2016
JAAR OVERZICHT PSYCHIATRISCH CENTRUM SINT-AMANDUS
passend evenwicht tussen afstand en nabijheid
PC Sint-Amandus, Reigerlostraat 10, 8730 Beernem - Tel. 050 79 95 00 sint.amandus@fracarita.org - www.st-amandus.be
Voorwoord Beste lezer, Dit jaaroverzicht is een selectie uit de vele activiteiten en gebeurtenissen die in 2016 in het psychiatrisch centrum Sint-Amandus hebben plaatsgevonden. Centraal in de opbouw van het jaaroverzicht plaatsen we dit jaar onze centrale waarde ENGAGEMENT. In de identiteitsverklaring van het centrum wordt ENGAGEMENT omschreven als: “De sleutel die borg staat voor continuïteit en een belangrijke factor in de zorgrelatie: de telkens te hernieuwen keuze om er samen werk van te maken en hierin ook standvastig te blijven op momenten dat het minder gemakkelijk loopt.” Deze omschrijving maakt meteen duidelijk dat ENGAGEMENT een noodzakelijke basisvoorwaarde is om kwaliteitsvolle zorg te kunnen bieden aan mensen met een ernstige psychische kwetsbaarheid. Hoe dikwijls gebeurt het immers niet dat deze mensen door de zorg “opgegeven” worden omdat ze moeilijk zijn of omdat de zorginvulling die zij vragen niet is wat de zorgverleners voor ogen hebben? En dan is er ook nog het niet langer meer sluimerende adagium dat goede zorg bijna per definitie zorg van korte duur is. Én als die zorg dan toch langer moet duren, dat ze WEL ZEKER op een bepaald moment moet stopgezet worden! Vreemd toch dat diezelfde stelregel oorverdovend afwezig is wanneer het gaat over mensen met bijvoorbeeld diabetes, multiple sclerose, de ziekte van Parkinson,… Laat het duidelijk zijn dat engagement niet hetzelfde is als een pleidooi voor ongerede langdurige zorg. Zorg moet stoppen als ze niet meer nodig is of in intensiteit verminderen als het kan. Maar zorg voor mensen met ernstige psychische kwetsbaarheid zal soms ook in de modus van een langdurige hardnekkige aanwezigheid op een blijvende maatschappelijke erkenning moeten kunnen rekenen. Wij engageren ons om ook dát blijvend te prediken. Dat onze engagementen zich ook situeren op nog vele andere vlakken zal u snel duidelijk worden als u zich engageert dit jaaroverzicht door te nemen. Veel leesplezier! Patrick Penders Algemeen directeur
INHOUD 2 Voorwoord 3 PC Sint-Amandus anno 2016 4-16 Ons engagement in 8 punten 4 Ons engagement: veilige zorg 7 Ons engagement: zorg in netwerken en zorgcircuits 8 Ons engagement: kwaliteitsvolle zorg 10 Ons engagement: herstelondersteunende zorg 12 Ons engagement: categorale zorg 14 Ons engagement: patiënten- en familieparticipatie 15 Ons engagement: streven naar geëngageerde medewerkers 16 Ons engagement: zorg voor de omgeving 17 Kort nieuws 18 Cijfers en grafieken 20 Ons engagement: We maken er samen werk van, telkens opnieuw...
JAAROVERZICHT 2016
Deze voorziening behoort tot de vzw Provincialaat der Broeders van Liefde.
PC SINT-AMANDUS ANNO 2016 I 3
Wie zijn we?
Wat bezielt ons?
Lees de identiteitsverklaring van PC Sint-Amandus op www.st-amandus.be In onze werking ervaren we 5 cruciale sleutels tot kwaliteit van zorg. Dit vertaalde zich in de slogan:
onze sleutels tot kwaliteit van zorg
este
En
g
ring
e ag
me
Op
nt
Ge
en
es
t d
e Beg
ht he id
ei
M en sg er ic
gh
Een open geest, mensgerichtheid, begeestering, engagement en deskundigheid:
di
Het ziekenhuis is enerzijds een algemeen psychiatrisch ziekenhuis voor de doelgroepen verslavingszorg,psychosezorg en sociaal-psychiatrische zorg waarbij crisiszorg, kortdurende en voortgezette residentiële behandeling en dagbehandeling aangeboden worden.
un
Wat doen we?
Anderzijds staat het ziekenhuis in voor een categoraal aanbod met crisiszorg, kortdurende en voortgezette residentiële behandeling en dagbehandeling voor volgende doelgroepen: psycho-organische zorg, psychomentale zorg, forensisch psychiatrische zorg en gerontopsychiatrische zorg. Daarnaast zijn er 2 afdelingen voor intensieve behandeling (IB). In totaal zijn er 16 ziekenhuisafdelingen. Sinds 2014 wordt ook ambulante forensische zorg verleend door het mobiel forensisch behandelteam. Als partner in het netwerk GGZ regio Noord-West-Vlaanderen zet PC Sint-Amandus medewerkers in voor het Mobiel Behandelteam, het Mobiel Crisisteam en MVIP (= Mobiele VroegInterventie Psychose.)
sk
Het psychiatrisch centrum Sint-Amandus bestaat uit een psychiatrisch ziekenhuis met 459 bedden/plaatsen en een psychiatrisch verzorgingstehuis (PVT) met 124 bedden. Het psychiatrisch verzorgingstehuis beschikt over 4 PVT-afdelingen, waar mensen kunnen wonen met gespecialiseerde ondersteuning. 60 PVT-bedden zijn gelokaliseerd op de campus in Torhout. Samen met verschillende partners uit de regio maakt PC Sint-Amandus deel uit van het netwerk GGZ regio Noord-West-Vlaanderen.
De
Wie zijn we?
Mensgerichtheid
Begeestering
Engagement
Open geest
Deskundigheid
De sleutel die ons voor ogen houdt waar het in al ons handelen, denken en zijn om gaat: dat zorgvragers en zorgverleners in hun unieke menszijn erkend en in hun verdere menswording gerespecteerd mogen worden.
De sleutel die verder bouwt op de religieuze wortels van waaruit onze werking ontstaan is, onder de vorm van enthousiasme, bevlogenheid, geestdrift, geïnspireerdheid … voor ons de sleutel om dit soort werk met kracht, dynamiek en liefde te blijven doen.
De sleutel die borg staat voor continuïteit en een belangrijke factor in de zorgrelatie: de telkens te hernieuwen keuze om er samen werk van te maken en hierin ook standvastig te blijven op momenten dat het minder gemakkelijk loopt.
De sleutel om telkens weer mogelijkheden te zien, kansen te bieden en creatief met mensen op weg te blijven gaan en in ons denken en handelen telkens opnieuw de macht der gewoonte en andere evidenties in vraag te durven stellen.
