Vaktijdschrift over gevels & daken
Jaargang 9 I nummer 6
ReliĂŤf en structuur in gevelontwerp Innovatieve bioreactoren in gebouwgevel The glass house: wonen op topniveau
In samenwerking met:
Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche
速
Wie dit leest weet dat NeroQom een Aesthetic Comfort Specialist is
AESTHETIC COMFORT SPECIALIST T h e s o l u t i o n a g a i n s t d e g ra d a t i o n
DucoSun Ellips Architecturale zonwering
De ellipsvormige lamellen van de DucoSun Ellips zorgen voor een maximum aan diffuus daglicht. De lamellen zijn hellingshoeken kan het systeem een ruimte optimaal beschaduwen, ongeacht de glasoppervlakte of de stand van de zon.
DUCO OP ‘BOUWBEURS UTRECHT’ 2013 Bezoek ons op stand 01.B010 en 01.C010 4 tot 9 februari 2013
We inspire at www.duco.eu
info@duco.eu - Bedrijvenlaan 2 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 66 - fax +32 58 33 00 67
HOME OF OXYGEN
vast of elektronisch verstelbaar. Dankzij het groot aantal
ANODISEREN IS EEN KUNST
Zonder Nanodiseren®
Met Nanodiseren®
BI-COLOUR ANODISEREN
NANODISEREN®
2 kleuren, 1 behandeling
Nano-impregnatie tijdens anodiseren
In één handeling twee anodiseerkleuren produceren van reeds samengestelde (ingerolde) brute ISO-profielen. Door deze gepatenteerde techniek hoort het samenstellen (inrollen) van twee verschillend gekleurde profielen ná het anodiseren tot het verleden.
Met NANODISEREN® wordt er een non-stick anodiseerlaag gevormd waardoor een waterafstotende en vuilwerende werking ontstaat. Uw aluminium blijft langdurig schoon. Hierdoor kan de reinigingsfrequentie omlaag waardoor de onderhoudskosten dalen. Ideaal voor buitentoepassingen.
Voordelen van het bi-colour anodiseren : • minder kans op beschadigingen • kleiner te anodiseren oppervlak • kortere levertijd • lagere kostprijs • meer ontwerp mogelijkheden
Interesse in een inspirerend gesprek? E-mail innovatie@alucol.nl of bel +31-475-595280.
w w w . a l u c o l . n l ontwerp & realisatie www.t-quila.com
Voorwoord Voor u ligt alweer de laatste uitgave van Gevelbouw voor dit jaar. Het jaar 2012 is een zeer bevlogen jaar geweest. Ook een moeilijk jaar voor vele bedrijven in de sector. De crisis zet ons weer met beide benen op de grond, maar biedt ook kansen. In deze editie laten we een tweetal gevestigde namen in de branche aan het woord. Volgens Johan Roo, algemeen directeur van de Rollecate Groep, moeten we niet zo pessimistisch doen. “Laten we met z’n allen een positieve houding etaleren, dan komt het vertrouwen op den duur vanzelf weer terug. Maar, zegt hij ook terecht, het wordt nooit meer zoals vroeger.” Ook Chris Geurts, werkzaam bij TNO en hoogleraar aan de TUE, ziet lichtpuntjes, maar stelt wel dat het roer om moet. Hij vindt dat er momenteel teveel geëxperimenteerd wordt in de branche. “Gebouwen moeten integraal worden benaderd, waarbij voortdurend overleg is tussen architect, installatiedeskundigen en bouwkundigen. Dat vergt een andere zienswijze in de zeer traditionele bouwsector.” Kortom, genoeg stof tot nadenken de komende periode. Zoals u van ons gewend bent, brengen we ook in 2013 weer zes edities van ons vaktijdschrift Gevelbouw met zeer gevarieerde onderwerpen. Rest mij nog, mede namens de medewerkers en directie van Louwers Uitgevers, u allen fijne Kerstdagen en een goed en gezond Nieuwjaar te wensen!
Roel van Gils
5
Vaktijdschrift over gevels en daken Jaargang 9 | nummer 6 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 1572-1310
Uitgever
Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl
Redactie adres
Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E gevelbouw@louwersuitgevers.nl W www.gevelbouw.info
08
Redacteuren
Patricia van der Beek, Martijn van den Bouwhuijsen, Roel van Gils
12
Eindredactie Roel van Gils
Bladmanagement
Tim van Lieshout: E t.vanlieshout@louwersuitgevers.nl
Secretariaat
Manuela Depenbrock Sandra Reijnders
Advertenties
Online aanleveren: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: gevelbouw, Wachtwoord: gast Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl
28 30
Abonnementsprijs
€ 63,- per jaar excl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Gevelbouw. Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095
Adreswijzigingen
Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland
Opzeggingen
Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.
Doelgroep
GEVELBOUW is een onafhankelijk vakblad voor de bouw en is bestemd voor architecten, ingenieursbureaus, aannemers, opdrachtgevers, brancheorganisaties, gevelbouwers en toeleveranciers, (bouw)functionarissen in overheids- en semi-overheidsinstellingen en verwante organisaties. De VMRG is inhoudelijk verantwoordelijk voor haar eigen pagina’s.
