecten wilden dat ondanks de nodige budgettaire concessies de essentie van het ontwerp overeind bleef. Voorwaarde hiervoor was bijvoorbeeld dat de goede, duurzame baksteen behouden moest blijven. Duurzaamheid was geen uitgangspunt in het project, maar in de detaillering en door de toepassing van de GPR-lijst van de gemeente Apeldoorn is wel aan veel duurzame normen voldaan. In het ontwerp wordt bijvoorbeeld ook de zon zoveel mogelijk buiten gehouden dankzij screens op de westgevels en de overstekken. Waar nodig is het glas aangepast. Aan de groenstrookzijde is bewust gekozen voor strakke aluminium kozijnen, die het uitzicht op het groen waarborgen. Aan de andere zijde van het gebouw zijn de kozijnen van hout en opgenomen in een houten gevel. Interessant aspect is dat de gebouwen geen ‘achterkant’ hebben. Het lijkt één samenhangende massa, pas als je goed kijkt, vallen je de galerijen op. De entreepui, die anderhalve verdieping beslaat, bestaat grotendeels uit glaspartijen.
Ritme Het thema dat de architect mee had gekregen in het beeldkwaliteitsplan was ‘muziek’. De ‘banden’ van de verdiepingen in de appartementen lijken niet voor niets op een notenbalk, met de glazen elementen als muzieknoten. ‘Ritme’ zit er in de grondgebonden woningen, dankzij de verspringende kozijnen. De zeer grote variëteit in ramen is wel teruggebracht tot de essentie om de kosten in de hand te houden. Zo brengt de nieuwbouw letterlijk leven en muziek naar Zevenhuizen. ❚
65 | STEDENBOUW 693
Hoe gRoot of Hoe klein uW pRoject ook is ...
…het begint met de juiste visie en mentaliteit. Bouwen en renoveren draait om mensen. Om opdrachtgevers die hechten aan kwaliteit en leefbaarheid. Creatieve bouwers die van aanpakken weten. Kopers en huurders die rekenen op een mooie nieuwe of gerenoveerde woning. Bij dat hele proces zijn wij van begin tot eind intensief betrokken. Wij zijn BAM Woningbouw Rotterdam - de aannemer die ontwikkelt, bouwt, renoveert en beheert in de regio groot-Rotterdam, Drechtsteden, Zuid-Holland zuid en Zuid-Hollandse eilanden. Hoe groot of klein een project ook is: van deurkruk tot woontoren denken we mee met onze opdrachtgevers, van voorbereiding tot nazorg en beheer.
BAM Woningbouw Rotterdam Kralingseweg 241-249 3062 CE Rotterdam Telefoon (010) 436 86 00 rotterdam@bamwoningbouw.nl www.bamwoningbouw.nl
Rotterdam | Aelbrechtskade
Tekst | Willem Ruyters Beeld | Ina Rook, Willem Ruyters
Twee-eenheid aangemeerd aan de waterkant Eén kant van de Rotterdamse Groshansstraat kleurt tegenwoordig okergeel, aan de andere zijde van de straat overheerst vuurrood het straatbeeld. Het zijn de warme kleuren van gloednieuwe Hollandse bakstenen waarmee twee multiculturele woongebouwen bekleed zijn. Hoofdaannemer BAM Woningbouw Rotterdam bewijst met de realisatie van dubbelproject De Waterkant goed de weg te weten in complexe binnenstedelijke situaties.
E
Eind jaren negentig beheerste de handel in tweedehands auto’s nog de buitenruimte op de Aelbrechtskade. Nu loopt er een breed fietspad langs het water van de Schie. Volwassen platanen werpen schaduw op betonnen bankjes. De fraai vormgegeven langzaamverkeersstrook loopt kilometers lang door langs het water tot ver in het Vroesenpark in Rotterdam-Noord. Het prachtzicht vanuit beide woongebouwen van project De Waterkant over de levendige kade en de schepen op de Schie is één van de sterke punten van het wonen hier. Je hoeft je geen moment te vervelen.
