In dit nummer onder andere:
Foolcolor speelt Zij is van Mij , een voorstelling over stalking
Een intense voorstelling, aldus Anouk Ebbens en Ine Paulien Weijer
Interview met Michiel Hoving, de maker van Varkentje Rund
Over zijn werk en zijn persoonlijke leven Herstelverhaal van Stefan Veldman
Stefan vertelde zijn bijzondere herstelverhaal op een bijeenkomst van Door Ervaring Wijzer Hapjes van Patrick Licht verteerbare hapjes, helemaal in lijn met onze nieuwe voedingsvisie
Het tijdschrift voor medewerkers en geïnteresseerden verschijnt drie keer per jaar zowel in digitale uitgave als gedrukt magazine.
Marco Börchers
Gewoon beginnen, dan struikel je maar een keer
Terugkijken en vooruitzien
Het eind van het jaar is altijd een bijzondere tijd. Het is een tijd om samen te genieten en rust te nemen. De ingrediënten voor dit goed gevulde decembernummer helpen daarbij: een flinke portie eten, een vleugje nostalgie en een frisse blik op de toekomst.
Onze nieuwe voedingsspecialist Patrick Kuiper stelt zich op de best mogelijke manier voor. Hij laat zijn visitekaartje achter met drie gezonde en licht verteerbare hapjes. Helemaal passend bij de nieuwe voedingsvisie van Lentis waar Esther Sijbom en Miranda Addie intensief bij betrokken waren. Eten is vaak een verbindende schakel. Dat lees je terug in de column van Ursula Sennema en ook in de door Rense Schuurmans belichte vieringen van destijds. Ook kijkt Rense terug naar 130 jaar geleden. Toen werd Dennenoord opgericht. Anne Helmus duikt juist in de moderne technologie met de EMDR-lamp.
We brengen een blijde boodschap vanuit Winschoten, waar volop wordt gedacht in mogelijkheden en waar samenwerken de sleutel is tot werkplezier. Marco Börchers en Nelleke Brandsen vertellen over de samenwerking tussen Ouderenpsychiatrie en BW Engelsestraat in Winschoten. Barbara Vermeulen vertelt hoe de samenwerking ook via de teamleiders in Winschoten steeds meer vorm krijgt.
Het herstelverhaal van Stefan Veldman kent een hoopvolle afloop. Stynke Castelein schrijft in haar column dat een therapeutische relatie met de juiste ingrediënten zomaar een therapeutische traktatie kan zijn. Het verhaal Varkentje Rund van Michiel Hoving brengt de relativering die we aan het eind van het jaar goed kunnen gebruiken. Varkentje Rund bewaart altijd de rust– ook als alles misgaat. En net als in ieder nummer zoekt Helmus. Dit keer naar een beter leven. Het antwoord vindt hij in het groen.
Voor het nieuwe jaar kunnen we de indringende voorstelling Zij is van Mij van Foolcolor alvast in onze agenda zetten. Veel leesplezier, fijne feestdagen en een fris begin gewenst!
Namens de redactie, Jannie Strijk
Colofon
Redactie Lentis Magazine
Postbus 128, 9470 AC Zuidlaren
Telefoon (050) 409 76 43, magazine@lentis.nl.
Redactie: Saskia Scholte , Petra Albertema, Anne Helmus, Ursula Sennema, Jannie Strijk (hoofdredactie) en Anjo te Velde
Ontwerp en opmaak: Klaas van Slooten | bno
Foto omslag: Alwin Koops
2
We gaan het samen doen
Samen verantwoordelijk zijn voor de regio betekent ook samen de problemen te lijf gaan. En soms moet je het daarom anders aanpakken. Daarom zitten de teamleiders in Winschoten steeds vaker met elkaar om de tafel. Barbara Vermeulen, teamleider Langdurige zorg en wonen in Winschoten, vertelt erover.
4
Gewoon beginnen, dan struikel je maar een keer Samenwerken over de grenzen van je eigen afdeling heen. Marco Börchers doet het. Hij werkt als verpleegkundig specialist bij Ouderenpsychiatrie in Winschoten en hij is regiebehandelaar voor twee afdelingen van Wonen in Winschoten. Samen met collega Nelleke Brandsen vertelt hij er meer over.
6
Eten en drinken zorgt voor verbinding
Bij een veranderende kijk op zorg heb je ook een nieuwe voedingsvisie nodig. In de afgelopen periode is daar hard aan gewerkt. Er zijn veel mensen bij betrokken geweest. Miranda Addie en Esther Sijbom vertellen er meer over.
9 Omelet
Ursula Sennema gaat langs bij het asielzoekerscentrum in de stad Groningen. Daar ontmoet ze mensen met boeiende verhalen en versterkt ze de innerlijke mens met een omelet die haar heel gastvrij wordt aangeboden.
10 Gezonde hapjes van Patrick Rond de jaarwisseling ontkomen we er niet aan: lekker eten. En dat is heerlijk, maar soms ligt het wat zwaar op de maag. Voedingsspecialist Patrick Kuiper maakte drie licht verteerbare hapjes waarvan je maar kunt blijven eten.
14 Feest
Hoe werden de feestdagen vroeger gevierd?
Rense Schuurmans van Lentis Erfgoed dook in de geschiedenis en ontdekte dat chocolademelk en pannenkoekentaarten favoriet waren.
16 Herstelverhaal: Stefan Veldman
Anne Helmus bezocht weer een interessante bijeenkomst van Door Ervaring Wijzer. Stefan Veldman vertelde er deze keer zijn verhaal. Na een moeilijke periode gaat het nu beter met Stefan.
18 130 jaar Dennenoord
Lentis heeft een lange geschiedenis. Voordat we Lentis heetten, waren we GGz Groningen, waarin vier instellingen voor geestelijke gezondheidszorg opgingen. Een van de instellingen was Groot Bronswijk. Dat werd meer dan 150 jaar geleden opgericht. Dennenoord werd in november 130 jaar geleden opgericht. Rense Schuurmans vertelt hoe dat in zijn werk ging.
20 Varkentje Rund
Anne Helmus sprak met Michiel Hoving, de maker van Varkentje Rund, een absurdistische tekenfilmserie die nu al jaren in het programma Klokhuis wordt uitgezonden. Over zijn werk en over zijn persoonlijke leven.
22 Therapeutische traktatie
Hoe een therapeutische relatie een therapeutische traktatie wordt. Stynke Castelein vertelt in haar column meer over het onderzoek van Melina Tetzlaff naar die therapeutische relatie.
23 Serie zorgtechnologie: de EMDR-apparatuur Zorgtechnologie gaat een steeds belangrijkere rol spelen in de behandeling. Soms leidt dat tot zeer succesvolle behandelingen. Zoals bij EMDR. Anne Helmus gaat langs bij een producent van EMDR apparatuur en deelt zijn ervaring met ons. In de volgende nummers van Lentis Magazine zal hij andere zorgtechnologische toepassingen belichten.
25 Helmus zoekt een beter leven Geschokt constateert Helmus dat in zijn omgeving veel mensen botbreuken hebben. Hijzelf struikelde ook al een paar keer. Mijmerend en omgeven door groene planten in zijn serre, geeft hij zijn lichamelijke en geestelijke gezondheid een boost. Want dat is wat groen doet. Rondkijkend in de gemiddelde spreekkamer in de psychiatrie, ziet hij dan ook nog ruimte voor verbetering.
26 Foolcolor speelt Zij is van Mij, een voorstelling over stalking Stalking is verstikkend, bedreigend en heel bepalend voor je leven. Dat blijkt wel uit de voorstelling die Foolcolor op 8 april speelt in Grand Theatre in Groningen. Een indringende voorstelling en een intense ervaring voor de spelers. Dat blijkt uit het interview met Ine Paulien Weijer en Anouk Ebbens.
29 Werkplein: graag voor jou aan het werk! Wist je dat ons eigen werkplein in Zuidlaren je veel werk uit handen kan nemen? Wat precies dat lees je in hun advertentie.
Door: Jannie Strijk
Foto: Archief Lentis
Lentis wil de zorg en begeleiding voor patiënten anders gaan organiseren. We kiezen voor de complexe zorg en maken de beweging naar de regio, dicht bij onze patiënten/cliënten en hun naasten. Daar bieden we herstelgerichte netwerkpsychiatrie samen met netwerkpartners. We nemen samen de verantwoordelijkheid voor de zorg in de regio. Dit werken we uit in het project 1 Lentis. In Oost zijn drie ambulante centra. Barbara Vermeulen werkt sinds juni als teamleider langdurige zorg in Winschoten.
Samen de verantwoordelijkheid voor de zorg in de regio nemen. Dat gaat makkelijker als je samen in een gebouw zit, vindt Barbara. ‘We zijn met elkaar verantwoordelijk voor deze regio. We merken allemaal dat er een tekort is aan behandelaren. Iedereen heeft een volle agenda. Er kan vaak niets meer bij. Dan moet je het dus anders doen. Want die verantwoordelijkheid is er wel.’ Daarom zitten ze in Winschoten steeds vaker met elkaar om de tafel.
Elkaar vinden
‘We vinden elkaar sneller op de praktische dingen, dus het is een goed idee om daar te beginnen. Dat kan heel simpel zijn. Zo is er al langere tijd één iemand verantwoordelijk voor alle leaseauto’s in Winschoten. Dat hoeft niet ieder team apart te regelen en is op deze manier veel efficiënter. We hebben ook afgesproken meer gebruik te gaan maken van elkaars scholingsaanbod. We organiseren altijd scholing voor ons eigen onderdeel. Veel onderwerpen zijn gemeenschappelijk en daar kunnen alle geïnteresseerde collega’s uit het gebouw aan meedoen. We willen een jaarkalender maken met deze scholingsactiviteiten en daarnaast ook gezamenlijk bijeenkomsten plannen zoals bijvoorbeeld met kerst.’ Het zijn kleine praktische stappen die de beweging naar een ambulant centrum in gang zetten.
We gaan het samen doen
Ook de teamleiders zoeken elkaar meer op. Ze hebben afgesproken één keer in de week elkaar te treffen tijdens de lunch. ‘We weten elkaar wel te vinden als het nodig is, maar dit brengt net iets meer. We praten elkaar dan bij over wat er speelt en waar we mee bezig zijn. Zo kunnen we gemakkelijk aanhaken bij initiatieven. We zoeken elkaar op niet alleen met het idee we moeten het samen doen, maar we gaan het samen doen. En we gaan niet afwachten tot we precies weten hoe het georganiseerd gaat worden. We kunnen nu al stappen zetten.’
