Animalien Bilduma
LH 3. Maila A
ARRANOA Arranoa da Falconiformes ordenako zenbait hegazti harrapariri ematen zaien izen generikoa. Ordenaren izen alternatibo bat . Arrano beltzaren hegoen luzera 2 metro baino gehiagokoa izan daiteke, eta gorputza buztan nahiko luzea ditu. Helduak marroixkak izan ohi dira eta aurpegi eta kokote. Dakieke, hango edo hemengo herri hizkeran, arrano terminoa.Harrapari sarraskijaleak ere, putre edo saiak, arrano izendatzen dira hainbat hizkeretan, bai Lapurdin[1] zein Bizkaieraren. Euska herrikoa l metro batekoa. 241 kilometro orduko abiaduran hegan egin dezake
Asier Martin
Azeria Azeria (Vulpes generoa) txakurraren familiako haragijale txikia da. Otsoa eta txakurra bezala, mutur zorrotza, belarri handi eta hirukiak eta buztan luzea dauzka.[aldatu | aldatu iturburu kode Begietako niniak, katuarenak bezala, txikitu egiten zaizkio. Gauza geldiak ez ditu oso ondo ikusten, baina, bestalde, ez du arazorik Gauza geldiak ez ditu oso ondo ikusten, baina, bestalde, ez du arazorik gauez ikusteko.Usaimena ere oso garatua dauka. Salto egiten duenean, buztana erabiltzen du oreka mantentzeko. Eta belarriak, alde guztietara mugi ditzake. Soinu oso arinak entzun ditzake, urrutitik badatoz ere Ipar Amerikan, Europan eta Asian bizi da Orain dela gutxi arte,Ingalaterran azeria ehizatzea kirol bat zen. Bere larruarengatik ere hiltzen zen
Ioritz Matias
Balea Itsas ugaztunak da, zetazeoen taldekoak. 30 m inguru izaten da luze, eta 150 tonako pisua har dezake. Ugatz-guruinak eta ilea duten ornodunen talde amniotahomeotermoa da. Talde honetako 6.000 espezie baino gehiago ezagutzen dira, 1.200 genero, 152 familia eta 46 ordenatan banaturik, eta hainbat izaera eta forma har ditzakete. Larrua leuna, ilerik gabea du, eta haren azpian 50 zentimetroko gantz-geruza du. Hori dela eta, animalia hauek -1 °C eta 30 °C arteko tenperaturak jasan ditzakete.Oskoldun txikiak, algak eta planktona janez elikatzen da; hala, urarekin batera sartzen zaion janaria bereganatzen du. Bizarren eginkizuna janariari eustea da; horregatik dute sarearen tankera. Arnasa hartzeko, bi zulo ditu buru gainean eta ur azpitik azalera igotzen denean, indar handiz jaurtitzen du kanpora biriketako airea bi zulo horietatik. hala, urarekin batera sartzen zaion janaria bereganatzen du. Bizarren eginkizuna janariari eustea da; horregatik dute sarearen tankera.
Itsaso zabaletan bizi da. Desagertzeko arriskuan dago. Euskal Herrian ere, balea arrantzak garrantzi handia izan zuen.
Elene Torres Olazabalaga
ELEFANTEA Elefanteak Proboscidea ordenako eta Elephantidae familiako ugaztun lurtar handiak dira. Elefanteak lurreko animaliarik handienak dira.Familia honetako hiru espezie bizi da egun: sabanako elefante afrikarra, oihaneko elefante afrikarra eta elefante asiarra (edo elefante indiarra)... Beren ernaldia 22 hilabetekoa da, animalia lurtarren artean luzeena. Jaiotzean elefantekumeek 120 kg inguru eduki ohi ditu. Normalean 50 eta 70 urte artean bizi dira, baina inoiz ezagutu den elefanterik zaharrena 82 urtez bizi izan zen. Bestalde, inoiz ikusitako elefanterik handienaAngolan ehizatu zen 1956an: 12.000 kg pisatu zituen. Elefanterik txikienak, berriz,Kreta uhartean Pleistozenoan bizi zen espezie batekoak izan ziren. Familia honetako hiru espezie bizi da egun: sabanako elefante afrikarra, oihaneko elefante afrikarra eta elefante asiarra (edo elefante indiarra). Gainerako espezieak, mamuta barne, iraungi egin ziren azken glaziazioaren ondoren Elefante heldu osasuntsuek ez daukate harrapari naturalik, nahiz eta lehoiek kumeak edo gaixo dauden aleak harrapa ditzaketen. 12.000 kg pisatu zituen. Elefanterik txikienak, berriz,Kreta uhartean Pleistozenoan bizi zen espezie batekoak izan ziren.
