Bouwen aan monumenten 718

Ons’ Lieve Heer op Solder breidt uit VONDELPARKPAVILJOEN: RELATIE MET PARK VERSTERKT Paleis op de Heuvel in Arnhem nu bijzondere woonomgeving

AMSTERDAM | Ons' Lieve Heer op Solder

Ons’ Lieve Heer op Solder breidt uit

“WE KUNNEN DE BEZOEKERS ZO BETER BEDIENEN” Met een ruim een jaar geleden afgeronde, ingrijpende restauratie heeft Museum Ons’ Lieve Heer op Solder een stap terug naar de basis gedaan: de nadruk ligt weer op de oorspronkelijke woning en de daarin gevestigde huiskerk. Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan het funderingsherstel. Daarnaast is inmiddels begonnen met een uitbreiding in het naastgelegen pand. Beide panden worden ondergronds met elkaar verbonden.

Fotografie: Co de Kruijff ea

Het komt regelmatig voor dat conservator Thijs Boers van Ons’ Lieve Heer op Solder wordt geconfronteerd met de term schuilkerk als het over de kerk op de bovenste verdieping van het pand aan de Oudezijds Voorburgwal gaat. Zolderkerk of huiskerk is echter de juiste benaming. “Na de Alteratie van 1578 mochten de Amsterdamse katholieken weliswaar geen openbare kerkdiensten meer houden, maar werden ze oogluikend toegestaan.”

OUDE STIJL Die maatregel was voor de katholieke koopman en belastingpachter Jan Hartman aanleiding om in 1661 het grachtenpand met zijn twee achterhuizen te kopen. De zolder transformeerde hij tot kerk (statie ’t Hart). Die functie bleef tot 1887 behouden, vervolgens werd het een museum. Boers: “Allerlei voorwerpen die te maken hadden met het katholieke erfgoed van Amsterdam werden er tentoongesteld; langzaam slibde het huis als het ware dicht.” Tijdens de recente restauratie is het pand in de oude stijl hersteld, die van voor 1887. Een deel van het interieur verwijst naar de periode van Hartman, de zeventiende eeuw, een ander deel naar de negentiende eeuw, toen de kerk nog in gebruik was. Met de restauratie waren de werkzaamheden echter niet ten einde, geeft Boers aan. Het museum – jaarlijks meer dan 90.000 bezoekers – zat krap in zijn jas en miste bepaalde voorzieningen. “Er is geen fatsoenlijke entree bijvoorbeeld, geen

140

BOUWEN AAN MONUMENTEN

AMSTERDAM | Ons' Lieve Heer op Solder

horeca, geen educatiezaal. Dus is een aantal jaren geleden besloten het naastgelegen pand, dat al bezit was, bij het museum te betrekken.”

ONDERGRONDSE VERBINDING Claus en Kaan architecten werd vervolgens gevraagd hoe een en ander vorm te geven.

Dat resulteerde in een ontwerp waarbij het naast het museum gelegen pand opnieuw wordt ingedeeld. De buitengevel houdt grotendeels dezelfde uitstraling. Daartoe worden de gevels steen voor steen afgebroken en later opnieuw weer opgebouwd; andere materialen worden hergebruikt. Onder de steeg tussen beide panden komt een ondergrondse verbinding. Boers: “Een forse ingreep maar bovengronds was geen optie, dat zou te zeer voor een verstoord beeld zorgen.” Hij vertelt dat het museum tijdens de bouwwerkzaamheden, net als tijdens de restauratie, gewoon open blijft.

De buitengevel van het museum houdt grotendeels dezelfde uitstraling

BEERPUT Voorafgaand aan de uitbreiding is al funderingsherstel uitgevoerd. “Dat is nagenoeg klaar”, aldus Kees van Schaik van hoofdaannemer Bouwbedrijf van Schaik. Hij legt uit het funderingsherstel deels preventief was en voor een deel nodig vanwege de uitbreiding. Hoewel lastig, zegt hij, is het werk probleemloos verlopen. “Alleen de vondst van een beerput heeft vanwege archeologisch onderzoek voor wat vertraging gezorgd. Omdat het museum gewoon open was en met het oog op de omliggende panden is er trillingsarm gewerkt en is de geluidsoverlast zo veel mogelijk beperkt. ›

BOUWEN AAN MONUMENTEN

141

Bouwen met elkaar Respect voor ruimte is de basis voor onze visie en ons vakmanschap.

Omdat we trots zijn op wat we maken, blikken we tevreden terug en kijken we verwachtingsvol vooruit. Samen maken we het verschil tussen goed en beter.

Poeldijk 1, 3621 CZ Breukelen | 0346 - 26 23 44. www.bouwbedrijfvanschaik.nl | info@ bouwbedrijfvanschaik.nl

Welkom bij...

P. van ’t Wout Vijzel- en Funderingstechnieken Uw vraag: Hoe onlosmakelijk is de Euromast met Rotterdam verbonden?

Ons antwoord: niet!

Want P. van 't Wout verplaatst alles wat los en vast zit.

◆ Funderingstechnieken ◆ Vijzeltechnieken ◆ Funderingspalen

Exportweg 50 - Waddinxveen Postbus 431 - 2740 AK Waddinxveen T +31 (0)182 61 77 67 - F +31 (0)182 61 13 76

Voor zowel de particuliere als zakelijke markt.

I www.pvantwout.nl - E info@pvantwout.nl

AMSTERDAM | Ons' Lieve Heer op Solder

Gedurende het werk is bovendien zorgvuldig gemonitord.” Van Schaik geeft aan dat ook over de logistiek goed is nagedacht.

“Er zijn palen met een grote draagkracht verwerkt met machines met enorme capaciteiten. Dat vraagt in zo’n krappe omgeving in de binnenstad om een goed voorbereide planning.” Hij merkt op dat de goede samenwerking tussen de diverse partijen, zowel tijdens de voorbereiding als de uitvoering, van grote invloed is op het vlekkeloos verloop van het project. “We fungeren als een goed ingespeeld team, ieder heeft vanuit de eigen kennis een bepaalde inbreng en er is over en weer vertrouwen.”

SIGNATUUR Met de werkzaamheden aan het belendende pand is inmiddels ook begonnen, aldus Van Schaik. “Het steen voor steen afbreken van de gevels gebeurt door vakmensen en volgens een specifiek systeem – alles wordt gedocumenteerd. Op die manier kunnen we het pand weer met de oorspronkelijke uitstraling terugbrengen. Het interieur verandert wel: het krijgt een andere indeling, modern, conform de signatuur van de architect. Het vormt straks een bijzondere combinatie met de gevels.” Onder dit pand, vertelt Van Schaik, komt een kelderbak van 7 meter diep. Die sluit aan op de ondergrondse onderdoorgang die de schakel gaat vormen met het museum. Die kelder en onderdoorgang vormen eveneens nog een uitdaging, zegt hij. “Je gaat de grond in, weet niet wat je zoal tegenkomt. Het blijft tot het eind, we verwachten begin 2015 te kunnen opleveren, spannend. Maar dat is ook weer het mooie van dit soort bijzondere projecten.” ❚

Projectinfo GOED OP DE BENEN Het is een opdracht in twee delen die P. van ’t Wout Vijzel- en Funderingstechnieken uitvoert bij Ons’ Lieve Heer op Solder. Het eerste deel, funderingsherstel onder het museum zelf, is nagenoeg afgerond. Directeur Piet van ’t Wout: “Onder het museum – dat in de top honderd staat van Nederlandse Unesco-gebouwen – zijn we bij de laatste gevel bezig. De kleine ingang en beperkte werkhoogte van circa twee meter zijn hier de grootste uitdagingen. Daarom werken we met klein materieel. We hebben eerst een gewapende werkvloer waarna we met onze gepatenteerde boormachines de benodigde funderingspalen trillingsvrij konden aanbrengen.”

Onder het museum is een tafelconstructie gemaakt, met behulp van smalle damwandprofielen, aldus Van ’t Wout.

“Repen van een halve meter die we aan elkaar hebben gelast. Zo zetten we het gebouw weer goed op de benen.

Redelijk uniek is dat de fundering alles draagt. Om in de toekomst zettingen in het gebouw te voorkomen, zijn na het volharden van de betonnen tafelconstructie alle palen op een volledige voorspanning gezet. Om dit goed te kunnen monitoren is dat in drie fases gebeurd."

Over enkele weken volgt dan fase twee, onder de uitbreiding. Dat pand wordt afgebroken en opnieuw opgebouwd.

“Wij verzorgen de fundering van dat gebouw en van de verbinding die onder de tussenliggende steeg wordt gerealiseerd. Eveneens met klein materieel. Geen probleem, we werken vaker in binnensteden en weten dat daar een wat andere aanpak nodig is dan op plekken met meer ruimte. Zo zoeken we steeds naar een passende oplossing.”

“ROND DE BOUWVAK AAN DE SLAG”

Bouwinfo: OPDRACHTGEVER Ons’ Lieve Heer op Solder

ARCHITECT

Claus en Kaan architecten

AANNEMER

Voor de uitbreiding van Museum Ons’ Lieve Heer op Solder gaat Twiske Installatiebedrijf het dakwerk, riolering, waterleiding en sanitaire voorzieningen verzorgen. Een mooie klus die het bedrijf niet voor lastige uitdagingen zal stellen, verwacht René Moerland, die samen met zijn echtgenote de directie vormt. Zelfs niet logistiek gezien, geeft hij aan. “Alles is precies vastgelegd. Wat het lood- en zinkwerk betreft, zien we dat daar om dikker materiaal wordt gevraagd, maar dat is geen probleem. We doen uiteenlopende projecten, veel ervan in Amsterdam, en zijn wel wat gewend. Zo verzorgen we bijvoorbeeld het onderhoud aan het Centraal Station waar we onlangs nog herstelwerkzaamheden hebben uitgevoerd.”

