Bouwen aan monumenten 4 2013

Houten Kapel, Durgerdam

Klein monument, grote geschiedenis

Ondergronds constructiewerk Mauritshuis afgerond “Gebouw moet zichzelf uitleggen�

Den Haag | Mauritshuis

Ondergronds constructiewerk Mauritshuis afgerond

“Gebouw moet zichzelf uitleggen” De ondergrondse entreehal die Mauritshuis en Plein 26 verbindt zal op de toekomstige bezoekers als een vanzelfsprekendheid overkomen. De voorafgaande werkzaamheden om de ondergrondse ruwbouw voor de foyer te realiseren waren dat echter zeker niet. Die klus is nu echter nagenoeg probleemloos geklaard en fase 2, afbouw en restauratiewerkzaamheden, is inmiddels in volle gang.

Nee, zegt Victor Moussault, zakelijk directeur van het Mauritshuis, het is niet gebruikelijk dat de gebruiker van een monument van de Rijksgebouwendienst (RGD), zeker als het een voormalig Rijksmuseum betreft, als opdrachtgever fungeert. “Als gebruiker hebben we echter heel specifieke wensen en daarom was er het verzoek bij dit project als opdrachtgever op te kunnen treden. We hebben de RGD weten te overtuigen en ze hebben de beide panden tijdelijk aan ons overgedragen. Waarmee we ook risicodrager werden.”

Dicht bekabeld

Het Mauritshuis was op zoek naar mogelijkheden tot uitbreiding toen in 2007 bleek dat een deel van Plein 26, eigendom van sociëteit De Witte, beschikbaar was. De RGD deed

134

Bouwen aan monumenten

vervolgens een haalbaarheidsstudie naar het realiseren van een ondergrondse verbinding, waarna Hans van Heeswijk architecten na een Europese aanbesteding werd aangewezen als architect voor het project. Die kwam met de oplossing de verbinding over de hele breedte aan te leggen, waardoor een hal met een oppervlakte van 725 m2 ontstaat. “Geen gemakkelijke opgave”, zegt Moussault. “Midden in de binnenstad, tussen allerlei monumentale gebouwen en dan ook nog in zo’n beetje het dichtst bekabelde gebied van Nederland de grond in.” Dat vroeg dus om een meer dan zorgvuldige voorbereiding en uitvoering, vertelt hij. Er werden speciale modellen om het risico te managen opgesteld, het constructieplan van adviesbureau ABT werd in fases verdeeld, getoetst en aan een second opinion onderworpen. Wat

er aan risico’s in kaart kon worden gebracht, werd in kaart gebracht. “We hebben er als opdrachtgever bovenop gezeten. Onder meer met hulp van een eigen projectmanager. Zelf kwam en kom ik er ook iedere dag. Beetje bij beetje zag ik zo het beeld ontstaan dat de bezoeker over enkele maanden ook zal ervaren.”

Louvre

Dat is het beeld van een gebouw dat zichzelf uitlegt, maakt architect Hans van Heeswijk duidelijk. Hij wijst vervolgens op de verbouwing in de jaren tachtig, toen aan de zijkant van het Mauritshuis de ingang met erachter in het souterrain een balie, garderobe, café en andere faciliteiten werd gerealiseerd. “Daarmee konden ze de huidige bezoekersaantallen niet meer aan. Vandaar het zoeken naar mogelijkheden om uit te breiden.”

Van Heeswijk ging aan de slag met de onderzoeksstudie van de RGD als uitgangspunt en met de vraag hoe de entree en routing zo te organiseren dat de bezoeker in een transparante situatie terecht komt die meteen voor

Den Haag | Mauritshuis

Projectinfo

Ondergronds worden drie bouwdelen verbonden

Verhogen prestatieniveau Sinds jaar en dag is MHB de specialist op het gebied van stalen ramen en deuren. Een recente innovatie is het thermisch geïsoleerde slanke stalen raamsysteem SL30-ISO®.

Deze superslanke profielen voldoen enerzijds aan alle hedendaagse bouwfysische eisen en dragen daarnaast bij aan het handhaven van het authentieke karakter van een pand. Zoals bij Plein 26, waarin de uitbreiding van het Mauritshuis wordt gerealiseerd. Bedrijfsleider Roland Krebbers vertelt dat de oude profielen allemaal zijn vervangen door deze SL30 ISO® profielen. “Het gevelbeeld blijft gehandhaafd, maar vanwege de sterkte van de profielen voldoen ze ook aan de huidige eisen op energieprestatieniveau. Ook wat betreft de veiligheidseisen is dat het geval. In plaats van het ongeïsoleerde stalen stoeltjesprofiel gebruiken we nu thermisch geïsoleerde stalen profielen, die het prestatieniveau verhogen.

MHB leverde verder een bijzonder verhuisraam met een hoogte van 5 meter en tevens de ramen die zorgen voor inval van natuurlijk licht in de ondergronds gelegen centrale entree.

Krebbers vertelt dat de profielen zijn voorzien van een structuur poedercoating waardoor ze een extra chique uitstraling hebben. Het werk is, zo geeft hij aan, nagenoeg afgerond.

MHB heeft de slanke thermisch geïsoleerde stalen SL30-ISO® profielen ontwikkeld door de toenemende vraag op de markt, legt Krebbers tot slot uit. “Je ziet dat veel panden uit pakweg de eerste helft van de twintigste eeuw worden gerenoveerd.

Regelmatig kom je daarin de oude stoeltjesprofielen tegen.

Die worden nu vervangen door onze nieuwe, slanke thermisch geïsoleerde stalen profielen.”

Geen meetbaar verschil overzicht zorgt. Hij bestudeerde diverse mogelijke oplossingen waaronder die van het Louvre in Parijs, waar onder de iconische piramide een ondergronds entreegebied is gerealiseerd.

“Je moet als bezoeker meteen zien waar je je bevindt en waar je naartoe moet.” Van Heeswijk koos dus voor een grote overzichtelijke entreehal met veel daglichtinval en met daarin diverse functies, wel zodanig gepositioneerd dat er lange zichtlijnen ontstaan. De bezoeker ziet meteen dat hij linksaf het Mauritshuis in kan en rechtdoor naar Plein 26 loopt. “Constructief een uitdaging omdat alles op één niveau moest worden gebracht.”

Meerdere specialisaties

Adviesbureau ABT verzorgde voor dit uitdagende onderdeel van het project het constructieve ontwerp en voerde

directie tijdens de werkzaamheden.

Volker Staal Fundatie in combinatie met Volker Wessels-zuster Bébouw Midreth waren de uitvoerende partijen. Vanwege het specialistische werk ondergronds was Volker Staal en Funderingen penvoerder en werkte nauw samen met Bébouw Midreth, voor het betonnen casco. Projectleider Jens de Vries van VSF noemt de werkzaamheden bij het Mauritshuis een unieke “buitenkans” waarbij het bedrijf de uitgebreide kennis en ervaring met diverse funderingstechnieken en vijzelbare stalen hulpconstructies ten volle kon benutten. “Meestal is er bij ’n project sprake van één techniek, hier kwamen meerdere specialisaties samen.” Meest bijzondere techniek die werd toegepast, aldus De Vries, is jet grouting, dat VSF als een van de weinige bedrijven in Nederland beheerst. ►

Het was een primeur voor Van Rijn uit Harderwijk, het vijzelen van een gebouw met de omvang van het pand aan Plein 26 in Den Haag waarin de uitbreiding voor het Mauritshuis wordt gerealiseerd. Het bedrijf, onder meer gespecialiseerd in vijzelen sledetechniek, deed dat met een systeem waar zij als enige in Europa mee werken, vertelt Piet van Rijn. “Dat gebeurde in nauw overleg met Bébouw Midreth en Volker Staal Fundatie.

Laatstgenoemd bedrijf heeft ons bij het project betrokken op basis van eerdere ervaringen.”

Van Rijn legt uit dat de gevel van Plein 26 moest worden gevijzeld en gemonitord vanwege de daar te maken aansluiting op de ondergrondse doorgang met het Mauritshuis. “Dat is gebeurd met een hightech, computergestuurd vijzelsysteem waarbij we elke vijzel onafhankelijk kunnen aflezen en tot 0,1 millimeter nauwkeurig kunnen aansturen. Voor het monitoren was een stappenplan opgesteld zodat de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht werd genomen. Dat betekent ook veel rekenwerk, er mag immers helemaal niets misgaan.

Daarbij waren de omstandigheden lastig, zeker gezien de beperkte ruimte waarin we moesten werken. En dus de omvang van het project. Alles is echter goed gegaan en tussen de situatie ervoor en erna is geen meetbaar verschil te ontdekken.”

Bouwen aan monumenten

135

FOTO’S: © MAURITSHUIS IVO HOEKSTRA

MAURITSHUIS DEN HAAG

VOORSTRAAT 7 | 4233 EA AMEIDE | T (0183) 60 66 00 | INFO@KONINKLIJKEWOUDENBERG.NL I WWW.KONINKLIJKEWOUDENBERG.NL

Den Haag | Mauritshuis

“Het is kostbaarder dan het plaatsen van een damwand, maar op deze plek de meest geëigende techniek omdat het trillingsvrij is, onder de grondwaterstand en onder de nog dragende kelderconstructie van dit monument inpandig kan worden aangebracht en de overlast in deze gevoelige omgeving beperkt is.”

Rutte’s torentje

Voor het realiseren van de liftput in het Mauritshuis, grenzend aan de foyer, werd eveneens een niet alledaagse techniek gebruikt, vervolgt De Vries. Dat gebeurde met behulp van hardgelinjecties waardoor zandkorrels en insluitingen met 2 componenten hars in de poriën verkitten en er zo een wand van bodemeigen materiaal ontstaat. “We moesten 7,5 meter diep de grond in en je weet niet wat je dan allemaal tegenkomt. Met deze oplossing voorkom je dat je op allerlei puin en op problemen stuit. De liftplunjerbuizen zijn weer met behulp van de jetgrouttechniek aangelegd door gelaste paalsegmenten af te hangen in een langzaam uithardende cementbentonietkolom. Normaal gebeurt dat middels heien, maar dat was hier niet mogelijk.” Met het combineren van diverse eigen technieken speelde VSF zo een belangrijke rol bij het realiseren van de ondergrondse werkzaamheden. Niet alleen vanwege het kunnen combineren en optimaliseren van die technieken, maar tevens, geeft De Vries aan, omdat risicomanagement en communicatie daarover met één partij, zeker bij een complex en potentieel risicovol project als dit, bijzonder efficiënt verloopt. “Mede dankzij onze brede ervaring en geautomatiseerde monitoring van de monumenten en belendingen, waaronder ook Rutte’s torentje, kunnen we snel op allerlei zaken inspelen. Want je kunt alles van te voren nog zo goed in kaart brengen, onverwachte omstandigheden kun je altijd tegenkomen en dan is het zaak de situatie goed in te schatten en middels vooraf bedachte beheersmaatregelen alert er op in te spelen.”

Postzegelformaat

Werkvoorbereider Dennis Kos en directeur Egbert van den Bergh van Bébouw Midreth leggen uit dat er ondergronds drie bouwdelen moesten worden verbonden: twee bestaande

kelders, waarbij die van Plein 26 moest worden verdiept, en de ondergrondse verbinding onder de Korte Vijverberg.

“Zeker gezien de beperkte ruimte en de monumentale omgeving zoek je dan naar oplossingen en een werkwijze die bij die bijzondere omstandigheden past. Dat zijn we overigens wel gewend. Logistiek gezien is het ook een uitdaging; je bouwt als het ware op postzegelformaat. Dat betekent materialen en dergelijke just in time aanleveren en alles tot in de puntjes afstemmen met andere partijen. Er is een uitgebreid draaiboek opgesteld om alles goed te laten verlopen; we zijn niet zomaar gaan graven. Maar dan nog moesten we rekening houden met onverwachte zaken. Als je de grond in gaat weet je nooit wat je zoal tegenkomt.”

Kunstobject

Puik werk, zo vindt ook projectleider Peter Arkenbout van Koninklijke Woudenberg, coördinerend aannemer van het project. Het bedrijf droeg bij aan een goede aansturing van de nevenaannemers, maar was zelf tevens bovengronds actief in deze fase. “In het Mauritshuis hebben we bijvoor-

beeld de wandbespanning verwijderd en voorzieningen aangelegd voor een tijdelijke installatie om de klimatologische omstandigheden op peil te houden. Verder hebben we voorbereidend werk uitgevoerd voor de aanleg van de nieuwe installaties.” Het bedrijf was en is tevens bezig in Plein 26, geeft Arkenbout aan. “Dat gebouw hebben we gestript, we hebben constructieve aanpassingen doorgevoerd, ook hier de aanleg van nieuwe installaties voorbereid en zijn sinds kort bezig met de afbouw. Het gebouw wordt afgestemd op zijn nieuwe functie, maar bepaalde authentieke elementen blijven behouden of worden hersteld. Oneigenlijke aanpassingen van later tijdstip daarentegen hebben we verwijderd.” Met name het aanbrengen van de nieuwe installaties vraagt in beide gebouwen veel creativiteit, legt hij uit. “Dat is een leuke uitdaging, je moet je echt in het oorspronkelijke ontwerp van het gebouw inleven en zo naar oplossingen zoeken. Zeker wat het Mauritshuis betreft. Dat is een kunstobject op zich en dat moet, als we hier volgend jaar helemaal klaar zijn, met behoud van zijn authenticiteit zijn afgestemd op de toekomst.” ❚

Bouwen aan monumenten

137

MHB advertentie Mauritshuis in kader_MHB advertentie 24-10-13 09:56 Pagina 1

Stalen MHB SL30-ISO® bijzonder inbraakwerend.