Mooi initiatief
Een ander mooi voorbeeld dat vanuit de praktijk is ontstaan is de samenwerking tussen Ouderenpsychiatrie en Wonen. Marco Börchers, verpleegkundig specialist bij de Ouderenpsychiatrie, is een middag in de week een vast aanspreekpunt voor twee woonafdelingen. Barbara: ‘Dat is voor alle partijen heel prettig. De lijnen zijn kort, het werkt efficiënt.
In een gesprek met Marco en Nelleke Brandsen komen we uitgebreid terug op dit initiatief. Je leest het op de volgende bladzijde.
Door Jannie Strijk
Marco Börchers is verpleegkundig specialist ggz bij de Ouderenpsychiatrie in Winschoten. Hij zit ook in de professionele
staf en in de vakgroep Verpleegkundig
Specialist (VS). Nelleke Brandsen werkt
als functiegedifferienteerd agoog D bij
het team Wonen 1 aan de Engelsestraat in Winschoten. Marco is als VS twee
middagen in de week beschikbaar voor de BW’s in Winschoten. Een mooi initiatief en een nieuwe manier van werken waar zij erg enthousiast van worden.
Het initiatief is niet het resultaat van een mooi PDCA-, of innovatiemodel of uit een werkgroep voortgekomen, vertelt Marco.
Marco: ‘Er was een probleem. De ZZP-psychiater voor de BW’s vertrok en dus waren er onvoldoende regiebehandelaren. Ik was net klaar als VS en heb de beide BW’s op me genomen, omdat ik de ruimte had en het me leuk leek iets anders erbij te doen. Ik zie niet zo snel beren op de weg en ben gewoon begonnen. Gewoon beginnen, dan struikel je maar een keer. Daar leer je alleen maar van. Wat we vooraf geregeld hebben is vervanging bij vakantie en dat ik een psychiater kan consulteren.’ Marco vertelt dat hij een groot voorstander is van het zogenaamde bierviltjesmodel. ‘Goede ideeën passen meestal op een bierviltje. Dit is het probleem, dat is de oplossing. Gaandeweg loop je dan tegen zaken aan. Hoe financieringsstromen lopen bijvoorbeeld. En die los je onderweg op. Het loopt nu als een trein in mijn optiek.’
Korte lijntjes
Nelleke is blij met de samenwerking. ‘De lijntjes zijn heel kort. Marco is een aantal uren op de afdeling en dan kunnen we hem snel aanspreken. Ook bewoners spreken hem gemakkelijker aan. Voorheen was het toch vaak zo dat er iets aan de hand was als er een behandelaar op de afdeling kwam. Marco staat dichter bij het team en de bewoner. Daardoor kunnen we sneller schakelen.’
Betere zorg
De zorg verbetert door de korte lijntjes. ‘Als er
eerder iets aan de hand was met een bewoner, dan zochten we contact met de verpleegkundige van het FACT, dan was er een triage, een wachttijd voor de regiebehandelaar en weer een wachttijd voor de behandeling. Ondertussen was de bewoner dan al ontregeld. Dat heeft vaak veel invloed op alle bewoners. Voor je het weet staat de hele woonvorm op zijn kop.’ Doordat het team Marco of zijn vervanger direct kan benaderen, zit er geen verpleegkundig team meer tussen en is het herhalen van de triage niet nodig. ‘Het is efficiënter en leuker.’ En ook heel belangrijk: ‘We hebben veel lol samen.’
Minder crisissen
Het aantal crisissen is afgenomen sinds ze op deze manier werken. Nelleke: ‘Dat komt ook omdat we strikter zijn bij de aanmeldingen op met name verslavingsproblematiek, maar dit draagt daar ook zeker aan bij. We kunnen sneller handelen en dat brengt rust.’ Marco is enthousiast over de doelgroep mensen met ernstige psychiatrische problemen. Ook Nelleke is enthousiast: ‘Daar sta ik iedere dag voor op’, zegt ze met een knipoog. ‘Er is nooit een dag, een moment, hetzelfde.’ Aan de Engelsestraat wonen 17 mensen met uiteenlopende problemen. ‘Het is complexer dan veel mensen denken bij wonen. Behandeling maakt er ook deel van uit. Je bent dagelijks met alle bewoners bezig.’
Succesverhalen
Succesverhalen zijn er ook. ‘We hadden een bewoner die agressief was en die zijn kamer vervuilde. De vraag rees of de bewoner wel begeleidbaar was. We hebben een moreel beraad gehouden. Daar hebben we ons afgevraagd of we de zorg die we gaven goede zorg vonden. We kwamen tot de conclusie dat we haar moesten instellen op medicatie, terwijl ze dat zelf niet wilde. We hebben contact met de kliniek gezocht en daar is ze met een zorgmachtiging en een terugkeergarantie naartoe gegaan. Ze heeft nu geen zorgmachtiging meer en onderhoudt haar kamer goed, ze is vrolijk.’
Voor Marco is het duidelijk: ‘Werken met korte lijnen en gewoon beginnen. Volgens mij moet je dat Lentisbreed gaan uitrollen.’ Dat inzicht is er ook bij het management van Wonen. Daar wordt op dit moment geworven op dit model.
Anders kijken en slim werken
Anders kijken en slim werken is wat nodig is voor de zorg van de toekomst volgens Marco. Zo willen ze bij de Ouderenpsychiatrie eigenlijk geen wachtlijsten. ‘Het onderhouden van wachtlijsten kost veel tijd. Het
kost ook veel moeite om mensen buiten de deur te houden. Die energie stoppen we liever in consulten. We geven de huisartsen advies. Daar sturen we op. Als we het daar kunnen oplossen, dan halen we de druk van de caseload af. We hebben dus geen wachtlijsten, maar dat betekent niet dat we het niet druk hebben.’
Goed op orde
Ook al zijn ze zonder al te veel poespas begonnen, inmiddels is alles goed op orde. Marco werkte altijd al volgens de richtlijn en alles is inmiddels goed in werkprocessen omschreven. Een positieve HKZ-audit bevestigt dat. En het enthousiasme is aanstekelijk. Niet alleen ik word enthousiast van hun verhaal. In een mail schrijft Marco me dit: Leuk feitje: ik beantwoord net een mail waarin het wonen (ART) een VS vraagt voor andere woonafdeling volgens dit model. Hoe tof is dat?
Groeien als verpleegkundige
Nelleke is functiegedifferienteerd agoog D. Dat is een betrekkelijk nieuwe functie binnen Langdurige Zorg en Wonen. Lentis biedt hiervoor scholing. ‘De complexiteit in de zorg neemt toe. Daar is ook iets anders voor nodig. Ik werk overstijgend over het team. Ik denk mee en ben het aanspreekpunt voor het team bij complexe casussen. Ik kan het team coachen en organiseer het moreel beraad, casusbesprekingen en themabesprekingen. Zo willen we de zorg naar een hoger niveau tillen. Als BW’s willen we ook beter gaan samenwerken. Het is belangrijk om te weten wat een ander team te bieden heeft. Soms heb je binnen je eigen team niet wat nodig is, maar kan je dat wel uit een ander team halen. Het is pionieren. Dat voelt soms ongemakkelijk, maar het is wel leuk.’ Marco vindt dit een goede ontwikkeling: ‘Het is belangrijk dat je goede doorgroeimogelijkheden hebt binnen wonen. Zo bind je mensen aan je en kun je verpleegkundigen beter positioneren. Dat hebben we nodig voor de krapte in de toekomst.’
Dit initiatief is een inspirerend verhaal dat laat zien hoe vanuit de praktijk spontaan creatieve oplossingen ontstaan voor de problemen waar we in de zorg tegenaan lopen. Het draagt bij aan het verbeteren en toekomstbestendig maken van de zorg. Het past goed bij de beweging die we met 1 Lentis willen maken. Lentis wil de zorg en begeleiding voor patiënten anders gaan organiseren. We kiezen voor de complexe zorg en maken de beweging naar de regio, dicht bij onze patiënten en hun naasten.
Een nieuwe kijk op voeding
Door Jannie Strijk Foto’s Wanda Schuddebeurs
De zorg verandert. Daar hoort een andere kijk op voeding bij. Die heb je niet zomaar. In het afgelopen jaar is er hard gewerkt aan een nieuwe voedingsvisie. Daar zijn heel veel mensen bij betrokken geweest. Miranda Addie, coördinator hospitality, en Esther Sijbom, teamleider facilitair, vertellen er meer over.
‘We merken dat de groep cliënten verandert. Die hebben andere behoeften. De zorgvraag is zwaarder. Ze kunnen minder prikkels verdragen. In ons vorige voedingsconcept hebben we ingezet op gezellig samen aan tafel. Dat past nu niet meer.’ De nieuwe voedingsvisie is meer op de persoon gericht en biedt dus meer ruimte voor maatwerk: samen eten, alleen op je eigen kamer of in het restaurant.
Kansen voor herstel
Vanuit de herstelgerichte benadering van ART (Active Recovery Triad) is een nieuwe kijk op voeding ook wenselijk. Miranda: ‘Op het gebied van eten en drinken liggen ook kansen voor herstel. Mensen die vergeten waren om voor zichzelf te zorgen, kunnen al snel weer iets oppakken rond het eten en drinken. Ook wordt duurzaamheid steeds belangrijker. En we hebben inmiddels op verschillende plekken leefstijlcoaches die meedenken over gezond en gevarieerd eten.’ Al met al dus tijd voor een nieuwe visie.
‘Tien jaar geleden vonden we zelf koken het mooiste concept. Dat gebeurt nog steeds in de appartementen waar een eigen keuken bij is. Maar het gebeurt op afdelingen veel minder dan destijds. Het wordt nu wel ingezet als wekelijkse gezellige activiteit. Cliënten halen dan zelf boodschappen en gaan dan samen koken.’ Miranda heeft met veel cliënten gesproken over eten. ‘Ik vraag dan wat bewoners gewend waren om te eten. En dat breekt het ijs direct. Het is gezellig om er iets over te vertellen en vaak willen ze er graag over praten.’
Breed draagvlak
Het is belangrijk om een breed draagvlak te hebben voor de voedingsvisie. Esther: ‘Er zijn veel verschillende functies betrokken bij het eten. Die vinden er allemaal iets van. De diëtisten natuurlijk, maar ook de logopedie, inhoudelijke teamleiders, voedingsassistenten, verzorgenden en verpleegkundigen. Die hebben daarom, net als de CCR, meegedacht over deze visie.’ Miranda: ‘Een van de leden van de CCR vertelde heel mooi wat eten en drinken met haar doet. Doorgaans kookt ze zelf, maar
In het Zuidend vond de technische proeverij plaats. De chefs testten de maaltijden op smaak, geur, textuur en uiterlijk.
ze vertelde dat ze soms – als ze geen zin in koken heeft, naar het Zuidend gaat. Dat voelt voor haar echt als uit eten gaan. Daar trakteert ze zichzelf mee.’