Vormgeving/Art Direction
Logo Reclame- Ontwerpbureau BV E info@logobv.nl Valerie Berben
In samenwerking met: Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.
Johan Roo: een positieve houding etaleren
08
Interview Chris Geurts: Duurzaamheid op 1, 2, 3 en 4
12
Journaal
16
VMRG PAGINA'S Column Bert Lieverse Meesterstuk MR. Bettina Hertstein Anodiseren volgens de richtlijnen van British Standard 3987 Beter communiceren, hoe doe je dat? Green Inspirations, inspiratieboek over architectuur en duurzaamheid Column Green Inspirations Visitekaartjes Duurzaamheid, een hype of trend? Reliëf en structuur in gevelontwerp Binnenklimaat als grote winnaar The Glass House: wonen op topniveau FACE The International Façade Community
19 21 22 23 24 25 26 28 30 34 36 41
Inhoud nummer 6
42 60 46
50
Algen in gevels
46
Reeshof College Tilburg: bling bling
50
Duurzaam door Aesthetic Comfort
55
Zonwering in de praktijk
56
Lean produceren met één softwareoplossing
60
DucoSun architecturale zonwering: functioneel én esthetisch
63
Manifest Beter Aanbesteden
64
Rollecate realiseert iconische gevel Hilton hotel op Schiphol
67
Wie doet Wat
69
Cover:
Pettelaarpark, Den Bosch Beeld:
Michel Kievits VAKTIJDSCHRIFT OVER GEVELS & DAKEN
Jaargang 9 I nummer 6
nummer 6 2012
45
Jaargang 9
Column Sven Brinkman Ceo NeroQom BV
MAART 2011
42
NUMMER 690 JAARGANG 63
De verscheidenheid van deurfuncties in een hotel
RELIËF EN STRUCTUUR STRUCTUUR IN GEVELONTWERP INNOVATIEVE BIOREACTOREN IN GEBOUWGEVEL THE GLASS HOUSE: WONEN OP TOPNIVEAU
In samenwerking met:
Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche
7
Interview Johan Roo
Johan Roo:
een positieve houding etaleren Als algemeen directeur van de Rollecate Groep sleepte Johan Roo in 2011 de prestigieuze ondernemersprijs in de wacht: ‘Ernst & Young Accelerating Entrepreneur of the Year’. Roo heeft een duidelijke visie voor ogen. “We moeten niet te pessimistisch doen. Laten we met z’n allen een positieve houding etaleren, dan komt het vertrouwen op den duur vanzelf weer terug. Maar, zegt hij, het wordt nooit meer zoals vroeger.”
Ondanks zijn positivisme ziet Roo de nabije toekomst nog somber in. “De komende twee tot drie jaar zal het niet veel beter worden. De overheid, beleggers, banken, iedereen is negatief gestemd. En dat pessimisme buig je niet zomaar even om. Toch is het allemaal niet zo erg als het lijkt. Er ligt echt een berg werk op ons te wachten. Zo zijn er een heel veel verkeerd (energie)gelabelde woonhuizen en zal ook voor het enorm aantal leegstaande kantoorpanden een andere bestemming moeten worden Sylvius Astellas
8
gezocht. Als de overheid al eens zou beginnen met een positieve houding te etaleren, dan volgen de banken vanzelf en dat komt vervolgens het consumentenvertrouwen weer ten goede.”
Gevel leasen
Op de middellange termijn ziet Roo de markt weer opkrabbelen. “Over een jaar of drie gaat het echt wel weer beter. Dat kan niet anders. Er liggen immers nog genoeg uitdagingen op ons te wachten. Wie denkt op dezelfde voet verder te
gaan als voor de crisis gaat echt misrekenen. De markt wordt nooit meer zoals hij was. De vraag is structureel gewijzigd. Er zal op een andere manier invulling moeten worden gegeven aan het begrip duurzaamheid, flexibiliteit alsmede de financiering. De financiering zal in veel gevallen anders worden geregeld. Denk aan mogelijkheden op basis van leaseconstructies. Jawel, ook voor de gevel. Een PPS-constructie, een publiek private samenwerking, zal gemeengoed worden.” ›
InterviewArtikelnaam Johan Roo
9
Stichting Kwaliteit Gevelbouw Tegen inbraak een klasse voor ramen en deuren volgens nen 5096:
Voor de kwaliteit van hang-en sluitwerk een ster-aanduiding volgens nen 5089:
SKG
SKG
skg is erkende attestering- en certificatieinstelling voor de afgifte van het komo (attest-met-) Productcertificaat voor: � metalen en kunststof ramen, deuren en puien � inbraakwerende metalen en kunststof ramen deuren en puien, � hang- en sluitwerk � branddeuren � ventilatieroosters � veiligheidsbeglazing en structureel gelijmde beglazing � metalen gevelbekleding systemen en panelen � lijmen voor panelen � e.a. skg is testinstituut voor: � water en winddichtheid van metalen- en kunststof gevelelementen � inbraakwerendheid van metalen en kunststof gevelelementen � inbraakwerende eigenschappen van hang- en sluitwerk � bepaling van duurzaamheid en sterkteeigenschappen � e.a.