Senioren
Projectleider ing. Kees van Rossum van BAM Woningbouw Rotterdam voelde zich tijdens de realisatie van project De Waterkant als een vis in het water: ‘Twee woongebouwen voor twee verschillende multiculturele doelgroepen, het grootste woongebouw voor ouderen van Surinaams Hindoestaanse afkomst en het kleinere woongebouw voor Surinaams Javaanse 55-plussers, twee architecten en twee constructeurs, één opdrachtgever en één hoofdaannemer. ›
Onderpui in gepolijst zwart prefab beton
67 | STEDENBOUW 693
Rotterdam | Aelbrechtskade
Zicht op Groshansstraat, links het gebouw van De Roon | Van Es met de omhoog gezette dakluifel, rechts het nuchtere gebouw van BIAS. Subtiele verschillen zoals erkers tegenover loggia’s leggen verbanden tussen de panden
Wij van BAM Woningbouw Rotterdam zijn goed bekend met de Aelbrechtskade. Eerder hebben we hier alle kadebebouwing tot vierhonderd meter naar het Noorden toe vervangen door meerdere nieuwe appartementengebouwen inclusief een grote parkeergarage. Aansluitend hebben we de complete pleinbebouwing rond het Mathenesserplein gereconstrueerd. Geheel nieuwe appartementen en commerciële ruimten achter historisch authentieke gevels. BAM Woningbouw Rotterdam laat zich zien in deze Rotterdamse buurt. Of het nu nieuwbouw of renovatie betreft.
Hout en kunststof Twee architecten voor twee middelgrote woongebouwen? Hoe pakte dat uit? Van Rossum: ‘Aan ons als hoofdaannemer de taak om lijn te krijgen in de uitvoering zonder de eigenheid van de architecten aan te tasten. Voor beide draagstructuren hebben we gekozen voor bouwmuren in kalkzandsteen hoogbouwelementen van 250 mm dik. met breedplaatvloeren. In het Surinaams Javaanse gebouw is gewerkt met kalkzandsteen binnenspouwbladen, terwijl in het grotere gebouw HSB-elementen met beglaasde aluminium kozijnen zijn aangebracht. Dit vooral vanwege het 4 cm dikke geluidwerende glas dat daar verplicht was.’ De ruwbouw van beide gebouwen is door dezelfde ploeg van BAM Woningbouw opgetrokken. Voor de rest verschilt de detaillering tussen beide gebouwen nogal. De achtergevels van het grotere woongebouw hebben kunststof kozijnen, terwijl de binnenpuien langs de verkeersruimten van hout zijn. In het kleinere woongebouw zijn in de voorgevel kunststof kozijnen toegepast. In de achtergevel houten kozijnen, want die kozijnen bevinden zich aan galerijen en zijn daarmee relatief eenvoudig te onderhouden. Beide complexen hebben andere beukmaten. Het zijn typische binnenstedelijke inbreidprojecten. De beukmaat is op de maat van de kavel bepaald, opdat het gewenste aantal appartementen paste binnen de toegestane gebouwhoogte. In het kleine woongebouw alleen beuken van 5,10 m breed, het grote is ontwikkeld op twee beukmaten 6,90 m en 5,40 m. Bij het grotere woongebouw is op advies van BAM Woningbouw Rotterdam op het allerlaatste moment het aantal appartementen van 36 naar 39 getild door aan de gebouwkop op elke etage één kleinere woning toe te voegen. Dat was goed mogelijk binnen de geplande gebouwstructuur.
68 | STEDENBOUW 693
Zon en uitzicht Het grote warmgele woongebouw was zeer snel wind- en waterdicht, juist omdat de HSB-bladen met beglaasde aluminium kozijnen en al zijn aangebracht. De steiger ging mee omhoog zodat er direct gemetseld kon worden. Slechts zes weken na het bereiken van het hoogste punt waren de gevels af. Van Rossum: ‘Veruit de kostbaarste kubieke meters liggen onder de grond onder het grootste gebouw. De ondergrondse parkeergarage moest getrapt aangelegd worden op twee niveaus om het peilverschil met de oplopende Groshansstraat op te vangen. Het perceel bleek bovendien stijf bezet met oude houten heipalen. We hebben de nieuwe betonnen palen om de oude heen geslagen en de paalkoppen afgedekt met een dikke betonvloer.’ Het architectenbureau De Roon | Van Es heeft de prefab dakluifel van de naastliggende kadebebouwing stijlvol op het dak omhoog- en doorgezet. De bovenste etage van het warmgele pand heeft geen baksteenbekleding maar glanzende gevels van antracietgrijze Emalit. Dezelfde chique donkergrijze gevelbekleding keert hier en daar terug als bekleding van de verticale verkeersruimten. Ook in de plint zetten de architecten de architectuur van de naastliggende gebouwen door. Van Rossum wijst op de gevelkolommen: ‘We hebben hier voor de eigenlijke constructie sierkolommen van gepolijst zwart prefab beton geplaatst om de plint optisch te laten doorlopen naar het buurpand.’ Hij kijkt tevreden terug op een intensief verlopen project dat door goede samenwerking tussen alle partijen tot een goed einde is gebracht. Achter de met zink beklede hoekerkers op de hogere etages is nog net te zien hoe een bewoner de stoel naar het open raam schuift om te genieten van de zon en het uitzicht. ❚