Gezonde leefstijl
Er wordt ingezet op een breed assortiment van gevarieerd, gezond en vooral ook lekker eten binnen het gestelde budget. Er is voor het aanbod rekening gehouden met de richtlijnen van het Voedingscentrum voor een gezonde leefstijl. Daar is het assortiment op aangepast. Esther: ‘We gaan uit van 80% gezond en 20% voor een tussendoortje dat niet zo gezond is.’
Langs de teams
Esther gaat nu langs de teams om de wensen voor het koken te bespreken: ‘De visie ligt er, maar die moet nog vertaald worden naar de praktijk op afdelingen. We brengen dan de huidige situatie in kaart en maken een verbeterplan op basis van het nieuwe maaltijdconcept. Elke locatie kiest wat past, met ruimte voor persoonlijke voorkeuren.’
Proeverij
De volgende stap is het kiezen van een leverancier. Op Zonneheuvel, De Brink en de kliniek Groningen gaan ze proefdraaien. Dan wordt gekeken welke leveranciers de voorkeur heeft en of ze ook bieden wat ze beloven. Inmiddels is er al een technische proeverij met de chefs geweest. Ook is er een algemene proeverij geweest in de Ontmoetingskerk in Zuidlaren. Daar kon iedereen komen proeven. De opkomst was goed. Er zijn zo’n 75 tot 100 mensen geweest. Esther: ‘De opzet was om daar ook een beetje een feestje van te maken. Er hing een fijne, ongedwongen sfeer en de herfstmenu’s smaakten goed.’
Iets te wensen
Er blijft altijd iets te wensen over. Miranda: ‘In het voortraject naar de nieuwe voedingsvisie hebben we gekozen voor een brede insteek. Maar ik zou nog wel graag eens onderzoeken wat eten en drinken toevoegt in de verschillende herstelfases. En hoe het kan bijdragen aan de zorgvisie.’
De voedingsvisie in vogelvlucht
» Gezond en lekker eten binnen het beschikbare budget
» Aandachtsfunctionarissen eten en drinken begeleiden cliënten op de afdeling naar gezondere eet- en drinkgewoonten
» Van procesgericht naar persoonsgericht
» Op maat, met aandacht voor elke cliënt. Cliënten kiezen zelf: individueel of samen als groep
» Volgens de richtlijnen van het Voedingscentrum voor een gezonde en preventieve leefstijl
» Duurzaam: verminderen van voedselverspilling met kliekjesdag
» Meer plantaardig, minder dierlijk – goed voor mens, dier en milieu
» Lees er alles over in de flyer Visie Eten en Drinken.
Ursula Sennema is gedifferentieerd verpleegkundige bij Lentis. In haar originele columns schrijft ze over wat haar raakt binnen en buiten het werk.
Een oudere vrouw legt stoofpeertjes en appels op tafel. Ze heeft een Gronings accent. Het regenkapje zit strak om haar gezicht gestrikt. Met haar ronde, rode wangetjes heeft ze iets weg van een boerinnetje. Het soort vrouw dat in actie komt wanneer ergens zorg nodig is. Het voormalig hotel aan de ringweg werd asielzoekerscentrum. Twee jonge vrouwen, medewerksters of stagiaires, nemen het fruit blij aan. ‘Dit wordt zeker gewaardeerd.’
Ik vervolg mijn pad door smalle gangen met lage plafonds. Donker, vochtig, smoezelig. Een voorlopige, onzekere sfeer. Twee vrouwen zijn aan het kokkerellen. Ze groeten zacht. Verderop een deur halfopen, twee stapelbedden, een jong gezin maakt aanstalten om aan de dag te beginnen.
In het laatste kamertje, met afmetingen en uitstraling van een opberghok zit een jonge Afrikaanse vrouw met opgetrokken knieën op haar bed. Een meisje nog, met een kort kapsel en een jongensachtig gezicht. Met vraagtekens die om haar heen cirkelen; wanneer is ze geboren, wat is haar achtergrond, wat is haar verhaal. De weinige bezittingen uitgestald op het nachtkastje. Slapen lukt niet, dag en nacht gaan in elkaar over. Ik wil haar opfleuren en laat een foto van de jongens thuis zien. ‘They are awesome.’ Ze lacht breeduit. In de zomer een snikhete dag, de mussen vallen van het dak. Nauwelijks zuurstof in het kamertje. Ik vraag haar of ze van zwemmen houdt, denkend aan haar leeftijdsgenoten en wat die nu doen. Een onhandige vraag besef ik me op datzelfde moment, ze ziet het als een uitnodiging.
Een eindje zuidwaarts woont Namir. Met vrouw en zoons in een portiekwoning in de Wijert. Namir werkte in Syrië als docent Engels en als kok, in Groningen bezorgt hij kranten. Zijn vrouw vindt een baan in de thuiszorg. Met de tienerzoons, twee leuke jongens, gaat het goed. Ik ontvang een feestelijke uitnodiging om te vieren dat er eindelijk zekerheid is. Tijdje later opnieuw een blijde invitatie; de opening van zijn eigen eetcafé.
Hij vertelt grijnzend hoe hij tussen twee vrouwen moet schipperen, zijn vrouw, met moderne opvattingen, zijn moeder met haar traditionele blik. De keer dat ik langskom en hij ziet dat ik moe ben. ‘Kom gauw verder, ik maak je een omelet.’ Een ontzettend aardige man.
Net zo aardig is Amin, geboren in Iran, die bij het spoor woont. Die natuurkunde studeerde in Groningen, we zijn even oud ontdekken we, als begintwintigers bezochten we dezelfde kroegen in de Poelestraat. Die nu practica verzorgt bij natuurkundelessen op een mbo-opleiding. Lachend: ‘Prachtig om te doen, maar na zo’n middag ben ik helemaal op’.
Hij vertelt hoe hij als kleine jongen noodgedwongen tussenpersoon was tussen het gezin en de buitenwereld. De tragiek van het slimme kind. Die tolkte, regelde, het papierwerk op zich nam. Een kind met te veel aan het hoofd. ‘Daarom heb ik nog altijd zo’n afkeer van administratie.’ Met een terugkerende droom waarin hij zichzelf ziet als baby met het hoofd van een oude man.
Even voorstellen: Patrick Kuiper
Patrick Kuiper stelde een assortiment lichte en gezonde hapjes samen. Lekker, maar wel gezond.
Helemaal in lijn met de nieuwe voedingsvisie. En heel geschikt om op oudejaarsavond te eten of op tweede kerstdag. Om het zware tafelen met de feestdagen een beetje te compenseren.
Patrick werkt sinds 1 februari 2025 als Product Specialist Voeding bij Lentis. Hij was lange tijd werkzaam als dieetkok en leermeester in het UMCG. Als Product Specialist houdt hij zich niet meer direct bezig met het bereiden van de maaltijden. Patrick: ‘In mijn functie ben ik verantwoordelijk voor alles wat met voeding te maken heeft binnen Lentis. Dat betekent dat ik afdelingen ondersteun en adviseer op het gebied van zelf koken, juiste bereidingswijzen, samenstellen van menu’s, regenereren van maaltijden, het bestellen van producten en het stimuleren van gezonde voeding. Ook geef ik instructies en voorlichting aan verschillende doelgroepen over het zelf bereiden van maaltijden. Mijn werkzaamheden zijn Lentis-breed en kunnen dus ook betrekking hebben op voeding in klinieken, personeelsrestaurants, bij events en binnen ambulante behandelingen. Omdat de zorg voor onze cliënten centraal staat, zoek ik actief de verbinding. We vragen cliënten regelmatig naar hun mening over voeding en maaltijden.’
Voedingsvisie
Vanuit zijn functie was Patrick ook intensief betrokken bij de nieuwe voedingsvisie. ‘Ik ben medeverantwoordelijk voor het opstellen hiervan en verantwoordelijk voor de uitvoering van deze visie en de drie pijlers: attitude, product en omgeving. Als productspecialist richt ik me op signaleren en analyseren. Daardoor kunnen we duidelijke productkeuzes maken die bijdragen aan het verhogen van de kwaliteit van de voeding. Andere pijlers waar ik me op richt zijn: servicebereidheid, gastvrijheid en klanttevredenheid.’
Courgette-fritters met yoghurtdip
Waarom deze keuze
• Courgette is licht verteerbaar en in fritter-vorm heb je een fijn finger-food formaat.
• Yoghurtdip geeft frisheid, wat mooi past in een menu na zwaarder eten.
Recept (ca. 20 stuks)
Ingrediënten:
• 2 middelgrote courgettes (geraspt)
• 1 ei
• 50 g bloem of volkorenmeel
• 30 g geraspte Parmezaan (optioneel)
• Zout, peper, knoflookpoeder
• 200 ml Griekse yoghurt of plantaardige variant
• 1 el fijngehakte munt of dille voor de dip
Bereiding:
• Rasp de courgettes, druk overtollig vocht uit.
• Meng de courgette met ei, bloem, Parmezaan, zout/peper/knoflookpoeder.
• Vorm kleine koekjes (± 2 cm dik) en bak ze in een scheut olijfolie in de koekenpan tot goudbruin aan beide zijden (± 3-4 minuten per kant). Of maak gebruik van de air fryer
• Voor de dip: meng yoghurt met munt of dille, zout en peper.
• Serveer warm of lauw met de dip ernaast.
Tips
• Garneer met wat citroenrasp voor extra frisheid.
• Maak de dip van tevoren en bewaar koel tot serveertijd.
Ze zijn verfrissend, licht en perfect voor elk moment van het jaar en zeker met de feestdagen. Elke loempia is gevuld met gezonde knapperige groenten, rijstnoedels, kip, zeevruchten en kruiden. Maak indruk op familie en vrienden met deze heerlijke snack.
Ingrediënten
• Rijstpapier
• Rijst Vermicelli Noedels
• Komkommer – in luciferhoutjes gesneden
• Wortelen - gewassen, geschild en geraspt
• Lente salade mix
• Een bosje pepermuntjes - was en haal de muntblaadjes van de stengel
• een bosje koriander - was ze en hak ze grof
• kipfilet
• garnaal
• Andere opties voor vullingen - plakjes avocado, kool, tofu, paprika, taugé, enz.