Bouwbedrijf van Schaik Breukelen BV

CONSTRUCTIES Bouwadviesbureau Strackee

BOUWPERIODE

Waar veel bedrijven bij werkzaamheden in de binnenstad tegen logistieke problemen aanlopen, denkt Moerland dat die voor de medewerkers van Twiske zullen uitblijven. “We zijn op een steenworp afstand gevestigd en hebben geregeld dat we een deel van de kelder onder het museum als opslag kunnen gebruiken.”

anderhalf jaar

OPLEVERDATUM begin 2015

Waarschijnlijk beginnen de werkzaamheden rond de bouwvak, aldus Moerland, maar nu al wordt een en ander voorbereid. “Als we alles goed voorbereiden, hebben we daar tijdens het werk profijt van.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN

143

AMSTERDAM | Ons' Lieve Heer op Solder

Projectinfo BIJZONDER SLOOPWERK De uitbreiding van museum Ons’ Lieve Heer op Solder gaat gepaard met sloopwerkzaamheden, deels met een bijzonder karakter. Als specialist op dat vlak is dat de Schijf Groep, een aannemingsbedrijf met als kernactiviteiten sloop-, grond- en asbestsaneringswerkzaamheden, wel toevertrouwd, merkt projectleider Ruud Keizer op. “Het eerste deel van ons werk is klaar, sloopwerkzaamheden in de kelder van het museum ten behoeve van het funderingsherstel en uitdieping. Omdat het museum gewoon open bleef hebben we trillingsvrij en nagenoeg stofvrij gewerkt. Tevens hanteerden we een hinderkalender.”

Twiske Installatiebedrijf B.V. Ms. Tarnweg 12-14 1033 SK Amsterdam 020-6312807 info@twiskeinstallatie.nl

www.twiske.com

Lood- & zinkwerk Dakbedekking Centrale Verwarming Water Gas Sanitair

Het tweede deel van het project, zegt Keizer, is de totaalsloop/demontage van het naastgelegen pand. “We ontgraven daar de kelder tot een flinke diepte. Daarbij is met het oog op de nabij gelegen panden zorgvuldigheid noodzakelijk. Tevens graven we de doorgang naar de kelder onder het museum. Bij deze werkzaamheden moeten we uiteraard rekening houden met obstakels in de grond en eventuele archeologische vondsten.” Meest bijzonder aspect noemt Keizer het steen voor steen afbreken van de gevels, zodat die later in de oorspronkelijke staat kunnen worden teruggebracht.

“Dat betekent met zorg losbikken, inventariseren, schoonbikken, opslaan en coderen. Aan de hand van een gevelfoto, waarbij de gevels in vlakken zijn verdeeld, worden de stenen later dan weer hergebruikt voor het opnieuw metselen van de gevels. Het komt wel eens voor dat we stenen met zorg moeten verwijderen, maar die zijn dan meestal voor de handel. Deze werkwijze zie je niet zo vaak en dat geeft het werk een uniek karakter.”

14880115_Twiske.indd 1

19-02-14 09:26

Duurzaam en doordacht Sinds de oprichting in 1972 heeft de Schijf Groep zich ontwikkeld tot een toonaangevende onderneming. Het bedrijf is gevestigd op het goed bereikbare industrieterrein van Uithoorn. De gezonde groei heeft geleid tot activiteiten die in elkaars verlengde liggen.

• Sloopwerken: gespecialiseerde renovatie- en totaalsloop • Asbestverwijdering • Boren en zagen met diamant • grondwerk en bodemsanering • Verhuur afvalcontainers • afhijsen mbv telescoop autolaadkraan voor moeilijk bereikbare (binnenstad)situaties; snel en efficiënt • Verhuur equipement • Rioleringen/bestratingen • (Historische) bouwmaterialen • Calamiteitendienst BRL SVMS-007, SC-530, BRL SIKB 7000, ISO 9001 en VCA** gecertificeerd.

Totaalsloop

Asbestverwijdering

Telescopische afhijsbak

Betonboren en -zagen met diamant

Containerverhuur

(Historische) bouwmaterialen

Schijf Groep: C.T. Storkweg 21, NL-1422 WB Uithoorn, Telefoon: 0297 522 144, fax: 0297 567 501, internet: www.schijf.nl

144

BOUWEN AAN MONUMENTEN

AMSTERDAM | Vondelparkpaviljoen

Vondelparkpaviljoen: relatie met park versterkt

“HET IS WEER EEN OPEN EN TRANSPARANT GEBOUW” Decennialang vormde het Vondelparkpaviljoen het decor voor het filmmuseum. Dat is enkele jaren geleden echter verhuisd waarmee het gebouw vrijkwam voor een nieuwe bestemming. En de mogelijkheid ontstond voor een uitgebreide restauratie.

Fotografie: W. Bos, M. Hosmar

De AVRO gaat een belangrijk deel van het Vondelparkpaviljoen betrekken, AT5 krijgt er eveneens een plek en er komt horeca in het gebouw. Om het in 1881 in gebruik genomen en in 1891 met een extra zaal uitgebreide gebouw voor die nieuwe gebruikers in een goede staat te brengen, werd begin 2012 door de gemeente Amsterdam een pitch uitgeschreven voor de selectie van een architectenbureau. Dat werd Ten Bras Westinga. Die kwamen in mei van dat jaar met een voorlopig ontwerp.

SOCIALE CONTROLE “Wat gaan we met het gebouw doen?

Dat was een van de hoofdvragen voor stonden”, vertelt Roel ten Bras. Het antwoord lag onder meer in het versterken van de relatie tussen park en paviljoen. “Bovendien moest het weer een open en transparant gebouw worden.” Het paviljoen, in neo-klassieke stijl, heeft een souterrain, beletage en verdiepingen in de beide torens en het middenschip. In de eerste decennia waren er drie trappen, maar de centrale trap werd in de jaren twintig verwijderd waarna er binnen een trap naar de beletage werd gemaakt. Een van de ingrepen was het terugbrengen van de centrale trap buiten en daarmee de trap binnen wat dieper in het gebouw plaatsen.” Een ander aspect, vervolgt Ten Bras, was het terugbrengen van de negen deuren aan de voorzijde van de beletage. Binnen, zegt hij, was het gebouw redelijk dichtgebouwd. Zo was de hal, tussen de twee filmzalen, ooit voorzien van een tussenvloer. “Het oogde somber, weinig uitnodigend, er waren geen zichtlijnen, geen onderlinge relaties tussen de ruimtes meer. › Het paviljoen heeft een souterrain, beletage en verdiepingen in beide torens en middenschip

BOUWEN AAN MONUMENTEN

145

AMSTERDAM | Vondelparkpaviljoen

RESTAURATIE BOUW ONDERHOUD

Projectinfo NIEUWE SPECIALITEIT: “STUCLAGEN EGAAL VERWIJDEREN” Dat het Vondelparkpaviljoen weer kan pronken met een fraai ‘aangezicht’ is mede te danken aan de werkzaamheden van Superlook. De gevelreinigingsexpert werd door Jurriëns ingehuurd en was verantwoordelijk voor het met zorg reinigen van de bestaande trappen, het terras en de balustrades. Ook het zichtbare metselwerk werd onder handen genomen. “Een heel bewerkelijke klus”, merkt directeur Roy Nordsiek op. “Het reinigen gebeurde door te kalkwassen. Het graniet van de balustrades hebben we eerst voorbehandeld met een milieuvriendelijke algendoder op basis van enzymen en vervolgens afgestoomd.”

Ook in het gebouw was Superlook actief, en wel met een voor het bedrijf nieuwe specialiteit, aldus Nordsiek. “Binnen was er een probleem met de muren. Die waren niet voldoende afgehakt en niet egaal waardoor er mindere zuiging voor het nieuwe stucwerk was. Sinds kort beschikken we over een specialist op dat vlak, Henri van Oversteeg. Die heeft een jarenlange ervaring in de stucwereld en een schat aan kennis op dat vlak. Zijn oplossing was droogstralen en de inzet van bouchardeerhamers. Zo craqueleert de bovenlaag en kan hij worden los getikt en egaal nagestraald. Onze mensen werken daarbij met maskers met perslucht zodat ze veilig binnen kunnen werken. Dat leverde dusdanig gave wanden op dat met een veel dunnere stuclaag kon worden volstaan. Met deze nieuwe specialiteit kunnen we onze klanten weer een iets breder pakket diensten aanbieden.”

Techniekweg 40 3542 DT Utrecht T. 030 - 24 16 790 F. 030 - 24 12 949 www.steenhouwerijmaarssen.nl mail@steenhouwerijmaarssen.nl

SPECIFIEKE DETAILLERING Het Vondelparkpaviljoen heeft buiten weer een centrale toegangstrap en een gerestaureerde centrale hal. Daarvoor moest de binnentrap verder in het gebouw worden geplaatst en de vloer worden aangepast.

Steenhouwerij Maarssen speelde in dit onderdeel van het project een belangrijke rol. “Binnen hebben we de marmeren platen op de vloer en langs de trap gedemonteerd, gerestaureerd en op de nieuwe plek teruggebracht”, vertelt projectleider John van den Heuvel. “Ontbrekende stukken hebben we aangeheeld conform bestaand materiaal en waar mogelijk in ‘open-boek-patroon’. Dat betekent dat de ene plaat gespiegeld ten opzichte van die ernaast wordt aangebracht.”