bezoekadres Nieuwe Kanaal 9-f 6709 pa Wageningen postadres postbus 362 6700 aj Wageningen t 0317 - 421 720 f 0317 - 421 677 e info@skg.nl i www.skg.nl
skg is notified body voor: � de ce-markering � de afgifte van het eg-conformiteitscertificaat voor alle hierboven genoemde producten in de gevelbouw (nb-nr.: 0960)
SKG
Kwaliteitsramen Fabrikant ramenstad Certificaatnr SKG’07.aaa.bb.cc
skg is lid van eota voor het opstellen van de eta voor de ce-markering.
skg is partner van skh en shr in cb&v.
skg is geaccrediteerd voor: * Productcertificatie en attestering * Managementsysteemcertificatie (iso 9001/vca) * Laboratoriumactiviteiten
2 SKG
Voor gecontroleerde kwaliteit hanteert skg het komo keurmerk. De kwaliteit van inbraakwerende ramen en deuren herkent u aan de klasseaanduiding volgens nen 5096. komo is maatgevend voor de bouw.
Interview Johan Roo
Rollecate Groep
Johan Roo staat aan het roer van een waar gevelimperium. Vanuit zijn kantoor langs de A28 geeft hij, samen met zijn broer Diederik, leiding aan de Rollecate Groep. Het in 1954 door vader Roelof opgerichte bedrijf begon als producent van stalen ramen en deuren. “Maar dat is steeds meer geworden. We ontwerpen, produceren, onderhouden en monteren.” Daarnaast trekt de onderneming ook steeds meer ‘naar binnen’. “Met name onze glasdivisie groeit hard. Die gaat zich meer en meer richten op balustrades, trappen, tochtsluizen en vloeren.” Rollecate is door de jaren heen langzaam uitgegroeid tot een onderneming met een omzet van 67 miljoen. De Rollecate Groep zet jaarlijks zo’n 110 miljoen euro om. Ook behorende tot de groep is het bedrijf Gevelbeheer. “Dit sterk groeiend bedrijf verzorgt landelijk de service en het onderhoud aan gevels. Slechts een klein deel daarvan (30%) is Rollecate productie. Gevelbeheer houdt zich bovendien bezig met het adviseren in verduurzaming of revitalisering van gebouwen. Een sterk groeiende markt,” zegt Johan Roo tot besluit.
Foto boven: CJIB. Foto onder: Nieuw in opdracht Hilton.
Volgens Roo wordt een gebouw straks als een integraal ‘product’ beschouwd, een woon- of werkplekproduct. Dat vertaalt zich door in de gevel. De gebruiker ‘koopt’ of ‘least’ een bepaald niveau aan gevelcomfort in plaats van een systeem met ramen en panelen. Ons vak wordt steeds meer een écht vak. We zijn doorgegroeid van een raam- en metaalbewerker naar een totaaloplosser. Er wordt op een andere manier naar de gevel gekeken, rekeninghoudend met toekomstige eisen als het omgaan met de energietoetreding, lichtinval en comfortwensen, alsmede de koeling en/of verwarming, waarbij uiteindelijk elk pand een kleine energiecentrale kan gaan worden.”
Made in Holland
Anders kijken naar de gevel, betekent volgens Roo wel dat een gevelbouwer al in een vroeg stadium met de opdrachtgever en architect om tafel moet gaan zitten. “Als projectorganisatie is
het van belang om de wensen en eisen te vertalen naar rendabele oplossingen. En dat ook nog eens in een versneld tempo. Daar vraagt de markt om, nu en straks zeer zeker. Bovendien is het zaak om als organisatie te gaan werken aan scherpe(re) kostprijzen. Dat betekent meer samenwerken, optimaliseren en meer, of beter gezegd, uitsluitend just-in-time aanleveren.”
heeft de opdrachtgever behoefte aan het afdekken van het projectrisico. En daar staat de ‘Hollandse’ betrouwbaarheid en kwaliteit in het buitenland synoniem voor. Een mooi visitekaartje.” ❚ Las Palmas.
Aangezien de markt in Nederland momenteel erg dun is, is de Rollecate Groep ook actief in het buitenland. “We merken dat het credo ‘Made in Holland’ voor buitenlandse opdrachtgevers nogal tot de verbeelding spreekt. Er zijn immers vele mondiale concurrenten waar wij het prijstechnisch niet van kunnen winnen. Maar door onze achtergrond krijgen wij toch de opdracht toebedeeld. Made in Holland wordt in het buitenland geassocieerd met ondernemerschap, kwaliteit, betrouwbaarheid en creativiteit. Meer dan ooit tevoren
11
Interview Chris Geurts
Beeld: Jasper Bosman en TNO
Prof. Dr. Ir. Chris Geurts
duurzaamheid op 1, 2, 3 en 4 Als hoogleraar aan de Technische Universiteit in Eindhoven bekleedt Prof. Dr. Ir. Chris Geurts de leerstoel ‘technologie van de gebouwschil’. De aandacht gaat daarbij uit naar onderzoek in het functioneren en presteren van zowel de gevel als het dak. “Als we kijken naar de belangrijkste aspecten in het onderzoek staat duurzaamheid op 1, 2, 3 en 4,” stelt Geurts.