De vermicelli rijstnoedels koken
Voeg in een grote pan iets meer dan halverwege water toe. Zet de pan op hoog vuur. Zodra het water kookt, voeg je de noedels toe aan de pan en roer je het snel door zodat de noedels niet aan elkaar blijven plakken. Kijk op de verpakking hoelang je moet koken voordat de noedels gaar zijn. Breng de pan noedels naar de gootsteen en giet het hete water eruit. Voeg koud water toe aan de pan om de noedels af te koelen. Bewaar de noedels in de pan met koud water.
De kip en garnalen koken
Kook de kip in gezouten water tot de kip gaar is. Snijd de kip vervolgens in dunne plakjes.
Kook daarna de garnalen
Zorg ervoor dat je de garnalen ontdarmt, maar laat de schaal zitten om te voorkomen dat de garnalen opkrullen tijdens het koken. Zodra de garnalen roze-oranje worden zijn ze gaar. Giet de garnalen voorzichtig af en laat ze 3-4 minuten rusten voordat je de schelpen eraf haalt.
Als je wilt kun je de garnalen doormidden snijden, zodat ze makkelijker in de loempia’s liggen.
Het inpakken van de verse loempia’s Vul een grote ondiepe schaal met een aantal centimeters lauwwarm water.
Week nu het rijstpapier kort. Het rijstpapier moet nog
een beetje buigzaam zijn (niet helemaal zacht) als het uit het water is. Als het rijstpapier gemakkelijk breekt, kan het zijn dat het te lang in het water heeft gelegen. Zodra rijstpapier ongeveer 5 seconden heeft geweekt, leg je het op een bord dat iets groter is dan het rijstpapier.
Nu is de sleutel tot het inpakken van een succesvolle loempia niet om de rol te vol te doen.
Leg op de onderste 1/3 van het rijstpapier het slablad, wat noedels en dan wat groenten, leg er nu wat plakjes kipfilet op.
Neem de zijkanten en breng ze naar binnen. Rol nu van onder naar boven en zorg ervoor dat je alles stevig instopt. Rol een keer en leg dan de garnalen met de oranje kant naar beneden op het rijstpapier en rol dan verder tot je het einde bereikt.
Komkommerrol met krab, mango, tomaat en zwarte balsamicoparels
Ingrediënten (voor 4 porties)
Basis:
• 1 komkommer (liefst recht en stevig)
• 150 g verse krab (of krab uit blik, goed uitgelekt)
• ½ rijpe mango, in kleine blokjes
• 1 kleine tomaat, in kleine blokjes
• 1 el mayonaise
• 1 tl limoensap
• Peper en zout naar smaak
Garnering:
• 1 el zwarte kaviaar of balsamico-parels
• 4 reepjes bloedappelsien (optioneel, voor kleur en frisheid)
• Enkele sprietjes bieslook of dille voor afwerking
Werkwijze
Voorbereiding komkommer
• Snijd met een mandoline of dunschiller lange, dunne linten van de komkommer.
• Leg de linten even op keukenpapier zodat ze iets drogen.
• Vorm er ringen van op het bord (gebruik eventueel een kookring of steekvorm om het lint vast te zetten in een mooie cirkel).
Vulling maken
• Meng in een kom de krab, mango, mayonaise, limoensap, peper en zout.
• Roer voorzichtig zodat de krab niet uit elkaar valt.
Opbouw
• Lepel het krabmengsel voorzichtig in de komkommerring.
• Leg daarbovenop een paar blokjes tomaat voor kleur en frisheid.
Afwerking
• Lepel een kleine hoeveelheid zwarte kaviaar of balsamico-parels bovenop de tomaat.
• Garneer met een reepje bloedappelsien en twee sprietjes bieslook kruiselings bovenop.
Balsamico-parels (moleculaire gastronomie techniek)
Ingrediënten
• 100 ml balsamicoazijn
• 1 blaadje gelatine of 1 g agar-agar poeder
• 200 ml neutrale olie (bijv. zonnebloemolie)
• Optioneel: 1 tl suiker (voor een iets zachtere smaak)
Benodigdheden
• Een spuitje, pipet of klein knijpflesje
• Een hoog glas of kom
• Zeef of koffiefilter
• Koelkast
Werkwijze
Olie voorbereiden
• Giet de olie in een hoog glas of kom en zet dit minstens 60 minuten in de koelkast.
• De olie moet goed koud zijn (hoe kouder, hoe beter voor mooie ronde parels).
Balsamico-‘gelei’-basis maken
• Verwarm de balsamicoazijn in een klein pannetje op laag vuur (niet laten koken).
• Voeg de agar-agar of het geweekte gelatineblaadje toe.
• Agar-agar: los op bij ±85°C, laat 1 minuut zachtjes doorkoken.
• Gelatine: haal de pan van het vuur en roer de uitgeknepen gelatine erdoor.
• Roer goed door tot alles opgelost is.
• (Optioneel: voeg een beetje suiker toe als de azijn erg scherp is.)
Parels maken
• Laat het mengsel 2–3 minuten afkoelen (het moet nog vloeibaar zijn, maar niet heet).
• Trek het koude olieglas uit de koelkast.
• Druppel het balsamico-mengsel met een pipet of knijpflesje druppel voor druppel in de koude olie.
• De druppels stollen direct tot kleine pareltjes.
Afspoelen
• Zeef de olie af en vang de parels op.
• Spoel de parels voorzichtig met koud water om overtollige olie te verwijderen.
• Bewaren:
• Bewaar de parels in een beetje balsamicoazijn of water in de koelkast, maximaal 2 dagen.
De decembermaand is een drukke feestmaand.
Hoe werd dat vroeger gevierd? Wat weten we daarover? Rense Schuurmans van Lentis Erfgoed dook speciaal hiervoor in het archief.
Door Rense Schuurmans Foto AI gegenereerd
Dennenoord als gemeenschap
Tot in de jaren zestig was Dennenoord een dorpsachtige gemeenschap. Je kwam elkaar tegen op het werk, in de kerk en de vrije tijd. Voor de een betekende dit veiligheid en weten waar je aan toe was, voor de ander had de sociale druk misschien iets beklemmends. Hoe dan ook, de veelal lange dienstverbanden, niet zelden werkten meerdere gezinsleden op Dennenoord, gaven een cohesie. Dit gaf veel medewerkers de vanzelfsprekendheid om langdurig een bijdrage te leveren aan het psychiatrisch zorglandgoed. Het gezamenlijk vieren van feestdagen was een nagenoeg natuurlijk gegeven. De manier waarop was verschillend.
Chocolademelk en pannenkoekentaart Saamhorigheid, daar zagen ze het belang wel van in, het lijkt vanzelfsprekend. Op 5 december 1944 vierden de zusters, de verpleegsters, van het vrouwenpaviljoen Vredestein, het sinterklaasfeest.
Tweeëneenhalve maand eerder had de bezetter de patiënten en de verpleegsters uit het paviljoen waar ze woonden verdreven. In het eerste couplet van het lied dat ze op sinterklaasavond zongen, staat het als volgt:
’t Was 23 september, Des morgens 9 uur, Het werk was reeds begonnen, Eenieder liep als vuur, Toen kwam de Mof aanzetten, Het werk dat werd verstoord, Hij kwam ons huis bezetten (Bis), Heb je zoiets ooit gehoord? (Bis).
Op de middag van 5 december hadden ze ‘de dames’, de ongeveer 65 patiënten, die ondergebracht waren in de Stichtingskerk, een gezellige middag bezorgd. Van de avond maakten ‘de Uilen’, zoals ze zichzelf noemden, onder de vleugels van de hoofdzuster, een feestelijk gebeuren. Chocolademelk en echte speculaas, ondanks de oorlogsomstandigheden,
met gedichten en pakjes. Pantoffels, een stopgarnituurtje, flesjes reukwater, een sokkendoos, spulletjes voor een babyuitzet en etenswaren completeerden het feest. Volgens het door de verpleegsters, ‘de Uilen’, samen geschreven dagboek was het een avond met ‘echt (ongekunsteld) plezier’. In omstandigheden van schaarste van voedingsmiddelen wordt enkele weken later besloten de oudejaarsavond te vieren met pannenkoekentaart, met ook nog een schoteltje pudding als extra lekkernij. De hoofdzuster, ‘Ons aller moeder’ genoemd, heeft nog een glaasje wijn achter de hand, indachtig het spreekwoord: ‘dij spoart dij wat het. Dij ’t aal nait opvret’. Het besef van de beperkte mogelijkheden en de wens er samen wat van te maken leidde, in deze toch voor veel mensen naargeestige tijd, tot jaloersmakende saamhorigheid.
Zingen
Begin jaren 60 was het Zuiderpaviljoen nog de opnamekliniek voor Dennenoord.
Op de eerste en tweede verdieping van het Zuiderpaviljoen hadden de vrouwen en de huishoudelijke medewerkers hun kamers. De mannen hadden hun slaapkamers op de tweede verdieping van het Hoofdgebouw.
‘We verzamelden ons om 7 uur in de morgen van de 1ste Kerstdag in de hal. De organisatie van de bijeenkomst werd gedaan door de twee hoofdverpleegsters. Alle verpleegkundigen die op het Zuiderpaviljoen Vrouwen en - Mannen werkten waren verplicht in uniform aanwezig te zijn. We zongen kerstliederen bij een harmonium en tot slot het bekende kerstlied ‘Stille nacht Heilige nacht’. Sommige patiënten kwamen, soms nog in pyjama, af op het gezang en zongen mee. De nachtdiensten deden alle deuren van de slaapzalen open. Ook de deuren naar de gesloten units en de deuren naar de hal bij de separeercellen werden opengezet. Het was de bedoeling dat het zingen in heel het Zuiderpaviljoen was te horen.’
Door Anne Helmus
Vanmiddag vertelt Stefan Veldman zijn herstelverhaal tijdens een bijeenkomst van ervaringsdeskundigen. De organisatie van deze goed bezochte bijeenkomst wordt verzorgd door Ervaring Wijzer. Het is de eerste keer dat Stefan zijn verhaal gaat vertellen. Hij maakt zich vooraf niet te druk en laat het gewoon gebeuren.
Mijn ouders keken weg
‘Tot op zekere hoogte heb ik best een fijne jeugd gehad, echt niet moeilijk of zo. In de jaren negentig ontstonden pas de problemen, dat uitte zich in drugsgebruik. Ik raakte verslaafd en begon te liegen en manipuleerde de boel om mijn zin door te drijven. Mijn ouders keken gewoon weg en zeiden er helemaal niks van.
Vanaf mijn zeventiende tot mijn eenendertigste ben ik daar mee doorgegaan. Ik zat midden in de housescene en deed lekker waar ik zin in had.