De gevelreiningsexpert en meer

Aan het demonteren en vervoeren van de marmeren platen werd veel zorg besteed, legt Van den Heuvel uit. “We hebben gewerkt met een speciale constructie met zuignappen om de spanning over de hele oppervlakte van de platen te verdelen. Daarmee voorkom je dat de platen breken.”

Buiten bracht Steenhouwerij Maarssen dus onder meer de centrale, hardstenen trap terug. “Voor de uitvoering hebben we ons gebaseerd op de twee zijtrappen en de maatvoering van de architect. Het was een mooie uitdaging, een traditioneel werk waarin we veel van ons vakmanschap kwijt konden. Belangrijk was onder meer de specifieke detaillering en afwerking goed in het oog te houden.” Buiten, zegt Van den Heuvel, werden verder eveneens restauratiewerkzaamheden aan de zijtrappen, het terras en de gevel uitgevoerd. “We hebben zo bijgedragen aan de mooie uitstraling die het paviljoen nu weer heeft.”

146

Hazepad 8b 4825 AV Breda

Postbus 8791 4820 BB Breda

tel. : +31 (0)76 5874207 gsm : +31 (0)6 55327598 fax. : +31 (0)76 5872485

BOUWEN AAN MONUMENTEN super look.indd 1

01-12-2010 10:14:21

AMSTERDAM | Vondelparkpaviljoen

We hebben onder meer aangegeven de voorzijde van de beletage als serre in te richten door ze van glas te voorzien.

Je herstelt zo de relatie met het park en verhoogt de sociale controle.”

BOGEN In de hal, zo was het plan, zouden uitsparingen naar de beide vroegere filmzalen komen. Tijdens het werk bleek echter dat de scheidingsmuren ooit van hoge bogen waren voorzien. Uiteindelijk werd besloten die situatie in ere te herstellen. “Daarmee ontstond er weer en echte drie-eenheid.” Beide vroegere filmzalen zijn nu getransformeerd tot studio’s voor de AVRO. “We hebben in één zaal de authentieke uitstraling kunnen behouden, bij de andere was dat

niet meer mogelijk, die was in te slechte staat.” In het souterrain, geeft Ten Bras aan, komt horeca met keuken en achterin radiostudio’s en kleedkamers.

“Verder is de buitenzijde opnieuw geschilderd op een manier die de verticaliteit van het paviljoen benadrukt.”

INSTALLATIES Evelien Schrijver, projectleider bij aannemer Jurriëns, wijst op een ander aspect dat om de nodige aandacht en creativiteit vroeg. “De installaties vroegen eveneens om een inventieve oplossing, zowel de positionering als het plaatsen.

Die lopen via een schacht achter de lift naar beneden en steken daar over naar de voorzijde. Daar lopen ze boven de kruisgewelven naar de zijkanten. De

verwachting was dat boven die gewelven een ruimte van 1.30 meter lag, maar die bleek zo’n 60 centimeter minder hoog te zijn.” Ze geeft aan dat Jurriëns dankzij een ruime kennis en ervaring in staat is in te spelen op dit soort uitdagingen. “In een bestaand gebouw kom je altijd onverwachte zaken tegen.” Dat gold bijvoorbeeld ook, zegt ze, voor het plaatsen van de staalconstructie omdat de daadwerkelijke situatie afweek van de bestaande tekeningen.

Bijzonder noemt ze het terugbrengen – door de eigen steenhouwerij Maarssen – van de centrale trap buiten, waardoor het gebouw weer zijn vroegere uitstraling terugkreeg. “Elke restauratie heeft zijn specifieke kenmerken. We hebben alles in huis om daar goed mee om te gaan, beschikken ook over een eigen timmerfabriek waar vakmensen bijvoorbeeld houtwerk van de juiste detaillering kunnen voorzien. Daarnaast is een goede samenwerking met de andere betrokken partijen van groot belang. Iedereen denkt oplossingsgericht, heeft oog voor het algemeen belang en draagt zo bij aan een goede uitvoering van het project. Nu we nagenoeg klaar zijn kan ik terugblikkend stellen dat dat hier eveneens het geval was.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT AANNEMER

Gemeente Amsterdam Ten Bras Westinga Jurriëns

Het gebouw krijgt een meer heldere structuur

BOUWEN AAN MONUMENTEN

147

AMSTERDAM | Grachtenhuis Herengracht

Herengracht 132

AMSTERDAMS GRACHTENHUIS IN ERE HERSTELD In de nacht van oud op nieuw 2008/2009 werd het grachtenpand aan de Herengracht 132 deels door brand verwoest. Het duurde enkele jaren voor er een herstelplan op tafel lag. Daar wordt door hoofdaannemer Konst & van Polen sinds juni dit jaar uitvoering aan gegeven.

Het pand aan de Herengracht – in de beginperiode ‘De Propheet Jonas’ genaamd – werd gebouwd in opdracht van stokviskoper en schepen Jan Pietersz de Witt. Hij liet rond 1615 een breed woonhuis realiseren dat werd gekenmerkt door twee trapgevels met brede trappen en vleugelstukken. De historie van het huis laat diverse ingrepen zien, waaronder de door architect Jan Springer ontworpen kamer (met balkon) uit de jaren zeventig van de negentiende eeuw. Het interieur ervan is aangetast door de brand, maar de grootste schade ontstond op de bovenste twee verdiepingen die volledig uitbrandden, vertellen Remy Konst, uitvoerder Erik Weel en projectleider Ton Bakker.

Remy Konst: “Na de brand is het gebouw gestabiliseerd, wind- en waterdicht gemaakt en zijn een aantal onderdelen gedemonteerd. Sinds 2011 is REB als ontwikkelaar betrokken bij het project. Zij hebben Hans Vlaardingerbroek voor de gevel en Menno Berger voor het achterliggende deel van het casco als architecten ingeschakeld.”

Uitgangspunt was vervolgens, zegt Konst, om het gebouw zo goed mogelijk in de oude staat terug te brengen. Wel werd er gekozen voor een stalen constructie, geïnspireerd op de oorspronkelijke houtconstructie.

Een uitdaging, merkt Ton Bakker op. “Het gebruik van hout geeft je wat speling, met staal moet het tot op de millimeter precies kloppen. Om de staalconstructie passend te ontwerpen, is het gebouw digitaal ingemeten. Omdat de stabiliteit van het pand gewaarborgd moet blijven, wordt er tijdens

148

BOUWEN AAN MONUMENTEN

De grootste schade ontstond op de bovenste twee verdiepingen, die volledig uitbrandden

het plaatsen van het nieuwe staal steeds geschipperd tussen de tijdelijke en nieuwe constructie.”

En dan is er de logistiek, vult Erik Weel aan.

Opslagruimte is er niet en het aanleveren is aan strikte regels gebonden. “Daar moet steeds vergunning voor worden aangevraagd en het mag niet langer dan een halve dag duren – dan moet de straat weer vrij zijn.

Dat betekent nauwkeurig plannen en zorgen dat tijdens het aanleveren ook alles meteen kan worden verwerkt.” De constructie is inmiddels in het pand aangebracht wind- en Konst & van Polen is nu bezig met het wind en waterdicht maken van het huis en het gevelherstel. Met tekeningen als uitgangspunt maar de praktijk als leidraad, aldus Weel en Bakker. “We moeten steeds rekening houden met de situatie ter plekke – die wijkt vaak af van wat er op papier staat. Zo is er vanwege het gewicht uiteindelijk gekozen voor zinken schoorstenen in plaats van gemetselde.”

Bij het herstelwerk worden elementen hergebruikt die door de brand zijn aangetast maar konden worden hersteld. Veel onderdelen worden echter gereconstrueerd, zoals de imposante gootlijst met mezzanino’s. Over de afwerking binnen wordt nog een besluit genomen, geeft Remy Konst tot slot aan.

“Er komen woningen in. De eigenaar zal de definitieve indeling wel laten afhangen van de vraag. Ik verwacht dat bepaalde monumentale details hersteld worden, evenals de Springer-kamer. Dat is een bijzonder onderdeel van het gebouw.” ❚

Projectinfo BIJZONDERE GEVELLIJST Al het houtwerk voor het pand aan de Herengracht 132 wordt verzorgd door Timmerfabriek Henk Alferink. Elk onderdeel heeft zo zijn bijzondere kenmerken, vertelt Henk Alferink. “Neem de aanbouw in de tuin. Die maken we prefab in ons bedrijf. Het is een onderdeel dat we niet zo vaak tegenkomen.” Voor de kozijnen geldt weer een ander verhaal, zegt hij. “Voor 60 tot 70 procent van de kozijnen hebben we mallen moeten maken, allemaal apart. Door verzakking is vrijwel geen enkel raam hetzelfde.” En dan is er de gevellijst, merkt Alferink op, een verhaal apart. “Het pand wordt in de oude staat hersteld, dus de gevellijst ook. Die was bij de brand grotendeels verloren gegaan, op één console na die we hebben hersteld en hergebruikt. Die lijst was een echte uitdaging. Vanwege het houtsnijwerk maar vooral vanwege de omvang. De gevellijst is 13 meter lang, er zit zo’n 10 kubieke meter hout in en ze weegt tussen de 4 en 5 ton. Dat vraagt vakwerk, zorgvuldigheid en expertise – bij het maken, het transport en aanbrengen. Dat is echter het mooie van restauratieprojecten – die zetten je steeds weer voor nieuwe uitdagingen. Maar dat is de kracht van ons bedrijf.”