BouwInfo bouwProgramma 50 appartementen in twee appartementengebouwen (39 en 11), parkeerkelder van 25 plaatsen onder grootste gebouw bouwPeriode september 2009 – februari 2011 OPDRACHT WoonCompas, Rotterdam ONTWERP De Roon | Van Es, Rotterdam (gebouw voor Surinaams Hindoestanen)/BIAS, Rotterdam (gebouw voor Surinaams Javanen) advies PWS Vastgoedontwikkeling, Rotterdam (Bouwdirectie); Van der Vorm Engineering, Delft / BAM Engineering, Den Haag (Constructies) UITVOERING BAM Woningbouw, Rotterdam
Amersfoort | Zicht-op-Amersfoort
Tekst | Willem Ruyters Beeld | Rudy Uytenhaak Architecten
Hoe hoger, hoe groter, hoe mooier Corduroy baksteenbanden kragen telkens 20 cm uit over de etage eronder
Voor het grote herstructureringsplan Centraal Stadsgebied Noord (40 ha) in Amersfoort breken ‘de laatste loodjes’ aan. Nagenoeg alle braakliggende percelen zijn de afgelopen tien jaar volgebouwd. Slechts nog een blok of tien te gaan. Het gebied fungeert als volwaardige uitbreiding van de binnenstad aan de andere kant van het spoor. Het hoge ambitieniveau heeft geresulteerd in beeldbepalende complexen zoals de felrood glanzende Utrechtse Hogeschool van architectuurstudio DP6 (Delft). Tegelijkertijd versterken de nieuwe gebouwen het karakter van de Amsterdamseweg als entreeboulevard. De Amsterdamseweg maakt deel uit van de stadsring die via een nieuwe grote rotonde De Nieuwe Poort onder het spoor doorduikt richting station. Aan de nieuwbouw raakt een zeer grote industriële zone die langs de Eem op de binnenstad aanstormt. En dan is er ook nog de tuinwijk Soesterkwartier. Aan Rudy Uytenhaak Architectenbureau uit Amsterdam de taak om de uiteenlopende en conflicterende stedenbouwkundige randvoorwaarden bij het ontwerpen van een woongebouw langs de Amsterdamseweg een plaats te geven. De ontwikkelaars doopten › het gebouw ‘Zicht op Amersfoort’.
69 | STEDENBOUW 693
WONINGBOUW
Installeren vanuit het hart Van den Pol is al sinds 1935 een begrip in elektrotechniek. Met een aanpak die is gericht op continuïteit en veiligheid van
“Onze installaties leveren we op zonder restpunten.”
bedrijfsprocessen, vooral in woningbouw, utiliteitsbouw, retail, industriële automatisering en gebouwbeheer.
Meer informatie: Tel.: 0348 47 34 34, info@vandenpol.com, www.vandenpol.com ELEKTROTECHNIEK • INDUSTRIËLE AUTOMATISERING • BEVEILIGING • ICT-NETWERKEN
Bouwput Stedelijk Museum Amsterdam Foto: Dijkstra B.V.
Internationaal sterk en lokaal betrokken
Bartels Ingenieurs voor Bouw & Infra is een zeer veelzijdig bedrijf. Met ongeveer 300 medewerkers in binnen- en buitenland en bijna 40 jaar ervaring, leveren wij praktisch iedere adviesdienst op ingenieursgebied die u zich kan bedenken. Van ontwerp tot en met uitvoering. Denk hierbij aan constructieadvies, geotechniek, brandveiligheid, schadeexpertise, duurzaamheidadvies en meer.
Interesse in onze ideeën? Benieuwd wat Bartels kan toevoegen aan uw project? Kijk voor meer informatie op onze website www.bartels.nl en neem contact op met een van onze vestigingen in Nederland.
www.bartels.nl
Amersfoort | Zicht-op-Amersfoort
G Groendak
‘Zicht op Amersfoort’ is een gesloten bouwblok met een twist. Weliswaar volgen de vier straatgevels braaf de bestemmingsplanlijn, maar omdat het blok direct noordelijker en het blok zuidelijker langs de Amsterdamseweg niet met de voorgevels op één lijn liggen, liet Rudy Uytenhaak zijn hoofdgevel de twee lijnen in zich op nemen. Elke bovenliggende verdieping kraagt daarbij steeds iets uit over de etage daaronder. Per verdieping een cm of twintig. Het woonoppervlak van de hogere (= duurdere) appartementen groeit zo automatisch met de gebouwhoogte mee. Het gebouw lijkt zich om de eigen as binnen het eigen perceel te draaien, om op te klimmen naar de scherpe gebouwhoek aan de Amsterdamseweg. Daar haalt het gebouw 12 lagen. Aan de zuidkant slechts 4. Praktisch, voor een optimale bezonning van de groene binnenhof en van de appartementen die op de hof georiënteerd zijn.