De sleutel die ons helpt om steeds de meest passende zorg te blijven bieden, gebaseerd op wat de rijke ervaring uit de zorgpraktijk ons leert én telkens opnieuw getoetst aan de inzichten die de wetenschappelijke wereld ons bijbrengt. JAAROVERZICHT 2016
4 I ONS ENGAGEMENT IN 8 PUNTEN
Ons engagement: veilige zorg Omgaan met vrijheidsbeperkende maatregelen (VBM): veiligheid en verbinding De meest voorkomende veiligheidsrisico’s in een psychiatrisch centrum zijn agressie, suïcide, automutilatie, verdwijningen, intoxicatie van middelen en vallen. Het omgaan met deze risico’s evolueert van ‘beheersen van onveiligheid’ naar ‘veilige zorg’ door in te zetten op veiligheid én verbinding. In 2016 communiceerde de Stuurgroep Veilige Zorg de ‘Basistekst Veilige Zorg: omgaan met vrijheidsbeperkende maatregelen’. Deze tekst beschrijft hoe we veilig en zorgvuldig professioneel willen
handelen als we vrijheidsbeperkende maatregelen toepassen. Alle ziekenhuis- en PVT- afdelingen kregen de vraag om de tekst te gebruiken bij de zelfevaluatie van het afdelingsbeleid in 2017 en het bepalen van aandachtspunten voor de komende 2 jaar. Voortbouwend op de identiteitsverklaring en de visie op psychiatrische zorg in het ziekenhuis, is dit ons engagement voor veilige zorg en het toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen:
(klinisch) Leiderschap Aangepaste infrastructuur
VTO
Cijfergegevens verzamelen, verwerken en rapporteren
VEILIGE ZORG & VBM
Spreken over VBM & leren uit incidenten
Patiënt en familie betrekken
Risico inschatting & signaleringsplan
Beleid & procedures
... We geven veilige zorg en het toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen een prioritaire plaats in het beleid van de instelling en elke afdeling op zorginhoudelijk, organisatorisch en infrastructureel vlak. We willen veilige zorg bieden bij de zorgprocessen die verhoogde risico’s inhouden voor de patiënt- en/ of medewerkersveiligheid, waarbij alle betrokkenen hun verantwoordelijkheid opnemen, inclusief de patiënt en zijn/haar familie. Vertrekkend vanuit de therapeutische relatie met de patiënt willen we bij het omgaan met risico’s de autonomie van de patiënt versterken en inzetten op het persoonlijk herstelproces. Structurele vrijheidsbeperkende maatregelen evalueren we geregeld en sturen we zo nodig bij; enkel strikt noodzakelijke elementen weerhouden we binnen het afdelingsbeleid. We verbinden ons ertoe om individuele vrijheidsbeperkingen op een zo humaan mogelijke manier toe te passen: met (mogelijkheid tot) inspraak, zo min mogelijk en nadat alle alternatieven uitgeput zijn, in verhouding met de risico’s, zo kort mogelijk en binnen het geldend juridisch en zorgethisch kader. We stellen ons op als een lerende organisatie en engageren ons ertoe om deze zorgprocessen deskundig uit te voeren, op te volgen en bij te sturen: met continue kritische evaluatie en feedback door alle betrokkenen ... Uit de basistekst Veilige Zorg: omgaan met vrijheidsbeperkende maatregelen
Vanuit een duidelijke visie stellen we 8 elementen van goede praktijkvoering voorop. JAAROVERZICHT 2016
ONS ENGAGEMENT IN 8 PUNTEN I 5
Comfortrooms: aangepaste infrastructuur ter preventie van veiligheidsbeperkende maatregelen De geestelijke gezondheidszorg beschouwt een ‘prikkelarme ruimte’ niet langer als de beste omgeving om een patiënt te kalmeren bij agitatie en onrust. In een comfortroom worden bepaalde ‘prikkels’ doelgericht ingezet omdat ze een kalmerend effect hebben. Een comfortroom is een prettig ingerichte kamer die een patiënt vrijwillig kan gebruiken als hij zich angstig, onrustig of boos voelt; waar hij tot rust kan komen en kan geholpen worden bij het herstel. Door de eenop-eenbegeleiding in deze ruimte kan vertrouwen groeien, bijv. vertrouwen
ziekenhuisafdelingen een comfortroom in de hulp die men ontvangt. Het is in gebruik. De twee gerealiseerde m.a.w. een mogelijke preventieve actie comfortrooms zijn erg verschillend uitdie ingebed is in de behandelvisie van gewerkt, want de inrichting is telkens de afdeling en is daarbij onderdeel van aangepast aan de specifieke doelde behandeling. Bij opname informeert groep. De uitwerking het team de patiënt over de comfortroom •• ”To comfort” betekent is het resultaat van en maakt de patiënt ondersteunen, bemoedigen,... overleg met patiënkennis met de ruimte. Als hulpverlener probeer je te ten: wat vinden zij Dergelijke aanpassin- bevorderen dat de patiënt zich belangrijk, wat helpt gen aan de infrastruc- (meer) op zijn gemak voelt. •• hen in een dergelijke ruimte, …? Ze testen tuur maken deel uit specifiek materiaal, geven advies en van het beleid rond ‘veilige zorg’ en beslissen mee in de keuze van het het voorkomen van vrijheidsbepermateriaal. kende maatregelen. In 2016 namen 2
Oase 1 De comfortroom kan visuele, auditieve en tactiele prikkels aanreiken in een geborgen sfeer. Er is sfeerverlichting, een beamer met projectie op de muur (incl. versterker en dvd-speler), warme en zachte vloerbekleding, verduisterende gordijnen voor een gezellige sfeer, een waterbed, …
De Palissant In de comfortroom staat een speciaal ontworpen zetel/zitzak met voetensteun die het lichaam omhult waardoor het lichaamsgevoel verbetert en zo rustgevend werkt, een eenvoudige vaste radio en een warme vloerbekleding. Een print van een bos als muurbekleding zorgt hier voor een visuele verruiming van de ruimte en geeft een specifieke toets aan de beleving van deze kamer.
Oase 1 is een opname- en behandelafdeling voor patiënten met psychogeriatrische aandoeningen;
De Palissant is een opname- en behandelafdeling voor volwassenen met een verstandelijke beperking en een bijkomende psychiatrische en/of gedragsproblematiek.
Routine en alwetendheid hebben hier geen plek Thomas Cleppe, Geert Van Dijck en Hilde Christiaens werken op afdeling De Bron. Ze begeleiden er dagelijks patiënten met psychose. Geïnspireerd door stigmatiserende artikelen in De Standaard (begin 2017), kropen zij in de pen om hun ervaringen te duiden. Deze opinie verscheen ook in De Morgen. Er bestaat nog altijd een negatief beeld van de geestelijke gezondheidszorg dat wij maar niet uitgewist krijgen. Wij zouden witte schorten dragen, mensen routineus afzonderen, hen fixeren als we met hen geen weg weten, de deuren overal op slot houden, vragen van familie negeren, standaardprocedures hebben voor elke crisis en vooral: het allemaal beter weten dan de patiënt. Dat lezen of horen doet ons pijn, want het strookt niet met wie wij zijn, wat wij
doen en wat wij zien: afzonderingscijfers die vele tientallen keren lager liggen dan vroeger, hulpverleners die vanuit een open en gelijkwaardige houding contact leggen en een therapeutisch proces opstarten, handelingen die elke keer weer met het hele team en met de patiënt en zijn familie in vraag gesteld worden en netwerken van ziekenhuizen en mobiele teams die blijvend zorg dragen voor patiënten ook nadat ze het ziekenhuis verlaten hebben.
En toch. Toch blijft dat beeld hardnekkig leven. We worden afgerekend op afzonderingscijfers, maar het gesprek over die afzondering wordt niet gemeten, laat staan de verbinding en het contact dat met de patiënt gemaakt werd en de mate waarin er vertrouwen groeide. En woorden die vroeger niet ‘bestonden’ en voor ons vandaag leidraden zijn, worden niet gemeten: openheid, contact, vertrouwen, samenwerking, aanwezig zijn, netwerkvorming, JAAROVERZICHT 2016
6 I ONS ENGAGEMENT IN 8 PUNTEN
Thomas Cleppe, Geert Van Dijck en Hilde Christiaens werken op afdeling De Bron.
gelijkwaardigheid. Er is vandaag alvast 1 woord dat niet past bij onze job: ‘routine’. Ons werk is geen zwart-witverhaal van opname en ontslag, ziek en genezen, afzonderen en vrijlaten, van wij en zij. Het is heel vaak veelkleurig met veel nuances en schakeringen, waarin we telkens opnieuw beginnen, ons open stellen voor elk nieuw verhaal, waarin we angsten, agressie en frustratie samen met de patiënt en zijn netwerk proberen te begrijpen en een plaats geven. Het is naast een verhaal van kansen bieden en werken vanuit
krachten, ook een verhaal van in overleg vrijheden beperken om mensen de kans te geven zonder kleerscheuren over een crisismoment heen te komen. Want mensen zijn geen machines met aan- of uitknopjes. Elke mens is anders. Er zijn geen standaard antwoorden op de problemen van morgen. Om ieders eigenheid echt te begrijpen zijn we met aandacht aanwezig, stellen we ons open en wandelen we naast de patiënt. Routine en alwetendheid hebben in dat therapeutisch proces geen plek.
