ANIMAKIEN BIDUMA 2012 LH3 A

LH 3 A

ANIMALIEN               

BILDUMA

Arranoa Azeria Ezpata-arraina Igela Itsas-zaldia Jaguarra Katua Kraken Krokodiloa Mandarin ahatea Marigorringo Sugea Tigre Tximeleta Untxia

ARRANOA

Datu orokorrak​: Arranoa Kategoria​: Ornoduna Taldea​:Hegaztia Izen zientifikoa:​ ​ Falconiformes

Nolakoa da? ​Hegazti harrapari bat denez, arranoak moko handi, boteretsu eta puntazorrotza daukaeta hegazti harrapari bat da, mardula eta buru eta ​ moko pisutsuak dira eta tamaina handia.

Non bizi da?​ ​ Iberiar penintsula,​​ Europako eskualde batzuetan, ​ Asian​eta Ipar​​ Amerikan​ ,​ batez ​ ere bizi da.

Zer jaten du?​ Arrainak jaten du.

Nola ugaltzen da?​ Obiparoa da eta arrautzatik gaiotzen da.

Bitxikeriak​: ​ Arrano​ a euskal abertzaletasunaren ikurretako bat da. (​ Karlomagno​ ,​ Napoleon​ ,​ Errege Katolikoak​ ...), arranoa haien

Xabi Garcia

A​z​e​r​i​a

Datu orokorrak:​ Azeria

Kategoria: ​Ornoduna

Taldea: Ugaztuna

Izen zientifikoa: ​ ​Vulpe

Mutur zorrotzeko buru txikia du,​eta hiruki formako belarriak, alde guztietara bira ditzakeenak.Txakur ertain baten

gorputzaren tamaina du, gutxi gorabehera (60-80 zentimetro inguru). Buztanak, 25-50

zentimetro artean neurtzen du. Arrek 6-7 kiloko pisua izan ohi dute; eta emeek, berriz, 4-6 kilo​ ​ingurukoa.

​Azeriak edozein lekutan bizi daitezke:

Lautadetan, mendietan, leku hotzetan edo basamortuko inguru batean.

Denetarik jaten du: txoriak, txorien arrautzak, zizareak,intsektuak, fruituak, frutak.

Bibiparoa da, amaren sabeletik jaiotzen da eta ugastuna da.

Bitxikeriak:​ Azeriak salto egiten duenean, buztana erabiltzen du oreka ​i​mantentzeko.

Azeriaren ezaugarrietako bat lapurretarako trebezia ​dela

esaten da. Ondorioz, hainbat kanta eta olerki idatzi dira.

Azeriaren etsai nagusia gizakia da. Ingalaterran, adibidez, azeri ehiza kirol bat zen.

Ezpata-arraina Datu orokorrak: Ezpata arraina.

Kategoria: Ornoduna.

Taldea: Arraina Izen zientifikoa: (Xiphias gladius).

Nolakoa da?

Ezpata antzeko mutur gogorra, luzea eta zorrotza du. 5 m inguru luze da.

Kolorez antxoaren antzekoa izaten da, erditik gora urdina eta erditik behera zilarkara. Igerian oso azkarra da. Kontu handiarekin ibiltzen dira arrantzaleak ezpata-arrainaren harrapaketan, arriskutsua izan daiteke eta.

Munduko itsaso bero eta epel guztiak ditu bizileku. Itsasertzetara, ordea, arrautzak jartzera bakarrik hurbiltzen da, udaberri aldera. Zefalopodoak eta arrainak jaten ditu. Oso aintzat hartua da sukaldaritzan.

Non bizi da?

Mundu osoko ur tropikal, azpitropikal eta epeletan bizi dena.

Zer jaten du? Arrainak jaten ditu.

Nola Ugaltzen da obiparoa da.

Bitxikeriak: Izen desberdinekin ezagutzen da:akula , akule , esparroi, melebarda, ezpalarta eta ezpalarte .