Corduroy Als gevelbekleding schreef het beeldkwaliteitplan baksteen voor. Een kolfje naar de hand van Rudy Uytenhaak Architectenbureau.
Zicht-op-Amersfoort kijkt uit op de middeleeuwse binnenstad van Amersfoort
Volgens de bureautraditie (of moet je zeggen bureauroutine?) is het metselwerk als textiele textuur uitgewerkt. Banden van horizontale metsellagen in de straatgevels en randen prefab beton aan de binnenzijde. De ruimte tussen de baksteenbanden is opgevuld met veel glas en antracietgrijze plaatpanelen. Het metselwerk bestaat om en om uit verschillende steenformaten. Dit geeft de baksteenbanden een ribbeltjesprofiel, zelf noemde het bureau het ‘metselwerk als corduroy’. ❚
BouwInfo bouwProgramma 121 appartementen koop/vrije sector in hoog- en laagbouw rond een binnentuin op een parkeerkelder van 125 plaatsen bouwPeriode 23 april 2009 – april 2011 OPDRACHT Heiligers Projectontwikkeling BV, Amersfoort/ Vesteda, Maastricht ONTWERP Rudy Uytenhaak Architectenbureau, Amsterdam /(Rudy Uytenhaak, Jos Rijs, Hugo Boogaard) advies Bartels raadgevende ingenieurs, Apeldoorn UITVOERING Heiligers Bouw, Amersfoort installaties Van den Pol Elektrotechniek, Amersfoort (E-installaties)
Projectinfo
Bartels Ingenieurs laat ‘Zicht op Amersfoort’ vèr overkragen
Bartels Ingenieurs voor Bouw & Infra werkte voor opdrachtgever Heijligers projectontwikkeling als hoofdconstructeur aan het woningbouwproject ‘Zicht op Amersfoort’ in Amersfoort. Het gebouw bestaat uit twaalf bouwlagen bovengronds op een ondergrondse parkeerkelder. De draagconstructie is opgebouwd uit prefab betonkolommen in de kelder en in het werk gestorte betonnen wandliggers op de verdiepingen. Alle vloeren zijn uitgevoerd als breedplaatvloeren. De bovenbouw van het gebouw kraagt bij de eerste verdiepingsvloer twaalf meter uit, een uitkraging die aan de bovengelegen wanden en vloeren hangt. Doordat de afdeling Materiaalkunde van Bartels Ingenieurs een speci-
fiek samengesteld betonmengsel heeft gecreëerd, kon de keldervloer van 2100 m2 zonder dilataties worden uitgevoerd. Naast het hoofdconstructeurschap verzorgde Bartels ook de uitvoeringsengineering en werkte alle tekeningen uit in de bestek- en uitvoeringsfase. Daarnaast behoorde de wapeningscontrole van de in het werk te storten onderdelen tot de taken van het gerenommeerde ingenieursbureau uit Apeldoorn.
? Meer informatie Bartels Ingenieurs voor Bouw & Infra, Apeldoorn Telefoon | 055 3680540 Website | www.bartels.nl
71 | STEDENBOUW 693
| non-profit Plaatsnaam Projectnaam
Frans Hendrik de Vries, directeur van Koudijs Bouw (links) naast projectleider Christ van Dommelen
Direct naast het RandstadRail/station Pijnacker-Zuid werkt Koudijs Bouw uit Oud-Beijerland hard aan een appartementencomplex met wooneenheden voor 55+-ers. Ook een twaalftal zorgeenheden maken onderdeel uit van het complex. Het project behoort dan ook tot de woonzorggemeenschap Weidevogelhof in wording. De naam van het complex?: Gebouw-op-het-Plein.
72 | STEDENBOUW 693
Pijnacker | Gebouw-op-het-Plein
Tekst | Steven Kleingeld Beeld | arjan stadhouders fotografie
Méér dan woningbouw
D
De Weidevogelhof in de nieuwbouwwijk Keijzershof in Pijnacker biedt specifieke voorzieningen voor bewoners die meer zorg behoeven dan standaard huishoudens. Dit gaat van woningen die geschikt zijn voor incidentele zorg-aan-huis tot en met compleet uitgeruste zorgwoningen. Zo bevonden zich tijdens de eerste bouwfase van De Weidevogelhof die eveneens is uitgevoerd door Koudijs Bouw (Oud-Beijerland), onder de gerealiseerde 20 eengezinswoningen en 101 appartementen, ook 8 Fokuswonen-woningen en een Fokuswonen-steunpunt. Dankzij de woningen van Fokuswonen en het Fokuswonen-steunpunt kunnen cliënten met een lichamelijke of geestelijke beperking gewoon op zichzelf wonen, maar ook dichtbij huis de zorg afnemen, die ze nodig hebben.
