[27]
απέναντι στο φαινόμενο της μικροαστικής κινητοποίησης και στο συνακόλουθο εκλογικό αποτέλεσμα αποδεικνύουν ότι, από τότε που αχρηστεύτηκε η ενοποιητική έννοια του «λαού» και του «λαϊκού» (ή υπέστη μια ριζοσπαστική στένωση ώστε να αφορά μόνο την εργατική τάξη), οι κοινωνικές ομαδοποιήσεις γίνονται με βάση πολιτισμικά κριτήρια. Μικροαστοί είναι όσοι ευθύνονται για τα γνωστά θανάσιμα αμαρτήματα της τάξης τους, οι βολεμένοι και συμβιβασμένοι, οι πασοκάνθρωποι με το κακό γούστο, οι αναγνώστες του Πρώτου Θέματος και οι ακροατές του Τράγκα. Ο «μικροαστός» γίνεται έτσι η καμπούρα της κοινωνίας, ο αποδιοπομπαίος τράγος όπου φορτώνουμε ό,τι μας ενοχλεί και μας προσβάλλει, όπως άλλωστε κάνουν και οι σχολιαστές του Protagon και της Καθημερινής. Και καθώς δεν υπάρχει στην Ελλάδα αστική τάξη, μπορούμε να φορτώσουμε όλη μας τη δυστυχία στη θάλασσα των μικροϊδιοκτητών, στα μικρομάγαζα με τις κακές υπηρεσίες, στους τεμπέληδες και βολεμένους. Γιατί τα πράγματα έχουν και την ψυχαναλυτική τους διάσταση: οι γιοι και οι κόρες των «μικροαστών», παρότι ζουν ακόμη από το συρρικνούμενο «μικροαστικό» εισόδημα, τίποτα δεν σιχαίνονται περισσότερο από αυτό το αφελές ριζοσπαστικό αεράκι που φυσάει στη μικροαστική λιμνοθάλασσα. Δεν έχουν άδικο: ο «λαός» εξεγείρεται φαντασιακά, βρίζει τους κακούς
Γερμανούς, δεν έχει σηκωθεί από τους καναπέδες, δεν έχει κλείσει την τηλεόραση, πέρασε από τα απεργιακά συλλαλητήρια έχοντας πάει το πρωί στη δουλειά. Παραμένει φοβισμένος, με σκυμμένο κεφάλι, περιμένοντας κάποιον να τον σώσει από τα δεινά. «Οι αντιφάσεις στους κόλπους του λαού», δηλαδή οι κοινωνικές και πολιτισμικές αντιθέσεις που θα μπορούσαν δυνάμει να καταστούν μη ανταγωνιστικές, δεν επιλύονται πια με τις γενικόλογες επικλήσεις της «κοινωνίας» και της «λαϊκής οικογένειας». Δεν αρκεί όμως αντίστροφα η καταγγελία της αυταπάτης που είναι τάχα η «ουσία» του μικροαστού. Θα μπορούσαμε πιο απλά να σκεφτούμε λίγο την αμηχανία μας απέναντι στον κόσμο που εμφανίστηκε στις μεγάλες διαδηλώσεις. Οι «παλιοί» και οι «μάχιμοι» βρίσκονταν ξαφνικά μαζί με διάφορους άσχετους, περίεργους, τρομοκρατημένους τύπους που κατέβαιναν πρώτη φορά στον δρόμο και δεν ήξεραν ούτε με ποιους να πάνε, ούτε τι γίνεται ούτε τι νόημα έχουν όλα αυτά. Το αποτέλεσμα της συνάντησης ήταν μάλλον μια αμοιβαία δυσπιστία. Αν δεν ξεπεραστεί αυτή η δυσπιστία, όχι μόνο θα ενταθεί η εσωστρέφεια ενός ριζοσπαστισμού που αναζητά περισσότερο τη θεωρητική δικαίωση παρά οποιοδήποτε πρακτική νίκη, αλλά και τα μικροαστικά αντανακλαστικά θα υπερισχύσουν, επιβεβαιώνοντας τους καχύποπτους.