GOES | Beurs Kerk & Monument

Tweede editie vakbeurs ‘Kerk & Monument’

“BREED EN DIVERS DEELNEMERSVELD” In een sfeervolle en passende entourage, de ‘Grote of Maria Magdalenakerk’ in het centrum van Goes, vindt op woensdag 5 en donderdag 6 maart 2014 de tweede editie van de vakbeurs ‘Kerk & Monument’ plaats.

Nadat de eerste editie twee jaar geleden succesvol was afgesloten, stond al snel vast dat de vakbeurs voor bouw, onderhoud, restauratie, renovatie en inrichting van kerken, kloosters, abdijen, monumenten en monumentale dorpshui-

TOEGANGSKAART KERK & MONUMENT VAKBEURS VOOR BOUW, ONDERHOUD, RESTAURATIE, RENOVATIE EN INRICHTING VAN KERKEN, KLOOSTERS, ABDIJEN, MONUMENTEN EN PARTICULIERE HISTORISCHE PANDEN

Openingstijden: woensdag 5 en donderdag 6 maart 2014 van 10.00 tot 18.00 uur LOCATIE:

GROTE OF MARIA MAGDALENAKERK TE GOES mail: goesexpo@zeelandnet.nl - Mob. 0653671885 DEZE UITNODIGING WORDT U AANGEBODEN DOOR:

Bouwen aan Monumenten meerdere tickets zijn t.z.t te downloaden op de ticketpagina van

www.escgoes.nl Naam

:

Firma

:

Adres

:

Plaats

:

zen in binnensteden een vervolg zou krijgen, vertelt organisator Irm van Vliet van ESC. “Naar aanleiding van de reacties hebben we gekozen voor een tweejaarlijkse frequentie. En zijn we teruggegaan van drie naar twee dagen.”

Voor de rest, zegt ze, wordt echter voortgeborduurd op de eerste, geslaagde editie. “We zijn een echte vakbeurs voor professionals uit Nederland en België. Denk aan kerkelijke bestuurders, kerkrentmeesters, eigenaren en beheerders van monumentale panden en anderen die werkzaam zijn in of actief betrokken bij dit vakgebied. Consumenten kom je bij ons niet tegen, hooguit eigenaren van een monumentaal pand. Daar is het deelnemersveld ook op afgestemd; dat is breed en divers, bestaande uit allerlei gespecialiseerde bedrijven, variërend van een bedrijf dat trillingsmetingen uitvoert tot adviserende bureaus en ambachtelijke bedrijven.”

Irm van Vliet verwacht dat het aantal deelnemers (van de eerste editie) zeker boven de veertig zal liggen. Ze geeft tot slot aan dat er voor beide dagen tevens een interessant lezingenprogramma is samengesteld. “Ook daarbij hebben we gekozen voor variatie. Er komen verschillende thema’s aan bod. Zo willen we de bezoekers een evenement bieden waar ze kennis kunnen opdoen en contacten kunnen leggen of uitdiepen. En dat alles in de fraaie ambiance van een monumentale kerk.” ❚

Postcode : E-mail

:

Tel. nr.

:

BOUWEN AAN MONUMENTEN

149

ALKMAAR | Wildemanshofje

OPKNAPBEURT VOOR DRIE EEUWEN OUD

WILDEMANSHOFJE IN ALKMAAR Zo’n veertig jaar was er geen groot onderhoud uitgevoerd aan het uit 24 woningen bestaande Wildemanshofje in Alkmaar. Bovendien zat er in de woningen in de jaren zeventig aangebracht asbest. Tijd voor een opknapbeurt, met veel aandacht voor de buitenzijde, maar ook in de interieurs worden enkele werkzaamheden uitgevoerd.

Het project werd in handen gegeven van Konst & van Polen. Remy Konst en uitvoerder Leon Scholtens vertellen dat er volop rekening moest worden gehouden met het feit dat de woningen tijdens het werk bewoond bleven. “Dus duidelijke afspraken maken, ze ook nakomen en verder flexibel en sociaal zijn.”

Het Wildemanshofje in de binnenstad van Alkmaar werd in 1714 gebouwd conform het testament van Gerrit Florisz. Wildeman. Het complex heeft een monumentaal poortgebouw met in de gevel drie beelden – met Wildeman in het midden – en in het gebouw onder meer de regentenkamer.

Achter de poort liggen in carrévorm 24 woningen. Het hofje werd in 1832 gemoderniseerd. Het interieur en de meubilering van de regentenkamer stammen nog uit die tijd.

Konst & van Polen begon de werkzaamheden met het verwijderen van het asbestdakbeschot en het herstelwerk aan de daken en schoorstenen. Dit werd in fases uitgevoerd waardoor volgend op de sanering het nieuwe dakbeschot en de isolatie konden worden gelegd. Nadat alle bestaande dakpannen op bruikbaarheid gecontroleerd waren, werden deze herplaatst en aangevuld met gebruikte pannen. Ook de doorgeroeste gietijzeren goot wordt vervangen. Maar verder is er vooral sprake van herstel en aanhelen, zegt Leon Scholtens. “In de kozijnen zat houtrot; de situatie was slechter dan verwacht. Maar compleet vervangen is geen optie. Dus vervangen we de slechte delen met nieuw hout.” Verder, zegt hij, zijn de werkzaamheden zoals bij Het dakbeschot werd hersteld

150

BOUWEN AAN MONUMENTEN

ALKMAAR | Wildemanshofje

een onderhouds- en restauratieproject mag worden verwacht. Voeg- en metselwerkherstel (waarbij zorgvuldig werd gekeken naar een goede samenstelling van de mortel), het opknappen van het lood- en zinkwerk en verder schilderwerk. Dat laatste gebeurt op basis van een kleurenonderzoek. Scholtens: “Er is gekozen voor kleuren die heel dicht in de buurt liggen van het oorspronkelijke schilderwerk.”

Een van de eerste onderdelen van het project – waarmee in mei van dit jaar werd begonnen en dat naar verwachting in februari 2014 wordt opgeleverd – waren

de werkzaamheden aan het poortgebouw, maakt Remy Konst duidelijk. “De kap is nog goed, maar het dakbeschot moest worden hersteld. Verder is de regentenkamer opgeknapt.” Tijdens de eindfase worden ook nog enkele werkzaamheden in de interieurs van de woningen uitgevoerd, aldus Konst en Scholtens. “Bij aanvang van het project kregen de bewoners de mogelijkheid aan te geven of daar behoefte aan was. Dat bleek het geval. Hoewel de bewoners er dus gewoon wonen, zal dat geen problemen hoeven opleveren. We zijn inmiddels aan elkaar gewend en de samenwerking verloopt prima.” ❚

K18_Adv. 190x130 NIEUW zonder v3_K18_Adv. 190x130 10-10-11 14:40 Pagina 1 Het hofje telt 24 woningen

Projectinfo SNELHEID ERIN HOUDEN Het herstel en vervangen van het houtwerk bij het Wildemanshofje in Alkmaar wordt verzorgd door Timmerfabriek Henk Alferink. Het bedrijf was in het verleden al betrokken bij tal van kleine en grote restauratieprojecten maar gaat ook nieuwbouw niet uit de weg. “Met vakmanschap en ervaring zorgen wij bij ieder werk voor een passende oplossing”, zegt directeur Henk Alferink. Zo ook dus in Alkmaar waar onder meer het gevelhoutwerk werd hersteld of vervangen.

“De opdrachtgever bekijkt in welke staat het hout van bijvoorbeeld een kozijn of onderdorpel zich bevindt en wij maken vervolgens de afweging herstellen of vervangen. Uiteraard gaat de voorkeur uit naar de eerste optie, maar dat is niet altijd mogelijk.”

Zoals zo vaak bij dit soort projecten is de gebruikte houtsoort oregon pine, maakt Alferink duidelijk. Hij legt uit dat het timmerwerk nagenoeg is afgerond, op wat laatste zaken na. “Het was voor ons geen lastige opdracht. Wel was er een duidelijke tijdsdruk, dus het was zaak de snelheid erin te houden.”

KONST & VAN POLEN B.V. Restauratie, renovatie en nieuwbouw

Aannemingsmaatschappij Konst & van Polen bv Postbus 277 1620 AG Hoorn Binnenwijzend 21 1617 KT Westwoud

e i s s a p t wers me

Bou

Tel.: 0228 - 562744 Fax: 0228 - 562704 info@konstenvanpolen.nl www.konstenvanpolen.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

151

AMSTERDAM | NDSM-Werf

NDSM-Werf: van scheepsbouw naar denkwerk Deels nieuwbouw, deels herontwikkeling

“NIEUWE PARTIJEN GAAN ELKAAR EN HET GEBIED VERSTERKEN”

De NDSM-werf, de vroegere scheepswerf van Amsterdam, krijgt stap voor stap een heel ander karakter. Dat wil overigens niet zeggen dat alle (deels monumentale) gebouwen verdwijnen. Die worden gerestaureerd en herbestemd. Zoals de voormalige Smederij.

De Smederij staat sinds 1927 op deze locatie, maar is toch ruim honderd jaar oud. Oorspronkelijk stond het gebouw namelijk – vanaf 1909 – op de voormalige NSM-werf aan de Conradstraat, feitelijk de basis van de Amsterdamse scheepsbouw. Met name de oorspron-

152

BOUWEN AAN MONUMENTEN

kelijke staalconstructie draagt bij aan de monumentale status van de Smederij, vertellen planontwikkelaar Martijn van Rijen van BIESTERBOS bv, gedelegeerd ontwikkelaar namens Mediawharf Monumenten, en Alex Kragtwijk, projectleider bij aannemer IBB Kondor.