Eerder utiliteitsbouw dan woningbouw Frans Hendrik de Vries, directeur van Koudijs Bouw (Oud-Beijerland) meent dat voor zorgbouw als bij complex Gebouw-aan-het-Plein de bouwer gespecialiseerde kennis nodig heeft: ‘De doelgroep maakt dat de bouw fundamenteel anders is dan doorsnee appartementenbouw. Dat komt zeker tot uiting in de uitvoering van veel en ingewikkelde, technische installaties, maar ook in een afwijkende afbouw, zoals automatische bediening van deuren.’ De 55+-ers voor wie het Gebouw-ophet-Plein bestemd is, vormen met elkaar een woongemeenschap met gezamenlijke activiteiten. Binnen het gebouw maken specifieke voorzieningen het de bewoners mogelijk om voor elkaar te zorgen. Via allerlei vormen van burenhulp. Ook bevat het Gebouw-op-het-Plein 12 speciale woningen voor mensen met een verstandelijke beperking, die gebouwd worden in opdracht van stichting Ipse De Bruggen. De Vries: ‘Je kunt bij dit complex eigenlijk niet meer spreken van woningbouw, daarvoor zit er te veel techniek in en te weinig regelmaat. Het is eigenlijk een utilitair gebouw, en dat maakt het allemaal net iets anders en misschien wel, net iets boeiender dan een standaard appartementencomplex.’
reau schiep een duidelijke eenheid tussen de wooncomplexen met overal dezelfde afwerking van gemêleerd roodbruin metselwerk. Waar je maar kijkt steken zwaar gedimensioneerde balkons ver buiten de gevels uit. In het Gebouw-op-het-Plein kun je feitelijk twee afzonderlijke bouwdelen herkennen: een lage vleugel van drie verdiepingen met een zilverig metalen gevelbekleding met de 12 appartementen voor stichting Ipse de Bruggen. Daarnaast staat een relatief hoge robuuste toren van negen verdiepingen.
Zelfontwikkelde hulpconstructies Van Dommelen stelt dat de uitvoering van de spectaculaire balkons een verhaal apart is: ‘In de eerdere fasen kostte de gekozen uitvoering van de ver uitkragende balkons ons bouwers veel tijd en energie. Er werd een soortement tui-constructie als hulpconstructie toegepast, waarbij de betonnen vloerplaat van het balkon aan een metaaldraad kwam te hangen. Het probleem daarbij was dat deze methode slechts een kleine tolerantie bood. Je moest extreem nauwkeurig werken. Maar bij het Gebouw-op-het-Plein hebben wij als Koudijs Bouw een andere oplossing voorgesteld, die door de constructeur goedgekeurd is. Tijdens de uitvoering hangen we als hulpconstructie nu aan de gevel een metalen raamwerk waardoor de balkonplaten op een latei komen te rusten. Deze methode zorgt voor veel ruimere toleranties en daarmee voor lichter werk.’ In het eindresultaat is er overigens geen enkel verschil te zien tussen de twee bouwmethoden. ›
Eenheid in verscheidenheid Projectleider Christ van Dommelen wijst op de fraaie situering van het gebouw: ‘De opdrachtgever heeft veel aandacht besteed aan de afwerking van de woonomgeving.’ Zoals de naam van het complex al zegt ligt het Gebouw-op-het-Plein aan een intiem plein, comfortabel dichtbij het station Pijnacker-Zuid. Je staat zo in hartje Rotterdam of in het centrum van Den Haag als je de RandstadRail pakt. Parkeren kan overal op eigen terrein, niet alleen in de inpandige parkeergarage dicht bij de hoofdentree van het gebouw, maar ook bij de overige gebouwen van de Weidevogelhof-buurt. Alle gerealiseerde gebouwen vertonen eigenlijk geen specifieke voor- of achterkant. Het hele buurtje van een tiental grote woongebouwen is ontworpen door één en hetzelfde architectenbureau, DAT uit Tilburg. Dat bu-
Artist impression van Gebouw-op-het-Plein
73 | STEDENBOUW 693
KOUDIJS
Zorgeloos Bouwen Of het nu gaat om een school, of een verpleeghuis, brandweerkazerne of een woningbouwproject, met Koudijs Bouw bv kunt u zonder zorgen aan de slag. Dankzij heldere afspraken en open communicatie komt u nooit voor verrassingen te staan. Onze vakkundige en betrokken mensen staan garant voor een slimme planning, scherpe inkoop van onze materialen en een solide manier van bouwen. Een aanpak die ons in de loop der jaren een ruime kring van vaste opdrachtgevers heeft opgeleverd.