Op een gegeven moment in die periode leek het allemaal hartstikke goed te gaan. Ik had een vaste baan en een huis. Maar op mijn werk zat ik op de wip en had ik een grote kans om mijn baan te verliezen.
Ik had een hoop stress, doordat ik een koophuis had en ik vroeg me af hoe ik dat allemaal zou moeten betalen.’
De buurvrouw trok aan de bel
‘Ik ging nadenken over mezelf en dacht: ‘Waar ben ik nou mee bezig’. Uiteindelijk verloor ik inderdaad mijn baan en daardoor vroeg ik me af: ‘Wie ben ik nog en wat is mijn identiteit’. Ik wist echt niet meer wie ik was. Toen ben ik in een keer met alle middelen die ik toen gebruikte, pats boem, gestopt. Dat hakte er natuurlijk wel in.
Door de ontwenning kreeg ik een psychose, waar ik heel langzaam in terecht kwam. Wederom vroeg ik me af, wat ik met mijn leven wilde. Het duurde uiteindelijk toen nog wel anderhalf jaar voor ik bij Lentis terecht kwam. Uiteindelijk was het mijn buurvrouw die aan de bel trok. Vanwege mijn gedrag, maakte ze zich zorgen. Er stonden toen opeens twee agenten bij mij op de stoep. Die zeiden ‘Het gaat niet goed met jou’. Ik heb toen een heel traject doorlopen met onder andere medicatie en praten. Van mijn hulpverleners kreeg ik te horen dat ik schizofrenie zou hebben.
‘Mooi toch, zo’n label’, dacht ik. ‘Dan ben ik dus nooit alleen’, zei ik als zelfspot. Het interesseerde me ook helemaal niet. Ik hoorde wel een stem. Maar die stem heeft me geen kwaad gedaan. Op een bepaald moment kon ik tegen die stem zeggen. ‘Het is wel goed met jou’. Toen bleef die stem weg.’
Mijn ziektebeeld werd tegen me gebruikt
‘Tijdens mijn psychose wilde ik me los maken van mijn familie en er niks meer mee te maken hebben. Maar
door die psychose, werd ik weer afhankelijk van hen. Ik kon mezelf niet redden. Daar baalde ik zo van. Ze hielden me op een kortzichtige manier klein. De jaren verstreken gewoon. De hulp van Lentis was goed. Daar was en ben ik wel over te spreken. In 2007 kreeg ik een relatie met een vrouw uit het buitenland. Daar kreeg ik een kind mee. Uiteindelijk werd mijn ziektebeeld tegen me gebruikt. Mijn toenmalige vrouw ging daardoor bij mij weg. Daar sta je dan, machteloos. Mijn dochter bleef bij haar en ik moest uit mijn eigen huis. Mijn ex ging na verloop van tijd het huis wel weer uit. Toen ik weer in mijn eigen huis kwam was het helemaal leeg en ik dacht: ‘Wat nu?’. Toen kon ik toch weer niet de verleiding van de verslaving weerstaan. Ik was me er wel van bewust wat ik aan het doen was. En ik heb toen tegen mezelf gezegd: ‘Dit kan zo niet langer.’ Gelukkig kreeg ik een aanbieding om parkeerwacht te worden bij de Lentis vestiging aan de Hereweg. Afkicken van mijn verslaving bleek na een aantal eerdere mislukte pogingen erg moeilijk. Ik viel immers steeds weer terug in middelengebruik. Daardoor ging het werk niet goed. Mijn leidinggevende merkte dat op en zei. ‘We moeten eens met elkaar praten, want dit gaat zo niet goed, jongen.’ We hadden een fijn gesprek over wat er niet goed ging. Ik was me daarvan bewust en ben eraan gaan werken om het beter te doen. Ik moest alles weer opnieuw doen om te herstellen. Ik ging stoppen met drugsgebruik en kwam mijn afspraken na en ook op tijd op mijn werk. Dat lukte gelukkig allemaal wel. In datzelfde jaar deed ik een aanvraag om medicatie af te bouwen. Dat ging goed, in een rustig tempo. Tot op de dag van vandaag gebruik ik helemaal geen medicatie meer. Het wordt nog steeds in gaten gehouden of het goed blijft gaan. Lentis houdt een vinger aan de pols.’
Ik was de zwarte prins ‘Ik heb mijn ouders weer tot mijn leven moeten toelaten doordat mijn vader heel erg ziek werd. Ik kwam erachter dat mijn moeder narcistische trekken had. Ik heb een tweelingzusje, dat was vroeger het mooie prinsesje. Ik was de zwarte prins van de nacht. Wat ik ook deed, ik kon het nooit goed doen. Ik kreeg indertijd niet de aandacht die ik nodig had. Ik zat in een bepaalde rol binnen het gezin en die maak je je eigen. Je denkt wel: ‘Dit klopt niet helemaal’.
Ik ontdekte dat mijn drugsgebruik ook een manier was om me af te zetten tegen de maatschappij. Mijn moeder had geen oog voor mij en het leek er wel een beetje op dat ze me wilde zien falen. Er ging toen veel aandacht naar mijn tweelingzusje. Ze was slim en deed het goed op school.
Ik kom uit een Indische familie die erg aan elkaar hangt. Wat ook misschien meespeelde zijn de trauma’s van mijn opa en oma. Toen zij in Nederland kwamen werden ze gehuisvest in een barak. Er wordt weinig over het verleden en moeilijke dingen gepraat. We houden het gezellig en er is snel schaamte over dingen die niet goed gaan.’
Ik heb mensen moeten loslaten ‘Mijn verhuizing weg uit de stad zie ik als een belangrijk onderdeel van mijn herstel. Verandering van omgeving werkte in mijn geval zeker goed. Ik heb mensen moeten loslaten, ook mijn familie. Mensen in mijn omgeving zeiden ook ‘Die jongen is niet goed bij zijn hoofd, die kun je niet serieus nemen.’ Ze zorgden er ook voor dat ik de weg naar herstel niet kon vinden. Dat stagneerde gewoon. Ik moest een soort van rust creëren. Ik heb voor iedereen de deur dicht gedaan. Ik was inmiddels verhuisd naar Hoogezand en hertrouwd met een leuke vrouw waar ik alles mee kan delen. Met de juiste begeleiding en ventilerende gesprekken ben ik zover gekomen dat ik nu hier mijn verhaal kan doen. Leuk om te melden dat ik in de CDR Stadskanaal Winschoten zit. Een deelraad. En ik maak deel uit van de CR-OVP (cliëntenraad, ouderen- en volwassenenpsychiatrie).’
Door Rense Schuurmans
Foto’s Archief Lentis en AI gegenereerd
Op 28 november 1895 vond de opening van Dennenoord plaats. Aanwezig waren: bestuurlijke en politieke autoriteiten, de Inspecteurs van het Krankzinnigenwezen, en bestuurders van ‘De Vereniging tot Christelijke Verzorging van Zenuwlijders en Geesteszieken’, de grondleggers van dit gesticht, en vele anderen, allen mannen. Ze kwamen per spoor, in koetsen en een enkeling met de auto om bij de opening van het psychiatrisch zorglandgoed Dennenoord aanwezig te zijn. In de bestuurskamer van het Hoofdgebouw, dezelfde die ook in 2025 nog volop in gebruik is, hielden ze een groot aantal breed uitgemeten toespraken om te benadrukken dat hier toch wel iets bijzonders plaatsvond. En dit was zeker het geval. Wetenschap, geloof, idealisme en optimisme streden om de voorrang. De bestuurders en de Inspecteurs van de overheid waren trots op de afwezigheid van isoleercellen. De gevolgen van toen genomen besluiten zijn 130 jaar later nog zichtbaar.
In de voorhoede
Dennenoord bevond zich wat betreft de ruimtelijke en inhoudelijke vormgeving van nieuwe zorgopvattingen, rond 1900, in de voorhoede. De aankoop van 60 hectare natuurgrond bood de mogelijkheid meerdere paviljoenen te bouwen. Dit maakte het mogelijk de patiënten in categorieën in te delen en hierop toegesneden zorg te bieden. Er konden op het zorglandgoed aantrekkelijke woningen worden gebouwd voor de geneesheren, de geestelijk verzorger en de hoofden van diensten. Het was de bedoeling de verpleegkundigen en andere medewerkers, net als de patiënten, te huisvesten in de paviljoenen en in woningen in de directe nabijheid van Dennenoord. De inzet was het stichten van een dorpsachtige gemeenschap met kerk, watertoren, begraafplaats, akkerland, boerderij, bakker, slagerij, smederij, bibliotheek en een rijk verenigingsleven. Dit alles gesitueerd in een onder architectuur aan te leggen park. Kortom een omgeving waarin de patiënt tot rust (het geneesmiddel bij uitstek) kon komen. Medische, behandelingsgerichte zorg op psychiatrisch zorglandgoed Dennenoord verving het opsluiten en bespotten van de ‘vreemde en lastige mens’, zoals dat plaatsvond in overvolle steeds uitdijende stadsgestichten en tehuizen. Daar werd de mens met afwijkend gedrag vaak letterlijk aan de ketting gelegd of zich achter tralies gezet. Bewaakt door mannen, vaak zwervers of eervol ontslagen soldaten. Op Dennenoord waren dit bij voorkeur vrouwen, geschoolde verpleegsters die verplegen. Op het
moderne Dennenoord geen directeur zoals in het klassieke gesticht, maar een geneesheer-directeur. De man, in witte jas, is eindverantwoordelijk voor de medische zorg in alle facetten en de dagelijkse gang van zaken op het therapeutisch landgoed. De geneesheer-directeur als duizendpoot, die zich letterlijk overal mee bemoeit. Zo beoordeelt hij of de verpleegsters goed kunnen koken en vraagt hij aan het Stichtingsbestuur of stro gekocht kan worden voor het vullen van de matrassen.
Uniek in Nederland
Het 130-jarige zorglandgoed Dennenoord, sinds 2007 onder de vlag van Lentis, kan terugkijken op een lange traditie van werken volgens de op dat moment geldende zorgstandaarden. De standaarden zijn in de loop van de tijd ingrijpend veranderd. Het is uniek in Nederland dat op het Dennenoordterrein zo concreet zichtbaar wordt hoe men over zorg dacht en hoe die zorg wordt vormgegeven. Uit ieder tijdvak zijn gebouwen aanwezig. Op het terrein is zichtbaar hoe de inrichting van de natuurlijke leefomgeving werd aangepast aan de nieuwe zorgopvattingen.
