[40]
Κώστας Σπαθαράκης
H κυρία Άρτεμις Της «κυρία Άρτεμις» η βεβαίωσις γαληνεύει τις ανήσυχες ψυχές, και συνεισφέρει μεγάλως εις την προσπάθειαν γάλλων ποιητών του XVIου αιώνος να συμπήξουν νέαν σχολήν υπό την επωνυμίαν «Πλειάδα». (Νίκος Εγγονόπουλος, «Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν», ΙΙ)
Θ
υμάστε τις λίστες με τα ονόματα των «πνευματικών ανθρώπων» που στήριζαν το εκσυγχρονιστικό εγχείρημα διαβλέποντας τα διακυβεύματα της εποχής εκείνης; Είναι μια φυσική εξέλιξη των πραγμάτων: μαζί με την εν αναμονή κυβέρνηση της αριστεράς πρέπει να οικοδομηθεί και μια συμμαχία ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης που θα συστρατεύονται στον καλόν αγώνα. Αλλά δεν είναι ωραίο να το βλέπεις, έτσι φάτσα φόρα, να φτιάχνεται κομμάτι κομμάτι. Χωρίς να είναι ακριβώς ιδιοτελές, αφού δεν υπηρετεί μόνο τους δικούς μας, χωρίς να είναι εντελώς αφελές, αφού ζυγιάζει σωστά, κατακρίνοντας το βαλτωμένο τοπίο της «πνευματικής μας ζωής». Όμως έχει κάτι το φορτικό, κάτι κουραστικό, σαν φλύαρος φίλος που μιλάει για πράγματα που δεν σε νοιάζουν (που σου λέει ας πούμε για τις εξαίρετες σπουδές θεωρίας της λογοτεχνίας που έκανε στο εξωτερικό μια φίλη του, και τώρα γράφει πολύ ωραία γιατί έμαθε τόσα πράγματα κ.λπ. κ.λπ.). Λοιπόν δεν είναι καθόλου όμορφη διαδικασία όλη αυτή, να τη βλέπεις μπροστά σου εννοώ. Ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει. Πρέπει και να το συζητάμε κιόλας; Ναι, η προοδευτική, ανερχόμενη, ριζοσπαστική και λόγια αριστερά θα διεκδικήσει το μερίδιό της στην κουλτούρα: στην κουλτούρα ως σύστημα εξουσίας, ως μια πολλαπλότητα παραγωγής λόγων και άλλα πολλά, πολύ θεωρητικά. Θα φτιάξει δηλαδή στο πεδίο της κουλτούρας έναν κανόνα. Ο κανόνας αυτός, είναι πλέον φανερό, δεν θα διαφέρει και πολύ από τον προηγούμενο, τον κανόνα του «προοδευτικού», ο οποίος συνοψίζεται στη φράση «η τέχνη είναι πάντοτε αντίθετη σε κάθε εξουσία». Χρειάζεται όμως ένα ρετούς, μια
αντιστροφή, ενόψει μάλιστα του γεγονότος ότι η εξουσία είναι πιο κοντά από όσο υπονοεί η φράση. Έτσι λοιπόν, και ο ανερχόμενος, πλησίστιος, ακάθεκτος ριζοσπαστισμός μας θα κατασκευάσει και πάλι για τον εαυτό του ένα ωραίο σπίτι από βιβλία, και θα το επιπλώσει με όλα τα πνευματικά μπιμπελό που θα φέρνουν με την αγαπημένη του απ’ τα ταξίδια του ζευγαριού: από τραγούδια μέχρι πίνακες, και από σκυθρωπούς στοχαστές με το χέρι στο μέτωπο, μέχρι ποιητές, αρειμάνιους, βλοσυρούς και πικραμένους. Και ναι, αυτή η νέα «γενιά» θα αντικαταστήσει επάξια τους προηγούμενους πυλώνες του δημόσιου λόγου, τους προηγούμενους συγγραφείς και ποιητές που μιλούν και υπογράφουν τις δημόσιες τοποθετήσεις τους ως συγγραφείς και ποιητές, γιατί το γαϊτανάκι δεν σταματάει ποτέ, πολύ περισσότερο που εδώ δεν μιλάμε για ρήξεις και επαναστάσεις αλλά για μια απόλυτα ομαλή συνέχεια. Το ριζοσπαστικό νερό στο αυλάκι του παλαιάς κοπής προοδευτισμού. Καλύτερα όμως θα ήτανε αυτή η διαδικασία να μένει λιγάκι πιο μαζεμένη και, όπως γινόταν πιο παλιά, λίγο πιο κρυφή. Δεν τρέχουμε να προλάβουμε τις άδειες καρέκλες, δεν είναι ωραίο θέαμα. Το λέμε σεμνά, διατυπώνοντας ένα αίτημα με τη μορφή διαπίστωσης: «Οι συγγραφείς αυτοί ωστόσο δεν θα αποκτήσουν στάτους οργανικών διανοούμενων· η αναγνώρισή τους παραμένει κατά κύριο λόγο στα στενά όρια του λογοτεχνικού, του ευρύτερα καλλιτεχνικού, ενίοτε και του ακαδημαϊκού, πεδίου. Ο δημόσιος λόγος τους, ακόμα κι όταν αφορά κοινωνικά ή πολιτικά ζητήματα, παραμένει στενά συνδεδεμένος με το λογοτεχνικό τους έργο και τον τρόπο που αντηχεί σ’ αυτό