Wilt u ook zorgeloos bouwen? Bel dan 0186 - 614 633 of kijk op www.koudijsbouw.nl Mailen kan natuurlijk ook: Info@koudijsbouw.nl
Pijnacker | Gebouw-op-het-Plein
Kwieke 65-jarige Bijzonder aan het project is het collectieve warmte- en koelingsysteem dat voor het gehele project geregeld wordt vanuit een centraal ketelhuis. Het Gebouw-aanhet-Plein beschikt over twee eigen WKO-bronnen (een koude- en een warme bron). Vanuit de bronnen in de bodem voeren de nodige leidingen naar de technische ruimte met WKO-installaties. Vandaaruit worden de woningen verwarmd en gekoeld. De Vries: ‘Verder komt boven op het gebouw een energiedak. Een installatie die wel iets weg heeft van vloerverwarming. Vlak onder de kunststof dakafwerking stroomt water door een stelsel van slangen. In de zomer warmt dit water vanzelfsprekend sterk op en kan de afgevangen warmte via warmtewisselaars in de bodem worden opgeslagen om te dienen als warmtebron tijdens de koudere jaargetijden.’ Koudijs Bouw haalde als bedrijf vorig jaar de pensioengerechtigde leeftijd. Maar dit beschouwt de kwieke 65-jarige niet als aanleiding om het rustiger aan te gaan doen. Als het Gebouw-aan-het-Plein half 2011 wordt opgeleverd, wacht Koudijs Bouw alweer een nieuwe klus in Pijnacker: 29 woningen aan de Emmastraat. Van de jonge buitenwijk naar de oude dorpskern van de gemeente. ❚
De Kluut (Gebouw/op/het/Plein) behoort tot een hele familie van weidevogel-gebouwen
Situatie met tussen het Gebouw-op-het-Plein (ook wel de Kluut genoemd) en de Randstadrail een groen plein
BouwInfo bouwProgramma wozoco en appartementen (bvo 9000 m2) bouwPeriode april 2010 - juli 2011 Bouwkosten € 5,8 miljoen OPDRACHT Rondom Wonen Pijnacker , Delft ONTWERP DAT De Architectenwerkgroep Tilburg, Tilburg advies IOC, Ridderkerk (Installaties); Bogaards Constructie Bureau, Katwijk (Constructies) UITVOERING Koudijs Bouw, Oud-Beijerland (Hoofdaanemer) installaties Trijselaar Vermeer, Numansdorp (W-installaties); Technicon, Ridderkerk (E-installaties); Comfort Partners, Zoetermeer (CV) Overig Unica, Rotterdam (WKO); Energydak, Zwijndrecht (Energiewinnende dakbedekking); Bemar Ventilatietechniek, Ittervoort (MV installatie).
75 | STEDENBOUW 693
Deurne | Kantoor Bergopwaarts
Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Stijn Poelstra
Groene driehoek
is ronduit duurzaam
Een kantoorgebouw dat zich op geheel eigen wijze manifesteert als toonbeeld van duurzaamheid. Dat is wat woningbouwvereniging Bergopwaarts met haar nieuwe kantoorpand voor ogen had. Drie architectenbureaus kregen de gelegenheid om deze ambitie te vertalen naar een pakkend schetsontwerp. Van aken architecten uit Eindhoven kreeg groen licht om haar ontwerp voor het gebouw en het interieur uit te werken en te vervolmaken.
I
In 2007 schreef Bergopwaarts (Deurne) een besloten prijsvraag uit onder drie architectenbureaus voor een nieuw kantoor met woonwinkel op bedrijventerrein ‘Poort van Deurne’. De woningbouwvereniging had op dat moment de huisvesting nog verdeeld over drie verschillende locaties, maar er bestond een sterke behoefte om alle medewerkers in één gebouw onder te brengen. Dit met het oog op een betere samenwerking en meer efficiënte en effectieve communicatie. In 2008 startte van aken architecten de uitwerking tot definitief ontwerp. Twee jaar later is het pand opgeleverd en in gebruik.