Oier Alvaro Pinedo
Gepardoa Felidoen familiako ugaztuna da, guztietan azkarrena. Gepardoa, puma,leopardoa, karakalak eta katu urreztatuak familia berekoak ziren baina gepardoa duela 4 edo 5 miloi urte indibidualizatu zen. Bizileku aniztasuna mugatzen joan da urteetan zehar. Gorputzen mugimenduak ez du zertan zuzena izanik; beraz,denborarekiko posizio aldaketari buruzko kontzeptua da abiadura.
Naia Galaz Bilbao...
ITXAS TXAKURRA Itsas txakurrak Pinnipediaren barruko ugaztun haragijaleak dira eta Phocidaefamilia osatzen dute. Ugatz-guruinak eta ilea duten ornodunen talde amniotahomeotermoa da. Gehienak lurtarrak badira ere, badaude espezie urtarrak. Ur-inguruetan bizi dira. Weddell itsas txakurrak ur azpian 600m-tara sartu daiteke.
June Herreras Zamakona...
Jirafa Lurrean bizi den animaliarik altuena eta hausnarkaririk handiena da. Animaliarik altuena eta hausnarkaririk handiena da. Jirafa Afrikako sabanan bizi da. 2.000 kg-ko arrak ere aurkitu izan dira.
Ekiotz Alvarez
Krokodiloa Crocodylidae familiako narrastiak dira. Crocodylidae familiako espezieak narrasti urtar handiak dira, tro Oro har ornodunez elikatzen dira, hala nola arrainez, narrastiz eta ugaztunez, eta espeziearen arabera batzuetan ornogabeez, hala nola moluskuz eta oskoldunez. Krokodiloak narrastien taldekoak dira, muskerren oso antzekoak, bere tamaina handikoak. Bizkarrean, lepotik isatseraino, plakaz osatutako geruza daukate, handiagoak diren harrapariak usatzeko. Indar handia dute, gorputzaren pisua hiru aldiz arrastatu baitezakete. Krokodiloen tamaina txikietan 1,5 metro luze eta handiek 7,5 metro izan ahal daitezke. Ur gezako ingurunetan bizi dira. Lehen aldiz Eozenoan agertu ziren, duela 55 miloi urte inguru[1]. Australian eta Asian dauden krokodiloak munduko handienak dira eta Amerikan eta Afrikan dauden krokodiloak txikienak. Ugaldu baino lehenago, hostoekin eta lurrarekin habia egiten dute uretatik hurbil.
Haitz Goikuria Garmendia
Igela Igela da, hegoaldeko Frantzian, Iberiar Penintsulan eta Erresuma Batuko bi lekutan bizi dena[2]. Ur-igel arrunta Iberiar penintsulako espezie autoktonoa da. Metamorfosia egiten du: Zenbait animaliaren kumeek heldutasunera iritsi arte jasaten duten prozesu biologikoa; Hasieran anfibio anuro en larvada[1], batez ere igel .Zapaburua Nagusitan kolore berde-arreak ur-landareekin mimetiza tzea ahalbidetzen dio.
Uretan ematen du bere bizitzaren gehiengoa. Bizirauteko ura behar dute eta horregatik ez dira gehiegi urruntzen (orokorrean). Txikienek 2 milimetro inguru neurtzen dute (Eleutherodactylus) eta handienak, Goliat igela, 30 zentimetro arte.
Aroa Oleaga
Igela Ranidae familiako igela da. Animalia ornodunklase bat da, Azal leuna dute eta kolorazio berdearre oso aldakorra alebatzuk ez dute ez orbanik eta ez bizkarraldeko lerrorik ere orban ilunak izan ditzakete. Oso igel liraina da, hanka luzeekin. Aurreko hanketan 4 behatz ditu eta atzekoetan, mintz interdigitalen bidez lotutako 5 behatz. Mundu osoan zehar bizi dira. Uretan bizi da. Ur-igel arruntaren zapaburuak 60-70 mm ingurukoak dirA Algunas especies de anfibios secretan a travĂŠs de la piel sustancias altamente tĂłxicas. Estas sustancias constituyen un sistema de defensa frente a los depredadores.
ASIER FERNANDEZ SANCHEZ
Jirafa Lurrean bizi den animaliarik altuena eta hausnarkaririk handiena da. Animaliarik altuena eta hausnarkaririk handiena da. Jirafa Afrikako sabanan bizi da. 2.000 kg-ko arrak ere aurkitu izan dira.