MHB vervangt bij het Mauritshuis 55 buitenpuien met de thermisch geïsoleerde stalen 30 mm smalle profielserie SL30-ISO. 75 jaar ervaring stelt MHB in staat bijzondere vormgeving te combineren met een hoogwaardige uitvoering op het gebied van isolatie- en veiligheidseisen.

Want behalve functioneel en mooi moet de gevel ook veilig zijn.

Voor het Mauritshuis gelden speciale eisen t.o.v. inbraakwerendheid.

Een door de opdrachtgever uitgenodigde “inbreker” mocht zich uitleven op onze puien.

Glansrijk kwamen de MHB SL30-ISO puien door deze wel zeer bijzondere test en daarmee voldoen ze ook aan die speciaal gestelde normen.

Het authentieke karakter van de gevel van het Mauritshuis is volledig bewaard gebleven en de gevelpuien voldoen dankzij MHB SL30ISO puien aan de huidige bouwfysische eisen.

Voor meer informatie over SL30-ISO® en Classic-ISO® kunt u contact opnemen met: MHB b.v.

Postbus 6, 6674 ZG Herveld 0488 - 45 19 51 www.mhb.nl Roland Werring rw@mhb.nl

Bébouw Midreth: Bezig met bouwen

Ernst Mahler em@mhb.nl

Utiliteitsbouw Woningbouw

Bébouw Midreth is een ervaren teamspeler. Met vakmanschap, organisatorisch vermogen, financiële draagkracht én plezier maken wij uitdagende bouwplannen waar. Intensieve samenwerking is voor ons de sleutel voor succes bij elk ontwikkel- en bouwproject. De uitbreiding van het Mauritshuis in Den Haag is daar een prachtig voorbeeld van.

Projectontwikkeling

Hans van Heeswijk architecten

Postbus 196, 3640 AD Mijdrecht 0297 - 760 100, info @ bebouw.nl, www.bebouw.nl

Basis voor Succes

Volker Staal en Funderingen bv Quarantaineweg 10 3089 KP ROTTERDAM Postbus 54.548 3008 KA ROTTERDAM

Advertentie Mauritshuis1.indd 1

T +31 (0)10-2992288 F +31 (0)10-22992277 E info@vsf.nl I www.vsf.nl

27-9-2013 12:39:42

Durgerdam | Houten Kapel

Foto’s: Willem van Iterson

Houten Kapel, Durgerdam

Klein monument, grote geschiedenis In opdracht van Stadsherstel Amsterdam voerde Leguit en Roos restauratie- en herstelwerkzaamheden uit aan de Houten Kapel in Durgerdam. Met de afronding van het werk krijgt het karakteristieke, op de dijk gelegen bouwwerk een van zijn vroegere functies terug: het gaat weer fungeren als woning.

In de ruim vierhonderd jaar van zijn bestaan had de Houten Kapel veel bestemmingen: kerk, visafslag, magistraatwoning, politiebureau, schooltje. Tevens was het voor schippers een herkenningspunt vanuit zee. Projectleider Klaas Roos van Leguit en Roos legt uit dat het grotendeels uit hout opgetrokken gebouw in de loop der jaren was scheefgezakt en dat er aan het hout het nodige restauratiewerk moest worden uitgevoerd – “onze specialiteit” – naast diverse andere werkzaamheden.

“We zijn vorig jaar in november met het werk begonnen. Een van de eerste dingen die zijn gebeurd was het met dommekrachten rechtzetten van het gebouw en het aanbrengen van een nieuwe fundering (zie kader). Dat was wel meest uitdagende onderdeel van het project.” Daarna werd de rest van het gebouw, waarvan het deels in de dijk ingegraven souterrain uit metselwerk bestaat,

140

Bouwen aan monumenten

Durgerdam | Houten Kapel

aangepakt, vertelt hij. Zo werden de houten buitenwanden en -dak gerestaureerd, inclusief houten draagconstructie, houten spanten en -vloeren. Daarnaast werden de dikke kolommen, vloerbalken en korbelen gerepareerd, deels verlengd en waar nodig deels vernieuwd. “Dat is veelal ambachtelijk maatwerk. Van de constructie was ongeveer de helft van het hout verrot. Dat hebben we waar mogelijk hersteld en op andere

Ook de klok en windvaan in de toren zijn opgeknapt

plaatsen vernieuwd. Ook de andere houten delen hebben we aangepakt, tot en met het dak en het torentje aan toe.”

Klaas Roos maakt duidelijk dat er in het gebouw geen authentieke houten delen – dat wil zeggen uit de beginperiode – aanwezig waren. De kapel werd halverwege de zeventiende eeuw door een brand grotendeels verwoest. Bij het herbouwen werd geen eikenhout maar grenen gebruikt. In de loop der tijd zijn er bovendien onderdelen aan toegevoegd, zegt hij. “Waar die geen functie hadden, hebben we die verwijderd.” Naast het herstellen en vernieuwen van het hout is er tevens schilderwerk uitgevoerd en zijn klok en windvaan in de toren opgeknapt.

“Met het terugplaatsen van de windvaan hebben we het werk onlangs afgerond. Daarmee is het gebouw klaar om in het bestand van Stadsherstel een bijzondere huurwoning te worden.” ❚

Projectinfo Goede zandlaag Omdat de fundering geen goede ondergrond had, was de Houten Kapel in Durgerdam beetje bij beetje scheef gezakt, tot zo’n 21 centimeter. Aan DS Bouw de taak dit letterlijk en figuurlijk recht te zetten. Dat gebeurde in eerste instantie met dommekrachten, vertelt Sander Bakker van DS Bouw. “Het zorgvuldig monitoren van het werk is daarbij een belangrijk aspect. Je gaat aan een gebouw trekken en daarbij mag uiteraard geen schade ontstaan.”

Bakker legt uit dat er na het rechtzetten eerst zo’n 80 centimeter grond werd weggegraven en daarna met het aanbrengen van een nieuwe constructie werd begonnen. “We hebben een betonnen vloer aangebracht en die in de gevels gekast. Eronder zijn nieuwe palen in de grond gebracht, tot een diepte van 15 meter. Daarmee kwamen we uit op een goede zandlaag. Dat is belangrijk vanwege het draagvermogen. Daarbij moeten de palen voldoende draagkracht hebben. Dat alles is van te voren zorgvuldig doorberekend. Op die manier is het gevaar van nieuwe scheefstand voorkomen.”

Bouwen aan monumenten

141

rotterdam | Diergaarde Blijdorp

Fotografie: Roos Aldershoff, Amsterdam

Dikhuidenverblijf Diergaarde Blijdorp aangepakt

Meer comfort, meer beleving Op 14 september jongstleden is de restauratie en uitbreiding van het dikhuidenverblijf, onderdeel van de Rivièrahal, in Diergaarde Blijdorp opgeleverd. Het gebouw heeft zijn authentieke uitstraling grotendeels teruggekregen en is daarnaast afgestemd op de hedendaagse eisen voor een dierentuinbezoek en voor dierenwelzijn.

Hoewel de oorsprong van de diergaarde in Rotterdam teruggaat tot halverwege de negentiende eeuw, is het huidige karakter van het park vooral gebaseerd op het ontwerp van architect Sybold van Ravesteyn uit 1939. Ook de Rivièrahal stamt uit die periode. Dat gebouw moest worden opgeknapt en uitgebreid om te voldoen aan de moderne eisen. “Meer comfort, meer beleving”, zo luidt in het kort de omschrijving van architect Kees Rouw, die samen met Siebold Nijenhuis van Siebold Nijenhuis Architect en Marius Voets van architectenbureau Broekbakema verantwoordelijk is voor het ontwerp.

142

Bouwen aan monumenten

Een interessante puzzel, noemt Rouw het project, met enerzijds een restauratie en anderzijds nieuwbouw. Met als uitdaging tevens om nieuwe installaties in het gebouw onder te brengen.

“Daarom hebben we gekozen voor een integrale benadering met de drie architectenbureaus en voor de installaties adviesbureau Deerns. Nieuwbouw en restauratie zijn gelijktijdig uitgevoerd.”

Rouw zegt dat de wijze waarop in de afgelopen decennia met het gebouw was omgegaan, hem treurig stemde. “Veel monumentale elementen waren weg of met weinig respect behandeld, zoals dat veel is gebeurd in de laatste decennia

van de twintigste eeuw. Wij hebben die authenticiteit teruggebracht: de stucplafonds, stalen kozijnen, oorspronkelijke kleurstellingen. Onnodige toevoegingen zijn verwijderd met het oog op de ruimtelijkheid. Verder is de meer dan zeventig jaar oude installatie vervangen door een compactere en energiezuinigere.” En er zijn meer maatregelen genomen, zegt Rouw, om het gebouw duurzamer te maken. Als voorbeeld noemt hij de buizen op de platte daken voor de opvang van zonnewarmte. “De installaties dragen bij aan het besparen van energie en aan het welbevinden van zowel mens als dier.

De werkzaamheden werden uitgevoerd en gecoördineerd door hoofdaannemer Nico de Bont. Projectleider Herman Hooijmans vertelt dat er specifiek was voorgeschreven met welke materialen

rotterdam | Diergaarde Blijdorp

Zitbanken die als één geheel uit de vloer lijken te komen

Projectinfo Oude elementen in ere hersteld Schults Schilders werd bij de werkzaamheden in Diergaarde Blijdorp betrokken om de gebouwen weer een frisse uitstraling te geven, maar dan wel met behoud van de authenticiteit. Projectleider Gino Sadhoeram vertelt dat onder meer de beglazing werd vervangen door monumentenglas. “Dat is zowel binnen als buiten gebeurd, bij de tussenpuien en de harpramen in de gevels. Met het aanbrengen van monumentenglas versterk je de authentieke uitstraling.”

gewerkt moest worden. “Om zo de oorspronkelijke uitstraling terug te brengen, maar er is natuurlijk ook gekeken naar functionaliteit. Dat er zwaar hekwerk is aangebracht lijkt me vanzelfsprekend.

Minder zichtbaar is bijvoorbeeld de op veel wanden en vloeren aangebrachte coating, zodat die gemakkelijker te reinigen zijn.” Bepaalde materialen moesten worden bijgemaakt, op andere plaatsen was er sprake van reiniging en herstel, merkt hij op. Het op de werkplek krijgen van alle materialen vroeg om een zorgvuldige planning. “Het gebouw ligt

midden in het park. Zodra Diergaarde Blijdorp open was, moest het vervoer onder begeleiding gebeuren. En we moesten natuurlijk rekening houden met lawaai, met het oog op de bezoekers en de dieren in de omgeving.”

Een in het oog springend nieuw element vindt Hooijmans de zitbanken en informatiewand die als één geheel uit de vloer lijken te komen. “Esthetisch gezien heel mooi, net zoals het lijnenspel in het gebouw. Alles is nu weer afgestemd op de beleving van de hedendaagse bezoeker.” ❚

Verder werd er binnen en buiten schilderwerk verricht en werden er Latex en blanke coatings aangebracht op de wanden.

“De stalen elementen zijn van een coating voorzien en de houten ramen en deuren van een transparante vernis en dekkende verf. Verder is er een monumentale zuil van een transparante coating voorzien. In een deel van het apenbedrijf (buitenzijde) hebben we minerale keimverf aangebracht die qua kleurstelling zo dicht mogelijk bij de bestaande muren moest komen. In de dienstingang is een 2-componentencoating aangebracht in verband met een goede reinigbaarheid.”

De uitdaging, zegt Sadhoeram, was dat er veel werk in korte tijd moest worden verricht, onder meer de lichtstraten bij de verblijven van de nijlpaarden en neushoorns. “Daar is met behulp van een hoogwerker het glas aangebracht. Dat vraagt om een strakke planning en dagelijks overleg met de andere partijen. Om de deadline te halen hebben wij in de bouwvakantie doorgewerkt. Maar het resultaat is er ook naar, dat is perfect.”

Bouwen aan monumenten

143

Projectinfo Geen uitdaging uit de weg De wanden van het dikhuidenverblijf waren meer lichtgroen dan ivoor en ook de grachtwand was door een vuillaag aangetast. Een mooie taak voor Superlook, dat per opdracht naar de juiste oplossing zoekt. “We hebben de gracht onder gepaste druk met heet water afgestoomd; de gevels van de gebouwen hebben weer hun oorspronkelijke kleur dankzij de milde kalkwasmethode”, vertelt Roy Nordsiek van Superlook. Grootste uitdaging bij dit project was echter de daktrim, vervolgt hij. “Lastig, maar we gaan geen uitdaging uit de weg.”

Die daktrim bestaat uit zachtgele tegels die allemaal aangetast waren, craquelé met zware bituumsporen. Verder was het voegwerk vervuild. “Die tegels moesten we dus schoon krijgen zonder de authentieke uitstraling aan te tasten”, maakt Nordsiek duidelijk. “Het ging om enkele honderden meters, werk dat eigenlijk niet eens was gepland.” Er waren een aantal tegels verwijderd die kapot waren en Superlook gebruikte die om uit te zoeken hoe die effectief en zonder schade aan te brengen gereinigd konden worden. “Dat betekent allerlei, vooral chemische, methodes voorzichtig proberen. Niets gaf het gewenste resultaat. We hebben heel wat geëxperimenteerd totdat we uiteindelijk bij de juiste methode uitkwamen: toch weer mechanisch kalkwassen met een aangepaste kop met een klein raakvlak en vervolgens naspoelen. Het is daarbij een kwestie van de juiste druk te gebruiken.” Over het uiteindelijke resultaat is iedereen zeer te spreken, vooral omdat de authentieke tegel kon worden behouden, besluit Nordsiek. “Dat is perfect, de vervuiling is verdwenen en het craquelé is niet meer zichtbaar. Wij hebben zo weer laten zien dat we met onze kennis en ervaring een meerwaarde kunnen zijn bij het in stand houden van originele elementen.”