Duurzame boodschap
Waarom heeft van aken architecten de opdracht gekregen? ‘Ons schetsontwerp vonden ze inspirerend en sprak het meest tot de verbeelding’, antwoordt senior architect Branka Vuksanovic nuchter. ‘Natuurlijk hadden we ook het Programma van Eisen op een goede manier in ons ontwerp verwerkt. Er was sprake van een klein bouwkavel en een beperkte toegestane bouwhoogte, maar we moesten wel 2500 m2 gebruiksoppervlak creëren. Verder diende het gebouw een duurzame boodschap uit te dragen. Dit project past perfect bij onze werkwijze. Een zorgvuldige uitwerking tot in detail en de beheersing van het totale bouwproces staan symbool daarvoor’, aldus Vuksanovic. Het bureau van aken architecten heeft alle expertise in huis om het totale bouwproces te beheersen. Onder de 75 medewerkers bevinden zich niet alleen architecten, maar ook projectmanagers, bouwtechnisch tekenaars, kostendeskundigen en bestekschrijvers. Het werkveld van het architectenbureau is zeer breed. Vuksanovic: ‘Onze opdrachten lopen uiteen van utiliteits- en woningbouw tot hoogbouw, scholen, gecompliceerde datacentra en cleanrooms, zorgcomplexen, overheidsgebouwen, herbestemming en renovatie, stedenbouw en interieur.’ Het Eindhovense bureau is in 1979 opgericht en inmiddels uitgegroeid van regionale tot hooggewaardeerde nationale speler. Tegenwoordig opereert van aken architecten op kleine schaal ook internationaal.
Driehoek met afgeronde hoeken ‘Het ontwerp is geïnspireerd op de karakteristieke vorm van de kavel en tevens de ligging van het gebouw binnen het bedrijvenDe werkplekken oriënteren zich rondom het atrium.
76 | STEDENBOUW 693
deurne | Kantoor Bergopwaarts
Zee van licht Het kantoor van Bergopwaarts kent een transparante opzet met de verschillende ruimten gerangschikt rond een centrale vide. ‘De kantoren hebben grote raampartijen en zijn zoveel mogelijk aan de noordzijde gesitueerd’, stelt Vuksanovic. ‘Daar komt de minste warmte binnen en is het daglicht meer gelijkmatig van karakter. De zuid-, oost- en westzijde zijn buiten voorzien van verticale glazen lamellen met een zonwerende print. Deze zijn beweegbaar en worden via een sensor aangestuurd.’ Glazen binnenwanden en een deels transparante lichtkap zorgen voor optimale daglichttoetreding en daarmee voor een prettige werkomgeving. In aansluiting op de transparantie van het exterieur koos Koen Mulder, interieurarchitect bij van aken architecten, voor een vooral wit interieur met her en der kleuraccenten. Verder zijn veel duurzame materialen als bamboe en gerecycled tapijt en recyclebaar meubilair toegepast. Zo is een zakelijke, maar tegelijkertijd warme werkomgeving ontstaan.
Integraal ontworpen ‘Een gebouwontwerp is een onlosmakelijk geheel van esthetiek, duurzaamheid, functionaliteit en bouwmethodiek’, concludeert Vuksanovic. ‘Daarom streven wij een integrale werkwijze en goede samenwerking met alle betrokken partijen na. Bij dit project vormden we samen met de opdrachtgever, directievoerder, constructeur, installatie- en duurzaamheidsadviseur en later ook de aannemer een integraal ontwerpteam. Al in een vroeg stadium konden we duurzaamheid een onlosmakelijk onderdeel van het ontwerp maken. Met zijn allen hebben we het project efficiënt uitgewerkt en uitgevoerd. Vuksanovic: ‘Het was een behoorlijke uitdaging om aan de vele eisen en randvoorwaarden te voldoen, maar als bouwteam hebben we een mooi resultaat neergezet. Een opvallend en duurzaam gebouw. Het staat zijn mannetje tussen de andere bedrijfsgebouwen op het bedrijventerrein ‘Poort van Deurne’. Bovendien garandeert het een prettige beleving voor de medewerkers en klanten van woningbouwvereniging Bergopwaarts ❚ Compact maar toch prominent aanwezig.
park de Poort van Deurne’, verduidelijkt Vuksanovic terwijl ze een vroege schets laat zien. ‘Het pand is compact, maar toch prominent aanwezig. Het staat precies in de as van de toegangsweg tot het bedrijventerrein en kent een alzijdige oriëntatie.’ Met haar wijsvinger volgt ze de omtrek van het gebouw en zegt: ‘In overeenstemming met de vorm van het perceel hebben we gekozen voor een driehoekige plattegrond met afgeronde hoeken. Met deze vorm creëer je tevens een gunstige verhouding tussen vloer- en geveloppervlak. Immers: hoe minder gevels, des te minder warmteverlies.’