Olatz Ramirez Martinez

I​G​E​L​ ARRUNTA

Datu orokorrak: ​Igela Kategoria: Ornoduna Taldea:​ Anfibioak Izen zientifikoa:​ P ​ elophylax perezi Nolakoa da?

Ur-igel arruntaren zapaburuak​ ​60-70 mm ingurukoak dira. Espirakulu sinistrala dute eta uzkia isatsaren oinarrian irekitzen da, eskuinalderantz. Ez dute ertz-guruinik ahoaren goialdean. Hortzak ilaretan kokatzen dira eta hilera kopurua aldakorra da, nahiz eta formularik arruntena 2(2)/3(1) den.

Hegats-kaudal txikia dute, espirakulutik aurrera zabaltzen dena, eta isats zorrotza. Kolorazio berde-marroia dute, orban txiki ilunagoekin eta orban hauek isatseko hegatsean handiagoak eta nabariagoak dira.​ ​Isatsak​ hiru lerro longitudinal ilun azaltzen ditu. Sabelalde zuria dute Non bizi da?

Frantzian,iberiar Penintsulan eta erresuma batuko bi lekutan bizi dena Zer jaten du?

Zapaburuek​ ​algak​, ​detrituak​, ​fitoplanktona​,​ ​perifitona​ eta hondoratutako ​fanerogamoak​ ​jaten dituzte.

Helduek, aldiz, harrapakin lurtar zein urtarrak dituzte, baina bereziki lehenengoak. ​Ornogabez​ ​elikatzen dira (​eltxo​ eta euliak​, ​kakalardoak​,​erle​, ​liztor​ eta ​inurriak​) Nola ugaltzen da? Obiparoa da, arrautzetatik ugaltzen da.

Bitxikeria: Metamorfosisa bizi du hau da, ​ jaio berritan eta heldutan itxura desberdina dute.

Ariane Pineño

Itsas zaldia

Datu orokorrak: ​itsas saldia

Kategoria: Ornogabea

Taldea: Ekinodermoa

Izen zientifikoa: Hippocampus

Nolakoa da?​ Z ​ aldiarena​ gogorarazten duen gorputza dute, 20 zentimetrorainokoa​ eta hezur-plakez estalia eta espiralean kiribiltzen den i​ satsa

Non bizi da?​,​ Itsasertzetik hurbil bizitzen dira

Nola ugaltzen da? Bibiparoa da arautxetatik jaiotzen da

Bitxikeriak:​ ​Zuten erromatarrek, Castra Vetera I kanpamendutik gertu. Herri honetako bitxikerien artean, herriaren izena bera da, Alemanian aurkitzen diren herri guztietatik

Amin Mahdjoub

I​T​S​AS ​ ​-I​ ​ZA ​ ​RR​A.​

Datu orokorrak:

Taldea: Ekinodermoa Izen zientifikoa: ​Asteroidea

OrokorraKategoria: Ornoduna

Nolakoa da​?

Gorputza zapala izaten dute,inguru osoan arantzatxo txikiak dituzte , bost anka dute eta ​ azpialdean ​bentosa​ txiki batzuk dituzte besoek​.

Non bizi da? Itsasoan bizi da.

Zer jaten du? Haragijalea da, Krustazioak,erizoak,arrainak bera baino arrain tzikiagoak eta​ plantonak.

Nola ugaltzen da?

Badira bi ​sexuak​ dituzten asteroideoak, baina sexu bakarrekoak dira gehienak​.

Bitxikeriak: Odol gabeko animaliak dira, honen ordez urezko sistema baskularra dute. Bere besoak berriro eratzeko gaitasuna dute. Itsas izarrak, ezin du gizakiak besteko ikusmenik, begiak punta guztien amaieran dituztelako.

Badira bi ​sexuak​ dituzten asteroideoak.

Ibai Perez.