Ekiotz Alvarez
Krokodiloa Crocodylidae familiako narrastiak dira. Crocodylidae familiako espezieak narrasti urtar handiak dira, Oro har ornodunez elikatzen dira, hala nola arrainez, narrastiz eta ugaztunez, eta espeziearen arabera batzuetan ornogabeez, hala nola moluskuz eta oskoldunez. Krokodiloak narrastien taldekoak dira, muskerren oso antzekoak, bere tamaina handikoak. Bizkarrean, lepotik isatseraino, plakaz osatutako geruza daukate, handiagoak diren harrapariak usatzeko. Indar handia dute, gorputzaren pisua hiru aldiz arrastatu baitezakete. Krokodiloen tamaina txikietan 1,5 metro luze eta handiek 7,5 metro izan ahal daitezke. Ur gezako ingurunetan bizi dira. Lehen aldiz Eozenoan agertu ziren, duela 55 miloi urte inguru[1]. Australian eta Asian dauden krokodiloak munduko handienak dira eta Amerikan eta Afrikan dauden krokodiloak txikienak. Ugaldu baino lehenago, hostoekin eta lurrarekin habia egiten dute uretatik hurbil.
Haitz Goikuria Garmendia
Lehoia Ugaztun bat da lehoia espezie bulnerablea da. Ilea duten ornodunen talde amniotahomeotermoa da. Ar batek 250 kilogramoko pisua izan dezake. Emeak txikiagoak dira, 180 kilogramo ingurukoak. Afrika eta Asiako oihanetan bizi dira. Lehoiak poligamoak dira. Lehoi arraren melena, bakarra felinoen artean, ezaugarri nabarmena da espezie honetan.
Kima Anton
MAMUTA Mammut galdutako generoko ugaztun proboszideoen izen arrunta da.[ ugatz-guruinak eta ilea duten ornodunen talde amniotahomeotermoa da. Gehienak lurtarrak badira ere, badaude espezie urtarrak Ez dira nahasi behar mamutekin, hauek Elephantidae familiako Mammut generokoak baitira. nahiz eta ezagunena mamut iletsuaden . Espezie hartakoek letagin luze eta kurbadunak zituzten Bestalde, ile geruza lodi bat zuten hotz glaziarretik babesteko. Orain 10.000 bat urte desagertu ziren, aldaketa klimatikoagatik edota gizakiaren ehizagatik. Normalean mamut hitza entzutean, segituan burura etortzen zaigu piztia erraldoi iletsu bat, baina hau ez da guztiz horrela. Mamut askok ez zuten ile luzerik gorputzean zehar eta espezie gehienak gaurko elefanteen tamaina zuten. Hala ere mamut benetan erraldoiak zeuden:Mammuthus sungari espeziea, esaterako, gaurko elefanteak baino hiru bider astunagoa izan zen. Mammut galdutako generoko ugaztun proboszideoen izen arrunta da.[1] Mastodonteak Asia,Afrika, Europa, Ipar Amerika eta Erdialdeko Amerikan bizi izan ziren, Oligozeno etaPleistozeno artean (duela 33,9 milioi eta 11.000 urte artean). Espezie ezagunenaMammut americanum da.Bere aztarnak iparraldeko Ipar Amerikan eta Eurasian topatu dituzte, espezimenik onenak Siberian aurkituak izanik. Lehendabizikoz duela 150.000 urte inguru agertu zen Eurasian, Espezie ezagunenaMammut americanum da. Hala ere mamut benetan erraldoiak zeuden.
Alain Tirado Fernandez
Nutria Mustelidoen familiako ugaztuna da. Mustelidoen artean, handienetakoa eta deigarrienetakoa da. Gorputz luzanga du eta gorputz-adarrak motzak eta sendoak proportzioan. Burua zabala eta zapala du, lepoa ez du bereizia, eta muturra biribildua eta ukimenarekiko sentikorrak diren bibrisa ugariz hornitua. Belarri oso txikiak ditu, ile azpian ia ezkutatuak. Pisua berriz, 6,1-9,4 kg arrak eta 4,4-6,1 kg emeak Hainbat igaraba mota daude Europan zein Asian. Euskal Herrian nahiz beste leku askotan, izugarri eraldatu zaio. Igaraba bereziki arrainjalea da, baina inguru mediterraneoan karramarro, anfibio eta narrasti kopuru esanguratsua jan ohi du; batzuetan, aurrekorik ez badu, intsektuak, hegaztiak edo ugaztunak ere jan ditzake.