AMSTERDAM | NDSM-Werf

DERDE LEVEN Mediawharf ontwikkelt het oostelijk deel van de werf. Dat gebeurt deels met nieuwbouw, deels door herontwikkeling. Op die manier, geeft Martijn van Rijen aan, moet er op die plek een hoogwaardige en omvangrijke creatieve hotspot ontstaan. “Alle nieuwe partijen die zich hier vestigen gaan elkaar en het gebied versterken.” Ook de voormalige Smederij, zegt hij, wordt een multi-tenant gebouw. Het derde leven van de Smederij startte met de herontwikkeling van de puntloodsen en de realisatie van het Brooklyn Hotel in de iconische toren. Het project is nu in de laatste fase, de restauratie van de hoofdloods. Dit rijksmonument wordt in ere hersteld en krijgt een nieuwe bestemming, met horeca en kantoren. “We restaureren – bijvoorbeeld de staalconstructie – en verbouwen daarnaast met een knipoog naar het verleden”, merkt Alex Kragtwijk op. “Uiteraard gebeurt dat in overleg met de monumentencommissie.”

RUIMTELIJKHEID In het gebouw komen twaalf ruime kantoorunits. De huurders zijn al bekend: Stichting Greenpeace Nederland zal ongeveer de helft van het gebouw betrekken, de andere partijen zijn Pernod Ricard Nederland, Hotel Brooklyn en Emolife Campaigning Group. Het interieur krijgt een industriële uitstraling en de units worden diep en hoog met grote raampartijen. Van Rijen: “Uiteindelijk is voor twee in plaats van drie verdiepingen gekozen. Zo benadrukken we de ruimtelijkheid van de loods.” De vroeger nagenoeg gesloten gevels, vervolgt Alex Kragtwijk, zijn niet in al te goede staat, althans niet voldoende om het gebouw afdoende wind- en waterdicht te krijgen.

“Daarom is er voor een doos-in-doosconstructie gekozen, met een

nieuwe draagconstructie die de oude versterkt. We hebben tijdens de voorbereidingsperiode het gebouw ingemeten en er een 3D-scan van gemaakt. Daar hebben we veel profijt van, omdat je veel meer ziet dan op een traditionele 2D-afbeelding. Niets is standaard.”

HERGEBRUIK Duurzaamheid is een belangrijk aandachtspunt tijdens de restauratie, zo geven beide heren aan. “Naast toetsing middels de systematiek van BREEAM, werken we samen met Greenpeace aan aanvullende duurzaamheidsverbeteringen. Zo hebben we geen pvc gebruikt en is er voor duurzame isolatiematerialen, zoals bamboe en isovlas gekozen. Verder worden zoveel mogelijk oude materialen uit het gebouw hergebruikt. Er komt een grijswatersysteem en wat de installaties betreft een VRF-systeem waarmee gebruik van de buitenlucht optimaal kan worden benut. Elektriciteit wordt groen ingekocht.”

Kragtwijk en Van Rijen leggen uit dat vanwege de hoge duurzaamheidsambities tot op het eind wordt bekeken of met nieuwe ontwikkelingen tot een betere oplossing kan worden gekomen. “Maar naarmate de oplevering nadert wordt de bandbreedte waarbinnen we iets kunnen aanpassen natuurlijk smaller.”

Naast de uitvoerende taak, stelt Alex Kragtwijk, vervult IBB Kondor ook nadrukkelijk een adviserende rol. “In overleg met de opdrachtgever geven we zo op een optimale manier invulling aan de wensen van de toekomstige gebruikers, maar eveneens aan bijvoorbeeld gemeente en monumentenzorg. Zo realiseren we een gebouw voor de toekomst, flexibel en multifunctioneel.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Mediawharf Monumenten bv AANNEMER IBB Kondor ARCHITECT Group A architecten INSTALLATIES Hiensch Engineering ADVIES/CONSTRUCTIES dioCON BOUWPERIODE 8 maanden

Projectinfo HISTORISCH GEBOUW MET EIGENTIJDS PROGRAMMA Group A architecten werd in 2007 benaderd voor een ontwerp voor het project Smederij, vertelt Adam Visser. “De opdrachtgever wilde een soortgelijk concept als dat we voor de Caballerofabriek in Den Haag hadden gemaakt.” Gaande het traject, zegt hij, veranderden de plannen en werd het project in drieën gesplitst. “Dat was in 2009.”

Eerst werd invulling gegeven aan de puntloodsen, vervolgens aan de vijfde puntloods, het Hotel. “Die hebben we omhoog getild en er nieuwbouw onder gezet. In het dak en de bovenverdieping herken je nog het oude gebouw. Na baksteen te hebben overwogen hebben we uiteindelijk gekozen voor glas voor de onderliggende nieuwbouw.

Zo ontstond er een abstract, iconisch gebouw dat past in de omgeving.” Fase drie noemt Visser het meest spannend. “Het moest een open en transparant geheel worden. Dat is onder meer gelukt door te kiezen voor twee hogere verdiepingen in plaats van drie. Daardoor kon het programma makkelijker, meer ontspannen in het gebouw worden gebracht. Met aanpassingen uit de diverse periodes zijn we eveneens ontspannen omgegaan, in overleg met monumentenzorg. Wat logisch leek, hebben we veelal gehandhaafd. Zo hebben we de vroegere pragmatiek van het gebouw vertaald naar een eigentijds programma.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN

153

ARNHEM | Paleis op de Heuvel

Paleis op de Heuvel in Arnhem nu bijzondere woonomgeving

“MOOI DAT ZO’N MARKANT MONUMENT BEHOUDEN IS GEBLEVEN”

Vanaf 1932 tot de jaren negentig werd er onderwijs gegeven in het in Dudok-stijl gebouwde schoolgebouw dat luistert naar de naam Paleis op de Heuvel. Tegenwoordig is er een diversiteit aan woningen in te vinden. De geslaagde transformatie werd beloond met de Arnhemse Willem Diehlprijs voor beste renovatie/restauratieproject.

Hendriks Bouw en Ontwikkeling verwierf het gebouw in 2000. De periode erna kan het beste in twee delen worden opgesplitst, vertelt directeur John Bombach, die het bedrijf omschrijft als integrale dienstverlener en ketenregisseur die vaak het hele traject van verwerving, ontwikkeling, realisatie en onderhoud op zich neemt. “We zijn in 2000 een bepaalde weg ingeslagen, maar die hebben we in de loop van 2007 verlaten. In 2008 volgde een herstart waarna het project echt van de grond kwam.”

In de navolgende periode werd het voormalige schoolgebouw aan de hand van een door architectenbureau Braaksma & Roos in samenwerking met landschapsarchitectenbureau Lubbers gemaakt plan getransformeerd tot woningen. Bombach: “Met respect voor de cultuurhistorische waarde moesten er woningen met modern wooncomfort in worden gerealiseerd. Er is

154

BOUWEN AAN MONUMENTEN

eerst gekeken naar de sterktes en zwaktes van gebouw en omgeving waarna er een programma is gemaakt dat inspeelt op de kansen die er liggen. Tevens hebben we een analyse gemaakt en daarbij de vraag gesteld: wat wil de markt, de toekomstige bewoner, maar ook de gemeente en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE)?”

Het uiteindelijke resultaat is een woonomgeving met 33 woningen, waarvan 10 in een aanvullende nieuwbouw. Bombach legt uit dat er onder meer besloten werd geen liften in het monument aan te brengen. “Dat zou een te grote inbreuk op de hoofdstructuur zijn en die wilden we intact laten. We hebben gekozen voor uiteenlopende types woningen, van studio’s tot herenhuizen.” Naast de herbestemming was er ook sprake van restauratiewerkzaamheden aan het Paleis op de Heuvel, zegt hij. “Het gebruikelijke werk zoals voeg- en metselwerkherstel en het op-

knappen van de stalen kozijnen, maar ook minder voor de hand liggende aspecten. Er zat veel vakmanschap vanuit het verleden in.

Bijvoorbeeld de dakkap. Het gebouw is ooit verhoogd waarna de dakkap er opnieuw is opgezet. Wij hebben de omgekeerde weg bewandeld door die verhoging ongedaan te maken en daarna de dakkap op de oorspronkelijke hoogte aan te brengen. Verder hebben we allerlei materialen hergebruikt.”

Bombach geeft aan nauwelijks onverwachte of lastige zaken te zijn tegengekomen. De uitdaging zat volgens hem in de verkoop van de woningen. “Daarmee begonnen we in

ARNHEM | Paleis op de Heuvel

De dakkap werd teruggebracht naar de oorspronkelijke hoogte

2010, een niet al te florissante tijd met een markt die een dalende lijn vertoonde.” Het voordeel, zegt hij, was het bijzondere karakter van het gebouw: dat trekt kopers. Bovendien werd er vanaf het eerste moment naar de dialoog met geïnteresseerden gezocht. “We hebben dat alles vervolgens ook vertaald naar Gemeente en RCE. Zo konden we inspelen op bepaalde wensen. Met als resultaat dat een markant monument behouden is gebleven.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT GROENONTWERP AANNEMER W-INSTALLATIES E-INSTALLATIES BOUWPERIODE BOUWKOSTEN

Hendriks Bouw en Ontwikkeling Braaksma & Roos Landschapsarchitectenbureau Lubbers Hendriks Bouw en Ontwikkeling Hendriks Installatietechniek Van Aalst januari 2011 – april 2012 € 5.600.000,--

Projectinfo DEMONTEREN EN DOCUMENTEREN Voor méér dan alleen een product Restauratie, stalen ramen, hekwerken, smeedwerk, constructie, trappen in (roestvrij)staal, al dan niet in combinatie met hout. adviseren, produceren en begeleiden, van ontwerp tot en met uitvoering:

Ontzorgen is ons motto!