JAGUAR Datu orokorrak: Jaguar Kategoria: Ornoduna Taldea: Ugaztuna da

Nolakoa da? J​aguarra felido handien taldekidea da. Katu handi honek gorputz sendoa du eta proportzionalki felido guztien artean indartsuena eta gihartsuena da 360

kiloko zezen bat arrastaka eraman dezake. ile horia eta beltza du. ​56 kg-tik 130 kg-rainokoa izan daiteke​, ​Katu hau bere hozkada bortitzaz baliatzen da

Non bizi da? Sabanan bizi da.

Zer jaten du? Haragia jaten du.

Nola ugaltzen da? Ugaztunak dira, hau da amaren sabelatik ateratzen da.

Bitxikeriak​:​ ​1960. Urteko hamarkadan

15.000 jaguar hil zituzten bere larruagatik bakarrik, hori dela eta bere hedapenaren %37 galdu zuen. Berean,bera baino 3

gehiago pisutsuagoak diren harrapakinak zuhaitz baten goiko adar lodietara garraia ditzake.

Egoi Jabalera

k​at​ ​ua ​

Datu orokorrak: ​Katua Kategoria: ​Ornoduna Taldea: ​Ugaztuna Izen zientifikoa:​Felis catus

Nolakoa da?​ ​Orokorrean, 2,5 eta 7 kilogramo​ ​bitartean pisatzen dute gehienek​.

I​learen​ koloreari dagokionez oso desberdinak izatera iritsi daitezke. Kolore bakarreko katuez gain, kolore desberdineko katuak ere topa ditzakegu.

E​ntzuteko gaitasun​ handia daukate.

Mugikortasun e​malgutasun​ bereizgarriak ditu.

Katuek hamahiru ​saihets​ dituzte.

Non bizi da?​ Mundu guztian zehar bizi dira.

Zer jaten du?Haragia jaten du.

Nola ugaltzen da?​ Ugaztuna da, Amaren tripatik jaiotzen da.

Bitxikeriak​: ​Katuek gizakiek usaindu ezin dezaketen usainak usaintzeko gai direla.

Airko Etxezarraga

KRAKEN Datu orrokorrak: k r a k e n taldea:moluskoa Kategoria: bizkarrezurik Izen zientifikoa:ˈkrɑːkən .

Nolakoa da: Kraken delakoa eskandinaviar mitologiako itsas izaki bat da, orokorrean itsas sakonean bizi eta gainazaleratuz, itsasontziak erasotu eta itsasgizonak jaten dituen olagarro edo txibia erraldoi gisa deskribatzen da. Kondairazko izaki hau zinez 13-15 mro luze arteko, garro edo tentakuluak barne, txibia erraldoiarekin lotu ohi da.]eta singularrez: Kraken hitzak olagarro esan nahi du, baina kondairazko Kraken delakoa aipatzeko ere erabili ohi da.

Gaur egun Kraken izakia txibia erraldoiarekin lotu ohi da, sakonera honetan bizi eta gaurko egunez ezer gutxi dakigun izakia.

Non bizi da?

Kraken ozeano guztietan bizi da, ur tropikal eta polarretan topatzea zaila izan arren. Iparraldeko Ozeano Atlantikoan, Eskozian, Irlandan, Hegoafrikan, Zeelanda Berrian, Japonian, Espainian eta Euskal Herrian espezimenak topatu dituzte.

Zer jaten du? Haragijalea da.

Nola ugaltzen da? Bibiparoa da.

Bitxikeriak? Antzina arrantzaleek kraken animalien istortorioak kontatzen zituzten, animali beldurgarri bezal ikusten zituzten.

Anas Chouhani .

K​R​O​K​O​D​ILOA

Datu orrokorra:​ ​Krokodiloa.

Kategoria:​Ornodugabea.

Taldea:​Ugastuna.

Izen sientifikoa​:​Crocodylidae.