12
Interview Chris Geurts
De werkzaamheden van Geurts aan de TUE zijn grofweg op te splitsen in drie groepen, te weten colleges verzorgen over gevels en daken, het begeleiden van afstudeerders en promovendi. “Dat laatste vormt feitelijk het bestaansrecht van elke leerstoel; onderzoeksoutput vergaren. De leerstoel wordt gefinancierd door partijen met een commercieel belang, aanvankelijk voornamelijk afkomstig uit de dakensector. Op dit moment neemt in het onderzoek het begrip duurzaamheid in al zijn facetten een prominente rol in.” Duurzaamheid op 1, 2, 3 en 4, dat vraagt enige uitleg. “In willekeurige volgorde gaat het over energiebesparing, waarin voor de gebouwschil een cruciale rol is weggelegd, en het gaat over energieopwekking, waarbij specifiek voor de daken een grote rol is weggelegd, zeker als je denkt in termen van zonne-energie,” zo legt Geurts uit. “Ook bij de materiaalkeuze komt het begrip duurzaamheid weer naar voren, en dat wordt steeds belangrijker. Per 1 januari 2013 dienen immers de milieuprestatie-eisen bij een bouwaanvraag te worden aangetoond. En tot slot het vierde punt, een aspect dat de laatste tijd erg onderbelicht blijft, is de levensduur. Hoe lang presteert de totale gebouwschil?”
Kwaliteitsborging
Duurzaamheid op een juiste wijze interpreteren kan volgens Geurts niet zonder kwaliteitsborging, datgene leveren wat je belooft. “Het bouwtoezicht zal in de nabije toekomst anders ingevuld moeten worden door een (externe) partij die over de schouder meekijkt. Het is echt af en toe echt zorgelijk hoe met de veiligheid van gevels, zoals de windbelasting bij hoge ge-
Foto Boven Onderzoek naar drukvereffening Foto onder Chris Geurts
'Ook bij de materiaalkeuze komt het begrip duurzaamheid weer naar voren, en dat wordt steeds belangrijker' bouwen of het effect van temperatuurswisselingen, wordt omgegaan. Of beter gezegd, niet wordt omgegaan. Er doen zich nog altijd incidenten voor. En ieder incident is er één te veel. Op cruciale punten, op kruispunten van disciplines, moet er een onafhankelijke partij de regie voeren om de kwaliteitsborging te garanderen.” Volgens Geurts wordt er veel geëxperimenteerd. “De mogelijkheden in materiaaltoepassingen voor gevels zijn enorm. Iedere architect heeft zo zijn eigen ideeën over de invulling van de gebouwschil. Dat betekent feitelijk dat aan alle kanten wordt geëxperimenteerd. ‘Iets’ wat je voor het eerst maakt, zou je immers als een experiment kunnen beschouwen. In het verleden is bewezen dat niet alles dat wordt bedacht ook één op één voldoet in de praktijk. Hier mist een stukje kwaliteitsborging. Nu wordt men letterlijk door schade en schande wijs. Dat kan en moet anders.” ›
13
TOEGANGCONTROLE IN SLUISFUNCTIE MOEILIJK REALISEERBAAR? NIET MET ONZE 3e GENERATIE SLUISBESTURING
DICTATOR sluisbesturing
Volledig modulair en in eigen beheer ontwikkeld systeem Eenvoudige installatie en ingebruikname, ook op bestaande systemen Instelbaar middels DIP-switches dus geen software of dure licenties nodig Wordt stekkerklaar geleverd met flatcables en RJ 45 stekkers Integratie tot 8 deuren in afhankelijkheid van elkaar binnen één systeem mogelijk Speciale Ex-uitvoering leverbaar Aansluitingen voor ontruimingssystemen(BMI’s), of extra indicatoren en bedienelementen
Veel toegepast in ziekenhuizen, laboratoria, banken en cleanrooms etc.
Energieweg 11 8304 AJ Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420 E-mail: info@dictator.nl of bezoek onze website: www.dictator.nl
Interview Chris Geurts
Natuursteen plaatgevel van gebouw New Orleans in Rotterdam
Visie
Geurts is behalve ‘deeltijdhoogleraar’ ook werkzaam bij TNO en heeft een duidelijke visie over de gevel van de toekomst. Die bestaat namelijk in zijn ogen niet. “De gevel is de scheiding tussen buiten en binnen. Buiten heb je te maken met wisselende (weers)omstandigheden, binnen wil je bepaalde omstandigheden creëren, afhankelijk van de functie en de gebruikers. De gevel is hierin de spil om deze wensen te vervullen en kan in de toekomst niet meer los worden gezien van de installaties.
'Ik geloof niet in standaardoplossingen. Enerzijds wil de architect altijd zijn stempel drukken op het ontwerp en anderzijds heeft iedere gebruiker zo zijn eigen wensen' Men zal integraal moeten ontwerpen. Nauw overleg tussen architect, installatiedeskundigen en bouwkundigen is hierbij een vereiste. De gevel van de toekomst definiëren is onmogelijk. Iedere situatie vraagt om een maatwerkoplossing, dat kan heel hightech, daar waar er behoefte aan is, maar ook lowtech onder weer andere omstandigheden. Ik geloof ook niet in standaardoplossingen. Enerzijds wil de architect zoals gezegd altijd zijn stempel drukken op het ontwerp en anderzijds heeft iedere gebruiker zo zijn eigen wensen.”