Hoog-risico medicatie: verbeteracties Hoog-risico medicatie is een verzamelnaam voor geneesmiddelen met een verhoogd risico op het veroorzaken van ernstige tot zeer ernstige schade bij de patiënt als de medicatie verkeerd gebruikt wordt. Hoog-risico medicatie is een prioritair thema in het kwaliteits- en veiligheidsbeleid van PC Sint-Amandus. Er is een actieplan hoog-risico medicatie met verbeteracties: zowel de arts, apotheker, de verpleegkundigen als de patiënt moeten deze producten kennen en herkennen en er moeten duidelijke afspraken zijn bij het gebruik van deze
geneesmiddelen, zodat het risico op verkeerd gebruik minimaal is. In 2016 werden verschillende lijsten opgemaakt: • Lijst hoog-risico medicatie met vermelding van de producten, de voornaamste risico’s, aandachtspunten bij het gebruik en te nemen voorzorgen; • Lijst sound - alike medicatie (lijst van producten die qua benaming op elkaar lijken); • Lijst look - alike medicatie (lijst van producten die qua uitzicht op elkaar lijken).
In de apotheek zijn er duidelijke afspraken voor de labelling van hoog - risico medicatie, sound - en look - alike medicatie bij stockage in de apotheek en in de spoedkast. Ook als dergelijke medicatie naar de afdelingen gaat, verspreiden en stockeren we de medicatie in speciale zakjes. Ook in Infomedic zijn high risk - icoontjes opgenomen en is bijkomend een overzichtsrapport voorzien met alle toedieningen van hoog-risico medicatie tussen 2 data.
Veiligheidsincident meld- en leersysteem (VIMELS): decentraal melden en leren Tot enkele jaren geleden beschikte PC Sint-Amandus over een centraal meldsysteem waarbij medewerkers op een papieren formulier incidenten meldden zoals brand, agressie, suïcidepoging, schade, ... We verruimden dit meldsysteem tot een Veilig(heids)Incident Meld- En LeerSysteem ‘VIMELS’. Nadat eerder al 8 afdelingen waren ingestapt en opgeleid, maakten we in 2016 met de resterende ziekenhuisafdelingen en met alle PVT-afdelingen deze overstap. In zo’n decentraal systeem melden en analyseren we veiligheidsincidenten binnen (de veiligheid en vertrouwdheid van) de afdeling. Een leidinggevende van de afdeling zorgt samen met de patiënt, zorgverlener(s) en eventuele experten voor de noodzakelijke opvolging. Daarnaast gaat bijzondere aandacht naar het antwoord op de JAAROVERZICHT 2016
vraag ‘hoe kan dergelijk incident in de toekomst voorkomen worden?’ Starten met VIMELS omvat het gebruik van een softwaretoepassing (Infoland), een vormings- en opleidingstraject voor medewerkers en artsen en intervisiesessies met de leidinggevenden. Het is één van de verbeterprojecten die volgde uit de tweede patiëntveiligheidscultuurmeting (2012) dat aldus in 2016 instellingsbreed kon worden afgevinkt.
zwakke plekken in de zorgprocessen, wisselen kennis over veiligheid en onveiligheid uit en bouwen vanuit kwetsbaarheid en openheid aan onderling vertrouwen. Hierdoor stimuleren we het veiligheidsbewustzijn en werken we aan de randvoorwaarden om hoger op de ladder te klimmen.
Een trapje hoger op de cultuurladder
Het VIMELS brengt PC SintAmandus op de tweede trede van de veiligheidscultuurladder: we reageren op elk incident waarbij de patiënt schade opliep. We zoeken samen naar oorzaken en gevolgen, ontdekken sterke en
Cultuurladder (Parker en Hudson)
ONS ENGAGEMENT IN 8 PUNTEN I 7
Ons engagement: zorg in netwerken en zorgcircuits 5e verjaardag voor het Mobiel Behandelteam
Tom Talloen
PC Sint-Amandus maakt samen met andere GGZ-partners deel uit van het netwerk geestelijke gezondheid regio Noord-West-Vlaanderen. In de schoot van dit netwerk werken de medewerkers van het Mobiel Behandelteam (MBT). In 2016 vierde het MBT zijn vijfjarig bestaan. Reeds vijf jaar gaan de teamleden aan huis bij mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid. De opstart van het MBT vijf jaar geleden past volledig bij de ‘vermaatschappelijking van zorg’: een beroep doen op zorgaanbieders uit de eerste lijn voor begeleiding en ondersteuning in de thuissituatie en énkel een beroep doen op partners uit de GGZ als het noodzakelijk is. De mobiele medewerkers streven naar het welbevinden van de patiënt in zijn thuisomgeving. Daarnaast proberen ze een opname te voorkomen of de opname in tijd te beperken... In 2016 bood het MBT begeleiding en ondersteuning aan de inwoners van 9 gemeenten in de regio Noord-West-Vlaanderen. Koekelare en Ichtegem werden in 2016 toegevoegd aan het bestaande werkingsgebied van 7 gemeenten. In de toekomst breidt het werkingsgebied verder uit.
Maak kennis met psychiatrische zorg 2.0 via dit voorstellingsfilmpje: www.dichtbijmagazine.be/psychiatrische-zorg-2-0
Denkdag om vooruit te blikken Het Netwerk GGZ regio Noord-West-Vlaanderen blikte in 2016 vooruit op de toekomst. Via een brainstorm met een 40-tal netwerkpartners werd de visie- en missietekst opgefrist en werd een nieuwe organisatiestructuur gelanceerd, die geënt is op 4 zorgprogramma’s: ‘preventie, ‘vroegdetectie en vroeg-interventie’, ‘crisiszorg’, ‘behandeling en revalidatie’ en ‘zorg voor personen met langdurige ondersteuningsnood’. Daarnaast ging veel aandacht uit naar langdurige zorg met een nauwere samenwerking tussen het Mobiel Behandelteam en de Initiatieven Beschut Wonen Brugge, 4veld en Oostkust als resultaat. Ook het thema ervaringsdeskundigheid werd op de kaart gezet en zal verankerd worden binnen het “huis met vele kamers” waarin ook de herstelacademie zich zal vestigen. JAAROVERZICHT 2016
8 I ONS ENGAGEMENT IN 8 PUNTEN
Ons engagement: kwaliteitsvolle zorg
... EMDR, hippotherapie, het houtatelier, schaken, rouwbegeleiding,... maken deel uit van het centraal aanbod.
Centraal aanbod: belangrijke aanvulling voor een kwaliteitsvoller behandel- en ondersteuningsplan Het interdisciplinaire team vormt de hoeksteen voor de ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van het behandelen ondersteuningsplan van de patiënt. In dit proces is samenspraak met de patiënt heel belangrijk. Een gevarieerd centraal aanbod vult dit afdelingsgebonden aanbod aan en versterkt dit waar mogelijk en waar nodig. Dit zorgt voor een kwaliteitsvoller behandel- en ondersteuningsplan voor de patiënt. In 2016 brachten we het volledige cenJAAROVERZICHT 2016
trale aanbod verder in kaart en maakten we al een 30-tal statusfiches. Een statusfiche is een identiteitskaart van een activiteit en bevat de omschrijving van het aanbod, een indicatie voor wie dit aanbod zinvol is, voorwaarden om gebruik te kunnen maken van dit aanbod, de frequentie,…. Dit aanbod is heel gevarieerd, gaande van vrijetijdsactiviteiten, EHBO, hippotherapie, relaxatie tot gespecialiseerde psychodiagnostiek en psychotherapie. Dankzij dit centraal aanbod is het moge-
lijk om zeer gespecialiseerde expertise in te zetten voor alle afdelingen. De statusfiches bieden de interdisciplinaire teams een overzicht van het aanbod en zijn een werkinstrument voor de medewerkers om het aanbod toe te lichten aan de patiënt. Afhankelijk van de hulpvraag van de patiënt bekijkt het interdisciplinair team hoe het behandel- en ondersteuningsplan verder vorm kan krijgen en aangevuld kan worden met onderdelen uit het centraal aanbod.