Unieke locatie Diergaarde Blijdorp is geen onbekende voor P. van ’t Wout Funderingstechnieken.

Het bedrijf is er regelmatig actief. Zo ook bij de werkzaamheden aan een deel van de Rivièrahal, het dikhuidenverblijf. “Dat was relatief gezien een wat minder omvangrijke opdracht”, vertelt directeur Piet van ’t Wout. “We hebben daar palen aangebracht voor een uitbreiding, een deel nieuwbouw dat is geïntegreerd in het bestaande gebouw.”

Vorig jaar werden er ook al werkzaamheden in Diergaarde Blijdorp verricht, toen bij het ijsberenverblijf, maakt Van ‘Wout duidelijk. “We hebben toen een aantal palen geheid en een keerwand aangebracht, waarvoor we ook de berekeningen hebben gemaakt. De plek waar dat moest gebeuren, het nachtverblijf voor de vrouwtjes, ligt verlaagd en dus hebben we alle spullen met behulp van een kraan het park in gehesen.” Vanwege de omstandigheden is Blijdorp zonder meer een unieke locatie, aldus Van ’t Wout. “Overlastbeperking is altijd een aandachtspunt, maar hier zeker. Dat betekent onder meer trillingsarm en geluidsarm werken. We beschikken over het juiste materieel om daar goed invulling aan te geven.”

Voor de toekomst van ons verleden.

Restauratie en herbestemming van monumenten is bij Nico de Bont in vertrouwde handen. Dat bewijzen de 90 vaklieden van ons bedrijf elke dag weer. Ook bijvoorbeeld bij de recente restauratie van het dikhuidenverblijf in Diergaarde Blijdorp in Rotterdam.

Fotografie: Roos Aldershoff

Minutieus vakmanschap, voor de toekomst van ons verleden...

Aannemingsbedrijf Nico de Bont B.V.

tel. 073-518 94 80

Postbus 76

fax 073-518 94 90

5260 AB Vught

www.nicodebont.nl

Thema FUNDEringstechnieken

Totaaloplossingen en speciale technieken Traditioneel vakmanschap combineren met nieuwe inzichten en ontwikkelingen, dat is in het kort de bedrijfsfilosofie van P. van ‘t Wout Funderingstechnieken. Het bedrijf is in heel Nederland actief en kan met een breed producten- en activiteitenpakket aan vrijwel elke opdracht op een juiste manier invulling geven.

Heiwerken, funderingen en funderingsherstel, buistechnologie en verplaatsingen, met deze vier disciplines kan P. van ‘t Wout Funderingstechnieken – opgericht in 1937 – de opdrachtgever op allerlei manieren van dienst zijn, dus ook met totaaloplossingen. Kennis en kunde enerzijds en up-to-date materieel anderzijds maken dat het bedrijf geen project uit de weg hoeft te gaan.

Funderingen zijn een van de specialisaties, legt directeur Piet van ’t Wout uit, en op dat vlak kan eveneens elke werkzaamheid worden uitgevoerd: het herfunderen, vijzelen, het aanleggen van kelders en het verzwaren van een bestaande betonnen vloer. Op elke locatie, onder vrijwel ieder pand, dus ook monumentale panden. “Qua zorgvuldigheid vraagt dat niet echt om een andere aanpak, we gaan bij iedere opdracht zorgvuldig te werk zodat er geen schade ontstaat. Bij een monument wordt wel vaker door meer partijen meegekeken en zijn de eisen wat strikter.

Daar spelen we onder meer op in door voortdurend met de nieuwste kennis en technieken aan het werk te gaan.

Dat is bij ons een continu proces.”

Een van die projecten (elders in dit blad staan er nog twee beschreven, red.) is Museum De Hallen aan de Grote Markt in Haarlem, een museum voor moderne kunst. Piet

van ’t Wout vertelt dat het bestaande gebouw is ontdaan van alle vloeren en de nog aanwezige smeerputten. Daarna is er tot kelderdiepte ontgraven, ten behoeve van de aanleg van een parkeerkelder. “We hebben de bestaande houten palen afgezaagd en er is een nieuwe betonvloer met een dikte van 50 centimeter gestort. Met in die vloer sparingen voor de palen van de nieuwe fundering. Op die nieuwe vloer zijn weer wanden aangebracht zodat het gebouw door een solide basis wordt gedragen.”

Het werk, dat in samenwerking met Strukton en De Nijs werd uitgevoerd, vroeg om een uitgebreide voorbereiding, geeft Van ’t Wout aan. Al met al zo’n vier maanden. “De uitdaging hier was onder meer het verwijderen van vervuilde grond en het feit dat je de diepte in gaat en dus onder meer met de grondwaterstand rekening moet houden. Om instabiliteit te voorkomen hebben we de palen bovendien trillingsvrij aangebracht. Natuurlijk is werken in een kleine ruimte ook een uitdaging, maar daar hebben we vaak me te maken. In dit geval moesten we echter ook rekening houden met het gegeven dat we aan het werk waren op een nieuwe vloer. Die mocht niet beschadigd worden. Daar hebben we de aanvoer van materiaal op afgestemd. Zo vraagt elk project om een specifieke aanpak.” ❚

Bouwen aan monumenten

145

Thema FUNDEringstechnieken

Nieuwe fundering Bovenkerkse Urbanus Amstelveen

“Kerk stabiel, zonder vloer te beschadigen” Als er in de tweede helft van de negentiende eeuw ergens een katholieke kerk werd gebouwd, was de kans redelijk groot dat de Roermondse architect Pierre Cuypers er verantwoordelijk voor was. Het is dus niet vreemd dat de uit 1875 stammende Bovenkerkse Urbanus in Amstelveen de neogotische kenmerken van een Cuypers-ontwerp heeft. De kerk wordt momenteel gerestaureerd en voorzien van een nieuwe fundering.

Als gespecialiseerd bedrijf op het gebied van vijzel- en funderingstechnieken kijken de mensen van DS Bouw niet snel ergens van op. Maar een kerk grotendeels van een nieuwe fundering voorzien, dat is alleen al vanwege de omvang een hele uitdaging, merkt directeur Sander Bakker op. Het gaat in Amstelveen om het schip, legt hij uit, omdat de toren al in een eerder stadium opnieuw gefundeerd was.

“Mede daarom was ingrijpen noodzakelijk. Omdat er een onevenwichtige situatie was ontstaan met kans op schade aan de kerk. Die zakt al vanaf de beginperiode omdat de vroegere fundering, houten palen, niet op de juiste laag rust. De oorspronkelijke

146

Bouwen aan monumenten

fundering ging tot een diepte van 11 meter -NAP, de nieuwe fundering tot 14 meter -NAP.”

Stabiele laag

DS Bouw werd eind 2012 bij het project betrokken door architect Bernard Verheggen. Bakker legt uit dat zijn bedrijf werd gekozen vanwege de voorgestelde aanpak. “Er lag al een plan voor herstel. Wij hebben daar vanuit onze kennis en ervaring naar gekeken en bijgedragen aan een werkwijze waarin iedereen zich kon vinden. Dat betekende de kerk stabiliseren en een nieuwe fundering aanbrengen zonder de kerkvloer te beschadigen.” Dat kon, zegt hij, door

in plaats van schroefinjectiepalen door de vloer aan te brengen de oplossing onder die vloer, in de gewelven te realiseren. Daarvoor werd eerst een laag van 70 centimeter grond uit die gewelven gegraven, al met al 400 m3. Vervolgens is er een betonvloer

Thema FUNDEringstechnieken

Vijzels onder de Bovenkerkse Urbanus

aangebracht die werd ingekast in de muren en dragende kolommen. Door die vloer zijn de palen aangebracht.

“Het betreft het zogenaamde tafelmodel. Op deze manier rust de fundering op een stabiele laag en wordt verder verzakken voorkomen. De nieuwe palen hebben dezelfde zetting als de oude palen, die nog iets aan draagvermogen hebben en zo deels nog bijdragen aan de stabiliteit. Wij hanteren, als enige in Nederland, het Pudelko-funderingssysteem. Tijdens het werk monitoren we uiteraard zorgvuldig, onder andere met behulp van trillingsmeters, zodat we scheurvorming kunnen voorkomen.”

Loslatende stenen

Ben van de Zandt van de restauratiecommissie bevestigt blij te zijn met deze oplossing. Hij wijst tevens op de belangrijke rol die architect Bernard Verheggen bij het project speelt. “Je

wilt in een monument toch zo weinig mogelijk ingrijpen. De authenticiteit zo goed mogelijk behouden. Het is goed als de diverse betrokken partijen daar oog voor hebben.” Naast het aanbrengen van een nieuwe fundering, zegt hij, worden er aan de kerk ook diverse restauratiewerkzaamheden uitgevoerd. Hoogst noodzakelijk, geeft hij aan. “We hebben de kerk moeten sluiten omdat de veiligheid in het geding was, onder meer vanwege loslatende stenen. Dat was zo’n drie jaar geleden. Daarna zijn we een traject gestart om voldoende financiële middelen voor het project bijeen te krijgen, onder meer via de Vrienden van de Bovenkerkse Urbanus.” Tot het werk, aldus van de Zandt, behoort onder meer het vervangen van de leien op de daken, de goten en het lood, voeg- en metselwerkherstel en het repareren van het uurwerk in de toren. “Daarnaast zijn de gevelmuren in de jaren

Gebroken kespen en langshout

zestig voorzien van een laag waardoor ze niet ademen en er vochtdoorslag naar binnen ontstaat. Dat proberen we eveneens op te lossen.”

Tijdens Open Monumentendag, besluit van de Zandt, bleek wel hoe zeer de parochianen en andere belangstellenden uitzien naar het weer in gebruik nemen van de kerk. “De belangstelling was groot. De Bovenkerkse Urbanus is een kerk met een regiofunctie en de mensen hopen dat ze er weer snel terecht kunnen.” ❚

Bouwen aan monumenten

147

DS BOUW Bouw· Vijzel· en Funderingstechniek

Constructieve oplossingen voor een fundamenteel probleem

DS Bouw is een bedrijf wat gespecialiseerd is in funderingsherstel en vijzeltechniek. Ons werkgebied is zeer uitgebreid, van het funderingsherstel van complete monumentale kerken tot het herstellen van een hele straat.

Maar ook andere projecten zoals een aanbouw voorzien van een nieuwe fundering, een kelder onder een bestaand gebouw maken of het opvijzelen van een vrijstaande woning behoren bij ons tot de mogelijkheden.

Geen klus is voor ons te zwaar, wij zien elk project als een uitdaging!

Door het toepassen van het zeer geavanceerde Pudelko Funderingssysteem kunnen wij: • 100% trillingsvrij funderingsherstel toepassen • Een heel gebouw of een gedeelte ervan opvijzelen • Bouwfouten herstellen • Werken in zeer kleine ruimtes, vanaf 1,50m!

Doordat het systeem continu wordt gemonitord door de computer, is het uitermate geschikt voor projecten waarbij voorzichtigheid en controle geboden is.

Koolmeeshof 6 5672 VR Nuenen 06-45253032 / 06-19699250 info@dsbouw.com

www.dsbouw.com www.funderings-herstel.nl

Thema FUNDEringstechnieken

“Elk herstel heeft zijn eigen verhaal” Steeds meer woningen met houten palen hebben funderingsproblemen. Dankzij diepgaande kennis van grondmechanica en funderingstechnieken brengt Brefu inpandig nieuwe (vervangende) funderingen aan. Door te werken met het nieuwste materieel en volgens de laatste technieken kan Brefu aan specifieke wensen van opdrachtgevers voldoen.

Funderingsherstel gebeurt veelal in binnensteden, onder panden die doorgaans ‘op leeftijd zijn’. Dat werk kan variëren van het aanbrengen van wat directeur Marco Poppelaars een tafelconstructie noemt tot het herstel met volledige onderkeldering van een gebouw. “Dat moet soms gebeuren in een hele krappe omgeving, maar we hebben materieel dat daar op is afgestemd.”

Rotterdam is zo’n stad waar Brefu regelmatig actief is, onder meer in de Lisbloemstraat. Daar waren funde-

ringstechnisch gezien flinke problemen. Uitstel van funderingsherstel was geen optie. “De eerste fase betrof een rij van negen woningen. Onder de eerste woning zijn we er onder gegaan, bij de laatste woning er weer onderuit gekomen. We hebben alle panden – gebouwd in de jaren dertig – gestabiliseerd en nagenoeg alle panden van een kelder voorzien. De bedoeling is dat op termijn nog bij een aantal woningen in deze straat funderingsherstel wordt uitgevoerd.” (zie ook de website www.lisbloemstraat.nl) ► Maatwerk op het gebied van vervangende funderingen

Bouwen aan monumenten

149

• Funderingsonderzoek en advisering • Funderingspalen voor beperkte werkomstandigheden • Funderingsherstel en vijzelwerken • Casing draaipalen (trillingsvrij) • Stalen buispalen (trillingsarm) • Betonwerk voor funderingen

Brefu Funderingstechnieken heeft reeds meer dan 25 jaar lang ervaring op het gebied van de grondmechanica en funderingstechnieken en heeft de beschikking over eigen, steeds meest moderne, apparatuur. Hierdoor is Brefu Funderingstechnieken in staat om kwalitatief zeer hoogstaand werk uit te voeren. Brefu Funderingstechnieken begeeft zich op het vlak van de funderingstechnieken, en dan met name in beperkte ruimten en onder moeilijke werkomstandigheden...

Kortom, een persoonlijke aanpak, kwaliteit en continue innovatie staan centraal in ons beleid. Het is ons streven de klant service en kwaliteit te bieden met producten die, voor het leven lang, een maximum aan comfort garanderen. Steeds zijn we op zoek naar manieren om de kwaliteit van onze producten te verbeteren en toegevoegde waarde te leveren door het gebruik van nieuwe technologieën.