Drukvereffening
Geurts is in zijn functie als hoogleraar en wetenschapper bij TNO nauw betrokken bij een onderzoek van TNO, Centrum Natuursteen, Kennis Centrum Gevelbouw, gevelbouwer Blitta en DHV Haskoning om het begrip drukvereffening beter in de vingers te krijgen. “Van gebouweigenaar Vesteda hebben we in Rotterdam de unieke mogelijkheid gekregen om op de gevel van het gebouw New Orleans op 100 meter hoogte metingen te kunnen verrichten. Er wordt generieke informatie verzameld over de drukverschillen tussen de natuursteen plaatgevel en de spouw.” Het onderzoek neemt een aantal jaar in beslag en beslaat dus ook de vier seizoenen. Vooral de winterperiode is volgens Geurts een ideale periode om data te verzamelen. De eerste resultaten worden medio volgend jaar vrijgegeven. Uiteindelijk doel is om een gevel zo te kunnen realiseren met minimale drukverschillen, want hoe kleiner het drukverschil hoe gunstiger dit is voor de waterdichtheid en stormvastheid.” Geurts komt hier volgend jaar in Gevelbouw uitgebreid op terug. Wordt dus vervolgd. ❚
15
Journaal Rapport: de voordelen van groene daken en gevels Voorzitter Elco Brinkman van Bouwend Nederland nam op 3 december jongstleden het rapport 'Technische eigenschappen van groene daken' in ontvangst uit handen van Hans van Cooten, voorzitter van de vakgroep Dak- en Gevelbegroeners van Branchevereniging VHG. Het rapport is opgesteld door Jos Brouwers, hoogleraar Bouwkunde aan de Technische Universiteit Eindhoven, en Nicky Damen, student aan deze faculteit. In dit rapport worden de voordelen van groene daken en gevels op een rij gezet voor de bouwwereld. De VHG-vakgroep Dak- en Gevelbegroeners, die de opdracht voor dit wetenschappelijk onderzoek gaf, biedt met het rapport een handreiking aan de bouwsector en de overheid om in Nederland serieus werk te maken van vergroening van gebouwen. In het rapport wordt ingegaan op de mogelijkheden die vegetatiedaken en gevels bieden om regenwater te bufferen en vertraagd af te voeren. De toenemende piekbelasting tijdens heftige neerslag is voor veel steden een toenemend probleem dat met groene daken uitstekend kan worden opgevangen. Ook verbeteren groene daken en gevels de energieprestatie van gebouwen aanzienlijk, vooral door besparing op koellasten in de zomer, maar ook door een verhoogde warmteweerstand. Op het gebied van duurzaamheid zorgen groene daken voor een langere levensduur van de dakbedekking, een betere luchtkwaliteit, hogere biodiversiteit en verminderde opwarming van de stedelijke omgeving. Veel van deze eigenschap-
komen de bouwer tegemoet met slimme en efficiënte bouwconcepten en houden rekening met de eisen die de maatschappij stelt. Bewust Bouwen is de gebruiker centraal stellen. Bouwen op de juiste locatie. Duurzaam, innovatief en ambitieus. Inspelen op de toekomst. Op de Internationale BouwBeurs 2013 vindt u wat de markt u te bieden heeft. Wilt u Bewust Bouwen aan uw succes, nu en in de toekomst? De Internationale BouwBeurs is uw startpunt. Hier doet u de kennis en contacten op die u nodig heeft en maakt u kennis met nieuwe producten, systemen en ideeën. Aandachtsgebieden zijn renoveren en herbestemmen, greenbuild ofwel duurzaam, energiezuinig en bio-based, virtueel bouwen met BIM, ketensamenwerking & lean bouwen, de ondernemende zzp’er en Material Xperience ‘The making off’. De Internationale BouwBeurs vindt plaats van maandag 4 t/m zaterdag 9 februari 2013 in de Jaarbeurs in Utrecht.
Bouwongeval.nl verhoogt veiligheid Op 6 december jongstleden heeft Arbouw tijdens het symposium ‘Leren van ongevallen’ de website Bouwongeval.nl gelanceerd. Met Bouwongeval.nl hebben de bedrijven in de bouw, infra, afbouw en onderhoud een gratis instrument om hun (bijna)ongevallen te registreren. Hiermee zet de bedrijfstak een belangrijke stap in het verbeteren van de veiligheid en de preventie van ongevallen.
pen waren in de vakwereld al bekend. De Technische Universiteit Eindhoven heeft in het rapport alle bij hun bekende literatuur op een rij gezet en vertaald naar de Nederlandse klimaatomstandigheden. Nieuw is ook de duidelijke kwantificering van onder andere waterbuffering, gerelateerd aan de opbouw van het groene dak. Branchevereniging VHG wil met deze studie de bouwwereld stimuleren meer groene daken en gevels toe te passen. In het rapport worden handreikingen gedaan om eenvoudig de besparingen te berekenen die groene daken en gevels bieden in de exploitatiekosten van gebouwen. Ook wil VHG met dit rapport een bijdrage leveren aan de standaardisering van groene daken en gevels en hun technische eigenschappen door de NEN.