ONS ENGAGEMENT IN 8 PUNTEN I 9
Geen nattevingerwerk Dr. Nils Verbeeck, Ake Arnouts, Trude den Burger en Bert Decavel werken in PC Sint-Amandus, op afdeling FIDES. Ze begeleiden dagelijks cliënten die seksueel grensoverschrijdend gedrag pleegden. Geïnspireerd door stigmatiserende artikelen in De Standaard (begin 2017), kropen zij in de pen om hun ervaringen te duiden. Deze opinie verscheen ook in De Morgen. In het psychiatrierapport uit De Morgen (20/02/17) wordt voor het PC St.Amandus te Beernem rood omcirkeld aangegeven dat ‘op zowat geen enkele afdeling de zorgpraktijk ooit getoetst werd aan wetenschappelijke inzichten’. Als kernteamleden van de forensische afdeling FIDES van het ziekenhuis willen wij hier toch op reageren vermits hier door de indruk wordt gewekt dat een behandeling met de natte vinger en in het luchtledige wordt uitgedokterd. Dat is natuurlijk niet het geval. Op afdeling FIDES beantwoordt de behandeling van plegers van ernstig grensoverschrijdend seksueel gedrag
aan alle internationale standaarden. Wij weten dat omdat we, ondersteund door het ziekenhuis, de afgelopen vier jaar twee maal hebben deelgenomen aan de door IATSO ( International Association fort he Treatment of Sexual Offenders) georganiseerde internationale congressen en daar zelf in de vorm van workshops onze specifieke behandelwijze met aandacht voor de emotieregulatie van plegers hebben voorgesteld. Wie de jaarverslagen heeft gelezen die FIDES ten behoeve van de subsidiërende overheid sinds 2009 heeft opgesteld die kan dat jaar na jaar opvolgen en die zal zelfs zien
dat FIDES met de regelmaat van een klok in wetenschappelijke tijdschriften heeft gepubliceerd en op internationale congressen lezingen heeft gegeven. Sinds 2012 loopt op de afdeling ook een wetenschappelijk onderzoek rond de effecten van de behandeling op de vaak problematisch verlopende emotieregulatie van cliënten die in het verleden grensoverschrijdend seksueel gedrag pleegden. Wij vinden deze nuancering belangrijk omdat FIDES omwille van zijn forensisch aspect extra wordt gefinancierd en wij het publiek niet met idee willen laten zitten dat met dat geld onzorgvuldig wordt omgesprongen. Overigens mede door deze extra financiering is FIDES op slechts twee van de inmiddels 73000 gerealiseerde behandeldagen moeten overgaan tot een afzondering.
Keuze voor accreditatie in het psychiatrisch ziekenhuis
In het snel veranderende landschap van de geestelijke gezondheidszorg wordt het alsmaar belangrijker om toenemend kwaliteitsgericht te gaan werken. In de algemene ziekenhuizen is het al langer een tendens, de accreditering door een externe firma.
Ondertussen is ook in de psychiatrische ziekenhuizen deze beweging ingezet. In 2016 werd beslist om ook in PC Sint-Amandus een accreditatietraject op te starten. In het voorjaar van 2017 werd een samenwerkingscontract ondertekend tussen PC Sint-Amandus Beernem en het NIAZ (Nederlands Instituut voor de Accreditering van Ziekenhuizen).
In januari 2017 werd Liesbet Hatse als stafmedewerker aangeworven om het accreditatietraject te ondersteunen. PC Sint-Amandus kiest voor een deel accreditatie van de cluster crisiszorg en streeft ernaar om in 2020 de externe audit te laten plaatsvinden voor deze cluster, om dan 2 jaar later (2022) voor een ziekenhuisbrede accreditatie te kiezen.
Auditrapport als hefboom voor verbeteracties Eind 2014 kwam de Zorginspectie langs in PC Sint-Amandus voor een inspectie van het psychiatrisch ziekenhuis, met uitzondering van de afdeling De Palissant. Iedere 5 jaar krijgt het ziekenhuis de Zorginspectie op bezoek in functie van de verlenging van de erkenning van het ziekenhuis. Het auditverslag bevat een aantal sterke punten van het ziekenhuis, maar ook een aantal op te volgen verbeterpunten. Voor elk van deze verbeterpunten moet het ziekenhuis in een verslag
aantonen hoe dit verbeterpunt binnen het ziekenhuis aangepakt wordt. In 2016 werd hard gewerkt aan de opvolging van de verbeterpunten. Voor heel wat verbeterpunten werd het voorgestelde plan van aanpak door de overheid aanvaard. PC SintAmandus stuurde het laatste verslag met de opvolging van
de verbeterpunten in februari 2017 op. Voor enkele verbeterpunten moet nog een bijkomend verslag opgestuurd worden. De directie bereidt dit voor tegen eind september 2017 samen met de staf patiëntenzorg, kernteams, apotheker, …
JAAROVERZICHT 2016
10 I ONS ENGAGEMENT IN 8 PUNTEN
Ons engagement: herstelondersteunende zorg Samenwerking rond Open Dialogue - hulpverlenen is verbinding maken Als partner binnen het Zorgcircuit Psychose Noord-West-Vlaanderen engageert ook PC Sint-Amandus zich om de zorg, behandeling en ruimere herstelondersteuning voor mensen met een psychotische kwetsbaarheid en hun familie of naastbetrokkenen meer toegankelijk en doeltreffend te maken. Daarbij staat ‘verbinding maken’ centraal: investeren in (h)echte verbinding is een belangrijke leidraad voor ons als hulpverleners, ook bij behandeling én crisissituaties, zodat steeds weer ruimte kan worden gemaakt voor herstel. Vanuit het succes van andere gezamenlijke initiatieven van het Zorgcircuit Psychose (zie website www.verbindendsprekenmetpsychose.com), willen we ons ook laten inspireren door praktijkvoorbeelden die elders blijken te werken. Daarom werd op 21 en 22 april 2016 een congres en masterclass georganiseerd rond ‘Verbindend spreken met psychose’, met een specifieke focus op Open Dialogue, naar het voorbeeld van de Finse psychotherapeut en pleitbezorger Jaakko Seikkula.
JAAROVERZICHT 2016
Open Dialogue? Open Dialogue is in de eerste plaats een doelgericht systeem van psychiatrische zorg en behandeling, gebaseerd op 30 jaar voortdurend praktijkonderzoek. Daarbij wordt zo snel mogelijk samenspraak met àlle betrokkenen georganiseerd, brede gesprekken waarin open naar de verschillende ervaringen en perspectieven wordt geluisterd. Op die manier kan ook samen naar mogelijke doelen, krachten, hulpbronnen
ONS ENGAGEMENT IN 8 PUNTEN I 11 en andere oplossingen worden gezocht. Voortbouwend op de expertise van Prof. Dr. Jaakko Seikkula en zijn collega’s, heeft de aanpak van Open Dialogue in Finland ook sterke navolging gekregen in andere Europese regio’s. Deze bijzondere benadering verloopt volgens een aantal belangrijke principes, die Jaakko Seikkula ons in het congres heeft meegegeven en met voorbeelden heeft toegelicht. Vanuit inspirerende getuigenissen en statements van dr. Ludi Van Bouwel, Ingrid Lammerant en Henk-Willem Klaassen werd rond dit thema ook een brede dialoog gevoerd met het hele publiek, onder begeleiding van Prof. Dr. Stijn Vanheule. Enkele principes van Open Dialogue Eén van de principes van Open Dialogue is dat niet enkel de patiënt, maar ook zijn omgeving actief wordt betrokken bij de zorg en behandeling.