Ons motto is dan ook: stilstand is achteruitgang.

Franse Akker 9a 4824 AL Breda telefoon (076) 514 64 94 fax (076) 522 10 45 info@brefu.nl www.brefu.nl

Thema FUNDEringstechnieken

Ook elders in Rotterdam, bij enkele eind-negentiende-eeuwse panden is Brefu op deze manier actief. Wel met een aanpak die past bij het betreffende project, benadrukt Poppelaars. “Elk herstel heeft zijn eigen verhaal. Onze sterke kant is dat we alles in huis hebben om aan specifieke eisen of wensen te voldoen. Vaak worden we al in het voortraject bij een project betrokken, om mee te denken aan de meest optimale oplossing en, niet onbelangrijk, de opdrachtgevers helder en duidelijk te informeren omtrent de daadwerkelijke werkzaamheden. Funderingsproblemen kunnen verschillende oorzaken hebben. Er wordt veel gepraat over paalrot, maar een slechte conditie van het langshout of overbelasting van de palen kan eveneens een oorzaak zijn. Wij inventariseren de problematiek en kijken dan wat de beste aanpak is. Dit wordt vervolgens met de klant besproken.”

Brefu is heel alert op ontwikkelingen in de markt en speelt daar op in door kennis te verbreden en/of nieuwe technieken toe te passen. “Stil blijven staan doen we dus niet”, aldus Poppelaars.

Verschillende oorzaken; totaalpakket aan oplossingen

“We willen als bedrijf van toegevoegde waarde zijn en zijn daarom steeds op zoek naar manieren om de kwaliteit van onze producten te verbeteren. Dat alles onder het motto: stilstand is achteruitgang.” Marco Poppelaars wil er maar mee zeggen dat innovatie en vooruit-

blikken een belangrijk aspect van de bedrijfsfilosofie van Brefu is. “Met het kunnen bieden van een totaalpakket op het gebied van funderingsherstel in combinatie met een centraal aanspreekpunt denken wij onze klanten het beste te kunnen helpen.” ❚

Bouwen aan monumenten

151

FUNDERINGSTECHNIEKEN

FUNDERINGSTECHNIEKEN • Plan ontwikkeling, constructeur • Plan ontwikkeling, constructeur en vergunning aanvraag. en vergunning aanvraag.

• Trillingsarm heien en • Trillingsarm heienØen 114 t/m Ø406 mm. trillingsvrij persen trillingsvrij persen Ø114 t/m Ø406 mm.

• Inpandig aanbrengen van stalen damwand.

• Inpandig aanbrengen van stalen damwand.

• Heimachines • Heimachinesmet meteen eendoorrijdbreedte doorrijdbreedte vanaf 63 cm. vanaf 63 cm.

• Minimale • Minimalewerkhoogte werkhoogte1,35 1,35 meter. meter.

• Funderingsherstel • Funderingsherstelinclusief inclusief sloop sloop en en betonwerkzaamheden. betonwerkzaamheden.

• Opvijzelen en gebouwen. gebouwen.

• Opvijzelenenenrechtzetten rechtzetten van van woning en • Paaladvies • Paaladviesenenpaal paalcontroleberekeningen. controleberekeningen.

FUNDERINGSSPECIALIST FUNDERINGSSPECIALIST 22-24,1507 1507 BD BD Zaandam Zaandam DaamSchijfweg Schijfweg22-24, Daam Tel.:075 075- -616 61639 3904, 04,Fax: Fax: 075 075 -- 635 635 67 Tel.: 67 62 62 info@decoogh.com/ /www.decoogh.com www.decoogh.com info@decoogh.com

Daam Schijfw f eg 22-24, 1507 BD Zaandam fw T l.: 075 - 616 39 04, Fax: 075 - 635 67 62 Te info@decoogh.com / www.decoogh.com

Thema FUNDEringstechnieken

Specialist in de kleinere ruimte “Ja, we doen meer dan buispalen aanbrengen”, vertelt mededirecteur Edwin de Nijs. “We bieden een compleet pakket met de mogelijkheid zowel trillingsvrij als trillingsarm te werken, te vijzelen, het plaatsen van damwandconstructies en volledig funderingsherstel. We worden dan ook vaak al in het voortraject bij een project betrokken waardoor er een soort design & construct-situatie ontstaat.

Dat doen we niet alleen voor aannemers, maar ook voor vastgoedpartijen en particulieren.”

NDSM Amsterdam-Noord

Zo is De Coogh regelmatig betrokken bij werkzaamheden aan monumentale panden, onder meer in de binnenstad van Amsterdam. Zorgvuldigheid is zowel bij monumentale als niet-monumentale panden altijd een belangrijk uitgangspunt, aldus De Nijs, het verschil zit ‘m in de wat strengere eisen.

“Er kijken vaak meerdere partijen mee en bij een monument mag je meestal wat minder weghalen.

En dan is er in veel gevallen de heel beperkte werkruimte. Maar daar is onze werkwijze en ons materieel op afgestemd. We zijn dus ook specialist in de kleinere ruimte.”

Een recent project, met juist heel veel ruimte, is het aanbrengen van een nieuwe fundering onder een monumentale kraan aan de voormalige NDSM-werf in Amsterdam-Noord, een industrieel monument uit 1958. “De kraan wordt momenteel getransformeerd tot panoramahotel en vervolgens op de oude plaats teruggezet. Daar zorgen wij voor een fundering die aan alle eisen voldoet. Wij zijn vanwege onze brede kennis bij het project betrokken.”

zoals het funderen van het Faralda NDSM

Niet ver van die kraan, in de binnenstad van Amsterdam aan de Oudezijds Voorburgwal is De Coogh betrokken bij een heel ander project, de werkzaamheden aan het grachtenpand waarin Museum Ons’ Lieve Heer op Solder is gevestigd. “Daar zijn uitgebreide voorbereidingen aan vooraf gegaan waarbij we eveneens zijn betrokken. Er is daar onder meer gekozen voor een door onszelf ontwikkeld combiwandsysteem.” En zo zijn er nog diverse andere projecten waarbij De Coogh op passende wijze herstelwerkzaamheden aan de funderingen uitvoert, zegt De Nijs. In Amsterdam onder meer bij de Oostergasfabriek, in de Zaanstreek bijvoorbeeld bij molen ’t Jonge Schaap, een toeristische trekpleister, maar ook elders in het land. “Elk project heeft zo z’n specifieke details, dus telkens is het zorgen

Kraanhotel in Amsterdam.

voor een oplossing op maat.” ❚

Met een compleet pakket en uitgebreide kennis mag De Coogh Funderingstechnieken zich zonder meer specialist in haar vakgebied noemen. Het bedrijf is bij uiteenlopende renovatie- en restauratieprojecten betrokken, ook bij niet alledaagse

Bouwen aan monumenten

153

Thema FUNDEringstechnieken

“Wij laten ons graag uitdagen” Voor het uitvoeren van funderingsaanleg, funderingsherstel en verwante werkzaamheden is veel specialistische kennis en vakmanschap nodig. Met die kennis en kundigheid als basis zorgen de vindingrijke vakmensen bij Goorbergh Fundamenteel voor oplossingen op maat bij uiteenlopende projecten. De overlast blijft daarbij tot een minimum beperkt. Een van de bijzondere projecten van het bedrijf is Belvédère in Rotterdam.

Elke opdracht is maatwerk, bevestigt bedrijfsleider Jaap Boonstoppel en steeds meer is er de vraag naar een trillingsarme of trillingsvrije uitvoering. “Vaak uit voorzorg. Hoewel we alles zorgvuldig voorbereiden en in kaart brengen zien we dat opdrachtgevers meer en meer voor deze werkwijze kiezen. Zodat ze zeker weten dat er geen schade ontstaat.” Het is een van de uitdagingen waar het 65-jarige bedrijf zich voor weet geplaatst. Werken in de kleine ruimte is een andere. “Zeker als we in een binnenstad actief zijn. Dan is het niet alleen op de locatie vaak passen en meten, maar ook wat de toevoer en afvoer van materieel en dergelijke betreft. Per locatie, per opdracht kijken we daarom voor elk aspect wat de meest geschikte aanpak is. En daarbij laten we ons graag uitdagen.”

154

Bouwen aan monumenten

Thema FUNDEringstechnieken

Als bijzonder project waar Goorbergh Fundamenteel in opdracht van woningcorporatie Woonstad Rotterdam bij was betrokken noemt Jaap Boonstoppel Belvédère in de Rotterdamse wijk Katendrecht, een eind-negentiende-eeuws gebouwenblok. Het pand is aan één kant bijna een meter gezakt en daardoor losgekomen van het naastgelegen gebouw. “Belvédère moest worden rechtgezet en in zijn totaliteit gelift, gelijktijdig met het buurpand dat tientallen centimeters omhoog moest worden gevijzeld. In de bouwmuren van beide panden zijn grote sparingen gemaakt om het afval en puin uit de tussengelegen spouw te verwijderen.”

Boonstoppel beschrijft dat Goorbergh 41 stalen buispalen 27 meter in de grond bracht om die vervolgens te verbinden met de wapening van de nieuwe vloer.

Die nieuwe vloer is doormiddel van inkassingen verbonden met de draagmuren. “We maken er dus een zogenaamde tafelconstructie. Dat is een van de oplossingen die we kunnen aandragen. Per project kijken we wat wordt gevraagd en dan kan het ook zijn dat we bijvoorbeeld afgraven en een kelder aanleggen. Verder hebben we vanwege onze kennis vaak een adviserende rol in het voortraject. Zo realiseren we telkens met veel zorg een passende oplossing.” ❚

Website: E-mail:

www.goorbergh.nl info@goorbergh.nl

Telefoon:

076 – 541 66 00

Postadres:

Postbus 2218 4800 CE BREDA

De funderingsspecialist op de m² 

Funderingspalen trillingsarm en trillingsvrij aanbrengen in beperkte werkruimte



Funderingsherstel en vijzelwerken

Untitled-1 1

17-10-13 08:55 Bouwen aan monumenten 155

Dordrecht | Kunstmin

Tekst: Liliane Verwoolde, Het Tekstbureau Beeld: Gemeente Dordrecht

Restauratie schouwburg Kunstmin Dordrecht

‘subtiel meesterwerk’ De stadsschouwburg van Dordrecht stond bol van de charmes. Het rijksmonument had bijvoorbeeld nog een oplopend podium, fraaie houten betimmeringen en monumentale stoelen met theatraal pluche. Maar de problemen bij hedendaagse voorstellingen stapelden zich op. Renovatie werd een must. Maar dan wel zo, dat de Dordtenaren hun ‘Kunstmin’ blijven herkennen.

©TomCroes

156

Bouwen aan monumenten

Dordrecht | Kunstmin

van het aanwezige asbest - met name in de kleine zaal - zorgt voor vertraging. Maar dan is de tijd rijp voor het echte werk.

De grote zaal

In de grote theaterzaal wordt het houten hellende podium vlak gemaakt, terwijl de theaterstoelen in een opgaande lijn worden geplaatst.

“De artiesten staan dus niet langer op een hellend vlak, maar – zoals in elk modern theater – worden de stoelen van de bezoekers in een opgaande lijn geplaatst”, licht Mos toe.

De monumentale stoelen worden bovendien opnieuw gestoffeerd en het aantal wordt uitgebreid met enkele nagemaakte exemplaren. Daarnaast worden de stoelen anders geformeerd. De twee middenpaden maken plaats voor twee zijpaden. “Juist in het middengebied bevinden zich de mooie zichtplaatsen. Die worden nu benut.”

Verhoging toneeltoren

De monumentale stoelen worden in een opgaande lijn geplaatst voor betere zichtlijnen

Dat dwingt de eigenaar van schouwburg Kunstmin, gemeente Dordrecht, in een lastige spagaat. Waar kiest zij voor behoud en neemt zij de ongemakken voor lief en waar moeten de monumentale charmes het onderspit delven? “Bijkomend aandachtspunt is, dat de gemeente Dordrecht het theater na restauratie wil privatiseren”, vertelt Jasper Mos, wethouder Cultuur in de gemeente Dordrecht. “De nieuwe exploitant - Stichting Schouwburg Kunstmin – moet dan wel een theater krijgen, waarin gezelschappen met hedendaagse voorstellingen terecht kunnen.”

Boren en asbest verwijderen

Wat zeker moet worden aangepakt – het was zelfs de aanleiding voor de restauratie – is de fundering.

De houten palen zijn de afgelopen decennia aangetast door het wisselende grondwaterpeil en moeten worden vervangen. “Een uitdagende operatie”, vertelt Mos. “Eerst moest de bouwput worden drooggelegd met extra bemaling. Daarna bleek het heien van de palen scheuren te veroorzaken in de wanden. De aannemer moest daarom overstappen op ‘boren’ in plaats van ‘heien’. Helaas is deze heitechniek duurder en tijdrovender.” Ook het verwijderen

Ook de ruimtes achter de coulissen vragen om vernieuwing. De trekkenwand is te laag en te smal geworden voor de decors die de hedendaagse theatergezelschappen aanbieden. Mos: “Vergroting van de trekkenwand vroeg om extra breedte en hoogte. De breedte hebben we gewonnen door enkele ruimtes achter de coulissen te verplaatsen. De hoogte hebben we gerealiseerd door de toneeltoren te verhogen. Deze heeft een moderne stalen ombouw gekregen, omkleed met groen glas.

Het is de enige verandering die vanaf buiten zichtbaar is.”