Duurzaam karakter De gevels zijn bekleed met traditioneel metselwerk, een mooi bouwmateriaal. In eerste instantie schetste
Vuksanovic de buitenmuren in roodbruin metselwerk, maar ze kwam al snel tot een ander idee: ‘Groen geglazuurde bakstenen, als symbool voor het duurzame karakter van het project.’ Het duurzame karakter van het kantoorpand komt eveneens naar voren in solide materialen, als beton, verduurzaamd hout en glas, en het gebruik van energiezuinige armaturen. Ook de toepassing van betonkernactivering, voor verwarming en koeling van het gebouw, draagt bij aan de duurzaamheid van het kantoor. Dat geldt ook voor de flexibele indeling van de plattegronden. Per 1800 mm is er een aansluiting voor elektra, data, verlichting en toe- en afvoer van lucht aanwezig. Zo is het mogelijk om diverse kantoorconcepten binnen dezelfde envelop te realiseren.
BouwInfo bouwProgramma kantoorpand met woonwinkel bouwPeriode september 2009 - december 2010 Directievoering Coresta Group - Eindhoven OPDRACHT Woningbouwvereniging Bergopwaarts, Deurne ONTWERP van aken architecten, Eindhoven www.vanakenarchitecten.nl advies Bolwerk Weekers, Deurne (Constructies) , Huisman & Van Muijen, Eindhoven (Installaties), Het Energiebureau, Eindhoven (Duurzaamheid) UITVOERING Coopmans Lutters Bouw, Deurne (Hoofdaannemer), installaties Kuijpers installaties, Helmond (W-installaties), ETB Willem Bos, Someren (E-installaties)
77 | STEDENBOUW 693
Deurne | Kantoor Bergopwaarts
Kuijpers Installaties maakt Bergopwaarts duurzaam Kuijpers Installaties Helmond heeft, in een bouwteam, meegewerkt aan het ontwerp en de uitvoering van kantoor van woningbouwvereniging Bergopwaarts in Deurne. Met de bouw is in september 2009 begonnen
Het interieur van de woonwinkel.
en het pand is, eind december 2010 opgeleverd. Het interieur heeft een open en transparant karakter door het gebruik van veel glas in de binnenwanden en een vide die doorloopt van de eerste verdiepingsvloer tot het glazen sheddak, waarin de ventilatielucht centraal afgezogen wordt. Naast kantoorruimten, vergaderfaciliteiten en een bedrijfskantine bevindt zich op de begane grond een woonwinkel voor klanten. Duurzame uitstraling Een belangrijk uitgangspunt bij het ontwerp en de uitvoering is een groene en duurzame uitstraling. Bij de uitvoering van de werktuigbouwkundige installatie is hier dan ook terdege rekening mee gehouden. Door het gebruik van achtereenvolgens betonkernactivering, een aardgasgestookte warmtepomp en het zorgvuldig selecteren van componenten op energieverbruik, wordt een laag totaal energieverbruik gerealiseerd. Kuijpers heeft het gebouw bovendien voorzien van een sprinklerinstallatie die gevoed wordt door een bron, die op het terrein van het gebouw ligt.
ADVERTENTIE
Een uitdaging Door de vele specifieke eisen en wensen was dit project zowel in ontwerp als uitvoering een mooie uitdaging voor Kuijpers Installaties. Een ander project van Kuijpers Installaties op bedrijventerrein Poort van Deurne is het kantoor (en uitbreiding) van de Rabobank Deurne. â?&#x161;
? Meer informatie Kuijpers installaties, Helmond Telefoon | 0492 578600 Website | www.kuijpers.com
Gezonde gebouwen, betrouwbare processen Kuijpers Installaties is de verzamelnaam voor de activiteiten op het gebied van ontwerpen, realiseren, onderhouden en beheren van technische installaties in gebouwen en in de industrie. Kuijpers Installaties past haar kennis van installeren toe bij onder andere de volgende relaties en projecten: De La Mar Theater Amsterdam, Rijksmuseum Amsterdam, Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, Ziekenhuis Bernhoven Uden, Hermitage Amsterdam, Universiteit van Utrecht, Hogeschool INHolland e.a.
Kuijpers heeft vestigingen in Arnhem, Den Haag, Helmond, â&#x20AC;&#x2DC;s-Hertogenbosch, Roosendaal, Tilburg en Utrecht
Voorelkaar
www.kuijpers.com
Gebouw met diverse duurzame tecchnieken.
Stedenbouw maart 2011.indd 1 78 | STEDENBOUW 693
16-3-2011 15:50:28