Met andere ogen kijken
Wil je met andere ogen kijken naar onze tijd, dan is een wandeling over het zorglandgoed Dennenoord een aangenaam hulpmiddel. Je kunt de vragen stellen die ons nu bezighouden, zoals toenemende individualisering, het steeds maar moeten presteren en dat steeds beter en sneller. Wat waren de antwoorden die in het verleden werden gegeven op deze vragen of werden toen andere vragen gesteld en hoe zit dit dan? De rijke aanwezigheid van het cultureel erfgoed in gebouwen en inrichting van het leefmilieu wordt ondersteund met een historische
website, films, een museum, verhalen, gefilmde interviews, lesbrieven en andere verdiepende publicaties. Vragen over: de toekomstige invulling van het terrein, waarom de patiënten een stem kregen, de ongehuwde vrouwen die carrière maakten, de smet die het shocken op de psychiatrie legde, de gevolgen van de komst van psychofarmaca en het waarom van verplaatsing van de zorg naar de eigen leefomgeving, worden beantwoord. Tijdens een rondleiding leer je kennen dat in andere tijden andere antwoorden op de zorgvragen werden gegeven en je leert begrijpen waarom en hoe de ondersteunende diensten ervoor zorgden dat Dennenoord zelfvoorzienend was en nu deel uitmaakt van een groter geheel. En voor wie houdt van concreet en simpel, en wie is dat niet, die kan genieten van het gedrag van de kleine akkervarkens. Die zorgen voor een moderne vorm van omgevingsbeheer en roepen bij de toeschouwer een blij gevoel op. Zorglandgoed Dennenoord blijft verrassen.
Wil je met je team eens rondgeleid worden op het Dennenoordterrein? Lentis Erfgoed verzorgt rondleidingen. Je kunt contact opnemen met Lentis Erfgoed via erfgoed@lentis.nl .
Ook vind je op de website van Lentis Erfgoed mooie publicaties, zoals deze over de geschiedenis van Dennenoord: Groeten uit Dennenoord - Lentis Erfgoed Graag digitaal even rondkijken op het Dennenoordterrein? Dat kan via de interactieve kaart Je kunt er een reis door de tijd maken, zien welke beelden, gedichten en bomen je vindt op het terrein en nog veel meer.
Door Anne Helmus
In 2005 vroeg Het Klokhuis Michiel Hoving om korte grappige animaties te maken met hetzelfde thema als de afleveringen van Het Klokhuis. Dit werden De avonturen van Varkentje Rund. Rund, de gelijknamige hoofdpersoon, is een varken dat avonturen beleeft met zijn vriendin Greetje Grien, zijn vriend Leo, de strontvlieg en zijn ooms Kees en Koos. Meestal begint de aflevering met een probleem, er wordt een oplossing geopperd en vervolgens loopt alles in de soep. In deze absurdistische tekenfilm zijn alle stemmen ingesproken door Michiel Hoving zelf.
De avonturen van Varkentje Rund is een Nederlandse computeranimatieserie, gemaakt door Michiel Hoving en uitgezonden door de NTR vanaf 2005 als onderdeel van Het Klokhuis. Op 19 november 2019 werd de 200e aflevering uitgezonden. De teller staat nu op 315 afleveringen. Hiermee is het de langstlopende tekenfilmserie ter wereld gemaakt door één persoon.
Ik werd door mijn twee kleinkinderen van zeven en negen uit Nijmegen erop attent gemaakt. Ik zou Varkentje Rund vast heel leuk vinden. ‘Hij praat net als jij.’ Ze bedoelden mijn Groningse accent. Sindsdien kijken we samen naar de filmpjes op You Tube. We kunnen er geen genoeg van krijgen, dat hoeft ook niet want er zijn er heel veel.
Ik ontdekte, dat de maker Michiel Hoving in Groningen woont. Een afspraak was snel gemaakt. Hij ontving mij in zijn gezellige hoekwoning in de Korrewegwijk. Met uitzicht op mijn vroegere lagere school. In mijn vraag om hem te mogen interviewen had ik aangegeven dat Varkentje Rund een voorbeeld kan zijn voor medewerkers en cliënten in de GGZ. Ook als alles misgaat, wat meestal het geval is, bewaart hij zijn kalmte en goede humeur. Echt een voorbeeld. Om het interview te legitimeren voor publicatie in Lentis Magazine begon ik met de vraag: ‘Heb je zelf ook wel eens psychische problemen gehad?’ Ja dus.
‘Je bent een narcist en je hebt geen empathie’ ‘Mijn laatste huwelijk is gestrand omdat mijn ex een kroeg aangeboden kreeg. Dat was haar jeugddroom. Eerst hielp ik haar mee. Maar al gauw bleek dat ik er niks aan vond. Elke dag kwamen de vaste klanten. De patiënten noemde ik ze. Mijn ex bleef de hele dag in die kroeg zitten en kwam niet meer thuis. Het huwelijk strandde daardoor. Toen zei ze dat ik een narcist was en geen empathie had. En gek genoeg geloofde ik het ook nog of op zijn minst ging ik erover twijfelen. Ik had toen een moeilijk jaar omdat ik dit huis ging kopen. Ik zat toen slecht in mijn vel en heb gesprekken gehad met een psycholoog. Die zei, dat ik geen narcist ben en ook wel empathie heb, dat ik me daar geen zorgen over hoef te maken. Ik antwoordde: ‘Maar er is toch
wel van alles mis met mij.’ ‘Vast wel’, zei hij, ‘maar dat is niet problematisch.’ Mijn dochter heeft ADD, ze is niet heel erg hyper, maar wel druk in haar hoofd. Toen ze de diagnose kreeg vroeg de psycholoog aan haar, zijn er meer mensen in jouw familie die hier last van hebben?’ ‘Ja’, zei ze ‘mijn vader’. ‘Dus als ik wat heb, dan heb ik het van mijn dochter geërfd’, zegt Michiel grappend.
Hij wil problemen oplossen maar maakt het alleen maar erger ‘De naam Varkentje Rund is ontstaan doordat Rund een scheldnaam is voor iemand die iets doms doet en daarom past het goed bij het varkentje. En het is grappig omdat er twee dieren in één naam zitten. Ik moest in het begin op korte termijn negen afleveringen maken. Eerst had ik alleen het varkentje en moest toen tegenspelers verzinnen. Het gemakkelijkst om te animeren is een stip. Zo is Leo de strontvlieg ontstaan. Werken aan een tekenfilm is trouwens monnikenwerk. Een paar afleveringen verder toen ik het wat meer in de vingers had heb ik Greet Grien, die een beetje is geïnspireerd op mijn toenmalige vrouw, erbij getekend. Ze vroeg me een keer: die Greetje Grien is dat op mij gebaseerd?
‘Misschien een heel klein beetje’, zei ik. Ze vond het heel erg leuk. Greetje Grien ziet altijd veel problemen en is altijd heel boos, een goede tegenspeler van Varkentje Rund die nogal naïef is. Hij wil de problemen oplossen maar maakt het alleen maar erger. Later kwamen er de twee boertjes bij. De een heeft een slecht karakter, vindt zichzelf heel slim en is gierig. De ander is heel enthousiast en krijgt nog wel eens het lid op de neus.’
Een aantal uren per dag in een hyperfocus ‘Ik heb al twintig jaar non-stop werk van Het Klokhuis. In het begin van dit jaar viel dat werk wel vier maanden stil. Dat was financieel heel kloterig. Ik had helemaal geen werk. Dat was voor mij heel lastig. Want werken betekent voor mij dat ik een aantal uren per dag in een soort hyperfocus zit. Want een tekenfilm maken is best wel complex. Ik doe alles: het
idee, het geluid, beelden de stemmen en de muziek. Daar kwam ik achter toen ik weer aan het werk kon. Je moet stemmen opnemen, jezelf regisseren, tekenen, het geluid verzorgen en beslissen welke beelden je laat zien om het verhaal duidelijk te maken. Ik had toen heel veel moeite om er weer in te komen na die maanden zonder werk.
In die periode dat ik niet werkte kwam ik heel erg in de realiteit terecht. Zeker na de verkiezing van Donald Trump stond de wereld waarin ik ben opgegroeid op losse schroeven. Ik maak Amerikaanse muziek. Draag Amerikaanse kleding. Ik ben ook vaak in de Verenigde Staten geweest. Ik ben opgegroeid met Neil Young en ik luister veel naar Amerikaanse muziek. Dat viel voor mijn gevoel allemaal weg. En ik kreeg niet meer die hyperfocus terug die ik nodig had om Varkentje Rund te maken. Dat was een moeilijke tijd. Ik was ook niet zo vrolijk.’
Ik ben een bevoorrecht type
‘Normaal kan ik me heel goed concentreren en helemaal opgaan in waar ik mee bezig ben en de hele wereld om me heen vergeten. Toen ik weer op gang kwam kreeg ik er ook alweer heel snel plezier in. Ik ben natuurlijk een ontzettend bevoorrecht type. De redactie van Het Klokhuis in Hilversum is heel enthousiast.
Ik was onlangs op een school om over Varkentje Rund te vertellen. Die klas was zo’n warm bad. Ik vroeg of ze ook vragen hadden. Toen kwamen er heel leuke vragen.
In het begin was het nog niet zo bekend. Kinderen van vrienden reageerden verbaasd. ’Heb jij Varkentje Rund gemaakt?!’
Na 120 afleveringen ontdekte ik, dat mijn agent behoorlijk aan mij verdiende. Ik heb hem daarop aangesproken. Toen veranderde zijn toon nogal. Ik realiseerde me dat ik voor hem een soort melkkoetje was. Ik maakte wel twee afleveringen per maand. Dat was een bak geld. Toen heb ik het contract met hem opgezegd en heb vervolgens zelf een contract afgesloten met Het Klokhuis. Een betere deal, met hem er tussenuit. Toen stond erop eens een deurwaarder voor de deur. Gestuurd door mijn agent. Die wilde geld vorderen. De hele kwestie is goed afgelopen. Dat was een van de moeilijkste periodes van mijn leven. Nog erger dan een scheiding. Ik ben drie keer getrouwd geweest dus ik weet wat dat is.
Het gesprek met Michiel had nog wel veel langer kunnen duren. We hebben veel gelachen en ik vond het erg gezellig. We hebben de bijeenkomst afgerond met het maken van een paar foto’s.