Kleine zaal

De kleine zaal aan de kant van de St. Jorisweg wordt voorzien van daglicht, zodat deze ook overdag kan worden ingezet. Door de vloer iets te verhogen wordt onder de kleine zaal de ruimte gevonden voor een bewaakte garderobe en toiletten. De achterzijde van Kunstmin wordt uitgebreid met een truckdock. Vrachtwagens tot achttien meter kunnen straks hun attributen overdekt laden en lossen. Deze aanbouw wordt gerealiseerd in donkere bakstenen.

Ook hier is weer gekozen voor het contrast, al valt deze vernieuwing ►

Bouwen aan monumenten

157

De aanleg van de werktuigbouwkundige installaties ten behoeve van het gemeentehuis te Rijnsburg zijn gerealiseerd door:

b.v. technisch bureau

massier centrale verwarming airconditioning

Leidschendam Tel. 070 - 399 99 43 • • • • •

centrale verwarmingsinstallaties centrale koelinstallaties luchtbehandelingsinstallaties regelinstallaties energiebesparende installaties

• • • • •

gebouwbeheersystemen warmtekrachtinstallatie koud-/warmtapwater- en brandblusinstallaties sanitaire installaties riolering- en hemelwaterafvoerinstallaties

Untitled-1 1

24-10-13 14:32

Welkom bij...

P. van ’t Wout Vijzel- en Funderingstechnieken Uw vraag: Hoe onlosmakelijk is de Euromast met Rotterdam verbonden?

Ons antwoord: niet!

Want P. van 't Wout verplaatst alles wat los en vast zit.

◆ Funderingstechnieken ◆ Vijzeltechnieken ◆ Funderingspalen

Exportweg 50 - Waddinxveen Postbus 431 - 2740 AK Waddinxveen T +31 (0)182 61 77 67 - F +31 (0)182 61 13 76

Voor zowel de particuliere als zakelijke markt.

I www.pvantwout.nl - E info@pvantwout.nl

Dordrecht | Kunstmin

niet in het oog en is de kleur van de baksteen afgestemd op de bakstenen van het bestaande gebouw.

Om Kunstmin duurzamer te maken, wordt zij aangesloten op het ‘warmtenet’. Verwarming en koeling van het gebouw gebeuren met de restwarmte van de in Dordrecht gelegen afvalcentrale HVC. “Het vroeg bouwkundige en architectonische hoogstandjes om alle problemen op te lossen binnen het bestaande gebouw”, resumeert Mos. “Maar architect, aannemer en adviseurs zijn erin geslaagd om alles - veelal in de stijl van Sybold van Ravesteyn- op te lossen. De Dordtenaren zullen hun Kunstmin vanaf de entree herkennen.” ❚

Bouwinfo

Jasper Mos

Opdracht Gemeente Dordrecht

Projectinfo Omvangrijk Bij schouwburg De Kunstmin in Dordrecht werden alle werkzaamheden onder maaiveld uitgevoerd door P. van ’t Wout Funderingstechnieken. Een omvangrijk project, zo beschrijft directeur Piet van ’t Wout het. “Er is een compleet nieuwe fundering aangebracht en ondergronds zijn ruimten uitgediept voor service-elementen.” Al met al werden er inpandig 417 funderingspalen aangebracht, een deel geheid en een deel geboord (schroefinjectiepalen), omdat meting uitwees dat in bepaalde delen van het gebouw trillingsvrij werken gewenst was. Ook aan de buitenzijde zijn werkzaamheden uitgevoerd. Hier is een damwandkuip met 48 betonnen palen gerealiseerd, ten behoeve van de aanleg van een kelder. “We hebben er 75 strekkende meter damwand vastgezet met groutankers. Ook hebben we palen voorgespannen om nazetting te voorkomen. Zoals gezegd is dit voor ons een forse klus waar we in januari mee zijn begonnen en die nagenoeg is afgerond. Het gebouw rust nu geheel op een nieuwe fundering waardoor de oude geen functie meer heeft.”

Ontwerp Architectenbureau Greiner Van Goor Huijten Architecten Interieur Studio Makkink & Bey Uitvoering Hillen & Roosen Bouwkosten € 17 miljoen Bouwperiode najaar 2012 – najaar 2014

Onverwachte vondsten Onverwachte vondsten zorgden voor vertraging in de sloopwerkzaamheden en de asbestverwijdering van de Kunstmin. In de grond werden oude fundaties aangetroffen, die niet op de tekeningen stonden en bij toeval werd meer asbest ontdekt dan verwacht.

“Toen we op de oude fundering van metselwerk en houten palen stuitten hebben we het grond- en het sloopwerk gecombineerd uitgevoerd”, aldus bedrijfsleider Ronald Veerman.

Om de betonnen fundaties te slopen werd een kraantje in de kruipruimte van de kleine zaal geplaatst, waarbij bleek dat daar ook nog asbest in verwerkt was. Het verwijderen hiervan zorgde voor een stagnatie in de uitvoering van vier tot zes weken.

Voordat het gebouw gestript kon worden, werd eerst de halfronde koepel van de achterbouw verwijderd om ruimte te creëren. Het laatste dat verdwijnt is de staalconstructie op het dak en daarna maakt Mol Sloopwerken grote sparingen in de dikke metselwerkwanden van de toneeltoren om een grote doorgang te krijgen.

Installaties moeten ‘met

www.molsloopwerken.nl www.molsloopwerken.nl www.molsloopwerken.nl schoenlepel’ geplaatst worden www.molsloopwerken.nl De werktuigbouwkundige installaties (klimaat en sanitair) moeten ‘met een schoenlepel’ gemaakt worden. Maar verder voorziet Jan-Hendrik Loman van technisch bureau Massier geen problemen.

“Kunstmin is een traditioneel theater, met een grote en kleine zaal. Zoals gebruikelijk zitten er geen radiatoren in, maar wordt in de grote zaal verwarmde lucht de ruimte ingeblazen en hoog weer afgezogen. Hiervoor staan grote motoren op zolder. In eerste instantie is dit systeem alleen bedoeld om te verwarmen, maar er is ook ruimte gereserveerd zodat later nog een koelelement ingebracht kan worden. De zaal beslaat tachtig procent van het gebouw. In de overige ruimtes, zoals kleedkamers, staan radiatoren die zijn aangesloten op de stadsverwarming.”

www.molsloopwerken.nl

Massier heeft in 75 jaar veel ervaring opgedaan met vergelijkbare projecten, zoals de Philharmonie in Haarlem en de Stadsschouwburg en Heineken Music Hall in Amsterdam.

Voor de Kunstmin was het bestek al uitgewerkt door een adviseur. “Maar het ontwerp moest wel uitgewerkt worden om het erin te kunnen maken en in een gebouw van ettelijke jaren oud kom je nog weleens voor verrassingen te staan”, weet Loman. “En omdat het een monument betreft moet ieder gaatje dat je boort overlegd worden.”

Bouwen aan monumenten

159

utrecht | Universiteitsbibliotheek

Universiteitsbibliotheek Utrecht

Ooit had koning Lodewijk Napoleon er zijn paleis, maar ruim tien jaar na zijn vertrek, in 1820, werd het gebouwencomplex op de hoek Drift/Wittevrouwenstraat in de Utrechtse binnenstad in gebruik genomen als ‘academische boekerij’. In 2012 werd een jarenlange restauratie en renovatie afgerond.

De bouwwerkzaamheden begonnen in 2005 met de sloop van een paviljoen op de binnenplaats. Weliswaar een monumentaal pand, maar van jongere leeftijd (gebouwd rond 1900) dan de meeste andere panden. “Een heftige ingreep waarover natuurlijk intensief overleg is geweest met de betrokken instanties”, aldus Pascal Grosfeld van Grosfeld van der Velde Architecten. “Maar het stond in de weg, stond bovendien op de vroegere binnenplaats van het paleis dat dankzij de sloop zijn monumentale ruimtelijkheid heeft teruggekregen.”

Twee fasen

In eerste instantie was het de bedoeling in een deel van de gebouwen de letterenbibliotheek en eronder een fietskelder te realiseren. In een later stadium werd echter besloten er ook de rechtenbibliotheek en een restaurant onder te brengen in drie andere panden. Het project werd

160

Bouwen aan monumenten

daarmee in twee fasen verdeeld. Algemeen uitgangspunt van de werkzaamheden was de gebouwen esthetisch en functioneel te laten beantwoorden aan de eisen van deze tijd. Daarnaast moest er het nodige restauratiewerk worden verricht, maakt Grosfeld duidelijk. Nieuwe monumentaliteit, zo omschrijft hij het herinrichten van de gebouwen met respect voor de historische elementen. “De diverse gebouwen bevonden zich in een uiteenlopende staat. Ze zijn ieder op de eigen kwaliteiten beoordeeld. Om er een bibliotheek met een hedendaags karakter in onder te brengen was het nodig op sommige plekken drastisch in te grijpen.”

Stabiliteit

De werkzaamheden – zowel constructief als restauratief – tijdens de eerste fase, van 2005 tot en met 2007, werden uitgevoerd door Winters Bouw & Ontwikkeling. De ingreep in de Grande Galerie

noemt werkvoorbereider Peter Schippers een van de grootste uitdagingen.

“Hier zijn alle tussenmuren en plafonds verwijderd. Daardoor ontstond er een andere stabiliteit. Wat we dachten dat een dikke muur was, bleek niet meer dan een halfsteens klampmuur. Die hebben we met een andere muur verbonden en we hebben ankers in de gevels aangebracht voor meer stabiliteit. Het mooie is dat de houten spanten nu duidelijk zichtbaar zijn – daar moest overigens wel het nodige herstelwerk aan worden uitgevoerd.” Ook het openbreken van eerder dichtgemetselde ramen moest zorgvuldig gebeuren, geeft hij aan. “We zijn bij het strippen sowieso voorzichtig te werk gegaan, omdat niet alles in kaart was gebracht.” Het bedrijf realiseerde eveneens de fietsenkelder in de gewelvenkelder.

Die was grotendeels ingestort en moest worden uitgegraven. “We hebben tevens een hulpconstructie aangebracht ter ondersteuning van de muur boven de plek waar de ingang van de fietsenkelder zich nu bevindt. Dat is zorgvuldig voorbereid, maar toch moet je tijdens het werk alert zijn en in kunnen spelen op onverwachte zaken, opnieuw omdat niet alles meer op tekening terug te vinden was.”

Nieuwe indeling

Tijdens de tweede fase, van 2009 tot en met 2012, werd er gewerkt aan enkele geschakelde gebouwen aan Drift, om deze geschikt te maken voor de rechtenbibliotheek en een restaurant. Die werkzaamheden werden uitgevoerd door BAM Utiliteitsbouw.

Werkorganisator Gert-Jan Stekelenburg vertelt dat de panden binnen al diverse malen waren verbouwd. “De nodige oorspronkelijke elementen waren daardoor verdwenen. Die er nog waren hebben we uiteraard behouden.

Ook de buitengevels hebben we in ere hersteld.” Hier, zegt Stekelenburg, werd bij een van de gebouwen eveneens

utrecht | Universiteitsbibliotheek

drastisch ingegrepen. “Bij Drift 27 zijn de vloeren eruit gehaald en is het dak eraf gehaald vanwege de nieuwe indeling van het complex. In het pand is een nieuwe staalconstructie aangebracht en is de fundering versterkt.” In Drift 25, zo gaat hij verder, is een trappenhuis gecreëerd. De oorspronkelijke buitenpatio werd overdekt en voorzien van

een lichtstraat waardoor het nu een binnenpatio is. “Logistiek was het een gepuzzel om staalconstructie en de onderdelen van de nieuwe trappen op de juiste plek te krijgen. Dat gold tevens voor de installaties. Het huidige comfort vraagt veel installatiecomponenten.

In oude gebouwen is het dan zoeken naar de ruimte. ” Hoewel de panden

zich verder in redelijke staat bevonden, moest er het nodige restauratiewerk worden verricht, zegt Stekelenburg.

Het resultaat mag er zijn, geeft Pascal Grosfeld tot slot aan. “De karakteristieke monumentale uitstraling is behouden terwijl het complex binnen op een eigentijdse wijze op haar functie is afgestemd.” ❚

Projectinfo Pas- en meetwerk De vaste inrichting voor de universiteitsbibliotheek in Utrecht – onder meer leestafels, zitbanken, pantry’s, balies en kasten – werd verzorgd door Smeulders Interieurgroep.

Dat gebeurde op basis van een aangeleverd ontwerp, vertelt Anton Smeulders. “Maar ook als we alleen een uitvoerende taak hebben, zoals in dit geval, kijken we voordat we beginnen mee en geven advies als dat nodig is.” Hij vertelt dat de meubels in hoogglans wit zijn uitgevoerd waardoor ze in overeenstemming zijn met de binnenkant van het gebouw.

Meer ruimte voor studieplaatsen in voormalige kapel Lodewijk Napoleon; rechtsboven de binnenplaats en entree Wittevrouwenstraat

Grootste uitdagingen van dit project noemt Smeulders de korte realisatietijd – het gebouw moest voor het nieuwe schooljaar weer open – en de beperkte ruimte. “Het was pasen meetwerk. In oude panden vind je vrijwel altijd krappe plekken: trappetjes, smalle gangen. Een deel van de meubels hebben we daarom ter plekke in elkaar gezet. Dat betekent een goede voorbereiding en het nodige handwerk. Aangezien we met enige regelmaat in monumenten en oudere panden werkzaam zijn, weten we hoe we dat moeten aanpakken. Maar ieder project heeft weer zijn eigen kenmerken en we leveren dus in alle opzichten, zowel wat de meubels als wat het plaatsen betreft, maatwerk.”

Bouwen aan monumenten

161

Leiden | Tuinstad

Nieuwe toekomst voor Tuinstadwijk De Tuinstadwijk in Leiden gaat een nieuwe toekomst tegemoet. Onder het motto ‘De Tuinstadwijk voltooid’ gaat woningcorporatie de Sleutels de buurt de komende jaren aanpassen aan de eisen van de 21-ste eeuw, waarbij het oorspronkelijke karakter wordt behouden.