Leire Telletxea Marquinez
Otsoa Otsoa (Canis lupus) ugaztun haragijale bat Otsoak oso garatuta ditu zentzumenak: usaimen ona eta gauez ikusteko gaitasuna. Belarri zorrotzak, mutur luzea eta hortz indartsuak ditu eta oso animalia buru-argi eta gogorra da. Horregatik bizirauten du munduko Otsoa (Canis lupus) ugaztun haragijale bat da, karniboroen ordenakoa. Otsoetatiktxakurrak etxekotu ziren duela gutxienez 12.000 urte; hala ere, nabaritasun genetiko batzuek duela 150.000 urte arte aurreratzen dute otsoa etxe abere bihurtzea. Gizakiak Euskal Herriko otso guztia Otsoak oso garatuta ditu zentzumenak: usaimen ona eta gauez ikusteko gaitasuna. Belarri zorrotzak, mutur luzea eta hortz indartsuak ditu eta oso animalia buru-argi eta gogorra da. Horregatik bizirauten du munduko leku askotan.
EIDER MARTINEZ ZABALA
Pelikanoa Pelikano generoko animalien izen arrunta da. Moko luzea eta zabala dute, behe-barailan umeak elikatzeko janaria gordetzen duen poltsa gisako bat duena. Hegan egin dezaketen hegaztietan handienetakoak dira. Motaren arabera 1,20, 1,40 edo 1,80 m luzeak izan daitezke, eta 14 kg har dezakete. Moko luzea eta zabala dute, behe-barailan umeak elikatzeko janaria gordetzen duen poltsa gisako bat duena. Lepoa eta hegoak ere luzeak dituzte; hankak berriz motzak eta igerirako egokituak. Isatsa ere motza dute. Hegalari onak dira.Arraina jaten dute. Parterik handiena ibaietan, aintziretan edo itsasertzetan ematen dute. Oso hegazti talde zaleak dira bestalde. Behe barailan umeak elikatzeko janaria gordetzen duen poltsa bat.
Markel Paino De blas
Salamandra Anfibio urodeloa da Europa, Asia, Afrika etaIpar Amerika barruko izena 74 espezieako sailkatua. Lau hanka motz ditu, eta ondo garatutako buztan luze bat. Ur gezetako erreketan bizi den izpil horiak Mendietan ondo gordetako inguruak nahiago ditu bizitoki. Euskal Herrian sorginkeriarekin erlazionatua izan da anfibio buztandun hau, batez ere duen pigmentazioa dela eta. Beste hainbat herrialdetan ere sorginen edotasuaren sinbolotzat hartua izan da, horren adierazle garbia dugu ingelesez arrabioak duen izena: fire salamander. Kondairak kondaira istorioak istorio, ukaezina dena,ornodun hau berezi eta erakargarria dela dugu eta gure faunaren artean aurkitzen dugunez gero, merezi du hau ikertu eta, bide batez, mirestea.
IKER Gozalez Lolenzo
txakurra Ugaztun haragijale bat da, Carnivora ordenakoa,Txakurrak otsoetatik (Canis lupus) etxekotu ziren orain dela 12.000 urte gutxienez, nahiz eta ebidentzia genetiko batzuek duela 150.000 urteraino luzatzen duten abere bihurtzea.. Hainbat koloretako txakurrak daude. Batzuk txiki-txikiak dira (adibidez, chihuahua) eta beste batzuk handi-handiak Hainbat koloretako txakurrak daude, eta erabilera anitzetarako: artzain txakurrak, ehiza txakurrak, etxeak zaintzeko txakurrak... Herrialde batzuetan txakurrak animalia zikintzat jotzen dira; beste batzuetan, haragitarako hazten dira.Herrialde batzuetan txakurrak animalia zikintzat jotzen dira; beste batzuetan, haragitarako hazten dira.Herrialde batzuetan txakurrak animalia zikintzat jotzen dira; beste batzuetan, haragitarako hazten dira. Herrialde gehienetan txakurrek laguntasuna baino ez dute ematen, baina leku askotan lana ere egiten dute. Kirolean ere parte hartzen dute. Herrialde batzuetan txakurrak animalia zikintzat jotzen dira; beste batzuetan, haragitarako hazten dira.
IRATI BIZKARGUENAGA ORTIZ DE ZARATE
Untxia Ugaztun karraskaria hauek, erbiaren antzekoak dira baina hura baino txikiagoak, asko ugaltzen direnak eta lurrean egiten dituzten zuloetan bizi direnak.[1] Untxia Leporidae familiako zenbait espezieren izen arrunta da. Mundu osoko zenbait eskualdetan bizi direnak. Ugaztun karraskaria da,asko ugaltzen dena eta lurrean egiten dituen zuloetan bizi dena.
Lesly Mustong Senga.