Bouwongeval.nl is ontwikkeld door Arbouw in opdracht van Bouwend Nederland, FOSAG, NOA, FNV Bouw en CNV Vakmensen en met ondersteuning van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Het is voor het eerst dat een bedrijfstak in Nederland afspreekt om op grote schaal een ongevalsregistratieinstrument toe te passen. Door alle voorkomende ongevallen en bijna-ongevallen met Bouwongeval.nl te registreren, voldoet het bedrijf direct aan alle geldende wet- en regelgeving en certificeringseisen (VCA, OHSAS en ISO). Op basis van de ingevoerde gegevens, geeft het instrument de vereiste Arbo-maatregelen, waarmee herhaling van het incident in de toekomst kan worden voorkomen. Bij dit alles werkt de gebruiker in een beschermde omgeving, zodat de privacy is gewaarborgd.
Houten wolkenkrabber BouwBeurs 2013 De Internationale BouwBeurs is dé tweejaarlijkse ontmoetingsplaats waar bouwend Nederland bij elkaar komt. Deze editie is het thema Bewust Bouwen. In de huidige markt draait het om meer dan alleen het aanbieden van degelijke producten en diensten. Succesvolle bedrijven nemen de eindgebruiker serieus,
16
Architect Michael Green heeft plannen voor een houten, dertig verdiepingen hoge wolkenkrabber in Vancouver. In Noorwegen en Oostenrijk staan reeds gebouwen van 17 en 20 verdiepingen die ook hout als belangrijkste bouwmateriaal gebruiken. “We denken dat meer dan 30 verdiepingen mogelijk is,” stelt Green. “Honderd jaar geleden zijn we gestopt met kijken naar de mogelijkheden van hout met de komst van staal en beton, maar nu zijn we opnieuw zoek naar de mogelijkheden van hout.”
Journaal Het nieuwe gepatenteerde systeem Linius® L.050W van RENSON® is een hoog performante gevelbekleding met een elegante esthetiek. Het systeem bestaat uit extreem waterwerende lamellen, getest volgens HEVAC klasse A2 tot 3,0 m/s, met een stap van 50 mm, eenvoudig en onzichtbaar gemonteerd in de lamellenhouders door middel van clipsmontage. Deze lamellen kunnen geanodiseerd worden, maar zijn ook verkrijgbaar in polyester poederlak in alle RAL-kleuren.
Technische gegevens: Linius® L.050W Stap (mm) 50 Diepte (mm) 130 Hoogte (mm) 90 K-Factor (toevoer) 10,46 Fysische vrije doorlaat (%) 57 Max. vrije overspanning tussen twee dragers (mm) 1900 Bij winddruk qb 800 pa
Green zegt dat de moderne houten materialen al ongeveer twintig jaar beschikbaar zijn, maar tot voor kort zijn ze louter in laagbouw gebruikt. Architecten kijken momenteel op een andere manier naar hout dan enkele jaren terug. “De echte verandering kwam toen we begonnen na te denken over de klimaatverandering. Staal en beton zijn geweldig, maar niet milieuvriendelijk,” vervolgt hij. “Het kappen van bomen om gebouwen te maken klinkt niet meteen ecovriendelijk, maar als het afkomstig is uit duurzaam beheerde bossen (zoals die in Europa en Noord-Amerika), het is het aanzienlijk duurzamer dan staal en beton. Houten gebouwen vangen koolstofdioxide voor de levenscyclus van een structuur, terwijl de productie van staal en beton grote hoeveelheden CO2 produceert.” Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) schat dat voor elke tien kilo cement die gemaakt wordt, zes tot negen kilo CO2 wordt geproduceerd. Green’s zogeheten ‘Tall Wood’-structuur is ontworpen met grote panelen van gelaagde houtstrengen, een composiet gemaakt van strengen hout die aan elkaar gelijmd worden. De architect vergelijkt de nieuwe verkenning van hout als bouwmateriaal met wat de bouw van de Eiffeltoren voor staal betekende.
RENSON® levert nieuwe lamel met maximale waterwerendheid: Linius® type L.050W RENSON® levert een nieuwe extreem waterwerende lamel Linius® L.050W getest volgens HEVAC klasse A2 tot 3,0 m/s. Verdere unieke eigenschappen zijn de uitstekende luchtdoorstroom, een goede fysische vrije doorlaat en de grote vrije overspanning van de lamel tussen twee draagprofielen.