De Tuinstadwijk, gelegen aan de zuidwestkant van de Leidse binnenstad, is gebouwd tussen 1920 en 1930. De architect P. Kuiper jr. richtte in 1915 de Woningbouwvereniging Tuinstadwijk op, maar heeft de wijk niet zelf ontworpen.

Daarvoor waren de architecten Jac. van der Heijden en Jac. Schol verantwoordelijk. De wijk werd in 2010 aangewezen als beschermd stadsgezicht.

“Na 90 jaar waren de woningen toe aan een ingrijpende opknapbeurt”, stelt Wilbert de Wilde, manager Vastgoed bij de Sleutels. “We willen de kwaliteit van de wijk zowel bouwtechnisch als sociaal flink verbeteren. Dat doen we met respect voor het karakter van de wijk, voor de bewoners en voor de idealen waarop de Tuinstadwijk is gegrondvest.” Aan de renovatie is dan ook een cultuurhistorisch onderzoek vooraf gegaan, resulterend in een beeldkwaliteitsplan en een gebiedsvisie voor de wijk.

De wijkaanpak betreft in totaal 438 woningen, die in drie fasen worden

162

Bouwen aan monumenten

Leiden | Tuinstad

aangepakt. De eerste fase is inmiddels afgerond. Daarbij is onderhoud gepleegd aan 62 beneden- en bovenwoningen, zodanig dat ze weer ongeveer vijftien jaar meekunnen. De woningen hebben onder meer nieuwe kunststofkozijnen met HR++glas, een nieuwe combiketel en mechanische ventilatie gekregen.

Fase 2 is net voor de bouwvak 2013 ingezet en omvat het groot onderhoud van het casco van 252 woningen in combinatie met energiebesparende maatregelen waardoor ze een duidelijk verbeterde energieprestatie krijgen. Dakkapellen, raampartijen en voordeuren worden in passende stijl vernieuwd. Zo worden uniforme aluminium raampartijen die zijn aangebracht bij een eerdere renovatie vervangen door vier verschillende typen kunststofkozijnen met houtlook en profilering. De woningen krijgen HR-ketels en mechanische ventilatie, een deel van de woningen wordt voorzien van een nieuwe badkamer, keuken en toilet.

De derde fase voorziet in de sloop van 119 beneden- en bovenwoningen, die worden vervangen door veertig appartementen en 45 eengezinswoningen die in architectuur

aansluiten bij de Tuinstadwijk. Een deel komt in de vrije sector, waardoor er ook meer differentiatie in de wijk ontstaat.

De bewoners spelen een belangrijke rol in het gehele project. De Wilde: “We hebben nooit een stap gezet zonder de bewoners. De bewonerscommissie van de wijk is nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van de plannen. â–ş

De wijkaanpak betreft in totaal 438 woningen

Bouwen aan monumenten

163

Warmtetechniek Ventilatietechniek Warmtetechniek Koeltechniek Ventilatietechniek 010 - 211 00 75

Koeltechniek www.mercuriuswarmte.nl

010 - 211 00 75 www.mercuriuswarmte.nl

U W DA K O N Z E ZO R G O z u u

,

W

W

u

K

z

u ,

u D

x

80%

u

1 o 20

2

u

W

u x u

L

!

Tu i

nn jk a dwi a t s n

-

:

Het ontzorgen van

A

1 8 | 6 5 6 2 AV G

| 024 - 399 53 22 |

f @

u

|

u

Leiden | Tuinstad

Sinds 2007 is er regelmatig overleg geweest tussen de woningcorporatie en de bewonerscommissie over de planvorming en de uitwerking van een sociaal plan.” Er zijn tal van informatiebijeenkomsten geweest en nieuwsbrieven verspreid. De renovatie is van start gegaan nadat meer dan zeventig procent van de bewoners had ingestemd met de voorgestelde aanpak.

De architect, de adviseur, de aannemer, de onderaannemer, de leverancier, de bewoner, de gemeente en de opdrachtgever: allemaal schoven ze vanaf het begin van de klus aan om met elkaar de werkzaamheden en het verwachte resultaat af te spreken. De Wilde: “Tijdens het bouwproces blijven ze met elkaar afstemmen. Ketensamenwerking heeft voor bewoners het voordeel, naast dat zij veel eerder en intensiever bij het maken van de plannen worden betrokken, dat werkzaamheden sneller en efficiënter verlopen, waardoor er minder overlast is.

Ook het eindresultaat is vaak beter bij ketensamenwerking, omdat alle partijen meekijken.”

De uitvoering van het project is in handen van twee aannemers, Heembouw en Dura Vermeer Bouw Heyma, die voor de gelegenheid een vof hebben opgericht. “Wij zijn twee ervaringsbedrijven die elkaar goed aanvullen”, zegt Martien Akerboom, bedrijfsleider bij Heembouw.

“We hebben onze kennis en kunde bijeen gebracht om het proces zo goed mogelijk uit te voeren. Het gaat om een hele open en transparante vorm van ketensamenwerking, waarbij ook de uitvoering in een gezamenlijke bouwstroom tot stand komt. We willen voor de bewoners een zo goed mogelijk product neerzetten.” ❚

Projectinfo Bijdrage aan verbetering energielabel Mercurius Technisch Installatiebureau B.V. is al meer dan veertig jaar gespecialiseerd in de uitvoering van renovatieprojecten. Het Rotterdamse bedrijf vernieuwde voor vele woningbouwverenigingen, instellingen in de gezondheidszorg en het onderwijs vele grote en kleinere verwarmingsinstallaties. Mercurius verzorgt de service en het onderhoud van zo’n 40.000 klanten verspreid over meerdere woningbouwverenigingen.

Remco Henkelman: “Zo zijn we al vijftien jaar partner van De Sleutels doordat we beschikken over een eigen montage, service- en onderhoudsdienst die 24 uur paraat staat.” Voor de woningen in Tuinstadwijk in Leiden ontwierp en installeert Mercurius de mechanische ventilatieinstallaties en de verbetering aan de bestaande cv-installaties. “We hebben meegedacht met De Sleutels en de hoofdaannemers over hoe we het energielabel van de woningen konden verbeteren”, zegt Henkelman namens Mercurius. “We hebben eigen gespecialiseerde technische vakmensen die voor elke situatie een uitstekend goed werkend systeem kunnen installeren. De woningen in Tuinstadwijk kenden nog natuurlijke ventilatie, met een ontluchtingspijpje in het dak of schoorsteen. In de gerenoveerde woningen wordt de lucht afgezogen door een energiezuinige ventilatiebox van Itho die op zolder of in de keuken wordt aangebracht en door middel van een draadloze afstandbediening wordt bediend zodat er geen overbodige kabels getrokken hoeven te worden.”

“Sommige huizen hebben nog ouderwetse open verbrandingsgeisers en solo cv-ketels die door Mercurius worden vervangen door hoogrendementsketels van het fabrikaat Nefit. “We hebben tevens een plan ontworpen voor het verkorten van de wachttijd op tapwater door het inkorten van de waterleidingen en het omleggen van de cv-installatie op de zolders. Na de vele inspanningen en voorbereidingen zijn we blij dat het werk gestart is en kunnen we met alle co-makers terugkijken op de succesvolle eerste proefwoningen.”

Dakrenovatie Bij de renovatie van de woningen in Tuinstadwijk spelen de dakspecialisten van Weijerseikhout uit Groesbeek een grote rol.

Ruim vijftig jaar geleden is Weijerseikhout begonnen als dakdekkersbedrijf. In de loop der jaren is het familiebedrijf uitgegroeid tot een dakspecialist, die voornamelijk werkt voor aannemers, grote onderhoudsbedrijven en corporaties. “Dat gaat tegenwoordig vaak via Resultaatgericht Vastgoed Onderhoud, waarbij we streven naar continuïteit en het wegnemen van diverse risico’s. We worden in het voortraject vaak al betrokken bij de ontwikkeling van plannen”, zegt Bas van Deinsen, projectcoördinator bij Weijerseikhout. “Ook als het gaat om na-isolatie van daken en het opwekken van energie. Dat gebeurt voor een groot deel toch op het dak en daar ligt ons specialisme.”

Bij de renovatie van de woningen in Tuinstadwijk werd Weijerseikhout in een vroegtijdig stadium betrokken bij de planvorming. Van Deinsen: “Het is voor ons een groot en bewerkelijk project. De daken van de woningen hebben nog veel mooie authentieke details, zoals penanten, zinken goten en daklijsten, die we hebben vervangen. We hebben de oude dakpannen, panlatten en tengels verwijderd en het dak vanaf het bestaande dakbeschot opnieuw opgebouwd met isolatieplaten en een folie om condenswater goed af te voeren. Aanvankelijk zouden de oude pannen worden hergebruikt, maar we hebben toch gekozen voor nieuwe pannen met een langere garantie. De komende dertig jaar heeft onze opdrachtgever daar geen omkijken naar. Aan de achterkant strippen we dakkapellen helemaal en ze worden weer opgebouwd met afschotisolatie, kunststof dakbedekking, nieuwe zinken randafwerking en nieuwe kunststof kozijnen. Ook de boeiboorden zijn vervangen door Rockpanel-beplating, een onderhoudsarm materiaal. Zo worden ook in de toekomst de onderhoudskosten en overlast voor de bewoners beperkt.”

Bouwen aan monumenten

165

De kunst van het behouden

Voor het realiseren van onderhoud en renovatie projecten m.b.t. gevelrenovatie, gevelreiniging, gevelverankering metselen voegwerkherstel, betonherstel, onderhoud schilderwerk en monumenten.

Samen door één deur kunnen; een intensieve gezamenlijke voorbereiding, zodat de uiteindelijke uitvoering soepel verloopt. Met zo min mogelijk overlast voor de bewoners.

SERVICEPRIJS SERVICEPRIJS he

t ja

Wij zijn een bewezen betrouwbare ketenpartner.

Die bij de renovatie van kunststof kozijnen en deuren verantwoordelijkheid neemt voor het volledige traject.

Van advies tot en met heldere communicatie. En van inmeten, plannen en monteren tot en met zekerheid en garantie achteraf. Ploeg kozijnen: van a to z goed geregeld!

201

3

va

n

ar

t: +31 (0)10 - 462 46 66 www.imto-benelux.nl info@imto-benelux.nl

Ketensamenwerking volgens Ploeg kozijnen

INNAA

R

W

Wij ontzorgen u als opdrachtgever.

Kiotoweg 166, 3047 BG Rotterdam Postbus 11283, 3004 EG Rotterdam

Samen door één deur Openingstijden showroom: elke werkdag van 09.00 tot 17.00 uur Zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur Pesetaweg 45, 2153 PJ Nieuw-Vennep

Duurzame kwaliteit Bel vrijblijvend voor een afspraak: (0252) 500 900

ploegkozijnen.nl

Al 30 jaar eigen productie & montage

Kozijnen • Ramen • Deuren • Schuifpuien • Dakkapellen • Serres Adv. Ploeg_Stedenbouw_197x130_DEF.indd 1

16-09-13 14:10

Leiden | Tuinstad

Projectinfo

Bouwinfo Opdracht Ontwerp

Uitvoering

Installaties

Totale kosten wijkaanpak BouwperiodE

Woningcorporatie de Sleutels, Leiden Van Schagen Architecten, Rotterdam (renova- tie); HP Architecten, Rotterdam (nieuwbouw) Dura Vermeer Bouw Heyma, Rotterdam; Heembouw, Noordwijkerhout Mercurius, Rotterdam (CV); Grimbergen en Van Putten, Leiden (MV/E) € 41 miljoen voorjaar 2012 – zomer 2015

Fase 2 omvat het groot onderhoud aan 252 woningen

Renovatie en herstel gevels De gevel is een gezichtsbepalend deel van de woning. Toen IMTO Benelux door Dura Vermeer Heijma gevraagd werd om mee te denken over het renoveren van de gevels van het complex Tuinstadwijk te Leiden was dat een grote uitdaging, die precies bij het uitvoeringspakket van IMTO Benelux paste.

IMTO Benelux is gespecialiseerd in het renoveren van steenachtige gevels van alle denkbare soorten gebouwen, zodat deze hun waarde behouden en weer jarenlang aan de gestelde eisen kunnen voldoen. Meedenken over de uitvoering van gevelprojecten is IMTO op het lijf geschreven. “Ook bij het project Tuinstadwijk heeft dit meedenken snellere en voordeligere oplossingen opgeleverd voor bestaande problemen. Als voorbeeld kan hier het toepassen van het Total Wall Concept genoemd worden. Met dit systeem kunnen losliggende delen metselwerk boven de kozijnen snel, voordelig en constructief hoogwaardig worden vastgezet. Daarnaast wordt scheurvorming hersteld met dit systeem met als gevolg minder overlast voor de bewoners en lagere kosten dan bij traditioneel herstel.”

Naast het herstellen van het metselwerk van de gevels worden een groot deel van de voegen van het complex Tuinstadwijk vervangen.

Het verwijderen van het voegwerk gebeurt met speciale apparatuur die stofvorming zo goed mogelijk voorkomt. “Dit uiteraard om overlast voor omwonenden en personeel te beperken.” Daarna worden nieuwe, duurzame voegen aangebracht. Om het complex niet alleen bouwkundig weer in perfecte staat te brengen, maar ook een frisser aanzicht te geven, worden de gevels gereinigd door middel van heetwater-reinigingstechniek. “Op deze manier worden de complete buitengevels van complex Tuinstadwijk zodanig hersteld dat ze zowel technisch als esthetisch weer vele jaren kunnen voldoen.”