Nolakoa da? ​Bere tamaina handikoak. Bizkarrean, lepotik isatseraino, plakaz osatutako geruza daukate, handiagoak diren harrapariak usatzeko.

Indar handia dute, gorputzaren pisua hiru aldiz arrastatu baitezakete.

Krokodiloen tamaina txikietan 1,5 metro luze eta handiek 7,5 metro izan ahal daitezke.

Non bizi da?​ ​Afrikan, Asian, Ameriketan eta Australian aurkitu ditzakegu.

Zer jaten du? ​Haragia jaten du.

Nola ugaltzen da?​ ​Bibiparoa da arrautzetatik.

Bitxikeriak: Kamuflatu daiteke ur zikinetanan.

Jokin Unibaso

MANDARIN AHATEA Datu orokorrak: Pato Mandarin.

Kategoria: Ornoduna.

Taldea: H egaztia Izen zientifikoa:Aix galericulata.

Nolakoa da?

Lumak dituzte.hortzik gabeko baraila mokodunak, a kolibria da eta handiena

2,75 metro neurtzen duen ostrukarrautza gogorrak erruten dituzte, tasa

metaboliko altua dute, lau-ganbaradun bihotza eta hezurdura sendo baina

arina. Mundu osoan zehar bizi dira. Txikienak 5 zentimetroko Mellisuga

helenae.

Non bizi da? Errusiako eta Txinako uretan bizi da.

Zer jaten du? Uretako eta lehorreko landare espeziak jaten ditu.

Nola ugaltzen da? Arrautzetatik jaiotzen da.

Bitxikeriak: Rrapatu habitatek jasan

dituen erasoak direla eta, Errusian eta Txinan mila espezimen eta Japonian

5.000 inguru geratzen dira. Zaleek hata.

Malen Landajuela

​​ ​

MA ​ ​RI​ ​GO ​ R ​ ​RI​ ​NG ​ ​O A ​

​ atu orokorrak:​ Marigorringoa D

Kategoria:​ Artropodoa

Taldea:​ Intsektua

Izen zientifikoa:​ Coccinellidae

Nolakoa da?​ Animalia txikiak dira, 1mm eta 10 mm bitartekoak.

Orban beltz txikiak dituzte hegalen estalkietan. Hankak, burua eta antenak beltzak dituzte. Gorriak edo horiak dira, mota batzuk osorik beltzak edo grisak dira.

5.000 espezie baino gehiago sailkatu dira.

Non bizi da? ​Mundu​ osoan daude.

​Zer jaten du?​ Haragijalea da, Intsektuak jaten du.

​Nola ugaltzen da? ​Obiparoa ​d​a, harrautzak jartzen dituelako.

Bitxikeriak:​ intsektu onuragarriak direla uste izaten du jendeak, nekazaritzarako​ kaltegarri diren zenbait intsektuz baitira marrigorringo batzuk.

​ Anne Bizkarguenaga Malia

MARRAZOA

Datu orokorrak: Marrazoa.

Kategoria: Ornodunak.

Taldea:​ Arrainak

Izen zientifikoa:​ ​Selachimorpha

N​olakoa da?

Hortz​ handi eta zorrotzak dituzte, ilaratan antolatuak eta ​hiruki

formakoak Marrazo batek, jaten ari denbitartean-edo hortz bat galtzen baldin badu, haren lekuan beste bat irteten zaio aste baten buruan.

Arrain hezurdun gehienek ​ikikusmen ona dute, baina marrazoek ez.

Non bizi da?​ Munduko itsaso guztietan.

Zer jaten du?Aragigalea da.

Nola ugaltzen da?​Arrautze tik ugaltzen da

marrazoa.

Bitxikeriak?​ ​Seinale elektriko txikiak sumatzen dituzte gorputzean dituzten

sentsore batzueisentsore batzuei esker.

Amets azurmendi.

S​U​G​E​A

Datu orokorrak: ​Sugea.