Het alledaagse gezin van de stad Hoe zorg je ervoor dat gezinnen in de stad blijven, in plaats van er uit weg te trekken omdat ze ontevreden zijn over hun woning en woonomgeving? Die vraag staat centraal in de studie ‘Het alledaagse gezin in de stad’ van BNA Onderzoek. Negentien architectenbureaus hebben hierin de wensen en behoeften van gezinnen met een modaal (‘alledaags’) inkomen onderzocht. De oplossing: relatief kleine, goedkope stadsappartementen geschikt maken voor gezinnen door een slimmer ruimtegebruik. Onder de vlag van BNA Onderzoek bestudeerden de architecten woonwensen van gezinnen, belemmeringen daarvoor in stedelijke appartementen en mogelijke oplossingen. De bevindingen komen in een boek dat in het voorjaar wordt gepresenteerd. Dat is bedoeld als ‘gereedschapskist’ om woningen (en hun omgeving) zo te maken, dat gezinnen ermee de stad in zijn te lokken. Gezien de beperkte nieuwbouw moet ook nadrukkelijk worden gekeken naar de bestaande woningvoorraad. Keuzes zijn nodig zodat de belangrijkste wensen realiseerbaar zijn op een beperkt oppervlak. Want lage vierkantemeterprijzen op binnenstedelijke locaties lijken vooralsnog een illusie. Gezinswensen realiseren in een relatief klein appartement kan bijvoorbeeld door flexibel ruimtegebruik. Te denken valt aan het samenvoegen of juist splitsen van ruimtes. Als te overwegen combinaties moet men denken aan het toilet en de badkamer, de keuken en de hal. Een klassiek fenomeen dat herwaardering verdient, is de woonkamer met schuifseparatie. Eén grote (woon)kamer of twee kleinere is de flexibele keus, denk aan spelen of tv kijken in de ene en rustig huiswerk maken in de andere. Opties zijn verder opklapbare bedden en tafels. Nog een slaapkamer te weinig? Ook de ouderwetse alkoof blijkt weer hip.
17
Architecten zien ons liever niet.
Ventilatiesystemen maken een gebouw vaak niet mooier. Terwijl een architect het juist met alle vakmanschap en liefde heeft ontworpen. Bij Smitsair werken we daarom al in een vroeg stadium samen met de architect. Zo kunnen wij goed meedenken en ervoor zorgen dat onze lucht toe- en afvoersystemen echt geïntegreerd zijn in het gebouw. Je ziet ze dus zo min mogelijk. Daarbij zijn ze ook nog eens van zo’n hoge kwaliteit dat je er jarenlang niet naar om hoeft te kijken. kijk op www.onopvallendaanwezig.nl
Smitsair luchttechniek. Onopvallend aanwezig.
Smitsair
column Met beukend geweld sloegen de golven op New York. Al binnen een dag was men geëvacueerd en werd het financiële hart van de States en de wereld stilgelegd. De stroom viel uit, tunnels en metrobuizen liepen tot aan de rand toe vol met water. Ondanks alle noodvoorzieningen kwamen ook ziekenhuizen zonder stroom en moesten patiënten zonder moderne hulpmiddelen in leven worden gehouden. 30 tot 50 miljard schade wordt geprognotiseerd en dat is dan de directe schade en de indirecte economische schade. Men verwacht na twee tot drie dagen!!! weer overal stroom te hebben. Natuurverschijnselen en natuurwetten zijn ons altijd de baas. Ook in onze industrie is de klimaatverandering desastreus en schade wordt continu aangericht. Elke dag gaan er uit de kring van onze belangrijkste opdrachtgevers bedrijven failliet. Immers bouwbedrijven scoren het hoogst als het gaat om aantallen faillissementen. En ook hier is er directe en indirecte schade. Toeleveranciers maken voor 70-80% deel uit van de omzet van een bouwbedrijf en dan is het logisch dat een belangrijk deel van de rekening daar wordt neergelegd. En als je er dan denkt te zijn met het incasseren van het verlies door een faillissement van een bouwbedrijf, dan komt er nog zo'n inhalige over je heen. Elk project wordt natuurlijk afgemaakt door opvolgers die graag de kozijnen en gevelelementen voor een prikje of zelfs voor niets willen komen ophalen. Je contract met de vorige bouwer en dus het project bestaat immers niet meer. Over de absurde betalingstermijnen wordt niet eens meer gesproken, maar daarmee zijn ze nog niet weg. En als je dan niet mee wil werken en een redelijke vergoeding wil vragen, dan gaat de betreffende bouwer gewoon wederom de markt op om een nieuw slachtoffer te vinden die gedwongen door de economische malaise bereid is om grote concessies te doen. Persoonlijke, bedrijfsmatige en maatschappelijke schade is het gevolg. Volgens mij is het tijd voor een fatsoenlijke gedragscode of zoals in de advocatuur een Raad van Discipline die schorsingen of uitsluitingen kan opleggen. De immoraliteit van de bouwsector is naar mijn mening ook één van die krachtige golven die beuken op de kust van wat een fatsoenlijke bedrijfstak hoort te zijn. Maar golven hebben ook positieve kanten. Wellicht is het zaak dat de toeleverende en echt creërende sector eens op zoek gaat naar nieuwe trends, nieuwe golven, maar dan positieve waarop we naar een gezonde toekomst kunnen surfen en het rampgebied achter ons kunnen laten. Ik denk dat de sleutel daarvoor bij de eindkant, de gebruiker ligt.