Kozijnen op maat In opdracht van Dura Vermeer Bouw Heyma en Heembouw levert en monteert Ploeg kozijnen alle kunststof kozijnen en deuren voor de woningen van Tuinstadwijk Leiden. De kunststof kozijnen worden geproduceerd in haar eigen productielocatie te Nieuw-Vennep.

Bij Tuinstadwijk in Leiden, dat onder het beschermd stadsgezicht valt, is gekozen voor toepassing van het Retro-profiel van Deceuninck in combinatie met een HVL-verbinding (Hout Verbindings Look). Deze kozijnen hebben een rechte lasverbinding en hebben daarmee de uitstraling van hout met alle voordelen van de kunststof kozijnen. De toegepaste kleur is speciaal ontwikkeld voor dit project.

De intensieve samenwerking in de voorbereidingsfase, waarbij Ploeg Kozijnen nauw betrokken is geweest, zorgt voor een soepele uitvoering. Met als doel de overlast voor de bewoners zo beperkt mogelijk te houden. Vanuit het principe ketensamenwerking wordt dit project samen met de ketenpartners uitgevoerd. Ook in de bouw is samenwerking de sleutel tot succes.

167 | STEDENBOUW 715

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

Wie doet wat

Aannemers

Advies en Realisatie Historische Interieurs

BURGY BOUWBEDRIJF BV Amphoraweg 1, 2332 ED LEIDEN AANNEMINGSBEDRIJF NICO DE BONT B.V. Molenstraat 2, 5262 ED VUGHT Postbus 76, 4611 5260 AB VUGHT T ...................................... +31 (0)73 5189480 F ...................................... +31 (0)73 5189490 E info@nicodebont.nl W www.nicodebont.nl

Postbus 140, 2300 AC LEIDEN T......................................... +31 (0)71 5322405 F......................................... +31 (0)71 5318907 E info@burgy.nl W www.burgy.nl

Ruys Interieurs Utrechtseweg 89, 3702 AA ZEIST T ..................................... +31 (0)30 6922860 F ..................................... +31 (0)30 6916655 E info@ruys-zeist.com W www.ruys-zeist.com

Architecten Koninklijke Woudenberg Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE AKERBOUW BV Geesterweg 6, 1911 NB UITGEEST Postbus 19, 1920 AA AKERSLOOT T ..................................... +31 (0)251 315817 F .................................... +31 (0)251 315909 E info@akerbouw.nl W www.akerbouw.nl

T .......................................+31 (0)183 606606

BOUWBEDRIJF VAN SCHAIK BV Poeldijk 1, 3621 CZ BREUKELEN Postbus 11, 3620 AA BREUKELEN T .......................................+31 (0)346-262344 F .......................................+31 (0) 346264064 E info@bouwbedrijfvanschaik.nl W info@bouwbedrijfvanschaik.nl

ADEMA ARCHITECTEN

F .......................................+31 (0)183 602667 ADEMA ARCHITECTEN Vleesmarkt 7, 9101 MH DOKKUM T .......................................+31 (0)519 295665 F .......................................+31 (0)519 292870 E info@adema-architecten.nl W www.adema-architecten.nl

E info@koninklijkewoudenberg.nl W www.koninklijkewoudenberg.nl

Adviesbureaus

Vleesmarkt 7, 9101 MH DOKKUM T .......................................+31 (0)519 295665 F .......................................+31 (0)519 292870 E info@adema-architecten.nl W www.adema-architecten.nl

groot gunneweg

VAN HOOGEVEST ARCHITECTEN Westsingel 9, 3811 BA AMERSFOORT T ..................................... +31 (0)33 4631705 F ..................................... +31 (0)33 4610854 E bureau@vanhoogevest.nl W www.vanhoogevest.nl

delft

restauratie advies & bouwmateriaalkundig onderzoek

DE BONTH VAN HULTEN BV Postbus 115, 5250 AC VLIJMEN T .......................................+31 (0)73 5119022 F .......................................+31 (0)73 5117387 E info@debontvanhulten.nl W www.bonthvanhulten.nl

Bouw – restauratiebedrijf van de Burgt en Strooij Amsterdamseweg 155 3812 RR AMERSFOORT T......................................... +31 (0)33 4450100 F......................................... +31 (0)33 4450101 E info@vandeburgtenstrooij.nl W www.vandeburgtenstrooij.nl

168

Bouwen aan monumenten

GROOT GUNNEWEG DELFT RESTAURATIE ADVIES Postbus 43, 1399 ZG MUIDERBERG T ...................................... +31 (0)6 10061050 E info@grootgunnewegdelft.nl W www.grootgunnewegdelft.nl

NIBAG B.V. Postbus 75, 7570 AB OLDENZAAL T ...................................... +31 (0)541 585858 F ...................................... +31 (0)541 585859 E info@nibag.nl W www.nibag.nl

JORISSEN SIMONETTI ARCHITECTEN DOETINCHEM LEIDEN MAARSSEN RIJSSEN STEENWIJK Postbus 203, 7460 AE RIJSSEN T......................................... +31 (0)548 518888 E info@jsagroep.nl W www.jorissensimonettiarchitecten.nl

TAK ARCHITECTEN Zocherweg 2a, 2313 ZV DELFT Van Oldenbarneveldtstraat 92-2, 6827 AN ARNHEM T ...................................... +31 (0)15 2125903 E info@takarchitecten.nl W www.takarchitecten.nl

Bakstenen

STEENFABRIEK BIEZEVELD B.V. Lange Weistraat 25, 5331 LH KERKDRIEL T .......................................+31 (0)418 631719 E info@brickburgers.com W www.biezeveld.nl BRICKBURGERS B.V. St. Jozefweg 66b, 5953 JP REUVER T .......................................+31 (0)77 4742920 F .......................................+31 (0)77 4745170 E info@brickburgers.com W www.brickburgers.com

Betonrestauratie

Constructie

CONSTRUCTIEBUREAU DE PROUW Vossegatsedijk 2a, 3981 HS BUNNIK Postbus 164, 3980 CD BUNNIK T.................................. +31 (0) 30 254 08 88 E buro@de-prouw.nl W www.de.prouw.nl

Constructie/straalbedrijf

Lilian Fopma CONSTRUCTIE & STRAALBEDRIJF LILIAN FOPMA Industrieweg 22, 8861 VH HARLINGEN T......................................... +31 (0)517 431011 F......................................... +31 (0)517 431031

Gerdon Duivenwering Postbus 43, 6720 AA BENNEKOM T........................................ +31 (0)6 53189373 F........................................ +31 (0)31 8419949 E info@gerdon.nl W www.gerdon.nl

VOGEL BV Fruitenierstraat 13, 3334 KA ZWIJNDRECHT Postbus 1100, 3330 CC ZWIJNDRECHT T .......................................+31 (0)78 6100400 F .......................................+31 (0)78 6100480 E vogel@vogel-bv.nl W www.vogel-bv.nl

P. VAN ‘T WOUT FUNDERINGSTECHNIEKEN bv Exportweg 50, 2742 RC WADDINXVEEN Postbus 431, 2740 AK WADDINXVEEN T.........................................+31 (0) 182 617767 T......................................... +31 (0)182 611376 E info@pvantwout.nl W www.pvantwout.nl

Funderingstechnieken

Bladgoud

MHB bv Onderstalstraat 3, 6674 ME HERVELD Postbus 6, 6674 ZG HERVELD T..........................................+31 (0)488 451951 F..........................................+31 (0)488 452022 E info@mhb.nl W www.mhb.nl

Gevelonderhoud

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN T .......................................+31 (0)575 542300 F .......................................+31 (0)575 542311 E info@linova.nl W www.linova.nl

SUPERLOOK BV De Gevelreiningsexpert en meer Postbus 8791, 4820 BB BREDA T .......................................+31 (0)76 5874207 M ....................................... +31 (06) 55327598 E info@superlook.nl W www.superlook.nl

Glas

E.V.M. NV Westkaai 6, B-8930 MENEN T....................................... +32 (0) 56 5113 97 F......................................... +31 (0)30 2722220 E info@evmglass.com W www.evmglass.com

Gevel

MEER LICHT Evenementenhal Venray De Voorde 30, 5807 EZ VENRAY T....................................... +31 (0)478 519 790 F....................................... +31 (0)478 519 780 E venray@evenementenhal.nl W www.evenementenhal.nl

S.M.B. WERVELREINIGING BV Houtkopersstraat 40, 3334 KD ZWIJNDRECHT T..........................................+31 (0)78 6104110 M.........................................+31 (0)6 53267367 E info@s-m-b.nl W www@s-m-b.nl

Duivenwering

REPSTONE Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T......................................... +31 (0)183 606699 F......................................... +31 (0)183 606637 E info@repstone.nl W www.repstone.nl

Beurzen

Gevelreiniging

REPSTONE Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T......................................... +31 (0)183 606699 F......................................... +31 (0)183 606637 E info@repstone.nl W www.repstone.nl

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

Wie doet wat

STOLKER GLAS Wijde wade 2, 3439 NP NIEUWEGEIN T ................................................ 030 2855400 F ................................................ 030 2672902 E info@stolkerglas.nl W www.stolkerglas.nl STOLKER GLAS Galvanistraat 88, 6716 AE EDE T .............................................. 0318 64 12 14 F .............................................. 0318 63 22 89 E ede@stolkerglas.nl W www.stolkerglas.nl

ISOGLAS HAARLEM BV Jan Tademaweg 19, 2031 CT HAARLEM T .......................................+31 (0)23 5319036 F .......................................+31 (0)23 5341022 E info@isoglas.nl W www.isoglas.nl

Bouwen aan monumenten

169

Vanaf â‚Ź 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

Wie doet wat

Glas in Lood

Glas in lood JILLEBA Amphoraweg 5, 2332 ED LEIDEN T.........................................+ 31 (0)71 5318323 F..........................................+31 (0)71 5313443 E info@jilleba.nl W www.jilleba.nl

Regio Utrecht Van der Tol Groep BV Tolakkerweg 18, HOLLANDSCHE RADING T.........................................+31 (0) 35 5248920 F.........................................+31 (0) 35 5248929 E info@vandertolbv.nl W www.vandertolbv.nl

Kalk

LEENDERS GLAS IN LOOD Kerkenbos 1091, 6546 BB NIJMEGEN T..........................................+31 (0)24 6841555 F..........................................+31 (0)24 6844137 E info@leendersglasinlood.nl W www.leendersglasinlood.nl

Glasateliers

ARTE CONSTRUCTO Molenberghei 18, B-2627 SCHELLE T........................................... +32 (0)3 8807373 F........................................... +32 (0)3 8807370 E Info@arteconstructo.be W www.arteconstructo.be

Hydraulische Kalkmortels

RIDDER METALEN DAK- WANDSYSTEMEN Vestiging Ridder Noord Marowijne 41, 1689 AR ZWAAG Postbus 4149, 1620 HC HOORN T .........................................+31 (0)88 8111888 F .........................................+31 (0)88 8111800 E info@riddersystems.nl W www.riddersystems.nl Vestiging Ridder Zuid Dommelstraat 31, 5347 JK OSS F .........................................+31 (0)412 658397

LOODGIETERS- EN LEIDEKKERSBEDRIJF VAN WELY BV Kerkakkers 46, 6923 BZ GROESSEN T......................................... +31 (0)316 524050 F......................................... +31 (0)316 526950 E info@vanwelyleidekkers.nl W www.vanwelyleidekkers.nl

g

drij

Walter Verhoeven BV loodgieters& leidekkersbedrijf Walter Verhoeven BV Bezoekadres

Nieuwkuijksestraat 103

loodgieters& leidekkersbedrijf loodgieters& leidekkersbedrijf 5253 AE Nieuwkuijk Bezoekadres

Postadres Nieuwkuijksestraat 103

Bezoekadres

Bezoekadres Nieuwkuijksestraat 103

Postbus 14103 5253 AE Nieuwkuijk 5253 AE Nieuwkuijk 5253 ZG Nieuwkuijk Postadres

5253 AE NieuwkuijkNieuwkuijksestraat Postadres

Postbus 14 Postadres 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon

Postbus 14 Postbus 14 oper-, zinkwerken 5253 ZG00 Nieuwkuijk Koper-,loodlooden en zinkwerken WALTER VERHOEVEN BV 073 - 513 49 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon Lei bedekkingen Telefax Loodgieters&zinkwerken Leidekkersbedrijf en zinkwerken Koper-, loodlood- en LeiKoper-, bedekkingen 073 - 513 00- 49 073 - 51376 0073 49 073 511 Loodgieters werken Nieuwkuijksestraat 103, 5253 AE NIEUWKUIJK Telefax Leibedekkingen bedekkingen Internet Lei 073 - 511 76 73 Loodgieters werken 073 - 511 76 73 Postbus 14, 5253 ZG NIEUWKUIJK www.walterverhoeven.nl Telefoon

GLASATELIERS STEF HAGEMEIER Hoefstraat 199, 5014 NL TILBURG T .........................................+31 (0)13 5360818 F .........................................+31 (0)13 5358655 E info@glasinloodnet.nl W www.glasinloodnet.nl

073 - 513 00 49

Telefax

073 - 511 76 73

Telefoon

Internet

BOFIMEX Lissenveld 9-13, 4941 VK RAAMSDONKSVEER Postbus 52, 4940 AB RAAMSDONKSVEER T .........................................+31 (0)162 514750 F .........................................+31 (0)162 522483 E info@bofimex.nl W www.bofimex.nl

www.walterverhoeven.nl Telefax

E-mail

info@walterverhoeven.nl

werken Internet www.walterverhoeven.nl T.Loodgieters ........................................ +31 E-mail (0)73 5130049 Loodgieters werken www.walterverhoeven.nl Internet