Guiding Principles of the Open Dialogue Approach -1-
Immediate help -2-
Family Social network perspective -3-
Flexibility and mobility -4-
Responsibility -5-
Psychological continuity -6-
Tolerance of uncertainty -7-
Dialogue (& polyphony)
In de eerste plaats willen we mensen samenbrengen en vragen we aan elk van hen om hun verhaal te vertellen. Familie en vrienden die zich zorgen maken, maar bijvoorbeeld ook buren die hinder ondervinden, een goede vriend, de huisarts, een leraar…. Niet iedereen staat daarvoor open maar net door hen uit te nodigen en actief een rol te geven in de gesprekken, raken ze meer betrokken. Op die manier ontstaat er meer begrip, met meer openheid over wat er gebeurt en wie iets kan doen. Deze Open Dialogue gebeurt expliciet mét de patiënt erbij, want niks over de patiënt zonder de patiënt. De opzet is om dit te organiseren vanaf de crisissituatie. Met Open Dialogue kunnen we er zelf voor zorgen dat er coherentie ontstaat: niet het goede moment afwachten tot iemand meer coherent functioneert, maar op het moment van crisis zélf mee zorgen voor verbinding. Op die manier wordt toekomst gewonnen. Net op het moment van een crisis is “the window open”, leerde Jaakko Seikkula ons. De crisissituatie wordt aanzien als een keerpunt en de bedoeling van dat eerste gesprek is dat er een tweede gesprek volgt. Ook andere naastbetrokkenen kunnen hierin een belangrijke verbindende rol spelen. Hulpverlening bij psychose is niet enkel een GGZ-probleem. Daarin zit een link met kwartiermaken: geef de omgeving een rol door hen te betrekken en te ondersteunen. Open Dialogue gaat uiteraard over een specifieke behandelaanpak, maar tijdens een interventie is een overkoepelend behandelplan niet het eerste doel. De prioriteit is een gesprek voeren en telkens opnieuw samenzitten in het hier en nu. Dat is anders dan meteen iemand onze plannen voorschotelen. We benaderen de patiënt en zijn omgeving niet enkel als hulpverlener, maar als medebetrokkene. Open Dialogue leert ons om tijdens het gesprek ook als hulpverleners openlijk over verschillende opties te discussiëren. Die transparantie zorgt ervoor dat dialoog wordt gestimuleerd. Samenwerken is ook regie delen. Grenzen moeten worden losgelaten en dat is niet altijd gemakkelijk. Gericht samenwerken en afstemmen is een andere vorm van regie dan de autonomie die een team moet krijgen.
Vasthouden aan de eigen aanpak geeft jezelf een vals gevoel van veiligheid en net dat probeert Open Dialogue te doorbreken. Het is een groot engagement om als hulpverlener voor de patiënt én zijn omgeving beschikbaar te zijn. Flexibiliteit en mobiliteit zijn belangrijk: doen wat op dat moment nodig is en daarbij de eigen grenzen aftasten. Wie wordt opgebeld, organiseert zich naar de context. Als we de aanpak van Open Dialogue in de vingers willen krijgen, dan vraagt dat andere regels dan die van het team of de organisatie en dat vraagt vertrouwen. Als we onze middelen flexibel kunnen inzetten en afspraken kunnen afstemmen op de mensen zelf, door meer en beter samen te werken, kunnen we op kortere termijn mensen ondersteunen, zodat ze sneller het leven terug kunnen oppikken. Open Dialogue kan er voor zorgen dat een opname misschien niet nodig is of minstens dat bij een opname de rollen anders liggen.
Verdere verdieping Om Open Dialogue meer draagvlak te geven en ons steviger te ontwikkelen, grijpt het Zorgcircuit Psychose de kans om te experimenteren en opleidingen te organiseren. Open Dialogue hanteert 7 kernprincipes waarrond men zich elke keer opnieuw moet kunnen organiseren. Flexibel kunnen omgaan met onzekerheid is daarin al een belangrijke combinatie. We moeten nog veel in de vingers krijgen, maar vanuit eerste initiatieven ervaren we dat dit een verschil helpt maken. Collega’s in het ziekenhuis geven nu al aan dat ze graag een bredere rol willen opnemen in de samenwerking rond Open Dialogue, mits de nodige structurele ruimte en middelen om meer gedifferentieerd te werken. Er werd intussen al een Open Dialogue Academie opgestart, waarbij een leesgroep zich verder verdiept en een intervisiegroep over de principes uitwisselt in de praktijk. Op 19-20 oktober 2017 volgt een tweede congres waarin Jaakko Seikkula en anderen uit Engeland, Italië, Denemarken en Nederland hun expertise komen delen. Net zoals in andere landen, kunnen we daarmee mensen verder klaarstomen voor gerichte opleidingen en trainingen. JAAROVERZICHT 2016
12 I ONS ENGAGEMENT IN 8 PUNTEN
Ons engagement: categorale zorg Uitbouw van de FIDES-werking FIDES staat voor Forensisch Initiatief voor DEviante Seksualiteit. Deze afdeling behandelt plegers van seksueel geweld om terugval te voorkomen. FIDES is een gesloten afdeling van 16 bedden met een intensief behandelprogramma voor deze specifieke doelgroep. PC Sint-Amandus kiest volop voor de uitbouw van specialistische zorg voor een specifieke doelgroep, zoals de werking van FIDES. Door de goedkeuring van het masterplan internering, kan de werking van FIDES uitgebreid en nog meer geïntensifieerd worden.
Historiek Na een periode van tien jaar zonder bijzondere financiering werd in 2009 een eerste B4 - overeenkomst met de overheid gesloten waarbij in FIDES 8 van de 16 beschikbare bedden op een bijzondere financiering mochten rekenen voor de behandeling van geïnterneerde en gedetineerde plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dankzij deze financiering kon de behandeling verder worden verdiept en konden een aantal neventrajecten van start gaan; forensisch beschut wonen, contextuele zorg en pré-therapie in de gevangenis. Eind 2014 werd in FIDES, maar losstaand van de behandeling
het mobiel forensisch team gestationeerd dat thuis verblijvende geïnterneerde seksuele plegers begeleidt in de provincie West-Vlaanderen.
Verdere uitbouw Eind 2016 werd bekendgemaakt dat er in 2017 opnieuw geld zou worden vrijgemaakt voor de verdere uitbouw van behandeltrajecten voor geïnterneerden; In het voorjaar van 2017 werd de bestaande B4-overeenkomst uit 2009 uitgebreid . Die gaat in op 1 juli 2017 en houdt in dat het aantal bijzonder gefinancierde bedden wordt opgetrokken van 8 naar 20 en dat – hoewel
FIDES ook een belangrijk behandelcentrum blijft voor gedetineerde plegers, minimum 7 van die 20 plaatsen worden voorbehouden voor geïnterneerde plegers van seksuele feiten. Het profiel van de cliënten waarin FIDES is gespecialiseerd, blijft ongewijzigd: seksuele plegers met een matige tot ernstige persoonlijkheidsstoornis, met een traumatisch verleden en een daaruit voortvloeiende hechtingsstoornis.
Effect op de zorgverlening Door deze upgrade komt er een betekenisvolle uitbreiding van het aantal medewerkers op FIDES. Die uitbreiding heeft diverse gevolgen. Door de toename in de 24-uurs begeleiding, waardoor verpleegkundigen tijdens het weekend nooit meer alleen diensten lopen, kan de ernst van tot de behandeling toegelaten problematiek stijgen. Zo behandelt men in FIDES ook cliënten die feiten pleegden op meerderjarigen.
FIDES-R / Opgenomen zorgfuncties voor gedetineerde en geïnterneerde seksuele plegers.