Bert Lieverse Directeur VMRG
19
MEESTERSTUK
MR.BETTINA
HERTSTEIN
Een groene gevel
overlee M E E S T E R SOnlangs TUK Mulisch. Volgen
MR. BETTINA
van ‘De Grote D stond onmiddel opkomende en klaar om onze t met verhalen ov voor H.M.. Zond ze allemaal reu geraakt door die enkeling werd h als ‘de Homerus De inspiratie do echter niet gara eigen scheppen Mulisch adepten niet geoorloofd ondenkbaar. Oo een niet onbeke
HERTSTEIN
Een overeenkomst tot koop komt tot stand door wilsovereenstemming: door het aanbod van de zaak door de ene partij en aanvaarding daarvan door de andere partij. Of dat nu gaat om bijvoorbeeld een wasmachine of een auto. Na de bevestigende verklaringen over en weer, is het helaas maar al te vaak uit met de pret. Men wil bij nader (in)zien van de overeenkomst af. En dat blijkt niet altijd zo eenvoudig, immers afspraak is afspraak. Mr. Bettina Hertstein
www.bouwrechtbedrijf.nl
A
rtikel 7:17 Burgerlijk Wetboek geeft voor een koopovereenkomst een 'ontsnappingsclausule': non-conformiteit. Als de gekochte zaak niet de eigenschappen blijkt te bezitten die de koper bij normaal gebruik ervan had mogen verwachten, kan de koper – als de zaak onherstelbaar mocht blijken – als uiterste mogelijkheid er onder omstandigheden 'van af'. Hoe zit dat in de bouw? Een koper van een woning kwam van een koude kermis thuis toen arbiter hem in het ongelijk stelde in een kwestie die zowel hem als zijn contractpartij (de ondernemer) al enige tijd als een baksteen op de maag lag. Wat was er aan de hand? Koper had met de ondernemer een koop-/ aannemingsovereenkomst gesloten. Een half jaar na de oplevering deed zich algengroei voor op de gevels van zijn woning. Ondernemer stelde voor te wachten tot het voorjaar om te kijken of de algengroei uit zich zelf zou verdwijnen. Nu er zich in de opvolgende herfst weer algengroei voordeed en de ondernemer iedere aansprakelijkheid van de hand wees, groeiden niet alleen de algen
maar ook de wrevel. Koper stelde dat de algengroei een rechtstreeks gevolg van de ondeugdelijke dan wel ondeugdelijk toegepaste bakstenen is. Zijn met algen begroeide woning was niet conform hetgeen hij op grond van de overeenkomst had mogen verwachten. Anderzijds was er volgens hem sprake van een verborgen gebrek dat toe kan worden gerekend aan de ondernemer. Hij vorderde herstel dan wel (vervangende) schadevergoeding. Ondernemer betwistte het door de koper gestelde. Hij was van mening dat de bakstenen deugdelijk zijn en deugdelijk zijn toegepast. Arbiter oordeelde dat art. 7:17 BW betreffende de non-conformiteit van de bakstenen, toepasselijkheid mist. Dat artikel heeft immers betrekking op de koopovereenkomst, welke hier uitsluitend op de koop van de bouwgrond ziet. Aangezien de koper niet de deugdelijkheid van de grond maar de bakstenen betwist, kan de ondernemer slechts uit hoofde van het aannemingsgedeelte van de overeenkomst worden aangesproken. Was er dan wel sprake van een verborgen gebrek? Tijdens de
Sti
bezichtiging constateerde arbiter een extreme algengroei op de voorgevel aan de noordzijde en in mindere mate op de zij- en achtergevel van de woning. Hieruit leidt arbiter af dat er geen relatie is met plaatsen op de gevel waar normaliter meer vochtopeenhoping te verwachten is. Daarnaast heeft arbiter vastgesteld dat de algengroei zich eveneens voordoet op de geschilderde metalen kolommen, de betonlateien en de betonnen muurafdekking. Ook de omliggende woningen met andere steensoorten hebben algengroei. Arbiter concludeert dat de ontwikkeling van algengroei niet te wijten is aan een ondeugdelijke steensoort of aan een ondeugdelijke toepassing (lees: metsel- of voegwerk) daarvan. Hij acht het aannemelijk dat het in dezen om een natuurverschijnsel gaat, waar de ondernemer niet aansprakelijk voor kan worden gehouden. Hij wijst de vordering dan ook af.
Recentelijk moe van een arbiter u geboden in een g opdrachtgevers aannemer de ho Deze opdrachtge aannemer, op gr van hun archite overeenkomst vo twee-onder-éénIn de technische behorend bij dez opgenomen: “He uitdrukkelijk niet van het ontwerp t uitvoer te (laten) b schriftelijke goedk opdrachtgevers.” E oplevering van d aannemer een b bestaande uit tw kapwoningen. De opdrachtgeve bouwplan onmis het ontwerp van vertoont en derh zijn ontleend aa mening, unieke woningen. Daard nemer onrechtm van het ontwerp
Heeft u ook een gevelprobleem dat zwaar ligt op de maag? De VMRG helpt u natuurlijk graag!
Mr. Bettina Hertstein www.bouwrechtbedrijf.nl ❚
21