E info@walterverhoeven.nl W www.walterverhoeven.nl

E-mail

info@walterverhoeven.nl

info@walterverhoeven.nl E-mail

Leisteen Importeurs

Leidekkers LEENDERS GLAS IN LOOD Kerkenbos 1091, 6546 BB NIJMEGEN T..........................................+31 (0)24 6841555 F..........................................+31 (0)24 6844137 E info@leendersglasinlood.nl W www.leendersglasinlood.nl

Houthandel

HOUTHANDEL HOUTEX BV Willem de Zwijgerstraat 1, 2741 DA WADDINXVEEN T..........................................+31 (0)182 615933 F..........................................+31 (0)182 610105 E info@houtex.nl W www.houtex.nl

Hoveniers

VAN DER TOL GROEP BV Postbus 9349, 1006 AH AMSTERDAM T..........................................+31 (0)20 6677777 F..........................................+31 (0)20 6677778 E info@vandertolbv.nl W www.vandertolbv.nl

170

Regio Zuid-Holland Van der Tol Groep BV Morsestraat 12, BERKEL EN RODENRIJS T..........................................+31 (0)10 4400822 F..........................................+31 (0)10 4400829 E info@vandertolbv.nl W www.vandertolbv.nl

Bouwen aan monumenten

Bogaerts-Van Nuland BV Walstraat 3-5, 5371 AL RAVENSTEIN Postbus 15, 5370 AA RAVENSTEIN T......................................... +31 (0)486 411586 F......................................... +31 (0)486 413722 E info@bogaerts-van-nuland.nl W www.bogaerts-van-nuland.nl

VAN KEULEN B.V. Postbus 1, 4640 AA OSSENDRECHT T......................................... +31 (0)164 672387 F........................................ +31 (0)164 672069 E info@vankeulen-loodgieters.nl W www.vankeulen-loodgieters.nl

VAN DE KIMMENADE BV Hof Bruheze 404, 5704 NR HELMOND T........................................ + 31 (0)492 512164 F........................................ + 31 (0)492 558867 E info@leiendaken.nl W www.leiendaken.nl

LEI-IMPORT B.V. Postbus 7015 6050 AA MAASBRACHT T........................................ +31 (0)475 436439 F....................................... +31 (0)475 436882 E info@lei-import.nl W www.lei-import.nl

Meubelstoffering Meubelstoffering OOSTENDORP BV, Interieur- en meubelstoffering Vlasakker 12, 3417 XT MONTFOORT T..........................................+31 (0)348 471921 F......................................... +31 (0)348 474467 E info@oostendorp.biz W www.oostendorp-stoffering.nl

Natuurlijke hydraulische kalk

REYNCHEMIE NV Industrieweg 25B, 8800 ROESELARE T............................................+32 (0)51 242527 F............................................+32 (0)51 229892 E reynchemie@skynet.be W www.reynchemie.com

Ongediertebestrijding

Restauratiesloop

VAN LIEROP CONSERVEERT & HERSTELT HOUT | VERDRIJFT VOCHT Regio Noord Postbus 52, 2400 AB ALPHEN A/D RIJN T..........................................+31 (0)172 433514 E info@vanlierop.nl W www.vanlierop.nl Regio Zuid en Belgie postbus 48, 5298 PB LIEMPDE T..........................................+31 (0)411 632647 E info@vanlieropzuid.nl W www.vanlierop.nl

VAN RIJSWIJK PRECISIESLOOP BV Veldweg 12, 5061 KJ OISTERWIJK Postbus 80, 5060 AB OISTERWIJK T......................................... +31 (0)13 5283934 F......................................... +31 (0)13 5216349 E info@precisiesloop.nl W www.restauratiesloop.nl, www.precisiesloop.nl

Smederijen

Restauratoren

Steigerbouw

DEJO STEIGERS BV Havenstraat 7-1, 3861 VS NIJKERK T........................................ +31 (0)33 2571390 F........................................ +31 (0)33 2544250 E info@dejosteigers.nl W www.dejosteigers.nl

Stukadoors

VAN MILT RESTAURATEURS BV Kauwenhoven 38, 6741 PW LUNTEREN T ...................................... +31 (0)318 482256 F ...................................... +31 (0)318 484189 E info@vanmiltrestaurateurs.nl W www.vanmiltrestaurateurs.nl stau

Restauratiemortels

BOFIMEX Lissenveld 9-13, 4941 VK RAAMSDONKSVEER Postbus 52, 4940 AB RAAMSDONKSVEER T .........................................+31 (0)162 514750 F .........................................+31 (0)162 522483 E info@bofimex.nl W www.bofimex.nl

Restauratieschilders

SMEDERIJ FRITS KRAMER Goejanverwelle 62, 3467 PR HEKENDORP T........................................ +31 (0)182 501340 F........................................ +31 (0)182 503094 E frits@fritskramer.nl W www.fritskramer.nl

SMEDERIJ OLDENHAVE BV Bedrijvenweg 6, 7251 KX VORDEN T......................................... +31 (0)575 551428 F......................................... +31 (0)575 551714 E info@smederijoldenhave.nl W www.smederijoldenhave.nl

STUKADOORS- EN AFBOUWBEDRIJF GENNISSEN BV De Bouterhoek 1a, 3985 AK WERKHOVEN T........................................ +31 (0)343 551426 F......................................... +31 (0)343 551686 E gennissenbv@planet.nl

Tegels

ALBARELLO BV Berltsumerdyk 35, 9036 MT MENALDUM T......................................... +31 (0)518 481923 F......................................... +31 (0)518 482081 E info@albarello.nl W www.albarello.nl

Timmerfabrieken Energieweg 19 4231 DJ Meerkerk STICHTING RESTAURATIE ATELIER LIMBURG Postbus 1679, 6201 BR MAASTRICHT Postbus 4 T ........................................ +31 (0)43 3218444 F .........................................+314230 (0)43BA 3100555 Meerkerk E info@sral.nl W www.sral.nl alo nderh oud

ta 0183-358777 ... vakma n in toTel.

Studio Kei

Fax 0183-358787

info@vandervegt.nl STUDIO KEI Noord Bevelandstraat 17, 1025 NP AMSTERDAM T .........................................+31 (0)20 6364121 M ........................................+31 (0)6 55166349 E mail@studiokei.nl W www.studiokei.nl NGK erkende

oud restauratie ... vakma n in to taalo nderh

Schults Schilders Smederij Deltastraat 4, 4301 RC ZIERIKZEE T......................................... +31 (0)111 414065 F......................................... +31 (0)111 417295 E info@schultsschilders.nl W www.schultsschilders.nl

SMEED- EN CONSTRUCTIEBEDRIJF VAN DER VEGT BV Energieweg 19, 4230 BA MEERKERK T......................................... +31 (0)183 358777 F......................................... +31 (0)183 358787 E info@vandervegt.nl W www.derestauratiesmid.nl

Steenhouwerij • Alle voorkomende staalconstructies, trappen,

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

Wie doet wat

TIMMERFABRIEK GEBRS BOS BV Zuidzijde 152, Postbus 4, 2977 ZG GOUDRIAAN T......................................... +31 (0)183 583583 F......................................... +31 (0)183 582678 E info@tifabos.nl W www.tifabos.nl

Verf fabrikanten

hekwerken zowel in staal, aluminium en roestvrijstaal • Smeedwerk • Stalen ramen Steenhouwerij • RestauratieZederik projecten Hogewaard 6, 4235 VS TIENHOVEN T .........................................+31 (0)183 606635 F..........................................+31 (0)183-601144 E info@zederik.biz W www.zederik.net

HERSFT & HELDER B.V. Bouwweg 19, 8243 PJ LELYSTAD Postbus 2074, 8203 AB LELYSTAD T......................................... +31 (0)320 260616 F......................................... +31 (0)320 261184 E info@herfstenhelder.nl W www.herfstenhelder.nlVer

Bouwen aan monumenten

171

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

Wie doet wat

172

Verf producten

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN T .......................................+31 (0)575 542300 E info@linova.nl W www.linova.nl,

Verzekeringen

Vochtbestrijding

KÖSTER AFDICHTINGSSYSTEMEN BV Postbus 432, 3840 AK HARDERWIJK T......................................... +31 (0)341 467090 F......................................... +31 (0)341 467099 E info@koster-afdichtingssystemen.nl W www.koster-afdichtingssystemen.nl

Wandspanning Meubelstoffering

DONATUS VERZEKERINGEN Hoff van Hollantlaan 8, 5243 SR ROSMALEN Postbus 500, 5240 AM ROSMALEN T .........................................+31 (0)73 5221700 F .........................................+31 (0)73 5221717 E info@donatus.nl W www.donatus.nl

Bouwen aan monumenten

OOSTENDORP BV, Interieur- en meubelstoffering Vlasakker 12, 3417 XT MONTFOORT T..........................................+31 (0)348 471921 F......................................... +31 (0)348 474467 E info@oostendorp.biz W www.oostendorp-stoffering.nl

Zonwering

SCHERMNED Grote Woerdlaan 36c, 2671 CL NAALDWIJK T......................................... +31 (0)174 622214 F......................................... +31 (0)174 622687 E info@schermned.nl W www.schermned.nl

r Hieg ? uw lo o Neem contact op met Niek Oostendorp voor alle informatie: T +31 (0)495 450095 E n.oostendorp@louwersuitgevers.nl

Nieuw!

Een verantwoorde oplossing voor het behoud van het cultureel erfgoed.

Bofimex introduceert Khalix, een serie unieke restauratiemortels voor voeger, stukadoor en metselaar.

- voorspritsmortel - hechtmortel - ecoCork isolatiemortel - raapmortel (ook machinaal verwerkbaar) - afwerkmortel - bindmiddel NHL3,5 (licht van kleur) - bindmiddel NHL 5 (licht van kleur) Khalix mortels en bindmiddelen zijn vrij van cement en gebaseerd op natuurlijke hydraulische kalk type NHL 3,5 en NHL 5 conform richtlijn EN 459-1.

Kijk op www.bofimex.nl

OOSTENDORP Interieur- en meubelstoffering B.V.

Oostendorp Interieur- en meubelstoffering is een ambachtelijk bedrijf. Wij restaureren en reconstrueren onder andere wandbespanningen, gordijnen, traplopers en meubelstoffering. Hierbij maken wij gebruik van originele materialen en technieken.

In onze showroom hebben wij een uitgebreide collectie stoffen en tapijten uit diverse stijlperiodes.

MAKING BUILDINGS BEAUTIFUL

Lid van Restauratoren Nederland en Restauratieconvergent. Voor meer informatie hierover kunt u terecht op: www.restauratieconvergent.nl

RIJKSMUSEUM, AMSTERDAM

Vlasakker 12 T (0348) 47 19 21 3417 XT Montfoort F (0348) 47 44 67

E info@oostendorp.biz I www.oostendorp-stoffering.nl

Ridder Leidekkers en Koperslagers heeft afgelopen jaar alle ornamenten van het Rijksmuseum gerestaureerd.

Kijk voor meer informatie over restauratie van leistenen daken en metalen ornamenten op onze nieuwe website: E info@skinsforbuildings.com T +31 (0)888 111 888 www.ridderleidekkers.com

Naamloos-6 1

ADVRidder.indd 16-03-2011 17:01:48 1

10-12-12 12:08

Op de foto: “Sinds de 14e eeuw werd Slot Well, markering langs de Maas, bewoond door de familie van Malsen. Het heeft vele oorlogen doorstaan. Tijdens de Franse oorlog is zelfs de linkerkant van het kasteel afgebroken. In de 19 eeuw werd dit gedeelte weer aangebouwd door toenmalig eigenaar Baron Slingerland.

Daarom zie je nu een middeleeuwse toren met een neo-middeleeuws zijgedeelte.”

“In 2001 heb ik het kasteel gekocht en grondig gerestaureerd. Het is een bijzonder bezit, zodra je de poort doorrijdt, word je betoverd.

De entree is prachtig, maar toch knus.

Precies dát is de kracht van Slot Well.

Dikke muren, kantelen, grachten, een ophaalbrug, en toch een behaaglijke woonomgeving, met koetshuis. Ook heel bijzonder is het dubbele grachtenstelsel, onderhand zeldzaam in ons land.”

“Op de foto zit ik in de salon, het mooiste gedeelte van het huis. Compleet met een prachtige schouw en een interieur dat past bij de stijl van het monument. Zelfs het behang is eeuwenoud en monumentaal.”

Dhr. E. Schermerhorn, eigenaar en ondernemer

D

onatus verzekert vertrouwd sinds 1852

www.donatus.nl tel. 073 - 5221700

Monumenten worden met veel zorg omgeven door hun eigenaren en beheerders. Dat is belangrijk en nodig.

Net als het kiezen van de juiste verzekering. Al sinds 1852 heeft Donatus ervaring in het verzekeren van monumentale kerken en gebouwen. Als onderlinge maatschappij werken wij zonder winstoogmerk. Wij hebben dan ook geen klanten, maar leden. Maak vrijblijvend kennis met Donatus. Onze expertise zal u verbazen en verrassen, evenals onze jaarlijkse premierestitutie.

Toonaangevend in aluminium en composiet gevels! www.rollecate.nl (0522) 467 000

ik voel me super, man!

Wij wilen dat leerlingen de held zijn en zich elke dag super voelen. Zodat ze zich ongestoord kunnen ontwikkelen tot wat ze later willen zijn. Daarom creĂŤren we gezonde klaslokalen die goed zijn geventileerd en waarin sprake is van een lage CO2-concentratie.

ComfoSchool is een innovatief, duurzaam ventilatieplafond voor klaslokalen. Het voorziet in een constant frisse luchtkwaliteit, uitstekende akoestiek en draagt bij aan een optimale temperatuurbeheersing.

Meer informatie? Kijk op www.comfoschool.nl of scan de QR-code.

ComfoSchool, het gezonde ventilatieplafond: constant frisse lucht, uitstekende akoestiek