Functie 1a ZORG KOPPELING
Functie 1b Functie 2a
TRANSMURALE ZORG
Functie 2b Functie 3
RESIDENTIËLE BEHANDELING
Functie 4
WOONVORMEN
Functie 5
JAAROVERZICHT 2016
GEÏNTERNEERDE GEDETINEERDE GEÏNTERNEERDE GEDETINEERDE
UITWEG
NAZORG
GEÏNTERNEERDE GEDETINEERDE GEÏNTERNEERDE
MTF
GEDETINEERDE
IRIS
GEÏNTERNEERDE GEDETINEERDE GEÏNTERNEERDE GEDETINEERDE GEÏNTERNEERDE GEDETINEERDE
FIDES R FORENSISCH BESCHUT WONEN
DAGBEHANDELING
NABEHANDELING
ONS ENGAGEMENT IN 8 PUNTEN I 13
Naast deze verdere intensifiëring en diversifiëring van de behandeling biedt deze B4-overeenkomst ook onverhoopte kansen om de uiterst belangrijke contextuele activiteiten, wellicht in samenwerking met externe partners opnieuw ten volle op de kaart te zetten. De Integrale Respons op Intra-familiaal Seksueel misbruik, kortweg IRIS, was ooit een kroonjuweel waar andere regio’s ons om benijdden, maar dat als gevolg van de financiële crisissen en de daaruit voortvloeiende besparingsmaatregelen tot een schim van zichzelf was verworden. Deze uiterst belangrijke preventieve module moet absoluut terug op de kaart worden gezet.
20 bedden vanaf 1 juli 2017, waarvan 7 voorbehouden voor geïnterneerden
FIDES is een gesloten afdeling voor plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het werkingsgebied is de provincie West-Vlaanderen.
Ten slotte heeft FIDES ook de ambitie om verder te bouwen aan forensisch wetenschappelijk onderzoek waar een hoge nood aan is en waarvan de eer-
Afdeling FIDES neemt enkel mannelijke cliënten op.
ste aanzet reeds is gegeven door het lopende onderzoek van Ellen Gunst rond de emotionele beleving van cliënten tijdens de behandeling.
De medewerkers van het Dia-Mo team bieden behandeling en begeleiding in de thuiscontext.
Gespecialiseerde zorg op De Palissant De Palissant is een opname– en behandelafdeling voor personen met een verstandelijke beperking (tot bovengrens matig verstandelijke beperking) en een bijkomende psychiatrische problematiek. Binnen het GGZ-landschap is het niet evident om in het bestaande residentiële behandelaanbod een gepaste behandeling te vinden voor personen met een verstandelijke beperking en
een bijkomende psychiatrische problematiek. Daarom zette de federale overheid extra middelen in voor de doelgroep personen met een verstandelijke beperking en een bijkomende GGZproblematiek. Deze middelen zijn in PC Sint-Amandus ingezet voor de realisatie van een crisisaanbod (time-out) en de uitbouw
van behandeling en begeleiding in de thuis- of de thuisvervangende omgeving. Vanuit De Palissant werd hiervoor het Dia-Mo team opgericht. Ook het verder ontwikkelen van de nodige observatiemogelijkheden, korte en langer durende behandelingen, een gepaste oriëntering van zorgtrajecten en een verdere intensifiëring van de zorgverlening voor de doelgroep zijn pijlers in het zorgcircuit. JAAROVERZICHT 2016
14 I ONS ENGAGEMENT IN 8 PUNTEN
Ons engagement: Patiënten- en familieparticipatie Voortbouwend op onze conceptnota ‘Patiëntenparticipatie en de inzet van ervaringsdeskundigheid in PC Sint-Amandus’, kregen de afdelingen van het psychiatrisch ziekenhuis ook de eigen resultaten van de peiling rond patiëntenparticipatiecultuur, met de opdracht om hierrond verdere plannen te maken met het team. Ook in de werkgroep patiëntenparticipatie wordt dit mee opgevolgd, door met een aantal voortrekkers uit verschillende afdelingen goede praktijken uit te wisselen. Naast de ROPIbevragingen, waarin patiënten systematisch worden betrokken bij de evaluatie en opvolging, worden door teams ook andere bijzondere inspanningen geleverd, die inspirerend zijn voor onze bredere plannen rond samenwerking met patiënten en familie in PC Sint-Amandus.
Een permanent engagement op Wegwijs 1
Wegwijs 1 is een opname-, observatie- en behandelafdeling voor volwassenen met een niet-aangeboren hersenletsel (NAH) en bestaat uit drie leefgroepen. De verhuis van de afdelingswerking naar een nieuwbouw een aantal jaar geleden betekende voor de afdeling een kantelmoment op het vlak van patiëntenparticipatie. Uiteraard vraagt patiëntenparticipatie een permanente inspanning van gans het team, gestoeld op een aantal basisprincipes als luisteren, dialoog, vertrouwensrelatie met de patiënt, … Goede praktijkvoorbeelden uit de directe patiëntenzorg: • De interdisciplinaire ondersteuningsbespreking gaat door in aanwezigheid van de patiënt zelf; • Wekelijks is er een forum ‘Ons Gedacht’ met ruimte voor inbreng op alle niveaus (technische mankementen, aankoop spel- en recreatiemateriaal, begrotingsnoden, onderhoud, suggesties voor activiteiten en uitstappen; • Bij ontslag krijgt elke patiënt een vragenlijst om te polsen naar zijn/haar tevredenheid. Voor familieparticipatie grepen we de eerste ‘Week van NAH’ (10/10/’16-16/10/’16) aan om van start te gaan met psychoeducatie voor de familie. We richten ons tot alle betrokkenen in het netwerk of in de directe omgeving van de betrokken patiënt. Dat kunnen zowel familieleden, vrienden, kennissen, bewindvoerder…zijn.
Niets over de patiënt zonder de patiënt op De CAAI
De CAAI staat voor Crisis Afdeling en Afdeling voor Intensieve behandeling. Het is een gesloten afdeling die bestaat uit 2 units: een crisiseenheid en een intensieve behandeleenheid. Als een patiënt opgenomen wordt op De CAAI, dan houden we een overdracht met de patiënt erbij. Zo weet de patiënt wat er over hem verteld wordt en welke info er doorgegeven wordt. De individuele begeleider werkt nauw samen met de patiënt tijdens het behandeltraject en stelt een individueel therapieprogramma op samen met de patiënt. Als de patiënt wil dat we iets op de teamoverleg bespreken, dan kan hij dat doorgeven. Als dit aan bod komt, brengen we de patiënt hiervan op de hoogte. Samen met de patiënt zetten we heel sterk in op preventie. JAAROVERZICHT 2016
Zo proberen we vanaf de eerste dag een crisiskaart en een signaleringsplan op te stellen zodat de patiënt zich begrepen en gehoord voelt en kan aangeven wat voor hem belangrijk is. Van bij het begin van de opname betrekken we de belangrijke sleutelfiguren en houden we met hen een zorgoverleg. Familie kan ons niet enkel aanspreken, maar kan ons ook elk moment van de dag opbellen. Ook e-mail verkeer is mogelijk. Op die manier bieden we continuïteit in de zorg ,ook voor familie. Bij een afzondering kunnen vertrouwde persoon bij de patiënt, zorgen we voor nabijheid, drinken samen een kop koffie,…
De Ent, een verhaal van samen op weg gaan.
De Ent is een psychiatrisch verzorgingstehuis voor 60 volwassen bewoners met een ernstige psychiatrische aandoening, waarbij een 24 - uurs omkadering noodzakelijk is. De rehabilitatiebenadering is de basis van het begeleidingsproces op PVT De Ent. Achter deze term gaan allerlei activiteiten schuil die zich richten op de verbetering van het lot van mensen die zowel psychisch als sociaal beperkt zijn. Het gaat om een algemeen kader dat een bepaalde manier van omgaan met de bewoner bepleit, gekenmerkt door respect voor de keuze van de bewoner. Het is een eerherstel omdat het antwoord op ernstig psychisch ziek zijn helemaal anders kan dan een levenslange isolering. De bewoner krijgt opnieuw de regie over zijn eigen leven, in de mate waarin hij deze regie aankan. In PVT de Ent uit zich dat in een zeer open cultuur, waarbij er samen met iedere bewoner individueel een begeleidingstraject wordt opgesteld. Via een jaarlijks overleg met de bewoner, de psychiater, de individueel begeleider, evt. betrokken familie wordt een stappenplan uitgewerkt, dat als leidraad dient voor het verder uitbouwen van de toekomst van de bewoner. Verder participeren bewoners in verschillende adviesraden zoals de bewonersraad en het lokaal adviescomité . Binnen deze raden wordt een activiteitenkalender opgemaakt, worden uitstappen geregeld, worden leefafspraken doorgenomen en kunnen bewoners persoonlijke interesses delen. Dit najaar zal De Ent een analyse van zijn werking doorvoeren onder de vleugels van een extern consulent. Hierbij zullen we als team samen met de bewoners stil staan bij de werking van de Ent, en op zoek gaan naar thema’s die de synergie tussen de medewerkers en de bewoners enkel maar kan versterken.