Het werk aan het Paleis op de Heuvel zit er voor Van der Vegt grotendeels op, geeft commercieel directeur Wesco Wijnen aan. Die werkzaamheden hadden vooral betrekking op beeldbepalende elementen zoals de stalen kozijnen, het glas en het kitwerk. “Het was een zeer bewerkelijke opdracht.

We hebben alle elementen gedemonteerd en vervolgens gedocumenteerd.

Dat betekent tekenen en omschrijven waar wat hoort te zitten. Neem het hang- en sluitwerk, dat is per raam specifiek en kan niet op een willekeurige plek worden teruggebracht. Dan past het niet.”

Bepaalde onderdelen, geeft Wijnen aan, konden worden hersteld, andere moesten worden vervangen. Hij wijst vervolgens op de dertien nieuwe, dubbele deuren, nodig omdat het gebouw tegenwoordig een woonfunctie heeft en het aantal ingangen moest worden vergroot. “Die zijn helemaal in dezelfde stijl als de bestaande deuren gemaakt, tot in het detail. Dat doen we volledig in eigen huis.” Voor het glas, zegt hij, wordt een beroep gedaan op het eigen glasbedrijf BARST (Bestellen-Aanbrengen-Restauratie-Schilderen-Totaalglas). “Dat zijn specialisten die veelvuldig voor restauratieprojecten worden ingeschakeld. Ze hebben speciaal, wat dunner, in het profiel passend dubbel HR+ restauratieglas geproduceerd. Die zijn in een pasta gezet die niet uithardt. Daardoor zijn geen voorzetkozijnen nodig. Al die aparte aspecten maakt ook dit weer een bijzonder restauratieproject voor ons."

BOUWEN AAN MONUMENTEN

155

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

Aannemers

Advies en Realisatie Historische Interieurs

BURGY BOUWBEDRIJF BV Amphoraweg 1, 2332 ED LEIDEN AANNEMINGSBEDRIJF NICO DE BONT B.V. Molenstraat 2, 5262 ED VUGHT Postbus 76, 4611 5260 AB VUGHT T ...................................... +31 (0)73 5189480 F ...................................... +31 (0)73 5189490 E info@nicodebont.nl W www.nicodebont.nl

Postbus 140, 2300 AC LEIDEN T......................................... +31 (0)71 5322405 F......................................... +31 (0)71 5318907 E info@burgy.nl W www.burgy.nl

RUYS INTERIEURS Utrechtseweg 89, 3702 AA ZEIST T ..................................... +31 (0)30 6922860 F ..................................... +31 (0)30 6916655 E info@ruys-zeist.com W www.ruys-zeist.com

Architecten KONINKLIJKE WOUDENBERG Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE AKERBOUW BV Geesterweg 6, 1911 NB UITGEEST Postbus 19, 1920 AA AKERSLOOT T ..................................... +31 (0)251 315817 F .................................... +31 (0)251 315909 E info@akerbouw.nl W www.akerbouw.nl

T .......................................+31 (0)183 606606

BOUWBEDRIJF VAN SCHAIK BV Poeldijk 1, 3621 CZ BREUKELEN Postbus 11, 3620 AA BREUKELEN T .......................................+31 (0)346-262344 F .......................................+31 (0) 346264064 E info@bouwbedrijfvanschaik.nl W info@bouwbedrijfvanschaik.nl

ADEMA ARCHITECTEN

F .......................................+31 (0)183 602667 ADEMA ARCHITECTEN Vleesmarkt 7, 9101 MH DOKKUM T .......................................+31 (0)519 295665 F .......................................+31 (0)519 292870 E info@adema-architecten.nl W www.adema-architecten.nl

E info@koninklijkewoudenberg.nl W www.koninklijkewoudenberg.nl

Adviesbureaus

Vleesmarkt 7, 9101 MH DOKKUM T .......................................+31 (0)519 295665 F .......................................+31 (0)519 292870 E info@adema-architecten.nl W www.adema-architecten.nl

groot gunneweg

VAN HOOGEVEST ARCHITECTEN Westsingel 9, 3811 BA AMERSFOORT T ..................................... +31 (0)33 4631705 F ..................................... +31 (0)33 4610854 E bureau@vanhoogevest.nl W www.vanhoogevest.nl

delft

restauratie advies & bouwmateriaalkundig onderzoek

DE BONTH VAN HULTEN BV Postbus 115, 5250 AC VLIJMEN T .......................................+31 (0)73 5119022 F .......................................+31 (0)73 5117387 E info@debontvanhulten.nl W www.bonthvanhulten.nl

BOUW – RESTAURATIEBEDRIJF VAN DE BURGT EN STROOIJ Amsterdamseweg 155 3812 RR AMERSFOORT T......................................... +31 (0)33 4450100 F......................................... +31 (0)33 4450101 E info@vandeburgtenstrooij.nl W www.vandeburgtenstrooij.nl

156

BOUWEN AAN MONUMENTEN

GROOT GUNNEWEG DELFT RESTAURATIE ADVIES Postbus 43, 1399 ZG MUIDERBERG T ...................................... +31 (0)6 10061050 E info@grootgunnewegdelft.nl W www.grootgunnewegdelft.nl

NIBAG B.V. Postbus 75, 7570 AB OLDENZAAL T ...................................... +31 (0)541 585858 F ...................................... +31 (0)541 585859 E info@nibag.nl W www.nibag.nl

JORISSEN SIMONETTI ARCHITECTEN DOETINCHEM LEIDEN MAARSSEN RIJSSEN STEENWIJK Postbus 203, 7460 AE RIJSSEN T......................................... +31 (0)548 518888 E info@jsagroep.nl W www.jorissensimonettiarchitecten.nl

TAK ARCHITECTEN Zocherweg 2a, 2313 ZV DELFT Van Oldenbarneveldtstraat 92-2, 6827 AN ARNHEM T ...................................... +31 (0)15 2125903 E info@takarchitecten.nl W www.takarchitecten.nl

Bakstenen

STEENFABRIEK BIEZEVELD B.V. Lange Weistraat 25, 5331 LH KERKDRIEL T .......................................+31 (0)418 631719 E info@brickburgers.com W www.biezeveld.nl BRICKBURGERS B.V. St. Jozefweg 66b, 5953 JP REUVER T .......................................+31 (0)77 4742920 F .......................................+31 (0)77 4745170 E info@brickburgers.com W www.brickburgers.com

Betonrestauratie

REPSTONE Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T......................................... +31 (0)183 606699 F......................................... +31 (0)183 606637 E info@repstone.nl W www.repstone.nl

VOGEL BV Fruitenierstraat 13, 3334 KA ZWIJNDRECHT Postbus 1100, 3330 CC ZWIJNDRECHT T .......................................+31 (0)78 6100400 F .......................................+31 (0)78 6100480 E vogel@vogel-bv.nl W www.vogel-bv.nl

Constructie

CONSTRUCTIEBUREAU DE PROUW Vossegatsedijk 2a, 3981 HS BUNNIK Postbus 164, 3980 CD BUNNIK T.................................. +31 (0) 30 254 08 88 E buro@de-prouw.nl W www.de.prouw.nl

Constructie/straalbedrijf

Lilian Fopma

Bladgoud

Gevelreiniging

Dakbedekking

W.H. VAN DE KAMP DAKBEDEKKING BV Wattstraat 4, 3771 AG BARNEVELD T ........................................+31 (0) 342 405060 W www.vandekampdakbedekkingen.nl

S.M.B. WERVELREINIGING BV Houtkopersstraat 40, 3334 KD ZWIJNDRECHT T..........................................+31 (0)78 6104110 M.........................................+31 (0)6 53267367 E info@s-m-b.nl W www@s-m-b.nl

Duivenwering

GERDON DUIVENWERING Postbus 43, 6720 AA BENNEKOM T........................................ +31 (0)6 53189373 F........................................ +31 (0)31 8419949 E info@gerdon.nl W www.gerdon.nl

SUPERLOOK BV DE GEVELREININGSEXPERT EN MEER Postbus 8791, 4820 BB BREDA T .......................................+31 (0)76 5874207 M ....................................... +31 (06) 55327598 E info@superlook.nl W www.superlook.nl

Glas

Funderingstechnieken

P. VAN ‘T WOUT FUNDERINGSTECHNIEKEN bv Exportweg 50, 2742 RC WADDINXVEEN Postbus 431, 2740 AK WADDINXVEEN T.........................................+31 (0) 182 617767 T......................................... +31 (0)182 611376 E info@pvantwout.nl W www.pvantwout.nl

E.V.M. NV Westkaai 6, B-8930 MENEN T....................................... +32 (0) 56 5113 97 F......................................... +31 (0)30 2722220 E info@evmglass.com W www.evmglass.com

Gevel

MEER LICHT LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN T .......................................+31 (0)575 542300 F .......................................+31 (0)575 542311 E info@linova.nl W www.linova.nl

REPSTONE Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T......................................... +31 (0)183 606699 F......................................... +31 (0)183 606637 E info@repstone.nl W www.repstone.nl

CONSTRUCTIE & STRAALBEDRIJF LILIAN FOPMA Industrieweg 22, 8861 VH HARLINGEN T......................................... +31 (0)517 431011 F......................................... +31 (0)517 431031