Kategoria:​ Ornoduna da.

Taldea: ​Narrastia da.

Izen zientifikoa: ​Azpiordena da​.

Nolakoa da?​ ​ ​Hankarik​ gabeko ​narrasti haragijaleak​ dira.

Su​gandiletatik​ bereizten dira ez dutelako betazalik​ ez eta kanpo belarririk eta ezkatak dituzte.

Sugandilek bezala burezurrek ez dute artikulazio sendorik eta euren burua baino handiagoak diren animaliak jan ditzakete.

Euren gorputz estuak izan ahal izateko binaka dituzten organoak (adibidez ​giltzurrunak​) bata aurrean eta bestea atzean dituzte.

Gehienek ​birika​ funtzional bakarra dute.

Espezie batzuek ​aldaka​ bestigial bat dute, kloakaren​ bi aldeetan.

Non bizi da? ​Antartikan​ ezik beste kontinentetan bizi da​.

Zer jaten du? ​Haragia jaten du​.

Nola ugaltzen da? ​Obiparoa da eta harrautzetatik jaiotzen da.

Bitxikeriak: ​Txistua bota eta benenoa botatzen du.

Aitor Eguiraun

T​I​GR ​ E ​ ​A Datu orokorrak: ​Tigrea arrunta Kategoria: ​Ornoduna

Taldea: ​ Ugaztuna Izen zientifikoa: Panthera tigris

​Nolakoa da?​ ​Lau metroko luzera izan​ ​dezake eta​ ​300 kilogramo arteko pisua​ ​du ​haragijalea​ da

Non bizi da?​Asiako ekialdean eta Siberiako taigian

Zer jaten du?​ ​Alfa harraparia​ eta ​nahitaezko haragijalea da​ urre.

Nola ugaltzen da? ​Emeak soilik egubatzetan zehar dira ugalkorrak eta estalketa​ egun hauetan zehar hainbat aldiz gerta daiteke ​Umealdia​ 107 ​eguneko iraupena dauka, eta denboraldi hau pasatu ondoren, emeak, gehienez, sei kume erditzen​ ditu, kilogramo bat baino gutxiago pixatzen dute​nak​.

​ ​Bitxikeriak​:​Normalean tigreek belarjaleak ehizatzen dituzte.

Tigreak bere indarra erabiltzen du haien harrapakina botatzeko

Ander Cascon

Tximeleta Datu orokorra: Tximeleta Kategoria: Ornogabea Taldea: Anelidoa Izen zientifikoa: Rhopaloceros

Nolakoa da?

Tximeleta intsektu hegalari mota bat da, Lepidoptera ordenakoa.

Munduan zehar 15.000-20.000 espezie inguru daude.

Non bizi da?

Munduan zehar.

Zer jaten du?

Tximeletak likidoez baino ez da elikatzen, honela, bere gorputzeko ur eta energiaren arteko oreka mantentzen du.

Nola ugaltzen da? arrautzetatik ugaltzen da.

Bitxikeria: Kaliforniatik Mexikora bidaia egiten dute.

Ane Lorenzo

​

​ ​U​N​T​X​I​A

Kategoria:​ ​Ornoduna

​Izen zientifikoa:​Talde ​Leporidae

Taldea:​ ​Ugaztuna

Nolakoa da?​ ​E​rbiaren​ antzekoak dira baina hura baino txikiagoak.

Taxonomiaren ikuspegitik ez dute maila zehatzik.

Euskal Herrian eta mendebaldeko Europa osoan, espezierik arruntena ​etxe-untxia​ da.

Non bizi da?​ ​Mundu osoko zenbait eskualdetan bizi dira.

Zer jaten du?​ ​Belarjalea da

Nola ugaltzen da?​ ​Ugaztuna da, beraz amaren sabeletik jaiotzen da.

Bitxikeriak:​ ​Haserratzen denean haginka egin dezake.

​Ainhize Casado