Prof.dr. Stynke Castelein is Hoofd Lentis Research & hoog leraar Herstelbevordering bij Ernstige Psychische Aandoeningen, RuG
De therapeutische relatie wordt beschouwd als de belangrijkste aspecifieke factor van behandeleffect. In de klinische praktijk gaat het dan om elementen die in vrijwel elke behandeling aanwezig zijn en bijdragen aan herstel, maar niet uniek zijn voor één behandelmethode. Het is niet zo dat behandelaren het belang hiervan niet zien; in elke opleiding, richtlijn en zorgstandaard wordt het juist benadrukt. Wat wél opvalt, is dat er binnen de GGZ nog maar weinig empirisch onderzoek is gedaan naar wat een goede therapeutische relatie precies voorspelt. En hoe waardevol zou het zijn als we als behandelaren beter wisten wat daarin echt het verschil maakt? Misschien wordt de therapeutische relatie dan sneller een echte ‘therapeutische traktatie’ - een rijkgevulde taart, gebakken door cliënt en behandelaar samen.
Om beter te begrijpen wat een goede therapeutische relatie vormt, biedt recent literatuuronderzoek van Lentis-RuG promovendus Melina Tetzlaff interessante inzichten. Haar overzichtsartikel gaat over factoren die de kwaliteit van de therapeutische relatie beïnvloeden bij mensen met ernstige psychische aandoeningen.1,2 Wanneer het gaat om factoren die de relatie vanuit het cliëntenperspectief voorspelden, vond Tetzlaff dat een beter ziekte-inzicht, een veilige hechtingsstijl, positieve uitkomstverwachtingen, een goede klik vanaf het begin, minder zelfstigma en het gebruik van ondersteunende technieken door de behandelaar (zoals feedback geven en samen de agenda bepalen) leidden tot een sterkere therapeutische relatie. Aan de kant van de behandelaar droegen vergelijkbare factoren bij aan een betere relatie: een goed ziekte-inzicht van de cliënt, een veilige hechtingsstijl van de behandelaar zelf, een vroege positieve klik en positieve verwachtingen over de uitkomst. Interessant genoeg bleek dat de ernst van symptomen wél invloed had op hoe behandelaars de relatie beoordeelden, maar niet op hoe cliënten die beleefden. Dat zegt iets wezenlijks: zelfs wanneer
klachten zwaar wegen kan de cliënt zich nog steeds gedragen en gezien voelen, zolang de relatie stevig genoeg is.
Tetzlaff benadrukt dan ook vooral het belang van vroege positieve interacties. Een goede start - een klik in de eerste gesprekken - vormt de basis voor een stabiele en duurzame relatie. In een warme, ondersteunende omgeving kunnen cliënten hun schaamte of stigma overstijgen en weer hoop ontwikkelen op herstel. Dit suggereert dat therapie niet alleen draait om techniek, maar dat de kwaliteit van het menselijke contact óók therapie maakt.
De relatie verdient aandacht vanaf het allereerste moment. Vooral als het gaat om een langdurig behandelcontact, wat veelal het geval is in de GGZ. Bij kortdurende contacten speelt de therapeutische relatie verhoudingsgewijs een minder belangrijke rol, dan is afstemming over het behandeldoel vooral heel erg belangrijk.3 Uiteindelijk is de boodschap dat het succes van de behandeling niet alleen afhangt van wat je doet, maar van hoe je het samen doet De therapeutische relatie is als de bodem van een taart: het fundament waarop je samen met de cliënt verder bouwt. Wat dat betreft is het belangrijkste wapen temidden van alle behandelrichtlijnen en tijdsdruk misschien wel verrassend simpel: een goed gesprek.
1 Tetzlaff, M., Bruins, J., & Castelein, S. (2025). Associated factors of the quality of therapeutic alliance in people with severe mental illnesses: A systematic review. Clinical Psychology Review, 122, 102656. Advance online publication. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2025.102656
2 Link naar korte video (4 minuten) over dit onderzoek: https://www.youtube. com/watch?v=yo3T15Hp8YU
3 Bruins, J., de Jong, S., Hasson-Ohayon, I., & Castelein, S. (2025). Exploring the therapeutic alliance in mental health care for people with severe mental illness: a focus group study with clients, care professionals and peer support workers. Journal of Recovery in Mental Health, 8(2), 17–33. https://doi. org/10.33137/jrmh.v8i2.44495
Serie zorgtechnologie
Lentis Magazine gaat in de komende nummers aandacht besteden aan allerlei toepassingen van techniek in de GGZ. Bijvoorbeeld de toenemende rol van de digitale techniek, zoals E-Health, online behandelingen en het Elektronisch Patiënten Dossier (EPD). En de toepassing van Virtual Reality, Electro Convulsie Therapieën en Deep Brain Stimulation.
In dit nummer verdiept Anne Helmus zich in de techniek achter de EMDR-apparatuur. Dirk Messemaker maakt deze apparatuur in zijn bedrijf SE Factory in Groningen, dat speciale EMDR-apparatuur maakt die gebruikt worden als hulpmiddel bij EMDR-therapie.
Hoe werkt EMDR?
EMDR werkt doordat je een traumatische herinnering ophaalt en tegelijkertijd een afleidende stimulus krijgt, zoals het volgen van vingerbewegingen of geluidjes. Hierdoor wordt je werkgeheugen zwaar belast, waardoor de emotionele lading van de herinnering afneemt en het beeld vervaagt. De herinnering wordt op een andere, minder beladen manier opgeslagen, zodat je er zonder angst aan kunt denken. Bij EMDR kan een therapeut vingerbewegingen of lichtbewegingen gebruiken, maar ook andere afleidende stimuli zoals geluiden of tikken, om de hersenen te stimuleren. De heftige gebeurtenis wordt als het ware een boek in de bibliotheek van herinneringen, waar je na verloop van tijd in kunt bladeren zonder weer hevig geëmotioneerd te raken.
Hoe het begon
Na een rondleiding vertelt Dirk hoe het bedrijf ontstond. ‘Toen mijn broer en ik uit huis gingen zei mijn moeder dat ze haar praktijk wilde uitbreiden. Ze had als psycholoog een kleine praktijk en is gaan uitbreiden vanaf 2007. Ik heb haar geholpen door de administratie te verzorgen, de website op te zetten en allerlei regelzaken voor mijn rekening te nemen. In 2008 zijn we echt fulltime samen gaan werken en
heb ik mijn toenmalige dienstverband bij het Ommelander ziekenhuis opgezegd. De praktijk van mijn moeder was gespecialiseerd in de behandeling van traumagerelateerde problematiek en daarom werd er veel met EMDR-therapie gewerkt. Er was in 2012 behoefte aan goede apparatuur voor de EMDR-therapie. We konden niets vinden wat we geschikt vonden. Dus dachten we: ‘Kunnen we zelf niet iets gaan ontwikkelen?’ Dat lukte en zo is het bedrijf ontstaan. In 2014 zijn we met ons eerste
model de Classic (met kabels) op de markt gekomen. Dankzij technische innovaties is er nu ook een aantal jaren de draadloze variant.’
De techniek
Dirk is enthousiast over de nieuwste technieken: ‘Onze apparatuur stelt therapeuten in staat het meeste uit de EMDR-sessies te halen en tegelijkertijd het lichaam fysiek te ontlasten. Dit doen we op basis van de laatste inzichten over EMDR.’
Naast het draadloze model bieden ze ook een klassiek model dat wordt bestuurd met een controller. Beide modellen geven toegang tot visuele, tactiele en auditieve prikkels.
‘Ik richt me nu volledig op deze sector, waar ik al mijn plannen en ideeën in kwijt kan. In de beginperiode leverden we de apparatuur vooral in Nederland. Op een gegeven moment kregen we ook vraag uit het buitenland. Dat ging eigenlijk vrij organisch. In 2014 bezochten we verschillende internationale EMDR-congressen om de
apparatuur te introduceren. Op zo’n congres komen facilitators en therapeuten die belangstelling toonden voor ons product. Sindsdien zijn we op vrijwel alle grote congressen over EMDR aanwezig om onze apparatuur te promoten. We leveren in 105 landen rechtstreeks aan de klant zonder de bemoeienis van tussenhandel. Therapeuten beslissen dikwijls over de aanschaf van deze apparatuur en we wenden ons rechtstreeks tot deze doelgroep.’
Meer weten over EMDR? Lees op onze website een ervaringsverhaal of bekijk het filmpje.
Ervaringsverhaal op onze website
Een beetje verbaasd en aangedaan zit ik samen met mijn vrouw alle botbreuken van de afgelopen tijd op te tellen, bij onze buren en in de kennissen- en vriendenkring. We komen uit op zeven, waaronder drie gebroken heupen en allerlei andere breuken.
Opvallend is dat het allemaal vrouwen zijn. Revalidatie verloopt niet altijd gemakkelijk. Eentje verblijft zelfs in een verpleeghuis. Veel van deze breuken zijn ontstaan tijdens buitenactiviteiten. Fietsen en wandelen bleken niet altijd zonder gevaar. Wij als ouderen worden overspoeld met adviezen om meer te gaan bewegen. Met als einddoel een fitter lichaam en een opgewekte stemming. De zorgkosten zouden door deze vorm van preventie om laag gaan.
Uit bovenstaande blijkt dat het tegendeel het geval is. De mensen in onze omgeving die iets hadden gebroken deden een beroep op orthopedische chirurgen om de boel met schroeven en plaatjes weer vast te zetten. Het personeel van de gipskamer had het er maar druk mee en ook de organisatie die hulpmiddelen verstrekt. De fysiotherapeuten bezochten de brekebenen thuis om met hen te oefenen en de zaak weer op gang te brengen. Ook de mantelzorgers droegen hun steentje bij. Wij bezorgden her en der een pannetje soep. Het lijkt er dus op dat bewegen voor ouderen onbedoeld ook heel andere zaken teweeg kan brengen.
Dit heeft me aan het denken gezet, omdat ik zelf ook de afgelopen maanden drie keer ben gevallen. Een keer op een grafsteen in een kerk te Deventer en een paar keer op een bospad. Dat liep allemaal goed af. Ik maak mezelf wijs dat ik een enorm goede botdichtheid heb doormiddel van het beoefenen van krachttraining en dat dit me beschermt tegen breuken. Als preventieve activiteit neem ik daarom toch maar deel aan een cursus valpreventie. Dat bevalt goed. We leren onder andere de balansdans op basis van Tai Chi. Ook hebben we ons net opgegeven voor een conditiecheck aangeboden door de gemeente Oldambt.
Een activiteit zonder blessuregevaar is zitten in onze serre midden tussen de door mijzelf opgekweekte kamerplanten. Vanuit mijn luie stoel kijk ik onze tuin in en geniet van de prachtige herfstkleuren.