ONS ENGAGEMENT IN 8 PUNTEN I 15
Ons engagement: streven naar geëngageerde medewerkers Visie op medewerkers en visie op coachend leiderschap In 2016 ging een leiderschapstraject van start voor leidinggevenden van PC Sint-Amandus. Er werden twee nieuwe visieteksten toegelicht, namelijk de visietekst ‘visie op medewerkers’ en de ‘visie op coachend leiderschap’. Deze teksten geven richting en zijn belangrijke referentiekaders. In deze teksten scheppen we duidelijkheid over wat de werkgever van de medewerkers verwacht en omgekeerd wat medewerkers van de werkgever mogen verwachten. De medewerker staat centraal en we maken het mogelijk dat medewerkers hun rol autonoom kunnen opnemen, zich verbonden voelen met de opdracht van het centrum, het team waarin ze
werken en zich gewaardeerd voelen voor wat ze kunnen en wat ze doen. Leidinggevenden hebben een heel belangrijke rol. Die staat beschreven in de “visie op coachend leiderschap”. Verschillende projecten vormen het concrete actieplan: functie-omschrijvingen en competentieprofielen verder ontwikkelen, formele gesprekken….
Leiderschapstraject Door vorming, training en opleiding in een traject de volgende jaren zullen we kennis, vaardigheden, … bij leidinggevenden verder aanscherpen om de visie op medewerkers en de visie op coachend en bezielend leiderschap te realiseren. Rik De Wulf – organisatiepsycholoog – begeleidt dit leiderschapstraject.
Vorming Respectvol verplegen In 2016 startte het actieplan ‘respectvol verplegen’ op. 10 medewerkers van PC Sint-Amandus waren aanwezig op de studienamiddag ‘respectvol verplegen in de geestelijke gezondheidszorg’ in PZ Heilig Hart Ieper.
Na de studiedag kwam Pieter Loncke, auteur van het boek, zijn visie op respectvol verplegen een aantal keer toelichten. 115 verpleegkundigen en andere medewerkers uit de directe zorg woonden deze introductie bij.
verpleegkunde. De auteurs van het boek werden uitgenodigd om hun ervaringen te delen. Verschillende teams engageerden zich intussen om verder werk te maken van ‘respectvol verplegen’.
•• Respectvol verplegen in de GGZ‘ doet ons denken aan: een attitude, mensgericht, zelfreflectie, belangstelling, welzijn van een hulpverlener, … •• Barbara Libeer, Cathy Vanhulle (verpleegkundigen)
‘Respectvol verplegen in de GGZ’ verwijst naar een verpleegmodel waarin de volgende zeven waarden als wegwijzer richting geven, waarlangs hulpverleners tot ‘respectvol verplegen’ kunnen komen: Redelijkheid, Echtheid, Samen op pad, Positieve uitzonderingen, Empathie, Contactbevorderend en Teamgebeuren.
Daarna kregen alle geïnteresseerde teams een exemplaar van het boek ter beschikking op de afdeling en zijn er exemplaren te ontlenen om de materie levendig te houden. Voor de verdere uitrol van deze visie op verplegen werd een werkgroep opgestart binnen de schoot van de vakgroep JAAROVERZICHT 2016
16 I ONS ENGAGEMENT IN 8 PUNTEN
Ons engagement: zorg voor de omgeving Masterplan groen- en omgevingsaanleg Een landschapsarchitectenbureau maakte een masterplan op voor de campus van PC Sint-Amandus (campus Beernem). Op lange termijn zal dit bureau de campus op het vlak van groenen omgevingsaanleg verfraaien. Dankzij de uitvoering van dit masterplan zal de omgeving ook meer bijdragen tot het welbevinden van patiënten en bewoners.
Hoofdlijnen van het masterplan • Verder benadrukken van parkaspect en drevenstructuur via hoogstammige bomen (beuken); • Storende en waardeloze elementen elimineren zodat waardevolle bomen meer tot hun recht komen; • Benadrukken van de ruimtelijke structuur door de aanplanting van hagen; • Gras waar het kán (combinatie van maaien en ‘graslandbeheer’), bodembedekkers waar het moét (i.f.v. onderhoud); • Verwijderen van ‘versleten’ perkjes en kleine ‘oerwoudjes’; • Zorgen voor uniform straatmeubilair (verlichting, zitbanken, afsluitingen,…). • Versmallen van straten (bv. bij verbouwingswerken) en herinrichten van kruispunten; • Plaatsen van een noodzakelijk minimum aan verkeersborden en wegwijzers • Gebruik maken van kostenvermijdend en kostensparend materiaal.
De landschapsarchitect maakte al een eerste concreet plan voor de verfraaiing van de ‘centrale as’ op de campus
Een greep uit de infrastructuurwerken 1 Opknapbeurt van de sporthal 2 Bodemsanering, rioleringswerken, scheiding van afval- en regenwater,… 3 Grondige renovatie van afdeling Oase 2 (gerontopsychiatrische zorg) 4 Uitbreiding en opfrissing verpleegpost afdeling De Oever (verslavingszorg)
JAAROVERZICHT 2016
KORT NIEUWS I 17 Deze bladzijde ‘kort nieuws’ is maar een selectie uit de vele initiatieven, projecten, keuzes, resultaten, …die 2016 mooi en de moeite waard hebben gemaakt. Zo engageerde PC Sint-Amandus zich ook voor nieuwe zorgvormen zoals het project Brugwonen, een nieuwe woonvorm tussen Beschut Wonen en PVT, werd er hard gewerkt aan inbraakpreventie en een noodplan bij stroomuitval, was er een informatieveiligheidscampagne, ondertekende het centrum opnieuw de engagementverklaring voor VIP2, werd de uitdovende PVT-afdeling De Stek verder afgebouwd in nauw overleg met alle betrokkenen, haalde het centrum de banden aan met het partnerziekenhuis Caraes in Ndera en kwam een Duitse delegatie van een psychiatrisch ziekenhuis op bezoek,…
Engagement voor
... correcte beeldvorming
PC Sint-Amandus onderneemt geregeld beeldvormingsinitiatieven. In oktober 2016 streek de Open Geest-tournee van Te Gek ?! neer in PC Sint-Amandus. Ruim 500 mensen zakten af naar De Feestzaal voor de muziektheatervoorstelling van Annelies Brosens (Laïs) en Axl Peleman. Het optreden was slechts één van de vele initiatieven in de regio tijdens de week van de geestelijke gezondheid. Voor de organisatie werkte PC Sint-Amandus voor het eerst samen met 6 partners uit het netwerk geestelijke gezondheidszorg Regio Noord-West-Vlaanderen. Ook het voorprogramma verdient een bijzondere vermelding: ‘The Milky Way Monkeys’. “The Milky Way Monkeys” zijn een groep enthousiastelingen met allen ergens een link naar de geestelijke gezondheidszorg, De muzikale diversiteit van de 7 leden zorgde voor het ontstaan van enkele zeer fijne nummers. Op korte tijd legde de groep samen een weg af naar een mooi eindresultaat!