Beurzen EVENEMENTENHAL VENRAY De Voorde 30, 5807 EZ VENRAY T....................................... +31 (0)478 519 790 F....................................... +31 (0)478 519 780 E venray@evenementenhal.nl W www.evenementenhal.nl

Gevelonderhoud

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

MHB bv Onderstalstraat 3, 6674 ME HERVELD Postbus 6, 6674 ZG HERVELD T..........................................+31 (0)488 451951 F..........................................+31 (0)488 452022 E info@mhb.nl W www.mhb.nl

STOLKER GLAS Wijde wade 2, 3439 NP NIEUWEGEIN T ................................................ 030 2855400 F ................................................ 030 2672902 E info@stolkerglas.nl W www.stolkerglas.nl STOLKER GLAS Galvanistraat 88, 6716 AE EDE T .............................................. 0318 64 12 14 F .............................................. 0318 63 22 89 E ede@stolkerglas.nl W www.stolkerglas.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

157

Vanaf â‚Ź 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

Hoveniers

Leidekkers

ISOGLAS HAARLEM BV Jan Tademaweg 19, 2031 CT HAARLEM T .......................................+31 (0)23 5319036 F .......................................+31 (0)23 5341022 E info@isoglas.nl W www.isoglas.nl

Glas in Lood

Glas in lood

JILLEBA Amphoraweg 5, 2332 ED LEIDEN T.........................................+ 31 (0)71 5318323 F..........................................+31 (0)71 5313443 E info@jilleba.nl W www.jilleba.nl

LEENDERS GLAS IN LOOD Kerkenbos 1091, 6546 BB NIJMEGEN T..........................................+31 (0)24 6841555 F..........................................+31 (0)24 6844137 E info@leendersglasinlood.nl W www.leendersglasinlood.nl

Glasateliers

VAN DER TOL GROEP BV Postbus 9349, 1006 AH AMSTERDAM T..........................................+31 (0)20 6677777 F..........................................+31 (0)20 6677778 E info@vandertolbv.nl W www.vandertolbv.nlRegio Zuid-Holland VAN DER TOL GROEP BV Morsestraat 12, BERKEL EN RODENRIJS T..........................................+31 (0)10 4400822 F..........................................+31 (0)10 4400829 E info@vandertolbv.nl W www.vandertolbv.nl Regio Utrecht VAN DER TOL GROEP BV Tolakkerweg 18, HOLLANDSCHE RADING T.........................................+31 (0) 35 5248920 F.........................................+31 (0) 35 5248929 E info@vandertolbv.nl W www.vandertolbv.nl

Kalk

ARTE CONSTRUCTO Molenberghei 18, B-2627 SCHELLE T........................................... +32 (0)3 8807373 F........................................... +32 (0)3 8807370 E Info@arteconstructo.be W www.arteconstructo.be

Kathodische bescherming GLASATELIERS STEF HAGEMEIER Hoefstraat 199, 5014 NL TILBURG T .........................................+31 (0)13 5360818 F .........................................+31 (0)13 5358655 E info@glasinloodnet.nl W www.glasinloodnet.nl

LEENDERS GLAS IN LOOD Kerkenbos 1091, 6546 BB NIJMEGEN T..........................................+31 (0)24 6841555 F..........................................+31 (0)24 6844137 E info@leendersglasinlood.nl W www.leendersglasinlood.nl

VOGEL BV Fruitenierstraat 13, 3334 KA ZWIJNDRECHT Postbus 1100, 3330 CC ZWIJNDRECHT T .......................................+31 (0)78 6100400 F .......................................+31 (0)78 6100480 E vogel@vogel-bv.nl W www.vogel-bv.nl

Hydraulische Kalkmortels

BOGAERTS-VAN NULAND BV Walstraat 3-5, 5371 AL RAVENSTEIN Postbus 15, 5370 AA RAVENSTEIN T......................................... +31 (0)486 411586 F......................................... +31 (0)486 413722 E info@bogaerts-van-nuland.nl W www.bogaerts-van-nuland.nl

VAN KEULEN B.V. Postbus 1, 4640 AA OSSENDRECHT T......................................... +31 (0)164 672387 F........................................ +31 (0)164 672069 E info@vankeulen-loodgieters.nl W www.vankeulen-loodgieters.nl

VAN DE KIMMENADE BV Hof Bruheze 404, 5704 NR HELMOND T........................................ + 31 (0)492 512164 F........................................ + 31 (0)492 558867 E info@leiendaken.nl W www.leiendaken.nl

RIDDER METALEN DAK- WANDSYSTEMEN Vestiging Ridder Noord Marowijne 41, 1689 AR ZWAAG Postbus 4149, 1620 HC HOORN T .........................................+31 (0)88 8111888 F .........................................+31 (0)88 8111800 E info@riddersystems.nl W www.riddersystems.nl Vestiging Ridder Zuid Dommelstraat 31, 5347 JK OSS F .........................................+31 (0)412 658397

LOODGIETERS- EN LEIDEKKERSBEDRIJF VAN WELY BV Kerkakkers 46, 6923 BZ GROESSEN T......................................... +31 (0)316 524050 F......................................... +31 (0)316 526950 E info@vanwelyleidekkers.nl W www.vanwelyleidekkers.nl

g

Houthandel

drij

Walter Verhoeven BV loodgieters& leidekkersbedrijf Walter Verhoeven BV Bezoekadres

Nieuwkuijksestraat 103

loodgieters& leidekkersbedrijf loodgieters& leidekkersbedrijf 5253 AE Nieuwkuijk Bezoekadres

Postadres Nieuwkuijksestraat 103

Bezoekadres

Bezoekadres Nieuwkuijksestraat 103

Postbus 14103 5253 AE Nieuwkuijk 5253 AE Nieuwkuijk 5253 ZG Nieuwkuijk Postadres

5253 AE NieuwkuijkNieuwkuijksestraat Postadres

HOUTHANDEL HOUTEX BV Willem de Zwijgerstraat 1, 2741 DA WADDINXVEEN T..........................................+31 (0)182 615933 F..........................................+31 (0)182 610105 E info@houtex.nl W www.houtex.nl

158

BOUWEN AAN MONUMENTEN

BOFIMEX Lissenveld 9-13, 4941 VK RAAMSDONKSVEER Postbus 52, 4940 AB RAAMSDONKSVEER T .........................................+31 (0)162 514750 F .........................................+31 (0)162 522483 E info@bofimex.nl W www.bofimex.nl

Postbus 14 Postadres 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon

Postbus 14 Postbus 14 oper-, zinkwerken 5253 ZG00 Nieuwkuijk Koper-,loodlooden en zinkwerken 073 - 513 49 WALTER VERHOEVEN BV 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon Lei bedekkingen Telefax LOODGIETERS&zinkwerken LEIDEKKERSBEDRIJF looden zinkwerken Koper-, lood- en LeiKoper-, bedekkingen 073 - 513 00- 49 073 - 51376 0073 49 073 511 Loodgieters werken Nieuwkuijksestraat 103, 5253 Internet AE TelefaxNIEUWKUIJK Leibedekkingen bedekkingen Lei 073 - 511 76 73 Loodgieters werken 073 - 511 76 73 www.walterverhoeven.nl Postbus 14, 5253 ZG NIEUWKUIJK Telefoon

073 - 513 00 49

Telefax

073 - 511 76 73

Telefoon

Internet

www.walterverhoeven.nl Telefax

E-mail

info@walterverhoeven.nl

Loodgieters werken Internet www.walterverhoeven.nl E-mail (0)73 5130049 Loodgieters werken T......................................... +31 www.walterverhoeven.nl info@walterverhoeven.nl Internet

E info@walterverhoeven.nl W www.walterverhoeven.nl

E-mail

info@walterverhoeven.nl E-mail

Leisteen Importeurs

Restauratieschilders

... vakma n in to taalo nderh

Studio Kei LEI-IMPORT B.V. Postbus 7015 6050 AA MAASBRACHT T........................................ +31 (0)475 436439 F....................................... +31 (0)475 436882 E info@lei-import.nl W www.lei-import.nl

Meubelstoffering Meubelstoffering

OOSTENDORP BV, Interieur- en meubelstoffering Vlasakker 12, 3417 XT MONTFOORT T..........................................+31 (0)348 471921 F......................................... +31 (0)348 474467 E info@oostendorp.biz W www.oostendorp-stoffering.nl

oud

STUDIO KEI Noord Bevelandstraat 17, 1025 NP AMSTERDAM T .........................................+31 (0)20 6364121 M ........................................+31 (0)6 55166349 E mail@studiokei.nl W www.studiokei.nl

... vakma n in to taalo nderh

oud

SCHULTS SCHILDERS Deltastraat 4, 4301 RC ZIERIKZEE T......................................... +31 (0)111 414065 F......................................... +31 (0)111 417295 E info@schultsschilders.nl W www.schultsschilders.nl

SMEDERIJ FRITS KRAMER Goejanverwelle 62, 3467 PR HEKENDORP T........................................ +31 (0)182 501340 F........................................ +31 (0)182 503094 E frits@fritskramer.nl W www.fritskramer.nl

Ongediertebestrijding

VAN LIEROP CONSERVEERT & HERSTELT HOUT | VERDRIJFT VOCHT Regio Noord Postbus 52, 2400 AB ALPHEN A/D RIJN T..........................................+31 (0)172 433514 E info@vanlierop.nl W www.vanlierop.nl