Uit onderzoek blijkt namelijk dat de natuur een grote invloed heeft op ons wel en wee. Kamerplanten verminderen de stress en kinderen presteren beter op school als ze worden omgeven met groen. Omring je met natuur en je lichamelijke en geestelijke gezondheid krijgt vanzelf een positieve boost. De toegang tot groen is in ons land ongelijk verdeeld. Rijke mensen hebben vaak meer toegang tot groen. Evenals de bewoners en medewerkers van bijvoorbeeld Dennenoord. Zij boffen maar met hun fraaie parkachtige omgeving.
Uit onderzoek blijkt dat hoe verder je weg woont van een groenvoorziening zoals een park of een gemeenschappelijke tuin, hoe groter het risico op veelvoorkomende geestelijke gezondheidsproblemen. Groen vermindert stress, bevordert veerkracht en verbetert slaap. Veel groen geeft een beter leven. Dus er is werk aan de winkel. In de ruimtes, die ik ken, waar mensen met psychiatrische problemen verblijven, staan hooguit een paar zielige, verwaarloosde planten of kunstplanten. Haal de natuur in huis. Dus maak van de huiskamers, gangen en kantoren binnentuinen. Ga gezellig stekjes opkweken. Maak ruimte voor daglicht. Eet ook vooral veel groene bladgroenten zoals spinazie en boerenkool. Er zitten veel voedingsstoffen in die de cognitieve achteruitgang van de hersenen vertragen.
Foolcolor speelt Zij is van Mij, een voorstelling over stalking
Door Jannie Strijk Foto’s Bob de Vries
Op 8 april 2026 speelt theatergroep Foolcolor de voorstelling Zij is van Mij in Grand Theatre. Een voorstelling van 75 minuten. Zij is van Mij gaat over liefde die omslaat in obsessie met als gevolg overmatige controle en delictgedrag. De voorstelling werd geschreven door Ine Paulien Weijer en Sandra Hartzema. De regie is in handen van Daniëlle Chasseur en Ine Paulien Weijer. Anouk Ebbens speelt een van de hoofdrollen. Ine Paulien en Anouk vertellen meer over de voorstelling.
< Van links naar rechts
Evelien Schoo, Sandra Hartzema (medeschrijfster en hoofdrolspeler), man daarboven met witte bloes: Wicher Hoornstra (hoofdrolspeler).
Voor: Daniëlle Chasseur (mederegisseur), Mirjam Eringa (hoofdrolspeler), Ine Paulien Weijer (medeschrijfster en mederegisseur), Anouk Ebbens (hoofdrolspeler), Kars Jol. Anneleen de Vries mist op deze foto.
Ine Paulien: ‘In de voorstelling zijn twee lijnen verweven. Een lijn gaat over intiem partnergeweld. De relatie tussen de man en de vrouw loopt uit de hand als zij de relatie verbreekt. De man blijft haar achtervolgen en er dreigt gevaar op femicide.’ De andere lijn is die van de waanstalker. Anouk neemt daarin de hoofdrol voor haar rekening. ‘Ik speel Elsbeth. Zij wordt verliefd op haar leidinggevende. Ze is ervan overtuigd dat zij net zoveel van haar houdt als Elsbeth van haar.’ In beide gevallen draait het uit op stalking.
Gevangen in fixatie
De aanleiding voor de voorstelling was een verzoek van Tanja Berger, geneesheerdirecteur van GGZ Drenthe. Ine Paulien: ‘Zij organiseerden dit najaar het tweedaagse symposium Gevangen in fixatie. Zij wilden graag een korte voorstelling om meer inzicht te geven in dit onderwerp. Hoe kan het dat iemand zo gefascineerd raakt door een ander dat dit omslaat in een obsessie en delictgedrag. Dat kan zich op verschillende manieren uiten: van extremisme, tot hooligangedrag en stalking. Wij hebben gekozen voor het thema stalking.’ Op grond van de korte voorstelling schreven Ine Paulien en Sandra een lange voorstelling die in april in Grand Theatre zal worden opgevoerd.
Intense voorstelling
Een intense voorstelling met een intense hoofdrol voor Anouk. Ze vertelt er meer over: ‘Elsbeth, zo heet de hoofdpersoon, komt in
een bubbel terecht, waarbij ze steeds verder wegraakt. De manier waarop ze de grip op de realiteit verliest is intens om te spelen.’ Het is spannend om deze rol te spelen. Maar Anouk kan het wel goed loslaten: ‘Het raakt me niet persoonlijk. Het staat verder van me af. De andere lijn – die van intiem partnergeweld- komt veel dichterbij.’
In de verdeling van de rollen wordt altijd rekening gehouden met wat iemand heeft meegemaakt. Ine Paulien: ‘Maar het is niet automatisch zo dat we iets dan wel of niet doen. Dat gebeurt altijd in overleg.’ De groep heeft het script eerst met z’n allen gelezen. ‘Dan komt boven tafel wat het met iemand doet. Binnen de groep kwam de ingewikkelde relatie met partnergeweld voor sommigen dichtbij.’ Anouk: ‘Het is goed om dat vooraf te bespreken en van elkaar te horen. Dan weet je waarom mensen geraakt worden door sommige scènes. Voor velen was het bekend terrein en sommige scènes sloten bijna letterlijk aan bij iemands leven. Het onderwerp intiem partnergeweld is sowieso iets wat mensen die zullen komen kijken ook zal raken. Iedereen kent wel iemand die vervelende of soms zelfs gevaarlijke situaties heeft meegemaakt.’
Bewustwording
Voor beide vormen van stalking geldt dat het een enorme impact op het leven van slachtoffer en dader heeft. Ine Paulien: ‘Het is verstikkend, bedreigend en heel bepalend voor je leven.’ Anouk: ‘Dat geldt ook voor de dader. Het gedrag komt altijd ergens vandaan.’ Met de voorstelling wil de groep bewustwording kweken over hoe complex het onderwerp is. Ine Paulien: ‘Bij intiem partnergeweld is er heel vaak een oordeel door buitenstaanders. Dan stop je toch met de relatie, wordt dan gezegd. Maar het is veel ingewikkelder dan dat. En bij slachtoffers van zowel stalking als intiem partnergeweld speelt schaamte een grote rol.’ Het is niet zwart-wit. ‘Er is geen slechterik of een goede. Dat is te simpel, het ligt veel complexer.’ Anouk: ‘Ik denk dat het publiek ook medelijden krijgt met mijn personage. Ze wordt zelf overvallen door de warme gevoelens die ze ontwikkelt voor haar leidinggevende. Dat kent ze helemaal niet en dat kan ze ook niet. Uiteindelijk mondt dat uit in iets dat heel ontwrichtend is. Je begrijpt het beter als je weet waar het vandaan komt. Ook al is het daardoor niet minder erg.’
Verdiepen in het onderwerp
Ine Paulien en Sandra schreven het script voor de voorstelling. Daarvoor hebben ze zich uitgebreid verdiept in het onderwerp. Ine Paulien: ‘Ik ben naar lezingen geweest met een cultuurwetenschappelijke achtergrond, waarbij ik ook getuigenissen heb gehoord van een vader die zijn dochter verloor aan femicide en een vrouw die te maken had gehad met intiem partnergeweld. Ik heb ook interviews met hulpverleners gehouden. Dat heeft veel indruk gemaakt. En vooral ook verbazing dat dat gebeurt en kan gebeuren.’ In maart liepen Anouk en Ine Paulien en andere spelers van de theatergroep mee met de femicidemars.
Rode vlaggen
Voor beide vormen van stalking zijn er rode vlaggen. In de voorstelling komt de kleur rood dan ook veel terug: in kleding en in attributen. ‘We proberen in de voorstelling ook echt het beklemmende gevoel op te roepen.’ Ze lichten alvast een klein tipje van de sluier. Ine Paulien: ‘Dat doen we op verschillende manieren, maar we starten de voorstelling bijvoorbeeld met zogenaamde ‘loerders’. De loerders loeren naar het publiek. Er bekruipt je dan onmiddellijk een ongemakkelijk gevoel.‘
Maatschappelijk probleem
Nederland staat in de top 3 van landen waar femicide veel voorkomt. Het gaat door alle opleidingsniveaus en culturen heen. Een maatschappelijk probleem, aldus Ine Paulien: ‘Het kan iedereen overkomen. We moeten aan de voorkant kijken wat we anders kunnen doen. Anders blijven we vrouwen opvangen die hiermee te maken hebben.’
De voorstelling wordt gespeeld in Grand Theatre, buiten de reguliere programmering om. Je vindt de voorstelling dus niet in de agenda van het Grand. Op dit moment kun je nog geen kaartjes bestellen, maar we geven op Lentisnet en onze website aan wanneer de kaartverkoop start.
Achter op het Dennenoordterrein bruist het van de dagbestedingsactiviteiten. Op het Middenpark vind je de kringloopwinkel, de fietsenmakerij en het werkplein. De kringloopwinkel en de fietsenmakerij ken je misschien al. Maar weet je dat ze je bij het werkplein werk uit handen kunnen nemen? Ze werken voor opdrachtgevers binnen en buiten Lentis.
Wat gebeurt er op het werkplein?
» Inpakwerk voor de Zuivelhoeve
» Inpakwerk voor Fris!sieraden in Zuidlaren
» Demontage voor recycling - demonteren van kapotte huishoudelijke apparaten of andere kleine apparaten zoals videorecorders, radio’s, boxen, et cetera.
» Inpakwerkzaamheden voor Lentis
» Verzendklaar maken - inpakken en stickeren voor zover dat binnen de AVG mogelijk is
» Kleding voor de kringloopwinkel van prijskaartjes voorzien
» Vouwen (brieven of folders)
» Sorteren
» Vullen
Heb jij werkzaamheden die hierop lijken? Op het werkplein staan ze te trappelen om jou als klant te verwelkomen. Enige voorwaarde is dat je ze ongeveer twee weken de tijd geeft om je opdracht af te ronden. Bij twijfel kun je altijd overleggen. Heb je vragen of een leuke klus voor het werkplein?
Mail dan met Janny Dammer- Hingstman, j.hingstman@lentis.nl of Yvette Timmer, ym.timmer@lentis.nl.
Bekijk hier de folder van het Middenpark
Sportieve collega’s bij de Zuidlaardermarktloop!
Even op de foto in de week van de medezeggenschap.
Samen poffertjes bakken in de week van de medezeggenschap.
De stemming zat er goed in.
Alpaca broertjes herenigd op het Dennenoordterrein
Met Dienke Hedemann is de Raad van Bestuur nu compleet!
Sfeervol verlichte collega’s.
In gespannen afwachting van het oordeel van de voedingsspecialist...
Proeverij in de Ontmoetingskerk.
En sportieve collega’s bij de 4 mijl!
Eerste netwerkbijeenkomst Verpleegkundig Specialisten.
Lentis management traineeship gestart.