… inclusie De bewoners van Psychiatrisch Verzorgingstehuis (PVT) De Knop en Natuurpunt Beernem sloegen de handen in elkaar voor het onderhoud van een natuurgebied in de buurt. Sinds een jaar werken ze samen als vrijwilligers: maaisel opruimen, hoogstamfruitbomen aanplanten, afgevallen takken verwijderen, melding van gaten in de omheining, informatiebakjes aanvullen,… Dankzij deze activiteit leveren de bewoners een betekenisvolle bijdrage aan de bescherming van een kwetsbaar natuurgebied. Bewoners krijgen een actieve rol in een groter geheel en voor bewoners die anders moeilijk contact maken met anderen, biedt het kansen om anderen te ontmoeten door samen iets te doen. De ongedwongen en open sfeer, los van het psychiatrisch centrum zorgt voor het ontstaan van vertrouwelijke vriendschappelijkheid. “Dankzij deze samenwerking maken we verbinding! We verzetten heel wat zinvol werk,” aldus een vrijwilliger van Natuurpunt. “De samenwerking is fijn, nuttig en verrijkend.” Een bewoner beschrijft als volgt wat deze activiteit voor hem betekent: “De samenwerking geeft een goed gevoel. Het biedt nieuwe kansen in mijn leven. Het is een leuke manier om met andere mensen die niet in psychiatrie aanwezig zijn in contact te komen.”
… zingeving en spiritualiteit Er is een stille ruimte geopend op de campus: een stemmige ruimte die soberheid en degelijkheid, openheid en geborgenheid uitstraalt. Strakke lijnen en een elliptische tussenwand zorgen samen voor een sereen geheel. Met deze stille ruimte is een plaats gecreëerd waar iedereen terecht kan om even op adem te komen, de drukte achter zich te laten, stil te vallen bij wat er echt toe doet … Naast de kapel als christelijk gekleurde ruimte, is er nu dus ook een levensbeschouwelijk meerduidige ruimte waar mensen elk vanuit hun specifieke achtergrond tot rust en bezinning kunnen komen. JAAROVERZICHT 2016
18 I CIJFERS EN GRAFIEKEN
Cijfergegevens MEDISCHE VERBLIJFSDUUR BIJ ONTSLAG IN ZIEKENHUIS MEER DAN 3 JAREN
2016 2015
1 TOT EN MET 3 JAREN
2014 3 MAANDEN TOT 1 JAAR 1 TOT 3 MAAND 8 DAGEN TOT 1 MAAND 2 TOT EN MET 7 DAGEN 0 TOT EN MET 1 DAG 0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
De voorzichtige trend naar kortere behandelduren van de voorbije jaren zet zich door in 2016, maar explicieter. Het ziekenhuis staat niet langer centraal in het zorgtraject van de patiënten, maar vormt meer en meer een schakel in dat zorgtraject, samen met andere schakels/partners voor en na de opname in het ziekenhuis. Deze trend zal zich de komende jaren door-zetten. Een bepaalde groep van patiënten echter zal blijvend behoefte hebben aan een langdurige ziekenhuiscontext. De stabilisering van het aandeel lange opnames (> 3 jaar) is in die zin niet verwonderlijk.
GEREALISEERDE DAGEN
ZIEKENHUIS
140.477
2014
137.351
2015
134,054
2016
TOTALE BEZETTINGSGRAAD 87,90 % 87,70 % 85,38 %
De voorbije vijf jaar worden gekenmerkt door een lichte daling van de bezettingsgraad. Enerzijds zet de meer dynamische opname- en ontslagpolitiek druk op de bezettingsgraad en anderzijds evolueert de sector naar een nieuwe evenwichtsbezetting in het vermaatschappelijkingsparadigma.
GEREALISEERDE DAGEN
PVT
59.745
2014
58.586
2015 48.177
2016
TOTALE BEZETTINGSGRAAD 105,9 % 105,8 % 101,9 %
De bezettingsgraad vertoont een daling in 2016. De daling heeft vooral te maken met een daling op afdeling De Loot. Het aantal gerealiseerde ligdagen daalt ook sterk. Dit heeft ten dele te maken met het voorgaande maar vooral met de versnelde uitdoving van de afdeling waar (bijna) alle PVT-bewoners met een uitdovend statuut verblijven (De Stek). Deze versnelling werd in 2015 gestart en moet resulteren in een definitieve sluiting eind september 2017. In de loop van 2016 doofden 9 PVT-bedden uit in PC Sint-Amandus. Op 31/12 resteerden nog 7 PVT-bewoners met dit statuut. Aan een ‘uitdoving’ in PC Sint-Amandus gaat een intensieve zoektocht naar een geschikte nieuwe verblijfplaats voor de bewoner in kwestie vooraf. JAAROVERZICHT 2016
CIJFERS EN GRAFIEKEN I 19
AANTAL PATIËNTEN EN BEWONERS OP 31 DECEMBER
AANTAL OPNAMES WAARVAN AANTAL EERSTE MEDISCHE OPNAME
ZIEKENHUIS 800 700 600 500 400
Totaal Aantal patiënten Aantal bewoners
300 200 100 2014
2015
2016
2014
2015
2016
Aantal opnames Waarvan aantal eerste opnames
Het aantal opnames vertoont sinds 2013 een stijgende trend. De stijging komt bijna exact overeen met de stijging in eerste opnames. Samen met de trend naar kortere opnameduur zorgt deze ontwikkeling voor meer dynamiek in het ziekenhuis. We verwachten dat deze trend zich handhaaft naarmate het ziekenhuis de werking verder intensifieert.
AANTAL GEDWONGEN OPNAMES PER PROCEDURE GEWONE PROCEDURE
SPOEDPROCEDURE
TOTAAL
% SPOEDPROCEDURE
2014
26
137
163
84%
2015
38
127
165
77%
2016
35
147
182
81%
De stijgende trend in gedwongen opnames sinds 2014 zet zich door en versnelde zelfs in recordjaar 2016. De stijging komt volledig vanuit het aantal spoedprocedures die in principe moeten dienen als een uitzonderingsmaatregel. Een gedwongen opname is namelijk een ingrijpende gebeurtenis voor de patiënt en een drastische vorm van vrijheidsberoving. Verklaringen zijn moeilijk te vinden maar opvallend is de stijging van het aantal gedwongen opnames in de ziekenhuizen uit regio Brugge terwijl de andere West-Vlaamse ziekenhuizen een lichte daling tot stabilisatie zagen.
FINANCIEEL RESULTAAT PC Sint-Amandus sluit het boekjaar 2016 af met een positief geconsolideerd resultaat van € 1.899.884,66. Van dit resultaat moeten we een verlies van € 1.212.589,24 toewijzen aan PVT en een winst van € 3.112.473,90 aan het ziekenhuis. Het resultaat van het PVT werd in 2016 extra bezwaard door het lopende en versnelde uitdoofscenario op afdeling De Stek. Het resultaat van het ziekenhuis werd dan weer versterkt door een hoog uitzonderlijk resultaat t.b.v. €1.160.560,71. Geconsolideerd bedroeg het bedrijfsresultaat € 630.815,97, een daling van 23% t.o.v. 2015 maar 6,8% boven begroting. Het bedrijfsresultaat houdt geen rekening met financiële en uitzonderlijke elementen en vormt zodoende een goede indicator voor de financiële sterkte van onze dagdagelijkse werking.
JAAROVERZICHT 2016
20 I RUBRIEK
We maken er samen werk van, telkens opnieuw,… “Engagement is van oorsprong een zeer bekende plant met kleurrijke blaadjes. De plant is heel bekend in de regio Beernem en behoort daar tot een grote plantenfamilie.” Zo begint het begeleidend kaartje bij het plantje dat elke medewerker in P.C. Sint-Amandus in Beernem cadeau kreeg op het einde van 2016. Engagement was het jaarthema in het centrum en verschillende acties werden op touw gezet worden om dat in de verf te zetten. Af en toe wat water en een bemoedigend zonnestraaltje en de engagementsplant kan er tegenaan! Het was een aardig werkje in de centrale werkateliers om alle plantjes te verpakken en van een steekkaartje te voorzien.
JAAROVERZICHT 2016