SMEDERIJ LEMSTERHOEK Uitheijing 11, 8531 XJ LEMMER T .........................................+31 (0)514 533100 F..........................................+31 (0)514 533005 E info@smederijlemsterhoek.nl W www.smederijlemsterhoek.nl

Regio Zuid en Belgie postbus 48, 5298 PB LIEMPDE T..........................................+31 (0)411 632647 E info@vanlieropzuid.nl W www.vanlierop.nl SMEDERIJ OLDENHAVE BV Bedrijvenweg 6, 7251 KX VORDEN T......................................... +31 (0)575 551428 F......................................... +31 (0)575 551714 E info@smederijoldenhave.nl W www.smederijoldenhave.nl

Restauratiemortels

STEENHOUWERIJ ZEDERIK Hogewaard 6, 4235 VS TIENHOVEN T .........................................+31 (0)183 606635 F..........................................+31 (0)183-601144 E info@zederik.biz W www.zederik.net

Steigerbouw

Smederijen

Natuurlijke hydraulische kalk

REYNCHEMIE NV Industrieweg 25B, 8800 ROESELARE T............................................+32 (0)51 242527 F............................................+32 (0)51 229892 E reynchemie@skynet.be W www.reynchemie.com

Steenhouwerij

DEJO STEIGERS BV Havenstraat 7-1, 3861 VS NIJKERK T........................................ +31 (0)33 2571390 F........................................ +31 (0)33 2544250 E info@dejosteigers.nl W www.dejosteigers.nl

Stukadoors

STUKADOORS- EN AFBOUWBEDRIJF GENNISSEN BV De Bouterhoek 1a, 3985 AK WERKHOVEN T........................................ +31 (0)343 551426 F......................................... +31 (0)343 551686 E gennissenbv@planet.nl

Tegels

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

ALBARELLO BV Berltsumerdyk 35, 9036 MT MENALDUM T......................................... +31 (0)518 481923 F......................................... +31 (0)518 482081 E info@albarello.nl W www.albarello.nl

Timmerfabrieken

Energieweg 19 4231 DJ Meerkerk

BOFIMEX Lissenveld 9-13, 4941 VK RAAMSDONKSVEER Postbus 52, 4940 AB RAAMSDONKSVEERPostbus 4 T .........................................+31 (0)162 514750 4230 BA Meerkerk F .........................................+31 (0)162 522483 E info@bofimex.nl W www.bofimex.nl Tel. 0183-358777

SMEED- EN CONSTRUCTIEBEDRIJF VAN DER VEGT BV Energieweg 19, 4230 BA MEERKERK T............................................. +31 (0)183 358777 F............................................. +31 (0)183 358787 E info@vandervegt.nl W www.derestauratiesmid.nl

TIMMERFABRIEK GEBRS BOS BV Zuidzijde 152, Postbus 4, 2977 ZG GOUDRIAAN T......................................... +31 (0)183 583583 F......................................... +31 (0)183 582678 E info@tifabos.nl W www.tifabos.nl

Fax 0183-358787 • Alle voorkomende info@vandervegt.nl

staalconstructies, trappen, hekwerken zowel in staal, aluminium en roestvrijstaal

BOUWEN AAN MONUMENTEN

159

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

160

Verfproducten

specialist in timmerwerken oude stijl

Vochtbestrijding

monumentaal en modern

Veilingstraat 56

T:0591 392270

TIMMERFABRIEK HENK ALFERINK BVM:06 22780846 7833 HN Nieuw-Amsterdam www.henkalferink.nl Veilingstraat 56, 7833 HN E:info@henkalferink.nl NIEUW-AMSTERDAM Postbus 36, 7833 ZG NIEUW-AMSTERDAM T..........................................+31 (0)591 392270 F..........................................+31 (0)591 552263 E info@henkalferink.nl W www.henkalferink.nl

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN

v.d. Veldt timmertechnieken VAN DER VELDT TIMMERTECHNIEKEN Patrijzenlaan 21, 2104 BM HEEMSTEDE T..........................................+31 (0)23 5283225 F......................................... +31 (0)23 5295507 E contact@timmertechnieken.nl W www.timmertechnieken.nl

KÖSTER AFDICHTINGSSYSTEMEN BV Postbus 432, 3840 AK HARDERWIJK T......................................... +31 (0)341 467090 F......................................... +31 (0)341 467099 E info@koster-afdichtingssystemen.nl W www.koster-afdichtingssystemen.nl

Wandspanning

T .......................................+31 (0)575 542300 E info@linova.nl W www.linova.nl,

Verzekeringen

Verf fabrikanten

OOSTENDORP BV, Interieur- en meubelstoffering Vlasakker 12, 3417 XT MONTFOORT T..........................................+31 (0)348 471921 F......................................... +31 (0)348 474467 E info@oostendorp.biz W www.oostendorp-stoffering.nl\

Zonwering DONATUS VERZEKERINGEN HERSFT & HELDER B.V. Bouwweg 19, 8243 PJ LELYSTAD Postbus 2074, 8203 AB LELYSTAD T......................................... +31 (0)320 260616 F......................................... +31 (0)320 261184 E info@herfstenhelder.nl W www.herfstenhelder.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Hoff van Hollantlaan 8, 5243 SR ROSMALEN Postbus 500, 5240 AM ROSMALEN T .........................................+31 (0)73 5221700 F .........................................+31 (0)73 5221717 E info@donatus.nl W www.donatus.nl

SCHERMNED Grote Woerdlaan 36c, 2671 CL NAALDWIJK T......................................... +31 (0)174 622214 F......................................... +31 (0)174 622687 E info@schermned.nl W www.schermned.nl

Nieuw!

Een verantwoorde oplossing voor het behoud van het cultureel erfgoed.

Bofimex introduceert Khalix, een serie unieke restauratiemortels voor voeger, stukadoor en metselaar.

- voorspritsmortel - hechtmortel - ecoCork isolatiemortel - raapmortel (ook machinaal verwerkbaar) - afwerkmortel - bindmiddel NHL3,5 (licht van kleur) - bindmiddel NHL 5 (licht van kleur) Khalix mortels en bindmiddelen zijn vrij van cement en gebaseerd op natuurlijke hydraulische kalk type NHL 3,5 en NHL 5 conform richtlijn EN 459-1.

Kijk op www.bofimex.nl

Op de foto: “Bij een windkracht lager dan vier, rol ik de zeilen los. Met lusjes haak ik ze aan de wieken, de wind drukt ze vast op het hekwerk. Neemt de wind toe, dan draait de molen snel genoeg en rol ik ze weer op. Dat steekt heel nauw.

Ik houd de molen en de lucht continue in de gaten, bij veranderingen moet ik precies op tijd ingrijpen. Soms een kwestie van halve minuten. Als je te lang wacht, kan de molen op hol slaan.

Gelukkig is dat nooit gebeurd.

Deze molen maakt deel uit van de molenviergang Aarlanderveen, de enige ter wereld die nog werkt. Vier molens draaien naar elkaar toe en elke molen brengt het water een stukje hoger. Vanuit cultuurhistorisch oogpunt blijft de molen in bedrijf. Gelukkig maar, ik houd van de onvoorspelbaarheid en het afwisselende.

Ook al maal ik niet dagelijks, ik ben 365 dagen per jaar molenaar.�

Johan Slingerland (51), molenaar

D

onatus verzekert vertrouwd sinds 1852

Monumenten worden met veel zorg omgeven door hun eigenaren en beheerders. Dat is belangrijk en nodig.

Net als het kiezen van de juiste verzekering. Al sinds 1852 heeft Donatus ervaring in het verzekeren van monumentale kerken en gebouwen. Als onderlinge maatschappij werken wij zonder winstoogmerk. Wij hebben dan ook geen klanten, maar leden. Maak vrijblijvend kennis met Donatus. Onze expertise zal u verbazen en verrassen, evenals onze jaarlijkse premierestitutie.

nu verkrijgbaar

bijzonder kijk- en leesboek bestellen: www.160jaardonatus.nl

www.donatus.nl tel. 073 - 5221700

Kies de

buitenkant die bij je past Als onafhankelijk specialist is TGM al in vroeg stadium betrokken geweest bij het ontwerpproces van de gevels van DSM AHEAD. De synergie die door constructief samenwerken in het voortraject en tijdens de uitvoering ontstaat, zorgt niet alleen voor foutreductie en kortere doorlooptijden, maar ook voor een beter en duurzamer eindresultaat. Vanzelfsprekend neemt TGM in dit proces de volledige verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de gevel, het budget en de planning.

TGM realiseert in opdracht van Hurks Bouw, de gehele thermische en esthetische schil van DSM AHEAD te Geleen.

Leveringsomvang TGM: ·

2000 m2

· · · · · ·

DSM Ahead

1400 m2

HSB elementen aluminium vliesgevels HV60 vliesgevels en glasdak

3800 m2 aluminium plaatwerk

· ·

2800 m2

950 m2

masterpoint beglazing

2000 m2 buitenzonwering 1200 m2 kunststof gevelbekleding Gelamineerde houten spanten atrium

14 stuks machine-omkastingen

Geleen

DSM Ahead

Geleen

Technisch Gevelbouw Management Heesakkerweg 19 Asten

+31 493 32 77 22

www.tgm.nl

DSM Ahead

Geleen

Wédéflex.

Powered by passion.

Wédéflex. Al 35 jaar duurzame daksystemen!

Wédéflex Duurzame Daksystemen, Zuid-Willemsvaart 14, Postbus 811, 5201 AV ’s-Hertogenbosch Telefoon: 073 - 613 10 40, Fax: 073 - 614 62 46, E-mail: info@wedeflex.nl, Internet: www.wedeflex.nl